Вәфтизчи Јәһјанын ҝүнләриндә «халг Мәсиһин интизарында иди вә һәр кәс үрәјиндә Јәһја һаггында белә дүшүнүрдү: “Бәлкә Мәсиһ будур?”» (Лука 3:15). Нә үчүн јәһудиләр Мәсиһин һәмин вахт ҝәләҹәјини ҝөзләјирдиләр? Бунун бир нечә сәбәби вар.

Иса анадан оландан сонра Јеһованын мәләји Бетлеһем јахынлығында сүрүләринин кешији чәкән чобанлара ҝөрүндү ⁽¹⁾. Мәләк бәјан етди: «Бу ҝүн Давудун шәһәриндә сизин Хиласкарыныз, Ағамыз Мәсиһ доғулуб» (Лука 2:8—11). Бундан сонра бу мәләјә гошулан «сајсыз-һесабсыз мәләкләр Аллаһы мәдһ едәрәк дејирдиләр *: “Ҝөјләрдәки Аллаһымыза ешг олсун! Јердә Онун бәјәндији инсанлара сүлһ нәсиб олсун!”» (Лука 2:13, 14).

Сөзсүз, бу хәбәр садә чобанлара ҝүҹлү тәсир етди. Онлар дәрһал Бетлеһемә јола дүшдүләр, Јусифлә Мәрјәми вә көрпә Исаны тапанда «мәләјин бу ушаг һаггында сөјләдикләрини онлара данышдылар». Нәтиҹәдә, «чобанлары динләјәнләр онларын сөзләринә мат-мәәттәл галдылар» (Лука 2:17, 18). «Динләјәнләр» сөзү ҝөстәрир ки, чобанлар Јусиф вә Мәрјәмлә јанашы башгаларына да бу барәдә данышмышдылар. Сонра чобанлар евләринә гајыданда «ҝөрүб-ешитдикләри һәр шеј үчүн Аллаһа шүкүр [етдиләр]... она ҝөрә ки, һәр шеј, доғрудан да, мәләкләрин дедији кими иди» (Лука 2:20). Әлбәттә, онлар Мәсиһ һаггында ешитдикләри јахшы шејләри өзләриндә сахлајасы дејилдиләр!

Мусанын ганунуна ујғун олараг Мәрјәм илк оғлуну Јеһоваја тәгдим етмәк үчүн Јерусәлимә ҝәләндә гадын пејғәмбәр Анна «шүкүр етмәјә вә Јерусәлимин гуртулушуну ҝөзләјәнләрә ушаг һаггында данышмаға башлады» ⁽²⁾ (Лука 2:36—38; Чых. 13:12). Беләликлә, Мәсиһин пејда олдуғу барәдә хәбәрләр јајылмаға давам едирди.

Сонра «шәргдән Јерусәлимә мүнәҹҹимләр ҝәлдиләр вә сорушдулар: “Јәһудиләрин тәзәҹә анадан олмуш падшаһы һарададыр? Биз шәргдә оланда онун улдузуну ҝөрдүк вә она тәзим етмәјә ҝәлмишик”» (Мат. 2:1, 2). Буну ешидән «падшаһ Һирод вә бүтүн Јерусәлим әһли бәрк тәшвишә дүшдү. Падшаһ халгын бүтүн бөјүк каһинләрини вә мирзәләрини бир јерә јығды вә онлардан Мәсиһин һарада доғулаҹағыны хәбәр алды» ⁽³⁾ (Мат. 2:3, 4). Беләҹә, хејли адам билди ки, ҝәләҹәк Мәсиһ ҝәлиб *!

 Јухарыда ситат ҝәтирилән Лука 3:15 ајәсиндән ҝөрүрүк ки, бәзи јәһудиләр Вәфтизчи Јәһјанын Мәсиһ олдуғуну еһтимал едирдиләр. Лакин Јәһја нөвбәти сөзләрлә буна ајдынлыг ҝәтирди: «Мәндән сонра ҝәлән мәндән гат-гат ҝүҹлүдүр. Мән онун ајағындан сәндәлини чыхартмаға белә лајиг дејиләм. О, сизи мүгәддәс руһла вә аловла вәфтиз едәҹәк» (Мат. 3:11). Јәһјанын тәвазөкарлыгла дедији бу сөзләр Мәсиһи ҝөзләјән халгын интизарыны азалтмады.

