1. Аллаһын халгынын һансы топлантысыны нәзәрдән кечирәҹәјик вә һансы суалларын үзәриндә дүшүнмәлијик?

«АЈАҒА галхын вә әбәди олан Аллаһыныз Рәббә һәмд един!» Мүгәддәс Китабда ән узун дуалардан биринә аид олан бу тәсирли сөзләр Аллаһын гәдим халгы топлашыб бирликдә дуа едәркән дејилмишди (Неһ. 9:4, 5). Бу топланты б. е. ә. 455-ҹи илдә, Јәһуди тәгвими илә једдинҹи ајын, тишри ајынын 24-дә Јерусәлимдә кечирилмишди. Бу хүсуси ҝүндән әввәл баш вермиш һадисәләри нәзәрдән кечирдикҹә өзүнүздән сорушун: «Левилиләрин һансы јахшы вәрдиши сајәсиндә бу топланты мүвәффәгијјәтли кечмишди? Левилиләрин бу дуасындан даһа нә өјрәнә биләрәм?» (Мәз. 141:2).

² Јухарыда бәһс едилән топлантыдан бир ај әввәл јәһудиләр Јерусәлимин диварларынын бәрпасыны баша вурмушдулар (Неһ. 6:15). Аллаһын халгы бу иши ҹәми 52 ҝүн әрзиндә тамамламыш вә артыг онларын өз руһани тәләбатларыны өдәмәк үчүн башлары ачылмышды. Јени ајын, тишри ајынын бириндә халг шәһәр мејданында Езранын вә диҝәр левилиләрин Аллаһын Ганунуну уҹадан охујуб изаһ етмәләрини динләмәк үчүн топлашды . Бүтүн «динләјиб анлаја билән»ләр дә дахил олмагла, аиләләрин һамысы јығышыб «сәһәр ачыландан ҝүнортаја гәдәр» гулаг асдылар. Онлар раһат Падшаһлыг залында кечирилән јығынҹаг ҝөрүшләриндә иштирак едән бизләрә неҹә дә ҝөзәл нүмунә гојублар! Анҹаг һеч елә олурму ки, бәзән ҝөрүш заманы фикриниз јајыныр вә әһәмијјәтсиз шејләр һагда дүшүнүрсүнүз? Белә олан һалда, садәҹә гулаг асмагла кифајәтләнмәјиб динләдикләрини үрәкдән гәбул едән вә Аллаһын Ганунуну позан бир халг олдугларына ҝөрә ағламаға башлајан  гәдим исраиллиләрин нүмунәсинә јенидән нәзәр салын (Неһ. 8:1—9).

3. Исраиллиләр һансы ҝөстәришә табе олдулар?

³ Бунунла белә, бу, халг гаршысында ҝүнаһларын етираф едилмәси мәрасими дејилди. Бу ҝүн бајрам ҝүнү олдуғундан Јеһоваја халгынын севиниб-шадланмасыны истәјирди (Сај. 29:1). Буна ҝөрә дә Неһемја халга деди: «Ҝедин, јағлы јемәк јејин, ширин ички ичин вә һазырлыглы олмајанлара да пај ҝөндәрин, чүнки бу ҝүн Худавәндимиз үчүн мүгәддәсдир. Кәдәрләнмәјин, чүнки Рәббин вердији севинҹ сизин гүввәтиниздир». Тәрифәлајигдир ки, халг итаәткарлыг ҝөстәрди вә һәмин ҝүн бөјүк шәнлијә чеврилди (Неһ. 8:10—12).

4. а) Исраилин аилә башчылары нә етдиләр вә нәји ајдынлашдырдылар? б) Чардаглар бајрамынын ән әламәтдар мәгамы нә олду?

⁴ Ертәси ҝүн аилә башчылары халгын Аллаһын Ганунуну даһа јахшы неҹә иҹра едә биләҹәјини мүзакирә етмәк үчүн бир јерә топлашдылар . Мүгәддәс Јазылары арашдыраркән онлар ҝөрдүләр ки, једдинҹи ајын, тишри ајынын 15-дән 22-ә кими Чардаглар бајрамы кечирилмәли вә тәнтәнәли топланты илә јекунлашмалыдыр. Буна ҝөрә дә онлар һазырлыг ҝөрмәјә башладылар . Јешуанын ҝүнләриндән бәри Чардаглар бајрамы бу ҹүр тәнтәнәли шәкилдә кечирилмәмишди, о ҝүн «чох бөјүк севинҹ» олду. Бу бајрамын ән әламәтдар мәгамы Аллаһын Ганунунун «биринҹи ҝүндән сонунҹу ҝүнә гәдәр һәр ҝүн» халг гаршысында охунмасы иди (Неһ. 8:13—18).

