1. Ерамыздан әввәл 607-ҹи илдә Јерусәлимдә баш верән фаҹиәни тәсвир един.

ЕРАМЫЗДАН ӘВВӘЛ 607-ҹи илдә бөјүк Бабил ордусу II Навуходоносорун башчылығы алтында Јерусәлими зәбт едир. Бу ганлы һадисә барәдә Мүгәддәс Китабда јазылыб: «[Навуходоносор] онларын ҹаванларыны мүгәддәс мәканда гылынҹдан кечиртди, нә оғлана, нә гыза, нә гоҹаја, нә дә хәстәјә рәһм етмәди... Аллаһын мәбәдини јандырды, Јерусәлимин диварларыны јерлә јексан етди, галаларына од вурду, шәһәрдә дәјәрли нә вар идисә, һамысыны мәһв етди» (2 Салн. 36:17, 19).

2. Јерусәлим барәдә Јеһова нә демишди вә јәһудиләри неҹә һәјат ҝөзләјирди?

² Јерусәлимин башына ҝәлән фәлакәт оранын сакинләри үчүн ҝөзләнилмәз һадисә дејилди. Чүнки илләр әввәл Аллаһ пејғәмбәрләри васитәсилә јәһудиләри хәбәрдар етмишди ки, шәр әмәлләриндән әл чәкмәсәләр, онлары бабиллиләрә тәслим едәҹәк; чоху гылынҹдан кечириләҹәк, сағ галанлар исә өмүрләринин ахырына кими Бабилдә әсир олаҹаглар (Әрм. 15:2). Әсирликдә јәһудиләр неҹә һәјат јашадылар? Бәс мәсиһиләр нә вахтса Бабил әсарәтинә охшар вәзијјәтә дүшүбләр? Әҝәр дүшүбләрсә, нә вахт?

3. Јәһудиләрин Бабил әсарәти Мисир әсарәтиндән нәдә фәргләнир?

³ Пејғәмбәрләрин сөзләри һәјата кечди. Јеһова Әрәмја пејғәмбәр васитәсилә Бабилә әсир апарылаҹаг исраиллиләрә мәсләһәт ҝөрмүшдү ки, јени шәраитә ујғунлашсынлар вә нормал һәјат јашасынлар. Аллаһ демишди: «Евләр тикиб јашајын. Бағ салыб мејвәсини јејин... Сизи сүрҝүн етдијим шәһәрин әмин-аманлығы үчүн чалышын, о шәһәрдән өтрү Јеһоваја дуа един, чүнки оранын әмин-аманлығы сизин әмин-аманлығыныз демәкдир» (Әрм. 29:5, 7). Аллаһын ирадәсинә табе оланлар Бабилдә нисбәтән сабит һәјат јашајырдылар. Бабиллиләр јәһудиләрә орада иш-ҝүҹлә мәшғул олмаға вә өлкә әразисиндә сәрбәст һәрәкәт етмәјә изин вермишди. Бабил гәдим дүнјанын тиҹарәт мәркәзи иди. Гәдими сәнәдләрдә гејд олунур ки, бир чох јәһуди бурада таҹирлији өјрәнмиш вә бир сыра пешәләрә јијәләнмишдиләр. Һәтта бәзи јәһудиләр зәнҝин јашајырдылар. Бабил әсарәти әсрләр әввәл исраиллиләрин јашадығы Мисир әсарәти кими ағыр дејилди. (Чыхыш 2:23—25 ајәләрини охујун.)

4. Аси јәһудиләрин ҝүнаһына ҝөрә даһа кимләр әсир дүшмүшдү вә бу әсирлик онларын һансы саһәдә әл-голуну бағламышды?

