1, 2. а) Валидејнләр һансы чәтинликлә үзләшир вә бунун өһдәсиндән неҹә ҝәлә биләрләр? б) Бу мәгаләдә валидејнләрә көмәк олаҹаг һансы дөрд үсулу нәзәрдән кечирәҹәјик?

«ВАЛИДЕЈНИН Јеһова Аллаһа иман етмәси о демәк дејил ки, өвладында да мүтләг бу иман олаҹаг. Иман мирас дејил ки, ушаға өтүрәсән. Иман ушағын үрәјиндә јаваш-јаваш јетишир». Бу сөзләри Франсадан олан бир ҹүтлүк демишди. Австралијадан олан бир гардаш јазыр: «Мән дејәрдим, ушагларын үрәјиндә иман јетишдирмәк ән чәтин ишдир. Бунун үчүн мүмкүн олан бүтүн үсуллардан истифадә етмәк лазымдыр. Сәнә елә ҝәлир ки, ушағын суалына ҹаваб вериб ону гане еләмисән. Амма бир мүддәт сонра о, ејни суалы јенә верир. Бу ҝүн ушағынызы гане едән ҹаваб, сабаһ ону разы салмаја биләр. Бәзи мөвзулары онларла ара-сыра јенидән мүзакирә етмәк лазымдыр».

² Јәгин бир валидејн кими һәрдән нараһат олурсунуз ки, ҝөрәсән, өвладынызы иманлы бир инсан кими бөјүдә биләҹәксиниз? Тәбии ки, тәк өзүнүзә галса, буну баҹармазсыныз! (Әрм. 10:23). Анҹаг Аллаһын көмәјилә бу јолда уғур газана биләрсиниз. Ҝәлин ушагларынызын үрәјиндә иман јетишдирмәјә көмәк едән дөрд үсулу нәзәрдән кечирәк: 1) Ушағынызы јахындан таныјын; 2) онлара үрәкдән  тәлим верин; 3) әјани вәсаитләрдән истифадә един; 4) сәбирли олун вә дуаја өнәм верин.

3. Валидејнләр ушагларына тәлим верәндә Исадан неҹә нүмунә ҝөтүрә биләрләр?

³ Иса Мәсиһ өз давамчыларына онларын иманы илә бағлы суаллар верирди (Мәт. 16:13—15). Ондан нүмунә ҝөтүрүн. Ушагларынызла вахт кечирәндә онлары өз һиссләрини бөлүшмәјә, нәјә әмин олмадыгларыны, һансы шүбһәләринин олдуғуну данышмаға тәшвиг един. Австралијадан олан 15 јашлы бир гардаш јазыр: «Атам тез-тез мәнимлә иманым барәдә сөһбәт едирди вә мәни дүшүнмәјә тәшвиг едирди. О, мәндән сорушурду: “Мүгәддәс Китабда нә јазылыб? Орда јазыланлара инанырсан? Нәјә ҝөрә инанырсан?” О чалышырды ки, мән өз сөзләримлә ҹаваб верим, онун вә анамын сөзләрини тәкрарламајым. Бөјүдүкҹә атам мәни долғун ҹаваблар вермәјә тәшвиг едирди».

4. Нәјә ҝөрә ушагларын суалларына ҹидди јанашмаг лазымдыр? Нүмунә чәкин.

⁴ Ушағыныз һансыса тәлимлә разылашмајанда сәрт ҹаваб вермәјин, дәрһал мүдафиәјә галхмајын. Сәбир ҝөстәриб ону дүшүнмәјә тәшвиг един. Бир ата дејир: «Ушағынызын суалларына ҹидди јанашын. Онун вердији суаллары әһәмијјәтсиз һесаб етмәјин вә һәссас мөвзуларла бағлы суалларына ҹаваб вермәјә чәкинмәјин». Әслиндә, ушағын суал вермәји јахшыдыр, чүнки бу, онун тәлими баша дүшмәк истәдијини ҝөстәрир. Һәтта Иса да ушаг вахты суаллар верирди. (Лука 2:46 ајәсини охујун.) Данимаркадан олан 15 јашлы бир оғлан дејир: «Мән валидејнләримә дејәндә ки, бу јолун һәгигәт олдуғуна әмин дејиләм онлар нараһат олсалар да, буну сакит гаршыладылар. Мәним бүтүн суалларыма Мүгәддәс Китабдан ҹаваб вердиләр».

