«Ҝөзәтчи гүлләси»нин 1950-ҹи ил 15 сентјабр сајында дејилирди ки, Мүгәддәс Китабда һәрдән һансыса инсан, һадисә вә ја әшја ҝәләҹәкдә олаҹаг башга бир шејин тимсалыдыр. Әввәлләр бизим нәшрләрдә дејилирди ки, Дәбурә, Әлиһу, Ифтаһ, Әјјуб, Раһаб вә Рәфәгә кими садиг киши вә гадынлар, еләҹә дә башгалары мәсһ олунмушларын вә бөјүк издиһамын тимсалыдыр (Вәһј 7:9). Мәсәлән, әввәлләр белә һесаб едилирди ки, Ифтаһ, Әјјуб вә Рәфәгә мәсһ олунмушлары, Дәбурә вә Раһаб исә бөјүк издиһамы тәмсил едир. Анҹаг сон илләр биз артыг белә мүгајисәләр етмирик. Нәјә ҝөрә?

Мүгәддәс Јазыларда ҝөстәрилир ки, бәзи шәхсләр, доғрудан да, башгаларынын тимсалыдыр. Галатијалылара 4:21—31 ајәләриндә һәвари Булус «рәмзи мәна» дашыјан ики гадындан сөз ачыр. Ибраһимин гарабашы Һәҹәр Исраил халгыны тәмсил едирди. Бу халгы Јеһова Аллаһа бағлајан Муса пејғәмбәрин гануну иди. Азад гадын Сара исә Аллаһын «арвадыны», јәни тәшкилатынын сәмави һиссәсини тәмсил едирди. Ибраниләрә јаздығы мәктубунда һәвари Булус падшаһ вә каһин олан Мәликсадиги Иса илә әлагәләндириб онларын арасындакы охшарлыглары ҝөстәрди (Ибр. 6:20; 7:1—3). Һәмчинин Булус Әшија вә оғулларыны Иса вә онун мәсһ олунмуш давамчылары илә мүгајисә етмишдир (Ибр. 2:13, 14). Һәвари Булус бунлары Аллаһдан илһам алараг јазмышды, буна ҝөрә дә биз бу сөзләри шәкк-шүбһәсиз гәбул едирик.

Лакин Мүгәддәс Китабда киминсә башга биринин тимсалы олдуғу дејиләндә белә биз онун һәјатындакы һәр бир тәфәррүатын вә ја һадисәнин нәјисә тәмсил етдијини дүшүнмәмәлијик. Мәсәлән, һәвари Булус Мәликсадигин Исаны тәмсил етдијини демишди. Лакин Ибраһим дөрд падшаһы мәғлуб  едиб гајыдаркән Мәликсадигин она чөрәк вә шәраб ҝәтирмәси барәдә Булус һеч нә демәмишди. Демәли, Мүгәддәс Јазылар һәмин һадисәдә ҝизли мәна ахтарыб тапмаға һеч бир әсас вермир (Јар. 14:1, 18).

Мәсиһин өлүмүндән әсрләр сонра бәзи јазычылар јанлышлыға гапылмышдылар. Онлар һәр бир шејдә нәјинсә тимсалыны ҝөрүрдүләр. Ориҝен, Амброз вә Јеронимин тәлимләриндән данышаркән бир китабда белә дејилир: «Онлар Мүгәддәс Китабда јазылан ән хырда һадисәләрдә белә рәмзи мәна ахтарырдылар вә сөзсүз ки, тапырдылар. Һәтта ән садә вә ади шејләрдә дә сирли бир һәгигәтин ҝизләндијини дүшүнүрдүләр. Һәтта дирилән Хиласкарын давамчыларына ҝөрүнән ҝеҹә онларын тутдуғу балығын сајында да ҹидд-ҹәһдлә мәна ахтарырдылар. Нијә мәһз 153?!»

Һиппонлу Августин Иса Мәсиһин 5000-ә јахын кишини беш арпа чөрәји вә ики балыгла дојуздурмасына ҝениш шәрһ вермишди. Арпа буғдадан ашағы һесаб едилдијиндән Августин белә гәнаәтә ҝәлмишди ки, беш чөрәк Мусанын беш китабыны тәмсил едир. (Ашағы мәһсул олан «арпа» «Әһди-Әтиг»ин «Әһди-Ҹәдид»дән ашағы олдуғуну тәмсил едир.) Бәс ики балыг? Бәзи сәбәбләрә ҝөрә о, балыглары падшаһ вә каһинә бәнзәтмишди. Һәр бир шејдә рәмзи мәна ахтаран башга бир алим дејирди ки, Јагубун бир каса гырмызы шорбаја Ејсдән илк оғуллуг һаггыны сатын алмасы Исанын гырмызы ганы илә бәшәријјәт үчүн сәмави мирасы сатын алмасынын тимсалыдыр.