⁴ Дүздүр, исраиллиләр мадди ҹәһәтдән корлуг чәкмирдиләр. Бәс онларын ибадәти барәдә нә демәк олар? Јеһованын мәбәди вә гурбанҝаһ дағыдылмышды, каһинлик хидмәти артыг фәалијјәт ҝөстәрмирди. Әсирләрин арасында Аллаһа сәдагәтлә хидмәт едән, бу ҹәзаја лајиг олмајан инсанлар да вар иди; онлар бүтүн халгла бирликдә әзијјәт чәкирдиләр. Бунунла белә онлар әлләриндән ҝәлдији гәдәр Аллаһын ганунларына риајәт едирдиләр. Мәсәлән, Бабилдә әсир олан Дәнјал вә онун үч досту Сәдраһ, Мисаһ вә Абиднағу јәһудиләрә һарам бујрулан јемәкдән имтина етмишдиләр. Һәмчинин билдијимиз кими Дәнјал мүнтәзәм олараг Јеһоваја дуа едирди (Дән. 1:8; 6:10). Амма бүтпәрәст дөвләтдә јашадыгларына ҝөрә мөмин јәһудиләр үчүн Аллаһын ганунларынын бүтүн тәләбләринә әмәл етмәк гејри-мүмкүн иди.

5. Јеһова халгына нәји вәд етмишди вә бу вәдин јеринә јетмәсиндә гејри-ади олан нәдир?

⁵ Ҝөрәсән, исраиллиләр нә вахтса Аллаһы там разы салан шәкилдә ибадәт едә биләҹәкдиләр? Һәмин вахт бу, мүмкүнсүз ҝөрүнүрдү, чүнки бабиллиләр һеч вахт әсирләри азад етмирдиләр. Амма онлар Јеһованы јахшы танымырдылар. Јеһова вәд етмишди ки, Онун халгы әсирликдән гуртулаҹаг, белә дә олду. Бәли, Аллаһын сөзү һеч вахт пуча чыхмыр (Әшј. 55:11).

6, 7. Мәсиһиләрин Бабил әсарәтинә дүшдүјү тарихә нәјә ҝөрә дүзәлиш етмәк лазым ҝәлди?

⁶ Бәс мәсиһиләр нә вахтса Бабил әсарәтинә охшар вәзијјәтә дүшүбләр? Узун илләр «Ҝөзәтчи гүлләси» журналында изаһ олунурду ки, Аллаһын мүасир халгы 1918-ҹи илдә Бабил әсарәтинә дүшүб, 1919-ҹу илдә исә әсарәтдән азад олуб. Анҹаг мүәјјән сәбәбләрдән бу изаһата дүзәлиш етмәк лазым ҝәлди. Бу вә нөвбәти мәгаләдә һәмин сәбәбләр нәзәрдән кечириләҹәк.

⁷ Ҝәлин бу барәдә мүлаһизә јүрүдәк: билдијимиз кими Бөјүк Бабил сахта динин дүнја империјасыдыр. Әҝәр Аллаһын халгы 1918-ҹи илдә Бабилин әсарәтинә дүшмүш олсајды, һәмин вахт онун сахта динин тәсири алтында олдуғу нәдәнсә ҝөрүнәрди. Лакин фактлар ҝөстәрир ки, Биринҹи Дүнја мүһарибәсиндән әввәлки онилликләр әрзиндә Аллаһын мәсһ олунмуш  хидмәтчиләри артыг Бөјүк Бабилин әсарәтиндән чыхмаға башламышдылар. Һәмчинин Биринҹи Дүнја мүһарибәси илләриндә мәсһ олунмуш мәсиһиләрин мәруз галдығы тәгибләр, әсас етибары илә, Бөјүк Бабилин дејил, һөкумәт тәрәфиндән иди. Бу фактлардан ҝөрүнүр ки, Јеһованын халгы Бөјүк Бабилин әсарәтинә 1918-ҹи илдә дүшмәјиб.

8. Һәвариләрин өлүмүндән сонра нә баш верди? (Мәгаләнин әввәлиндәки шәклә бахын.)

