МӘН 1955-ҹи илдә Австралијанын Квинсленд штатында анадан олмушам. Бундан бир аз сонра анам Естел Јеһованын Шаһидләри илә Мүгәддәс Китабы өјрәнмәјә башлады вә нөвбәти ил вәфтиз олунду. Атам Рон исә 13 илдән сонра һәгигәтә ҝәлди. Мән 1968-ҹи илдә Квинслендин јахынлығында вәфтиз олундум.

Ҝәнҹлијимдән бәри охумағы севирәм вә мүхтәлиф дилләрә рәғбәтим вар. Аиләмизлә бирҝә машынла ҝәзинтијә чыханда, јәгин, валидејнләрим тәәссүфләнирдиләр ки, әтрафдакы мәнзәрәни сејр етмәк әвәзинә, арха отураҹагда отуруб китаб охујурам. Охумаға олан һәвәсим мәктәбдә дә мәнә көмәк етди. Тасманија адасынын Гленорки шәһәриндә јухары синифдә охујанда мәктәбдәки наилијјәтләримә ҝөрә бир нечә дәфә мүкафат алдым.

Анҹаг сонра ҹидди гәрар вермәјин вахты чатды. Университетдә охумаг үчүн тәгаүдү гәбул едим, јохса јох? Китаблары вә өјрәнмәји нә гәдәр севсәм дә, анамын көмәји илә үрәјимдә ондан бөјүк мәһәббәт — Јеһоваја мәһәббәт көк салмышды. Буна ҝөрә дә анама чох  миннәтдарам (1 Кор. 3:18, 19). Беләҹә, мән валидејнләримин разылығы илә шәһадәтнамәни алыб мәктәбдән чыхдым вә 1971-ҹи илин јанвар ајында, 15 јашымда өнҹүл хидмәтинә башладым.

Нөвбәти сәккиз ил әрзиндә Тасманијада өнҹүл кими хидмәт етдим. Бу илләр әрзиндә мән Тасманија ҝөзәли Ҹенни Алкок илә евләндим вә биз дөрд ил Смистон вә Квинстоунун уҹгар јерләриндә хүсуси өнҹүл кими хидмәт етдик.

1978-ҹи илдә биз илк дәфә өлкәдән чыхыб Папуа-Јени Гвинејанын Порт-Морсби шәһәриндә кечирилән бејнәлхалг топлантыја ҝетдик. Һәмин топлантыда хүсуси тәјинатлы мүждәчинин һири-моту дилиндә мәрузә сөјләмәси индијәдәк јадымдадыр. Мән онун данышдыгларындан бир кәлмә белә баша дүшмәсәм дә, онун мәрузәси мәндә хүсуси тәјинатлы мүждәчи олмаг, башга дилләри өјрәнмәк вә әҹнәби дилдә мәрузә сөјләмәк һәвәси ојатды. Нәһајәт, Јеһоваја бәсләдијим мәһәббәтлә дилә олан марағымы бирләшдирмәјин үсулуну тапдым.

Австралијаја ҝери гајыданда бизи сүрприз ҝөзләјирди. Бизи әввәлләр Еллис адалары адланан Тувалунун Фунафути адасына хүсуси тәјинатлы мүждәчи тәјин етдиләр. 1979-ҹу илин јанвар ајында ора ҝетдик. Бүтүн Тувалуда ҹәми-ҹүмләтаны үч вәфтиз олунмуш тәблиғчи вар иди.