⁵ Бајрамдан ики ҝүн сонра исраиллиләрин ҝүнаһларыны етираф етмәк вахты иди. Бу, јејиб-ичмәк ҝүнү дејилди. Әксинә, Аллаһын халгы кәдәрләрини ифадә етмәк үчүн оруҹ тутуб чул ҝејинди. Аллаһын Гануну сәһәр тездән тәхминән үч саат әрзиндә јенидән халг гаршысында охунду. Ҝүнортадан исә онлар «ҝүнаһларыны етираф едиб өзләринин Аллаһы Рәббә сәҹдә гылдылар» . Сонра левилиләр халгын адындан Јеһоваја үрәкдән дуа етдиләр (Неһ. 9:1—4).

6. Левилиләр нәјин сајәсиндә дәринмәналы дуа едә билмишдиләр вә биз бундан нә өјрәнирик?

⁶ Шүбһәсиз, левилиләрин Аллаһын Ганунуну мүнтәзәм охумалары онлара бу дәринмәналы дуаја һазырлашмаға көмәк етмишди. Илк он ајәдә диггәт Јеһованын ишләринә вә кејфијјәтләринә јөнәлдилир. Дуанын галан һиссәсиндә Аллаһын «бөјүк [мәрһәмәти]» дөнә-дөнә вурғуланыр вә исраиллиләрин бу ҹүр мүнасибәтә лајиг олмадыглары ајдын етираф едилир (Неһ. 9:19, 27, 28, 31). Дуа етмәздән әввәл, левилиләр кими, Аллаһын Кәламы  үзәриндә һәр ҝүн дүшүнәрәк Јеһованын бизимлә данышмасына јол версәк, бизим дә дуаларымыз тәравәтли вә мәналы олаҹаг (Мәз. 1:1, 2).

7. Левилиләр Аллаһдан нә хаһиш етмишдиләр вә биз бундан нә өјрәнирик?

⁷ Бу дуада јалныз бир садә хаһиш вар. Бу хаһиш дуанын ахырында, 32-ҹи ајәдә јазылыб: «Еј Аллаһымыз! Бөјүк, гүдрәтли вә зәһмли, әһди вә мәһәббәти сахлајан Аллаһ! Ашшур падшаһларынын дөврүндән бу ҝүнә гәдәр бизим чәкдијимиз, падшаһларымызын, ағаларымызын, каһинләримизин, пејғәмбәрләримизин, аталарымызын вә бүтүн халгынын чәкдији әзаб-әзијјәт Сәнин ҝөзүндә кичик ҝөрүнмәсин». Бунунла левилиләр бизә өз дуаларымызда шәхси тәләбатларымыз һагда сөз ачмаздан өнҹә, Јеһоваја һәмд вә шүкр етмәјә даир ҝөзәл нүмунә гојублар.

8, 9. а) Левилиләр өз дуаларыны һансы сөзләрлә башладылар? б) Левилиләрин дуасындан һансы ики сәмави ордунун Јеһоваја һәмд етдији ҝөрүнүр?

⁸ Бу ҹүр ҝөзәл дуалар етмәләринә бахмајараг, левилиләр тәвазөкар идиләр вә дәрк едирдиләр ки, онларын сөзләри Јеһованын лајиг олдуғу һәмди там ифадә едә билмәз. Буна ҝөрә дә онлар Аллаһын халгынын адындан тәвазөкарлыгла Јеһоваја јалвармаға башладылар: «Гој Сәнин иззәтли адына һәмд олсун... бүтүн һәмдләрдән, шүкүрләрдән дә чох уҹалдылсын!» (Неһ. 9:5).