5. Ушағы руһани ишләрлә мәшғул олса да, валидејн нә етмәлидир?

⁵ Ушағынызы јахындан таныјын: онун фикирләрини, һиссләрини вә мараг даирәсини өјрәнмәјә чалышын. Һеч вахт архајын олмајын ки, өвладыныз сизинлә бир јердә јығынҹаға вә тәблиғә ҝедирсә, демәли, иманы вар. Ҝүндәлик ишләрлә мәшғул оланда онунла руһани мөвзуларда сөһбәт един. Онунла бирликдә вә онун үчүн дуа един. Иманына ҝөрә үзләшдији бүтүн сынаглардан аҝаһ олмаға чалышын вә она мөһкәм галмаға көмәк един.

6. Мүгәддәс Китаб тәлимләрини дәриндән билмәк валидејнә нәдә көмәк едәҹәк?

⁶ Иса инсанларын үрәјинә чох ҝөзәл јол тапа билирди, чүнки Јеһованы да, инсанлары да чох севирди вә Мүгәддәс Китабы јахшы билирди (Лука 24:32; Јәһ. 7:46). Ушаглар валидејнләринин Јеһованы севдијини ҝөрәндә онларын да гәлбиндә Аллаһа мәһәббәт јаранаҹаг. (Ганунун тәкрары 6:5—8; Лука 6:45 ајәләрини охујун.) Одур ки, әзиз валидејнләр, Мүгәддәс Китабы вә нәшрләримизи дәриндән өјрәнин. Аллаһын јаратдыглары илә марагланын, нәшрләримиздә бунунла бағлы чыхан мәгаләләри охујун (Мәт. 6:26, 28). Бунун сајәсиндә билијиниз дәринләшәҹәк, Јеһоваја миннәтдарлығыныз артаҹаг вә өвладыныза јахшы тәлим верә биләҹәксиниз (Лука 6:40).

7, 8. Мүгәддәс Китабдан јени фикирләр өјрәнәндә нә едә биләрсиниз? Бәзи валидејнләр буну неҹә едир?

⁷ Мүгәддәс Китабдан өјрәндијиниз јени фикирләри аиләнизә данышын. Буну јалныз јығынҹаға һазырлашанда вә ја аиләви ибадәт ахшамы кечирәндә јох, һәр заман един. Чалышын мүзакирәниз рәсми олмасын, тәбии, раһат вә ади сөһбәт шәклиндә кечсин. Бирләшмиш Штатлардан олан бир ҹүтлүк тәбиәтдә ҝөзәл бир шеј ҝөрәндә вә сүфрә архасында ушаглары илә отуранда Јеһова барәдә данышыр. Онлар дејир: «Ушагларымыза баша салырыг ки, Јеһованын бизим үчүн јаратдығы һәр бир шеј Онун бизи севдијини вә  бизи дүшүндүјүнү ҝөстәрир». Ҹәнуби Африкадан олан бир әр-арвад гызлары илә бағда ишләјәндә тохумун ҹүҹәриб бөјүмәсинин бир мөҹүзә олдуғуну вурғулајырлар. Онлар дејир: «Биз гызларымызы һәјаты гијмәтләндирмәјә вә ҹанлы аләмин неҹә мүрәккәб олдуғу барәдә дүшүнмәјә тәшвиг едирик».

⁸ Австралијадан олан бир ата оғлунун он јашы оланда онун Јеһоваја вә јарадылыша иманыны ҝүҹләндирмәк үчүн ону музејә апарыр. О дејир: «Музејдә аммонит вә трилобит адланан нәсли кәсилмиш дәниз ҹанлылары сәрҝиләнирди. Бу һејванлар чох гәшәнҝ идиләр, онларын бу ҝүн ҝөрдүјүмүз ҹанлыларынкы гәдәр мүрәккәб вә мүкәммәл гурулушу вар иди. Онда мән дүшүндүм: әҝәр садә һәјат нөвү сонрадан мүрәккәб нөвә тәкамүл едибсә, онда нәјә ҝөрә бу гәдим ҹанлылар һәлә о вахт мүрәккәб гурулушлу олублар? Бу фикир мәнә чох мараглы ҝәлди вә мән буну оғлумла бөлүшдүм».