Тувалу дилини өјрәнмәк елә дә асан дејилди. Бу дилдә јалныз Инҹил китабы вар иди. Һеч бир лүғәт вә дил курслары да јох иди. Буна ҝөрә дә биз гәрара ҝәлдик ки, һәр ҝүн 10—20 јени сөз өјрәнәк. Анҹаг тезликлә баша дүшдүк ки, өјрәндијимиз сөзләрин әксәријјәтинин дүзҝүн мәнасыны билмирик. Мәсәлән, ҹамаата фалчылығын сәһв олдуғуну демәк истәјәндә, сән демә, онлары тәрәзи вә әса ишләтмәкдән чәкиндирирдик. Анҹаг чохлу адамла башладығымыз Мүгәддәс Китаб дәрсләрини давам етдирмәк үчүн бизә дили өјрәнмәк лазым иди. Буна ҝөрә дә биз тәслим олмурдуг. Һәмин вахт Мүгәддәс Китабы өјрәтдијимиз адамлардан бири илләр сонра бизә деди: «Чох севинирик ки, инди бизим дилимиздә јахшы данышырсыныз. Әввәлләр һа чалышырдыг, нә демәк истәдијинизи баша дүшмүрдүк».

Диҝәр тәрәфдән јени дили өјрәнмәк үчүн биздә чох ҝөзәл имкан вар иди. Белә ки, кирајә ев тапа билмәдијимиздән әсас кәнддә бир Шаһидин евиндә галмалы олдуг. Беләликлә, биз кәнд һәјаты  јашајыр вә анҹаг Тувалу дили ешидирдик. Бир нечә ил инҝилис дилиндә данышмајандан сонра Тувалу дили бизим әсас дилимизә чеврилди.

Тезликлә чохлары һәгигәтә мараг ҝөстәрмәјә башлады. Бәс онларла һансы нәшрлә дәрс кечәҹәкдик? Онларын дилиндә һеч бир нәшр јох иди. Бәс онлар шәхси мүталиәни неҹә едәҹәкдиләр? Јығынҹаг ҝөрүшләринә ҝәләндә һансы маһнылары охујаҹагдылар, нә өјрәнәҹәкдиләр, ҝөрүшләрә неҹә һазырлашаҹагдылар? Руһани ҹәһәтдән неҹә инкишаф едиб вәфтиз олунаҹагдылар? Бу инсанлара өз доғма дилләриндә руһани гида лазым иди (1 Кор. 14:9). Биз дүшүнүрдүк: «15 000-дән аз инсанын данышдығы Тувалу дилиндә, ҝөрәсән, нә вахтса нәшрләр чыхаҹаг?» Јеһова суалларымыза ҹаваб верди вә бунунла да бизә ики шеји сүбут етди: 1) О, Кәламынын узаг адаларда ҹар чәкилмәсини вә 2) дүнјанын ҝөзүндә садә, фағыр олан адамларын Онун адына пәнаһ ҝәтирмәсини истәјир (Әрм. 31:10; Сәф. 3:12).

1980-ҹи илдә филиал бизи тәрҹүмәчи ишинә тәјин етди. Биз өзүмүзү бу иш үчүн тамамилә јарарсыз һисс едирдик (1 Кор. 1:28, 29). Әввәлҹә һөкумәтдән көһнә мимеограф (сүрәтчыхардан апарат) алдыг. Јығынҹаг ҝөрүшләри үчүн материаллары онун васитәсилә чап едирдик. Биз һәтта «Әбәди һәјата апаран һәгигәт» китабыны да Тувалу дилинә тәрҹүмә едиб бу апаратла чап етмишдик. Мүрәккәбин кәскин ији, истинин ҹырһаҹырында мин бир әзијјәтлә бүтүн бу нәшрләри әл илә чап етмәјимиз һеч јадымдан чыхмыр. Һәмин вахт електрик јох иди!

Тувалу дилинә тәрҹүмә етмәк чәтин иди, чүнки әлимизин алтында дүнјәви мәнбәләр чох аз иди. Лакин һәрдән ҝөзләмәдијимиз јердән көмәк ҝәлирди. Бир ҝүн мән сәһвән һәгигәтә гаршы чыхан бир нәфәрин гапысыны дөјдүм. Ев саһиби әввәлләр мүәллим ишләмиш јашлы бир киши иди. О, мәнә хатырлатды ки, бизә гапысыны  дөјмәмәји тапшырмышды. Сонра деди: «Јери ҝәлмишкән, сизә бир шеј демәк истәјирәм. Тәрҹүмәләриниздә мәҹһул нөвдән һәддән артыг чох истифадә едирсиниз. Тувалу дилиндә бу нөв чох ишләнмир». Мән бу барәдә башгаларындан да сорушдум. Киши дүз дејирди. Биз лазыми дүзәлишләр етдик. Јеһованын бизә нәшрләримизи охујан әлејһдарымызын васитәсилә көмәк етмәси мәни һејрәтләндирмишди.