⁹ Левилиләр өз дуаларына белә давам едирләр: «Сән, јалныз Сән Рәбсән, ҝөјләри, ҝөјләрин ән уҹа гатларыны вә бүтүн сәма ҹисимләрини, јер үзүнү вә онун мәхлугларыны, дәнизләри вә ичиндәки һәр шеји Сән јаратдын вә һамысына һәјат верирсән. Сәма ҹисимләри Сәнә сәҹдә гылыр!» (Неһ. 9:6). Бәли, Јеһова Аллаһ сајсыз-һесабсыз галактикалардан ибарәт каинаты јарадыб. Каинат кими, бизим ҝөзәл планетимиз дә мөһтәшәмдир: Аллаһ јер үзүндәки һәр шеји һејрәтамиз чешидликдә олан вә өз нөвүнә ҝөрә чохалан ҹанлыларын јашајышыны тәмин етмәк кими валеһедиҹи баҹарыгла јарадыб. «Ҝөјләр [ордусу]» кими дә тәсвир олунан Аллаһын мүгәддәс мәләкләри бүтүн бунларын шаһиди олублар (1 Пад. 22:19; Әјјуб 38:4, 7). Бундан әлавә, мәләкләр «хиласы мирас алаҹаг» ҝүнаһлы инсанлара хидмәт едәрәк тәвазөкарлыгла Аллаһын ирадәсини јеринә јетирирләр (Ибр. 1:14). Мәләкләр Јеһоваја низамлы орду кими хидмәт едән бизләрә неҹә дә мөһтәшәм нүмунә гојублар! (1 Кор. 14:33, 40).

10. Аллаһын Ибраһимлә рәфтарындан нә өјрәнирик?

¹⁰ Сонра левилиләр 99 јашына кими арвады Сарајдан ушағы олмајан Ибрамла Аллаһын неҹә рәфтар етдијиндән сөз ачдылар. Јеһова онун адыны дәјишиб «милләтин  атасы» мәнасыны верән Ибраһим адыны верди (Јар. 17:1—6, 15, 16). Аллаһ һәмчинин Ибраһимә нәслинин Кәнан дијарыны мирас алаҹағыны вәд етди. Адәтән, инсанлар вердикләри сөзү унудурлар, Јеһова исә һеч вахт унутмур. Буну левилиләрин дуасындан да ҝөрмәк олар: «Ја Рәбб, Сән о Аллаһсан ки, Ибрамы сечиб Халдејлиләрин Ур шәһәриндән чыхарараг она Ибраһим адыны вердин. Сән Өз өнүндә онун садиг үрәјини ҝөрдүн. Она ҝөрә дә Кәнанлыларын... дијарыны Ибраһим өвладларына вермәк үчүн онунла әһд кәсдин вә сөзләрини јеринә јетирдин. Чүнки Сән адилсән» (Неһ. 9:7, 8). Ҝәлин биз дә һәмишә сөзүмүзүн үстүндә дурмаға чалышараг әдаләтли Аллаһымызы тәглид едәк (Мат. 5:37).

11, 12. YЈеһованын адынын мәнасы нәдир вә О, Ибраһимин нәсли илә рәфтарында Өз адынын мәнасына ујғун неҹә давранды?

¹¹ Јеһова адынын «олмасына сәбәб Олан» мәнасыны дашымасы Онун Өз вәдләрини аддымбааддым һәјата кечирдијини ҝөстәрир. Бунун бариз сүбутуну Ибраһимин Мисир көләлијиндә олан нәсли илә Аллаһын неҹә рәфтар етмәсиндән ҝөрмәк олар. Һәмин вахт бүтүн халгын азад олуб Вәд едилмиш дијара дахил олмасы гејри-мүмкүн ҝөрүнүрдү. Лакин Аллаһ Өз вәдини ардыҹыл олараг һәјата кечирмәклә сүбут етди ки, О, јеҝанә вә иззәтли Јеһова адына лајигдир.