9. Нәјә ҝөрә әјани вәсаитләрин көмәјилә өјрәтмәк тәсирли васитәдир вә бир ана һансы әјани вәсаитдән истифадә етмишди?

⁹ Иса тәлим верәркән чох вахт нүмунәләр чәкирди, әјани вәсаитләрдән истифадә едирди. Онлар инсанлары дүшүндүрүр, онлара дәрин тәсир бағышлајыр вә јаддашларына һәкк олурду (Мәт. 13:34, 35). Ушагларын тәхәјјүлү чох ҝениш олур. Буна ҝөрә дә валидејнләри тәшвиг едирик ки, ушагларына нә исә өјрәдәндә нүмунәләрдән, әјани вәсаитләрдән баҹардыглары гәдәр чох истифадә етсинләр. Јапонијадан олан бир ана оғулларынын сәккиз вә он јашы оланда онлара Јерин атмосфер гаты барәдә өјрәтмәк вә Јеһованын ону бизи дүшүнәрәк јаратмасыны баша салмаг үчүн мәһз бу үсулдан истифадә етмишди. О, ушагларын һәр икисинә сүд, шәкәр тозу вә кофе верир ки, онун үчүн кофе һазырласынлар. О дејир: «Онлар буну чох һәвәслә, үрәкдән едирдиләр. Онлардан сорушанда ки, нијә белә үрәкдән чалышырдылар дедиләр: “Истәјирдик, сәнин хошладығын кими алынсын”. Онда мән онлара баша салдым ки, Јеһова да атмосферин тәркибини елә јарадыб ки, биз јердә раһат јашаја биләк». Истифадә олунан бу әјани вәсаит онларын јашына ујғун иди вә әҝәр аналары садәҹә сөзлә баша салсајды бу ҹүр тәсирли олмазды. Сөзсүз ки, бу, узун мүддәт онларын јаддашындан силинмәјәҹәк!

10, 11. а) Ушағынызын үрәјиндә Аллаһа иман јетишдирмәк үчүн һансы әјани вәсаитдән истифадә едә биләрсиниз? (Мәгаләнин әввәлиндәки шәклә бахын.) б) Сиз һансы әјани вәсаитдән истифадә етмисиниз?

¹⁰ Ушагларынызын үрәјиндә иман јетишдирмәк үчүн әјани вәсаит кими ресептләрдән дә истифадә едә биләрсиниз. Мәсәлән, пирог биширәндән сонра ресептин нә гәдәр ваҹиб олдуғуну изаһ един. Сонра ушаға алма вә ја башга бир мејвә вериб сорушун: «Сән билирдин ки, алманын да ресепти вар?» Сонра алманы ортадан бөлүн, тумуну чыхарыб ушаға верин. Дејин ки, алманын ресепти тумун ичиндә «јазылыб», амма бу, ади ресептләр кими дејил, ону охумаг чох чәтиндир. Ондан сорушун: «Билирик ки, пирогун ресептини кимсә јазыб, бәс ҝөрәсән, алманын бу ҹүр чәтин ресептини ким јазыб?» Бир аз  бөјүк ушаглара исә алманын, еләҹә дә алма ағаҹынын ресептинин ДНТ-дә јазылдығыны демәк олар. Һәмчинин ушагла бирликдә «Һәјатын әмәлә ҝәлмәси. Беш ваҹиб суала ҹаваб» адлы брошүрүн 10—20 сәһифәләриндәки (түрк.) бәзи шәкилләри нәзәрдән кечирмәк олар.

¹¹ Бир чох валидејнләр ушаглары илә «Ојанын!» журналынын «Тәкамүл, јохса јарадылыш мөҹүзәси?» рубрикасында чыхан мәгаләләри мүзакирә едирләр. Ушаглары чох балаҹа олан валидејнләр бу мәгаләләрдәки мәлуматы онлара садә диллә изаһ едирләр. Мәсәлән, Данимаркадан олан бир ҹүтлүк тәјјарәни гушла мүгајисә едиб ушағындан сорушмушду: «Ҝөр тәјјарә илә гуш бир-биринә неҹә охшајыр. Бәс, сәнҹә, тәјјарә јумуртлаја вә балаҹа тәјјарәләр чыхарда билир? Гушлара енмәк үчүн хүсуси јер лазымдыр? Ҝөрүрсән, тәјјарә неҹә сәс чыхар вә гуш неҹә охујур? Неҹә фикирләширсән: ким даһа ағыллыдыр, тәјјарәни дүзәлдән, јохса гушу Јарадан?» Бу ҹүр мүлаһизә јүрүтмәклә вә мараглы суаллар вермәклә ушаға дүшүнҹәсини ишә салмаға көмәк едә вә онун көрпә үрәјиндә Аллаһа иман јетишдирә биләрсиниз (Мәс. 2:10—12).