Тувалу дилиндә пајламаг үчүн дәрҹ олунан илк нәшр Иса Мәсиһи анма мәрасиминә дәвәтнамә иди. Бунун ардынҹа инҝилис дили илә ејни вахтда «Падшаһлыг һаггында хәбәр» адлы 30 нөмрәли буклет чыхды. Инсанлара өз дилләриндә нәшр вермәк адама чох бөјүк севинҹ ҝәтирирди. Сонрадан бәзи брошүрләр вә һәтта китаблар Тувалу дилиндә дәрҹ олунду. 1983-ҹү илдә Австралија филиалы үч ајдан бир 24 сәһифәлик «Ҝөзәтчи гүлләси» журналы чап етмәјә башлады. Һәр һәфтә бу журналдан орта һесабла једди абзас арашдырырдыг. Бу, ҹәмијјәтдә бөјүк әкс-сәда доғурду. Тувалунун әһалиси охумағы севдији үчүн бизим нәшрләр чох мәшһурлашды. Һәр јени нәшрин ҝәлиши дөвләт радиостансијасынын хәбәрләр бурахылышында елан олунурду, һәтта бәзән әсас хәбәр башлыгларында да јер алырды *.

Тәрҹүмә иши гәләм вә кағызла башлајырды. Сонра әлјазманын дәфәләрлә сурәти чыхарылырды, даһа сонра исә чап олунмаг үчүн Австралија филиалына ҝөндәрилирди. Бир ара әлјазманы Тувалу дилини билмәјән ики баҹы компүтерә дахил едирди. Мәтни ики дәфә дахил етмәјин, сонра компүтердә мүгајисә етмәјин сајәсиндә сәһвләр минимума енирди. Јығылмыш вәрәгләр авиапочтла бизә ҝөндәрилирди, биз онлары јохлајыр вә чап олунмасы үчүн јенидән филиала ҝөндәрирдик.

Инди һәр шеј башга ҹүрдүр. Тәрҹүмә груплары мәтни бирбаша компүтерә дахил едир. Әксәр һалларда, редактә едилмиш мәтн јериндәҹә јығылыр, һазыр фајллар Интернетлә чапханасы олан филиаллара ҝөндәрилир. Әлјазмалары ҝөндәрмәк үчүн артыг почта гачмаға һеч бир лүзум јохдур.

Илләр өтдүкҹә Сакит океан адаларында мүхтәлиф тәјинатлар алдыг. 1985-ҹи илдә бизи Тувалудан Самоа филиалына тәјин етдиләр. Орада биз Тувалу дилинә тәрҹүмә етмәклә јанашы, Самоа, Тонга вә Токелау дилинә тәрҹүмә едәнләрә көмәк едирдик *. 1996-ҹы илдә бизи ејни тәјинатла Фиҹи филиалына ҝөндәрдиләр. Орада биз Фиҹи, Кирибати, науру, ротума вә Тувалу дилинә тәрҹүмә едән тәрҹүмәчиләрә көмәк едирдик.

Баҹы-гардашларын тәрҹүмә ишинә ҹан гојмасы мәни һәмишә һејран едир. Тәрҹүмә иши ағыр вә јоруҹу ишдир. Анҹаг, Јеһова Аллаһ кими, бу садиг инсанлар да истәјирләр ки, һәр халга, тајфаја, дилә вә үммәтә мүждә тәблиғ олунсун (Вәһј 14:6). Мисал үчүн «Ҝөзәтчи гүлләси» журналынын Тонга дилинә тәрҹүмәси тәшкил олунанда мән  Тонгада бүтүн ағсаггалларла ҝөрүшдүм вә сорушдум ки, кимә тәрҹүмәчи кими тәлим вермәк олар. Бир ағсаггалын јахшы иши вар иди, о, механик ишләјирди. Бу гардаш тәклиф етди ки, нөвбәти ҝүн ишдән чыхыб дәрһал тәрҹүмә ишинә башласын. Бу, чох хош иди. Чүнки о, аиләли иди вә башга ҝәлир мәнбәји дә јох иди. Анҹаг Јеһова онун вә аиләсинин гејдинә галды вә о, узун илләр тәрҹүмә ишиндә чалышды.