¹² Неһемјанын гәләмә алдығы дуада Јеһова барәсиндә дејилир: «Мисирдә аталарымызын чәкдикләри әзијјәти ҝөрдүн вә Гырмызы дәнизин јанындакы фәрјадларыны ешитдин. Фиронла бүтүн әјанларына вә өлкәсинин бүтүн халгына әламәтләр вә мөҹүзәләр ҝөстәрдин. Чүнки Мисирлиләрин аталарымыза гаршы азғынлыг етдијини билдин вә бу ҝүнә кими адыны иззәтләндирдин. Аталарымызын гаршысында дәнизи јардын вә онлар дәнизин ортасында гуру јердән кечиб ҝетдиләр. Онлары тәгиб едәнләри исә дәринликләрә, ҹошғун сулара атылан бир даш кими атдын». Сонра исә Јеһованын Өз халгы үчүн даһа нәләр етдији барәдә дејилир: «Сән оранын әһалисини — Кәнанлылары онлара... тәслим етдирдин... Онлар мөһкәмләнмиш шәһәрләри вә бәрәкәтли торпағы тутуб мал-дөвләтлә долу евләрә, газылмыш гујулара, бағлара, зејтунлуглара вә бол-бол мејвә ағаҹларына саһиб олдулар. Јејиб дојдулар, көкәлдиләр вә вердијин бөјүк немәтләр үчүн севиндиләр» (Неһ. 9:9—11, 24, 25).

13. Јеһова исраиллиләрин руһани еһтијаҹларынын гејдинә неҹә галмышды, анҹаг онлар нә етдиләр?

¹³ Өз нијјәтини һәјата кечирмәк үчүн Аллаһ бир чох башга аддымлар да атмышды. Мисал үчүн, исраиллиләр Мисирдән чыхдыгдан дәрһал сонра Јеһова онларын руһани еһтијаҹларынын гејдинә галмышды. Левилиләр буну Аллаһа дуаларында вурғуламышдылар: «Сина дағынын үстүнә ениб онларла ҝөјләрдән данышдын. Онлара әдаләтли һөкмләр, доғру ганунлар, јахшы гајдалар вә әмрләр вердин» (Неһ. 9:13). Јеһова исраиллиләрин Вәд едилмиш дијары мирас алан бир халг кими Онун мүгәддәс адыны лајигинҹә дашыја билмәләри үчүн онлара тәлим верирди, анҹаг онлар өјрәндикләри јахшы шејләрдән үз чевирдиләр. (Неһемја 9:16—18 ајәләрини оху.)

14, 15. а) Јеһованын ҝүнаһлы халгына мәрһәмәт ҝөстәрдији нәдән ҝөрүнүрдү? б) Аллаһын сечдији халгы илә мүнасибәтиндән нә өјрәнирик?

¹⁴ Левилиләрин дуасында исраиллиләрин Сина дағында Аллаһын Ганунуну тутаҹагларына даир вердикләри вәддән чох кечмәмиш етдикләри ики ҹидди ҝүнаһдан да сөз ачылыр. Буна ҝөрә дә онлар һаглы олараг өлүмә лајиг ҝөрүлдүләр. Бунунла белә, левилиләр өз дуаларында Јеһоваја һәмд едирдиләр: «Сән Өз бөјүк мәрһәмәтин  наминә онлары сәһрада тәк гојмадын... Гырх ил онлары сәһрада бәсләдин вә онлар һеч нәдән корлуг чәкмәди. Нә палтарлары көһнәлди, нә ајаглары шишди» (Неһ. 9:19, 21). Бу ҝүн дә Јеһова бизи Она сәдагәтлә хидмәт етмәјимиз үчүн һәр шејлә тәмин едир. Ҝәлин биз һеч вахт сәһрада һәлак олан минләрлә үсјанкар вә имансыз исраиллиләрә охшамајаг. Белә ки, бүтүн бунлар «дөврләрин сонунда јашајан бизләри горумаг мәгсәдилә јазылыб» (1 Кор. 10:1—11).

¹⁵ Тәәссүфләр олсун ки, Вәд едилмиш дијара дахил олдугдан сонра исраиллиләр кәнанлыларын әхлагсызлыгла вә вәһшиликлә долу ибадәтләрини мәнимсәдиләр. Буна ҝөрә дә Јеһова сечилмиш халгынын гоншу халглар тәрәфиндән сыхышдырылмасына јол верди. Анҹаг төвбә едәндә Јеһова мәрһәмәт ҝөстәриб онлары бағышлајыр вә дүшмәнләриндән мүдафиә едирди. О, буну «дәфәләрлә» етмишди. (Неһемја 9:26—28, 31 ајәләрини оху.) Левилиләр етираф етдиләр: «Сән илләр боју онларла сәбирлә даврандын. Өз Руһунла, пејғәмбәрләрин васитәсилә онлара хәбәрдарлыг етдин. Онлар исә гулаг асмадылар вә она ҝөрә Сән онлары әтрафларындакы халглара тәслим етдин» (Неһ. 9:30).