⁸ Ерамызын 33-ҹү илин Әллинҹи ҝүн бајрамында минләрлә јәһуди вә прозелит мүгәддәс руһла мәсһ олунду. Мәсиһилији јениҹә гәбул едән бу инсанлар «сечилмиш сој, падшаһ вә каһин тајфасы, мүгәддәс халг» олдулар. (1 Бутрус 2:9, 10 ајәләрини охујун.) Һәвариләр өмүрләринин ахырына кими јығынҹаглары дөнүклүкдән горумаг үчүн әлләриндән ҝәләни едирдиләр. Буна бахмајараг, «шаҝирдләри ардынҹа апармаг үчүн һәгигәти» тәһриф едән адамлар пејда олду, әсасән дә, һәвариләрин өлүмүндән сонра (Һәв. 20:30; 2 Салон. 2:6—8). Бу адамларын чоху әввәл мәсул гардаш иди. Сонралар исә онлар јепископ адландылар вә беләҹә руһаниләр синфи јаранмаға башлады, бахмајараг ки, Иса Мәсиһ: «Сиз... бир-биринизә гардашсыныз», — демишди (Мәт. 23:8). Аристотел вә Платон фәлсәфәсинин вурғуну олан нүфузлу инсанлар јығынҹагда Аллаһын Кәламындакы һәгигәтләрин әвәзинә, бу философларын фикирләрини өјрәтмәјә башладылар.

9. Дөнүклүјә уғрамыш мәсиһилик Рома дөвләти илә неҹә әлбир олду вә бу, нә илә нәтиҹәләнди?

⁹ Ерамызын 313-ҹү илиндә Рома императору Константин дөнүк мәсиһилији гануниләшдирди. О вахтдан етибарән килсә илә дөвләт бирҝә фәалијјәт ҝөстәрмәјә башлады. Мисал үчүн, Никеја гурултајындан сонра гурултаја башчылыг едән Константин Исанын Аллаһ олмасы тәлими илә разылашмадығы үчүн Ариус адлы бир кешиши сүрҝүнә ҝөндәрмишди. Сонралар император I Феодосинин дөврүндә (379—395 илләр) мәсиһилијин тәһриф олунмуш формасы — Католик дини Рома Империјасынын дөвләт дини олду. Тарихчиләр бүтпәрәст Романын IV әсрдә мәсиһиләшдијини гејд едирләр. Әслиндә исә дөнүклүјә уғрамыш мәсиһилик һәмин вахт Бөјүк Бабилин үзвү олан динләрлә, Рома Империјасындакы бүтпәрәст динләрлә артыг гарышмышды. Бүтүн бунлара бахмајараг, аз сајда олан буғдаја бәнзәр мәсһ олунмуш мәсиһиләр әлләриндән ҝәлдији гәдәр Аллаһа ибадәт едирдиләр, амма онларын сәси боғулурду. (Мәтта 13:24, 25, 37—39 ајәләрини охујун.) Бәли, онлар Бабилин әсарәтиндә идиләр!

10. Ерамызын әввәлләриндә һәгигәти ахтаран инсанлар нәјин сајәсиндә килсә тәлимләри илә Мүгәддәс Китаб арасындакы фәрги ҝөрә билирдиләр?

¹⁰ Ерамызын илк бир нечә әсрини инсанлар Мүгәддәс Китабы јунан вә ја латын дилиндә охујурдулар. Онлар орадакы тәлимләрлә килсә тәлимләри арасындакы фәрги асанлыгла ҝөрә билирдиләр. Буна ҝөрә дә бәзиләри Мүгәддәс Китаба зидд олан еһкамлары рәдд едирдиләр. Амма бунун ахыры өлүмлә нәтиҹәләнә биләрди.

11. Неҹә олду ки, Мүгәддәс Китаб килсәнин нәзарәти алтына дүшдү?