12. Әјани вәсаитләр ушаглары Мүгәддәс Китабын Аллаһдан олдуғуна неҹә инандыра биләр?

¹² Әјани вәсаитләрдән һәмчинин ушаглары Мүгәддәс Китабын дәгиг олдуғуна инандырмаг үчүн дә истифадә етмәк олар. Мәсәлән, ҝөтүрәк Әјјуб 26:7 ајәсини. (Ајәни охујун.) Бу ајәнин Аллаһдан олдуғуну неҹә изаһ етмәк олар? Садәҹә фактлар ҝәтирмәјин. Ушағынызын тәхәјјүлүнү ишә салын. Онун нәзәринә чатдырын ки, телескоп вә космик ҝәми Әјјуб јашајан дөврдән әсрләр сонра дүзәлдилиб. Гојун ушаг ҝөстәрсин ки, ағыр шејләрин, мәсәлән, Јер күрәсинин һеч нәјин үстүндә дајанмадығына инанмаг неҹә чәтиндир. Фикрини чатдырмаг, јәни ағыр шејләрин, адәтән, нәјинсә үстүндә дајандығыны ҝөстәрмәк үчүн о, топ вә ја даш ҝөтүрә биләр. Бу, ушаға дәрин тәсир бағышлаја биләр, о баша дүшәҹәк ки, инсанларын сүбут етдији бу фактлары Јеһова узун илләр әввәл Мүгәддәс Китабда јаздырыб (Нәһ. 9:6).

13, 14. Валидејнләр Мүгәддәс Китабдакы принсипләрин дәјәрини ушагларына неҹә ашылаја биләрләр?

¹³ Ушаға Мүгәддәс Китабдакы принсипләрин дәјәрини ашыламаг олдугда ваҹибдир. (Зәбур 1:1—3 ајәләрини охујун.) Буну мүхтәлиф үсулларла едә биләрсиниз. Мәсәлән, ушаға белә демәк олар: «Тәсәввүр елә ки, сән кимсәсиз бир адаја көчмәјә һазырлашырсан вә ора өзүнлә бир неҹә адам ҝөтүрә биләрсән. Өзүнлә неҹә инсанлары апарардын ки, адада һамы меһрибан јашаја билсин?» Сонра Галатијалылара 5:19—23 ајәләрини охујуб ҝөстәрә биләрсиниз ки, Јеһова ҹәннәтдә неҹә инсанларын јашамасыны истәјир.

¹⁴ Бу мисал ушаға ики мүһүм фикри баша дүшмәјә көмәк едәҹәк. Биринҹиси, Аллаһын ганунлары әсл сүлһ вә меһрибанчылыг јарадыр. Икинҹиси, Јеһова Аллаһ бу ҝүн бизә тәлим вермәклә бизи јени дүнјада јашамаға һазырлајыр (Әшј. 54:13; Јәһ. 17:3). Буна мисал олараг нәшрләримиздән баҹы-гардашларымызын һәјаты барәдә охуја биләрсиниз. Мәсәлән, «Ҝөзәтчи гүлләси» журналында чыхан «Мүгәддәс Китаб һәјатлары дәјишир» рубрикасындакы биографијалары нәзәрдән кечирмәк олар. Ја да јығынҹағынызда Јеһованы разы салмаг үчүн һәјатында көклү дәјишиклик едән баҹы вә ја гардаш варса, ону гонаг дәвәт едә биләрсиниз ки, өзү барәдә данышсын. Бу ҹүр нүмунәләр Мүгәддәс Китабын принсипләрини ҹанландырыр (Ибр. 4:12).