Әҝәр бу ҹүр шәрһләр сизин үчүн дә гејри-тәбии сәсләнирсә, о заман проблемин нәдә олдуғуну баша дүшә биләрсиниз. Инсан Мүгәддәс Китабдакы һансы һадисәләрин ҝәләҹәк шејләрин тимсалы олдуғуну, һансыларын исә олмадығыны билә билмәз. Ән дүзҝүн јол одур ки, Мүгәддәс Јазылар һансыса инсанын, һадисәнин, јахуд әшјанын нәјинсә тимсалы олдуғуну дејәндә биз буну белә дә гәбул едирик. Јох әҝәр Мүгәддәс Јазылар һеч бир әсас вермирсә, биз һеч бир шәхсә вә ја һадисәјә нәјинсә тимсалы кими бахмамалыјыг.

Бәс белә олан һалда, Мүгәддәс Јазылардакы һадисәләрдән вә нүмунәләрдән неҹә фајдалана биләрик? Ромалылара 15:4 ајәсиндә һәвари Булусун бу сөзләри јазылыб: «Әввәлҹәдән јазыланларын һамысы бизә нәсиһәт олараг јазылыб ки, дөзүм сајәсиндә вә Мүгәддәс Јазылардан алдығымыз тәсәлли сајәсиндә үмидимиз олсун». Булус дејирди ки, онун биринҹи әсрдә јашамыш мәсһ олунмуш гардашлары Мүгәддәс Јазылардакы һадисәләрдән чох шеј өјрәнә биләрләр. Лакин Аллаһын бүтүн дөврдә јашамыш хидмәтчиләри — истәр мәсһ олунмуш олсун, истәр башга гојунлардан олсун, истәр ахырзаманда јашасын, истәрсә дә јох, әввәлҹәдән јазыланлардан јарарлана биләрләр вә јарарланыблар да (Јәһ. 10:16; 2 Тим. 3:1).

Мүгәддәс Јазылардакы һадисәләри ја мәсһ олунмушлара, ја да бөјүк издиһама, јахуд да јалныз бир дөврә аид етмәкдәнсә, Аллаһын һәр ики групдан олан вә истәнилән дөврдә јашајан хидмәтчиләри бу һадисәләрдән чох шеј өјрәнә биләр. Мисал үчүн, «Әјјуб» китабында јазыланлары тәкҹә мәсһ олунмушларын Биринҹи Дүнја мүһарибәси вахты јашадыглары чәтинликләрә аид етмәк дүзҝүн олмазды. Аллаһын бир чох хидмәтчиләри гадын вә ја киши, мәсһ олунмуш, јахуд бөјүк издиһамын үзвү олмасындан асылы олмајараг, Әјјуб кими, чәтинликләрлә гаршылашмышлар вә Јеһовадан ҝәлән нәтиҹәни ҝөрмүшләр. Јеһованын нә гәдәр меһрибан вә мәрһәмәтли Аллаһ олдуғунун шаһиди олмушлар (Јаг. 5:11).

Бир дүшүнүн: мәҝәр бу ҝүн јығынҹагларда Дәбурә кими вәфалы јашлы гадынлар, Әлиһу кими һикмәтли ҹаван ағсаггаллар, Ифтаһ кими фәдакар вә ҹәсур өнҹүлләр, Әјјуб кими сәбирли мөмин киши вә гадынлар јохдур? Биз Јеһоваја олдугҹа миннәтдарыг. О, «әввәлҹәдән јазыланларын» һамысыны горујуб сахлајыб ки, «Мүгәддәс Јазылардан алдығымыз тәсәлли сајәсиндә үмидимиз олсун».

Мәһз бу сәбәбләрә ҝөрә сон илләр биз Мүгәддәс Китабда һадисәләрин символик мәнасыны вә онларын неҹә јеринә јетмәсини тапмаға чалышмырыг. Әксинә, нәшрләримиздә бу һадисәләрдән нә өјрәнә биләҹәјимизи ишыгландырырыг.