¹¹ Вахт кечдикҹә Мүгәддәс Китабын јазылдығы дилләр көһнәлмәјә башлады, килсә исә ону халгын дилинә тәрҹүмә етмәјә гојмурду. Нәтиҹәдә, Мүгәддәс Китабы јалныз дин хадимләри вә савадлы инсанлар охуја билирди. Бир мәгамы да гејд едәк ки, дин хадимләринин һамысы јахшы  охујуб јаза билмирди. Килсә тәлимләри илә разылашмајан һәр кәс гәддарҹасына ҹәзаландырылырды. Амма Јеһованын садиг мәсһ олунмуш хидмәтчиләри кичик груплар һалында ҝизлинҹә топлашырдылар, бәзиләриндә исә бу алынмырды. Гәдимдә Бабил әсарәти вахты олдуғу кими, «падшаһ вә каһин тајфасы» олан мәсһ олунмушлар мүтәшәккил шәкилдә фәалијјәт ҝөстәрә билмирди. Бөјүк Бабил инсанлары өз ҹәнҝиндә сахлајырды!

12, 13. Һансы ики амилин сајәсиндә Бөјүк Бабилин инсанлар үзәриндә тәсири зәифләјирди вә бу, неҹә баш верирди?

¹² Бәс ҝөрәсән, һәгиги мәсиһиләр нә вахтса сәрбәст шәкилдә вә Аллаһа мәгбул тәрздә ибадәт едә биләҹәкдиләр? Әлбәттә! Ики амилин сајәсиндә Мүгәддәс Китабдакы нур јаваш-јаваш гаранлығы ајдынлатмаға башлады. Биринҹи амил XV әсрин орталарында һәрәкәтли метал лөвһәләрдән ибарәт чап машынынын ихтира едилмәси олду. Чап машыны иҹад олунмамышдан әввәл Мүгәддәс Китабын сурәтини чыхармаг әзијјәтли иш иди, чүнки мәтн әл илә көчүрүлүрдү. Мүгәддәс Китабын нүсхәләри чох аз вә баһа иди. Дејиләнә ҝөрә, ән мәһарәтли көчүрүҹү Мүгәддәс Китабын бир нүсхәсини он аја көчүрүрдү. Үстәлик, китабын көчүрүлдүјү материаллар да, мәсәлән, пергамент чох баһа иди. Чап машынын көмәји илә исә пешәкар чапчы бир ҝүнә 1300 сәһифә чап едирди.

¹³ Икинҹи амил XVI әсрин әввәлләриндә ҹәсарәтли инсанларын Мүгәддәс Китабы халгын дилинә тәрҹүмә етмәсидир. Бу тәрҹүмәчиләрин чоху бу ишә ҝөрә һәјатыны рискә атмышды. Кешишләрин ҹанына горху дүшмүшдү, чүнки Мүгәддәс Китаб Аллаһы севән инсанларын әлинә кечсәјди, онлара  гаршы ҝүҹлү силаһа чевриләҹәкди! Ҝет-ҝедә Мүгәддәс Китаб әксәријјәт үчүн әлчатан олурду. Халг бу китабы охудугҹа онларда нөвбәти суаллар јаранырды: «Һарада јазылыб ки, бәрзәх аләми вар? Һарада дејилир ки, кешишә пул вериб өлүнүн руһуна дуа охутмаг лазымдыр? Кешиш вә кардиналларын ады Мүгәддәс Китабын һарасында чәкилир?» Килсәнин нәзәринҹә бу ҹүр суаллар вермәк күфр сајылырды: «Ахы нә ҹүрәтлә инсанлар килсә тәлимләрини суал алтына гојурдулар?!» Килсә бу инсанларла мүбаризә апарырды. Мәсиһ доғулмаздан әввәл јашамыш Аристотел вә Платонун фәлсәфи фикирләринә әсасланан килсә тәлимләрини рәдд едән инсанлара кешишләр кафир дамғасы вурурду. Килсә бу инсанлара өлүм һөкмү кәсирди, дөвләт исә һөкмү иҹра едирди. Мәгсәд исә о иди ки, инсанлар Аллаһын Кәламыны охумасын вә килсә тәлимләри илә бағлы суаллар вермәсин. Демәк олар ки, онлар өз мәгсәдләринә чатдылар. Амма Бөјүк Бабилин һәдәләри бир нечә ҹәсур инсана тәсир етмирди. Онлар Аллаһын Кәламындакы һәгигәти өјрәнмишдиләр вә бу билик хәзинәсини зәнҝинләшдирмәк истәјирдиләр. Бунунла да јалан динин ҹајнағындан чыхмаг үчүн илк аддым атылмышды!