Белә садиг тәрҹүмәчиләр Рәһбәрлик Шурасынын дүшүнҹә тәрзини әкс етдирирләр. Белә ки, Рәһбәрлик Шурасы кичик дил групларынын белә руһани еһтијаҹларынын гејдинә галыр. Мәсәлән, бир дәфә суал галхмышды ки, Тувалу дилиндә әдәбијјат чыхармаға дәјәр, ја јох. Рәһбәрлик Шурасынын ҹавабы мәни чох руһландырмышды. Онлар јазмышдылар: «Биз Тувалу дилинә тәрҹүмәни дајандырмаға һеч бир сәбәб ҝөрмүрүк. Тувалу дилиндә диҝәр дилләрлә мүгајисәдә аз адам данышса да, онлара мүждәни өз дилләриндә чатдырмаг лазымдыр».

2003-ҹү илдә Ҹенни илә мәни Фиҹи филиалындан Патерсондакы (Нју-Јорк) Тәрҹүмә хидмәтләри шөбәсинә тәјин етдиләр. Арзум чин олду. Биз нәшрләримизин диҝәр дилләрә дә тәрҹүмә олунмасына көмәк едән групун үзвү олдуг. Нөвбәти ики ил әрзиндә мүхтәлиф өлкәләрә ҝедиб тәрҹүмә групларына тәлим верирдик.

Ҝәлин инди әввәлдә данышдығым һадисәјә гајыдаг. Рәһбәрлик Шурасы бүтүн дүнјадакы тәрҹүмә групларына көмәк лазым олдуғуну ҝөрүрдү. 2000-ҹи илә гәдәр тәрҹүмәчиләрин әксәријјәти чох аз тәлим алмышды. Биз Јазы комитәсинә мәрузә етдикдән сонра Рәһбәрлик Шурасы бүтүн тәрҹүмәчиләр үчүн үмумдүнја тәлим програмынын кечирилмәсинә разылыг верди. Бу програма инҝилис дилини, тәрҹүмә үсулларыны вә груп шәклиндә ишләмәји өјрәтмәк дахил иди.

Тәрҹүмә саһәсиндә ҝөрүлән бу ишләрин бәһрәси нә олуб? Әввәла тәрҹүмәнин кејфијјәти јахшылашыб. Һәмчинин һал-һазырда әдәбијјатлар даһа чох дилә тәрҹүмә олунур. Биз 1979-ҹу илдә хүсуси тәјинатлы мүждәчи хидмәтинә башлајанда «Ҝөзәтчи гүлләси» журналы ҹәми 82 дилдә нәшр олунурду. Бу дилләрин әксәријјәтиндә нәшрләр инҝилис дилиндән бир нечә ај сонра чыхырды. Анҹаг һал-һазырда «Ҝөзәтчи гүлләси» 240-дан чох дилдә дәрҹ олунур вә онларын әксәријјәти инҝилис дили илә ејни вахтда чыхыр. Инди руһани гида бу вә ја диҝәр формада 700-дән чох дилдә вар. Илләр өнҹә јатсајдыг, јухумуза да ҝирмәзди ки, белә шеј олаҹаг.