15. Ушагларыныза јахшы тәлим вермәк үчүн нә едә биләрсиниз?

¹⁵ Хүласә, јериниздә сајмајын, әлиниздән  ҝәләни един ки, тәлим просесинә рәнҝ гатасыныз. Тәхәјјүлүнүзү ишләдин. Ушаглары дүшүндүрүн, онларын јашыны нәзәрә алын. Чалышын бу дәгигәләр мараглы кечсин, онларын иманыны мөһкәмләндирсин. Бир ата мәсләһәт ҝөрүр: «Тәнбәллик етмәјин, таныш мөвзулары јени шәкилдә өјрәдин».

16. Ушаглары өјрәдәркән сәбирли олмаг нәјә ҝөрә ваҹибдир? Нүмунә чәкин.

¹⁶ Инсанын гәлбиндә мөһкәм иманын олмасы Аллаһын мүгәддәс руһундан асылыдыр (Гал. 5:22, 23). Мејвә бир ҝүнүн ичиндә јетишмәдији кими, иманын да мөһкәмләнмәси үчүн вахт лазымдыр. Буна ҝөрә дә ушагларынызы өјрәдәркән сәбирли вә әзмли олун. Јапонијадан олан ики ушаг атасы дејир: «Арвадымла мән ушагларымыза кифајәт гәдәр вахт ајырырдыг. Та ушаг вахтларындан онларла һәр ҝүн, јығынҹаг ҝүнләрини чыхмаг шәртилә, ҝүндә 15 дәгигә дәрс кечирдим. Он беш дәгигә һәм бизим үчүн јахшы иди, һәм дә онлары јормурду». Бир рајон нәзарәтчиси јазыр: «Јенијетмә оланда һәгигәтлә бағлы чохлу суалларым вә шүбһәләрим олурду, амма онларын һамысыны дилә ҝәтирмирдим. Вахт кечдикҹә бу суалларыма јығынҹаг ҝөрүшләриндә, аиләви ибадәтдә вә шәхси мүталиә вахты ҹаваб тапырдым. Буна ҝөрә дә валидејнләрин ушаглары илә мүнтәзәм дәрс кечмәси чох ваҹибдир».

17. Нәјә ҝөрә валидејн јахшы нүмунә гојмалыдыр вә бир әр-арвад бунун неҹә едир?

¹⁷ Валидејнин өзүнүн иманынын мөһкәм олмасы олдугҹа ваҹибдир. Ушагларыныз сизи мүшаһидә едир вә сизин нүмунәниз онлара ҝүҹлү тәсир едә биләр. Буна ҝөрә дә, әзиз валидејнләр, иманынызы мөһкәмләндирин. Гојун ушагларыныз Јеһова Аллаһын сизин үчүн нә дәрәҹәдә реал олдуғуну ајдын ҝөрсүн. Бермуд адаларындан олан бир әр-арвад чәтин вахтларда ушаглары илә бир јердә дуа едиб Јеһовадан көмәк истәјирләр вә ушагларыны ајрыҹа дуа етмәјә тәшвиг едирләр. Онлар дејир: «Бөјүк гызымыза дејирик ки, һәмишә Јеһоваја ҝүвәнсин, һәмишә Јеһованын ишиндә фәал олсун вә чох нараһат олмасын. О, бунун нәтиҹәсини ҝөрәндә баша дүшүр ки, Јеһова, доғрудан да, бизә көмәк едир. Бу, онун Јеһоваја иманыны ҝүҹләндир вә Мүгәддәс Китаба етибарыны артырыр».

18. Валидејнләр нәји јадда сахламалыдырлар?

¹⁸ Тәбии ки, валидејн ушағын үрәјиндә зорла иман јетишдирә билмәз, ушағын өзүндән чох шеј асылыдыр. Бир валидејн кими сизин ишиниз әкмәк вә суламагдыр. Јалныз Аллаһ ушағын гәлбиндә әкдијиниз иман тохумуну бөјүдә биләр (1 Кор. 3:6). Одур ки, Ондан мүгәддәс руһ истәјин, әзиз балаларыныза Аллаһа мәһәббәт ашыламаг үчүн ҹан гојун. Бунунла сиз чох әкиб, Јеһованын хејир-дуасы илә, чох да немәт бичәҹәксиниз (Ефес. 6:4).