14. а) 1870-ҹи илләрдә Мүгәддәс Китабдакы һәгигәтләрин үзә чыхмасына нә тәкан вермишди? б) Рассел гардашын һәгигәти неҹә ахтардығыны данышын.

¹⁴ Мүгәддәс Китабдакы һәгигәтләри өјрәнмәк арзусу илә алышыб јанан инсанлар килсәнин тәсири алтында олмајан өлкәләрә көчмәјә башладылар. Онлар Аллаһын Кәламыны сәрбәст шәкилдә, киминсә тәсири олмадан охујуб арашдырмаг, охудугларыны бир-бирилә илә раһат шәкилдә мүзакирә етмәк истәјирдиләр. Бу өлкәләрдән бири Америка Бирләшмиш Штатлары иди. 1870-ҹи илләрдә орада Чарлз Тејз Рассел вә онун мәсләкдашлары Мүгәддәс Китабы дәриндән арашдырмаға башлады. Рассел гардаш мүхтәлиф динләрин, һәтта мәсиһи олмајан динләрин тәлимләрини Мүгәддәс Китабла мүгајисә едирди. Чох тез бир заманда о баша дүшдү ки, бу динләрин һеч биринин тәлимләри Аллаһын Кәламында јазыланлара ујғун ҝәлмир. Бир дәфә о, бир нечә кешишлә ҝөрүшүб сөһбәт етмишди. Рассел гардаш үмид едирди ки, онлар онун вә јолдашларынын Мүгәддәс Китабдан тапдығы һәгигәтләри гәбул едәҹәк вә бу һәгигәтләри өз килсә үзвләринә дә тәблиғ едәҹәкләр. Амма килсә хадимләрини бу һәгигәтләр марагландырмырды. Мүгәддәс Китаб Тәдгигатчылары ваҹиб бир һәгигәти баша дүшдүләр: јалан диндән ајрылмаг истәмәјән инсанларла бүтүн мүнасибәтләри кәсмәк лазымдыр. (2 Коринфлиләрә 6:14 ајәсини охујун.)

15. а) Мәсиһиләр Бөјүк Бабилин әсарәтинә нә вахт дүшүбләр? б) Нөвбәти мәгаләдә һансы суаллара ҹаваб вериләҹәк?

¹⁵ Бу мәгаләдән ҝөрүнүр ки, һәгиги мәсиһиләр Бабилин әсарәтинә һәвариләрин өлүмүндән дәрһал сонра дүшмүшдү. Амма јенә дә ортаја бир нечә суал чыхыр: 1914-ҹү илдән әввәлки онилликләр әрзиндә мәсһ олунмуш мәсиһиләрин мүәјјән мәнада Бөјүк Бабилин әсарәтиндән чыхдығына башга дәлилләр вармы? Доғруданмы, Биринҹи Дүнја Мүһарибәси заманы мәсиһиләрин тәблиғ ишиндә зәифләмәси Јеһованын наразылығына сәбәб олмушду? Бу мүһарибә илләриндә бәзи мәсиһиләрин битәрәф мөвгеләрини поздуғу вә буна ҝөрә Јеһованын ризасыны итирдији һәгигәтдирми? Әҝәр мәсиһиләр икинҹи әсрдә Бабилин әсарәтинә дүшүбләрсә, бәс онда нә вахт бу әсарәтдән чыхыблар? Доғрудан да, чох мараглы суаллардыр. Бу суаллара нөвбәти мәгаләдә ҹаваб вериләҹәк.