Бәс биринҹи әсрдәки јәһудиләр Даниел 9:24—27 ајәләриндә гејдә алынан јетмиш дәфә једдииллик дөвр һаггындакы пејғәмбәрлијә әсасән Мәсиһин ҝәлишини һесаблаја биләрдиләрми? Бу еһтимал өз тәсдигини тапмајыб. Исанын ҝүнләриндә јетмиш дәфә једдииллик дөврүн изаһаты илә бағлы чохлу гарышыг фикирләр варды вә бунлар индики изаһатымыза ујғун ҝәлмир *.

Әсас етибарилә јәһуди монастыр тәригәти олан ессен өјрәдирди ки, 490 илин сонуна јахын ики Мәсиһ пејда олмалы иди, амма биз ессенләрин өз һесабламаларыны Даниелин пејғәмбәрлијинә әсасландырдыгларыны дәгиг дејә билмәрик. Һәтта белә етмиш олсалар да, бүтүн јәһудиләрин бу ҹүр мүәммалы групун һесабламаларына инандыгларыны тәсәввүр етмәк чәтиндир.

Ерамызын икинҹи әсриндә бәзи јәһудиләр инанырдылар ки, јетмиш дәфә једдииллик дөвр ерамыздан әввәл 607-ҹи илдә биринҹи мәбәдин дағыдылмасындан ерамызын 70-ҹи илиндә икинҹи мәбәдин дағылмасына гәдәр олан дөврү әһатә едир. Ејни заманда исә, диҝәрләри бу пејғәмбәрлијин јеринә јетмәсини ерамыздан әввәл икинҹи әсрә, Маккавејләрин дөврүнә аид едирдиләр. Буна ҝөрә дә јетмиш дәфә једдииллик дөврүн неҹә һесабланмалы олдуғуна даир конкрет үмуми бир фикир јох иди.

Әҝәр ерамызын биринҹи әсриндә јетмиш дәфә једдииллик дөврүн вахтына даир дүзҝүн мәлумат олсајды, онда һәвариләр, һәмчинин биринҹи әсрдәки мәсиһчиләр вәд едилмиш Мәсиһин елә дејилән вахтда Иса кими пејда олдуғуну сүбут етмәк үчүн бу мәлуматдан истифадә едәрдиләр. Лакин еркән мәсиһчиләрин белә етдикләринә һеч бир сүбут јохдур.

Диҝәр бир мәгам да диггәтәлајигдир. Хош хәбәри јазанлар Ибрани Јазыларындакы бәзи пејғәмбәрликләрин Иса Мәсиһин үзәринә јеринә јетдијини тез-тез вурғуламышлар (Мат. 1:22, 23; 2:13—15; 4:13—16). Бәли, онлардан һеч бири Исанын јер үзүндә пејда олмасыны јетмиш дәфә једдииллик дөвр һаггындакы пејғәмбәрликлә әлагәләндирмәмишди.

Хүласә: Биз Исанын ҝүнләриндә јашајан инсанларын јетмиш дәфә једдииллик дөвр һаггындакы пејғәмбәрлији дәгиг баша дүшдүјүнү тәсдигләјә билмәрик. Лакин «Инҹил» китабында халгын нә үчүн Мәсиһин «интизарында» олмасынын башга әсаслы сәбәбләри ҝәтирилир. Тәлимә дәгиглик ҝәтирилиб: әввәлләр бизим әдәбијјатларымызда дејилирди ки, чох еһтимал, биринҹи әсрдә јашамыш бәзи јәһудиләр «јетмиш дәфә једдииллик дөвр» һаггындакы пејғәмбәрлији дүзҝүн баша дүшүрдүләр вә онлар Мәсиһин нә вахт пејда олаҹағыны әввәлҹәдән һесабламышдылар (Дан. 9:24—27; w11 15/8 с. 8, абз. 3; w98-U 15/9 с. 13, абз. 16, 17; w90-U 10/15 с. 10, 11, абз. 2, 3; ит-2-E с. 901). Журналымызын бу сајындакы «Охуҹуларын суаллары»да бизим бахышымыза дәјишиклик едилиб. Јәни биз бу мәсәлә илә бағлы нәјисә тәсдигләјә вә ону һеч бир факта әсасландыра билмәрик.