16, 17. а) Әсирликдән гајыдан исраиллиләрин вәзијјәти Вәд едилмиш дијарда олан әҹдадларынын вәзијјәтиндән нә илә фәргләнирди? б) Исраиллиләр нәји етираф етдиләр вә нәјә сөз вердиләр?

¹⁶ Һәтта әсирликдән гајыдан исраиллиләр белә итаәтсизлик јолу илә ҝетдиләр. Бәс фәрг нәдә иди? Ҹавабы левилиләрин дуасындакы нөвбәти сөзләрдән ҝөрмәк олар: «Будур, бу ҝүн биз көләјик. Аталарымыза мејвәсини вә ҝөзәл мәһсулуну јемәк үчүн вердијин о торпагда биз көләлик едирик. Ҝүнаһларымыза ҝөрә торпағымызын бол мәһсулу үзәримиздә һөкм сүрән падшаһлара нәсиб олур... Бөјүк зүлм ичиндәјик» (Неһ. 9:36, 37).

¹⁷ Левилиләр бу ҹүр зүлмә јол верән Аллаһын әдаләтсиз олдуғунуму дүшүнүрдүләр? Әлбәттә, јох! «Сән һаглысан, башымыза ҝәлән һәр ишдә бизимлә әдаләтлә даврандын, биз исә пис ишләр етдик», — дејә онлар етираф етдиләр (Неһ. 9:33). Сонра исә бу сәмими дуа халгын индән белә Аллаһын Ганунуна әмәл едәҹәјинә даир там гәтијјәтлә вердији вәдлә јекунлашды. (Неһемја 9:38 ајәсини оху; 10:29.) Сонда јазылы сәнәд үзәриндә бағланан бу әһд јәһудиләрин 84 башчысы тәрәфиндән мөһүрләнди (Неһ. 10:1—27).

18, 19. а) Аллаһын јени дүнјасында јашамаг үчүн нә етмәлијик? б) Биз нә һагда дуа етмәјә сон гојмамалыјыг вә нә үчүн?

¹⁸ Јеһованын салеһликлә долу јени дүнјасында јашамаг үчүн Онун тәрбијәсинә еһтијаҹ дујуруг. «Мәҝәр елә оғул вар ки, атасы ону ҹәзаландырмасын?» — дејә һәвари Павел сорушур (Ибр. 12:7). Аллаһа сәдагәтлә хидмәт етмәклә вә мүгәддәс руһун бизә дүзәлиш етмәсинә имкан вермәклә биз Онун рәһбәрлијинә табе олмуш олуруг. Бундан әлавә, әҝәр биз ҹидди ҝүнаһа јол верәриксә, әмин ола биләрик ки, үрәкдән төвбә етдијимиз вә тәвазөкарлыгла ҹәзаны гәбул етдијимиз тәгдирдә, Јеһова бизи бағышлајаҹаг.

¹⁹ Тезликлә Јеһова Өз ады наминә исраиллиләри Мисирдән чыхараркән ҝөрдүјү ишләрдән даһа мөһтәшәм ишләр ҝөрәҹәк (Јез. 38:23). Бундан әлавә, әмин ола биләрик ки, Јеһованын гәдим халгы Вәд едилмиш дијары мирас алдығы кими, Она сәдагәтлә хидмәт едән бүтүн мәсиһчиләр дә Аллаһын салеһликлә долу јени дүнјасына дахил олаҹаглар (2 Пет. 3:13). Гаршыда бизи белә ҝөзәл ҝәләҹәк ҝөзләдијиндән ҝәлин һеч вахт дуаларымызда Аллаһын адыны иззәтләндирмәјә сон гојмајаг. Нөвбәти мәгаләдә исә Аллаһын хејир-дуаларыны инди вә әбәдијјәт боју әлдә етмәјимизә көмәк едәҹәк башга бир дуаны нәзәрдән кечирәҹәјик.