«УНУДУЛМАЗ!» Чохлары «Јарадылыш драмы»ны мәһз бу ҹүр хатырлајыр. Бу драм там вахтында олан бир драм иди; ону ҝөрәнләрин јаддашында дәрин из бурахмышды. Һитлер режими Аллаһын халгыны Авропада амансызҹасына тәгиб етмәјә башламаздан гыса мүддәт әввәл «Јарадылыш драмы» сајәсиндә Јеһова барәдә ҝүҹлү шаһидлик верилди. Бәс «Јарадылыш драмы» һаггында нә демәк олар?

«Јарадылыш фотодрамы» 1914-ҹү илдә Јеһованын халгынын Бруклиндәки (Нју-Јорк, АБШ) мәркәзи идарәсиндә ишыг үзү ҝөрдү. Бу сәккизсаатлыг филмдә слајдлар вә кинокадрлар рәнҝли вә сәсли иди. «Фотодрам» бүтүн дүнјада милјонларла инсанлар тәрәфиндән изләнилди. Бу драмын «Еврика драмы» адлы гыса версијасы да 1914-ҹү илдә ишыг үзү ҝөрдү. Анҹаг 1920-ҹи илләрдә слајдлар, плјонкалар вә пројексија апаратлары артыг лап көһнәлмишди. Анҹаг һәлә дә «Јарадылыш фотодрамы»на тәләбат варды. Мәсәлән, Лүдвигсбург (Алманија) сакинләри «Фотодрам»ын јенидән нә вахт ҝөстәриләҹәјини билмәк истәјирдиләр. Ҝөрәсән, нә етмәк оларды?

Драмын даһа сонра да нүмајиш етдирилмәси үчүн 1920-ҹи илләрдә Магдебургдакы (Алманија) Бет-Ел аиләсинин тәмсилчиләри Парисдәки (Франса) чап аҝентлијиндән плјонкалар, һәмчинин Лејпсиг вә Дрездендәки графика компанијаларындан слајдлар алдылар. Онлар көһнә «Фотодрам»ын бәзи слајдлары илә бирләшдирилиб јарарлы һала ҝәтирилди.

Истедадлы мусигичи Ерих Фрост гардаш һәмин филмләри вә слајдлары мүшаһидә едән мусиги бәстәләди. Мүәллифин сөзләринин мүәјјән гисми «Јарадылыш» китабындан (1927) ҝөтүрүлмүшдү. Елә бу сәбәбдән «Фотодрам»а јени ад — «Јарадылыш драмы» ады верилди.

«Фотодрам» кими, сәккизсаатлыг олан бу јени драма инсанлар бир нечә ахшам әрзиндә һиссә-һиссә бахырдылар. Филмдә јарадылыш ҝүнләри тәфсилатлары илә нүмајиш етдирилир, дүнјәви вә Мүгәддәс Китаб тарихи арашдырылыр, еләҹә дә јалан динин бәшәријјәтин үмидләрини пуча чыхараҹағы вурғуланырды. «Јарадылыш драмы» Австријада, Алманијада, Исвечрә вә алмандилли диҝәр әразиләрдә дә нүмајиш етдирилмишди.

Ерих Фрост гардаш изаһ едир: «Драмын тәгдиматында мән өз һәмкарларымы, хүсусилә дә оркестрдә оланлары тәшвиг етдим ки,  фасилә заманы ҹәрҝә-ҹәрҝә ҝедиб инсанлара ҝөзәл китабларымыздан вә буклетләримиздән тәклиф едәк. Евдән-евә тәблиғлә мүгајисәдә бу үсулла биз даһа чох әдәбијјат пајладыг». Полшада вә индики Чехија Республикасында тәгдиматы тәшкил едән Јоһаннес Рауте гардаш хатырлајыр ки, драма баханларын чоху әлагә сахламаг үчүн өз үнванларыны вердиләр. Һәмин үнванларда сонралар сәмәрәли тәкрар башчәкмәләримиз олурду.

1930-ҹу илләрдә «Јарадылыш драмы» ағзынаҹан долу залларда ҝөстәрилирди вә һәмин шәһәрләрдә һамы Јеһованын Шаһидләри барәдә данышырды. 1933-ҹү илә гәдәр Алманијадакы филиалымызын тәшкил етдији драмын нүмајишиндә бир милјон инсан иштирак етмишди. Кејт Краус дејир: «Драма бахмаг үчүн беш ҝүн әрзиндә биз һәр ҝүн мешәликләрлә, дәрәли-тәпәли јолларла бир тәрәфә 10 километр гәт едирдик». Елза Билһартс исә драм һаггында белә сөзләр дејир: «Һәгигәтә гаршы мәһәббәти мәндә “Јарадылыш драмы” ојадыб».

Алфред Алмендинҝер гардаш данышыр ки, драм анасына «о гәдәр тәсир етмишди ки, Мүгәддәс Китабы алыб “әраф” сөзүнү ахтармаға башлады». Бу сөзү орада тапа билмәдији үчүн килсәјә ҝетмәји дајандырыб вәфтиз олунду. Ерих Фростун дедијинә ҝөрә «“Јарадылыш драмы” сајәсиндә һәгигәтә сајсыз-һесабсыз инсанлар ҝәлди» (3 Јәһ. 1—3).

Бу драмын нүмајиши даһа ҝениш мигјасда јајылмамыш Авропаны насизм фыртынасы бүрүдү. 1933-ҹү илдән башлајараг Шаһидләрин Алманијадакы фәалијјәтинә гадаға гојулду. Һәмин андан 1945-ҹи илә — Икинҹи Дүнја мүһарибәси битәнә гәдәр Јеһованын хидмәтчиләри Авропада ҝүҹлү тәзјигләрдән әзијјәт чәкдиләр. Ерих Фрост сүрҝүндә сәккиз ил кечирмишди. Анҹаг о сағ галмыш вә сонра Висбадендәки (Алманија) Бет-Елдә хидмәт етмишди. Икинҹи Дүнја мүһарибәси заманы унудулмаз «Јарадылыш драмы»нын иманлары сынаға чәкилән бир чох мәсиһчиләрин дадына чатараг онлары ҹәсарәтләндирдијини билмәк неҹә дә хошдур! (Алманијадакы архивимиздән).