2004-ҹү илдә Рәһбәрлик Шурасы даһа бир тарихи гәрар гәбул етди, јәни Мүгәддәс Китабын тәрҹүмәсини сүрәтләндирди. Бундан бир нечә ај сонра  Мүгәддәс Китабын тәрҹүмәсинә даһа чох өнәм верилди. Беләҹә, «Јени Дүнја тәрҹүмәси»нин бир чох дилләрдә әрсәјә ҝәлмәсинә имкан јаранды. 2014-ҹү илдә Мүгәддәс Китаб там вә ја гисмән, Ҹәнуби Сакит океан дилләри дә дахил олмагла, артыг 128 дилә тәрҹүмә олунмушду.

Мәним һәјатымда даһа бир унудулмаз мәгам 2011-ҹи илдә Тувалудакы бөјүк топлантыда иштирак етмәјим олмушду. Һәмин вахт артыг бир нечә ај иди ки, өлкәдә дәһшәтли гураглыг иди. Бөјүк топланты тәхирә салына биләрди. Биз ора чатан ахшам лејсан гураглыға сон гојду вә топланты баш тутду. Һәмин топлантыда Тувалу дилиндә, ән аз адамын данышдығы дилдә ҝөзәл бир һәдијјәнин — «Инҹилин Јени Дүнја тәрҹүмәси»нин ишыг үзү ҝөрмәси елан олунду. Бу еланы етмәк мәним үчүн бөјүк шәрәф иди. Топлантынын сонунда јенә лејсан јағды. Беләҹә, програм бол руһани вә һәгиги су илә битди.

Әфсуслар олсун ки, 35 иллик өмүр-ҝүн јолдашым Ҹеннијә бу мөһтәшәм һадисәни ҝөрмәк гисмәт олмады. Ҹенни он ил дөш хәрчәнҝиндән әзијјәт чәкәндән сонра 2009-ҹу илдә вәфат етди. О дирилиб Тувалу дилиндә Мүгәддәс Китабын чыхдығыны ешидәндә, шүбһәсиз, чох севинәҹәк.

Јеһова мәнә башга ҝөзәл һәмдәм нәсиб етди. Онун ады Лорани Секеводур. Лорани илә Ҹенни Фиҹи Бејтелиндә бирҝә ишләјирдиләр. Лорани дә Фиҹи тәрҹүмә шөбәсиндә хидмәт едирди. Мәним јенә дә сәдагәтли һәјат јолдашым вар. Биз бирликдә Јеһоваја хидмәт едирик вә икимиз дә дил ашигијик.

Өтән илләрә нәзәр саланда меһрибан сәмави Атамыз Јеһованын һәм балаҹа, һәм дә бөјүк дил групларынын гајғысына галдығыны ҝөрүрәм (Зәб. 49:1—3). Доғма дилләриндә илк дәфә нәшрләримизи алан, өз дилләриндә Јеһоваја үрәкдән һәмд нәғмәси охујан инсанларын үзләриндәки севинҹ мәним үчүн Јеһованын мәһәббәтини әкс етдирир (Һәв. 2:8, 11). Тувалулу јашлы гардашын, Сауло Тиасинин сөзләри һәлә дә гулағымдан ҝетмир. О, илк дәфә өз дилиндә Падшаһлыг нәғмәсини охујандан сонра демишди: «Рәһбәрлик Шурасына демәк лазымдыр ки, бу маһнылар Тувалу дилиндә даһа јахшы сәсләнир, нәинки инҝилис дилиндә».

2005-ҹи илин сентјабрында ҝөзләмәдијим бир һалда мәни Јеһованын Шаһидләринин Рәһбәрлик Шурасынын үзвү тәјин етдиләр. Мән артыг тәрҹүмәчи кими чалышмасам да, Јеһоваја шүкүрләр олсун ки, О, мәнә бүтүн дүнјада ҝедән тәрҹүмә ишинә көмәк етмәјә изин верир. Чох хошдур ки, Јеһова бүтүн халгынын, һәтта Сакит океанын мәркәзиндәки уҹгар адаларда јашајанларын белә руһани еһтијаҹларынын гејдинә галыр. Бәли, мәзмурчунун дедији кими: «Јеһова падшаһ олду! Гој јер севинсин, адалар шадлансын» (Зәб. 97:1).