1, 2. а) Иса Мәсиһ һәвариләри илә бирҝә сонунҹу дәфә дуа едәркән Аллаһдан нә хаһиш етмишди? б) Иса Мәсиһин бирлијә ҝөрә нараһат олмасына сәбәб нә ола биләрди?

ҺӘВАРИЛӘРИ илә сонунҹу дәфә шам јемәји јејәркән Иса Мәсиһ ону нараһат едән бир мәсәлә барәдә Аллаһа дуа едир. Дуасында хаһиш едир ки, Аллаһла онун арасында вәһдәт олдуғу кими, шаҝирдләри арасында да бирлик олсун. (Јәһја 17:20, 21 ајәләрини охујун.) Бу бирлијин сајәсиндә мөһтәшәм шаһидлијин верилмәси мүмкүн олаҹагды вә беләҹә, инсанлар Мәсиһин Аллаһ тәрәфиндән ҝөндәрилдијини ајдын ҝөрәҹәкдиләр. Бу бирлијә төһфә верән мәһәббәт Исанын һәгиги шаҝирдләринин сәҹијјәви хүсусијјәти олаҹагды (Јәһ. 13:34, 35).

² Иса Мәсиһин бирлик мәсәләсинә тохунмасы әсассыз дејилди. Чүнки о, шаҝирдләри арасында бирлијин, һәмрәјлијин олмадығыны ҝөрүрдү. Елә һәмин ахшам да онлар арасында мүбаһисә дүшмүшдү. Әввәлләр олдуғу кими, бу дәфә дә шаҝирдләр кимин даһа бөјүк олмасы үстүндә мүбаһисә едирдиләр (Лука 22:24—27; Марк 9:33, 34). Бир дәфә исә Јагубла Јәһја Исадан хаһиш етмишди ки, Падшаһлыгда өз јанындакы һөрмәтли јерләри онлара версин (Марк 10:35—40).

3. Мәсиһин шаҝирдләри арасында мөһкәм бирлијин олмамасына сәбәб нә ола биләрди вә һансы суаллары мүзакирә едәҹәјик?

³ Мәсиһин шаҝирдләри арасында мөһкәм бирлијин олмамасына сәбәб  тәкҹә шан-шөһрәт арзусу дејилди. Һәмин дөврдә әдавәт вә гәрәз һисси инсанлар арасында парчаланма јаратмышды. Иса Мәсиһин шаҝирдләри бу һиссләрә үстүн ҝәлмәли иди. Бу мәгаләдә нөвбәти суалларын ҹавабыны тапаҹағыг: Иса Мәсиһ она гаршы гәрәзли мүнасибәт ҝөстәриләндә неҹә давранырды? О, шаҝирдләринә инсанлар арасында фәрг гојмамаға вә бирлији горумаға неҹә көмәк етмишди? Исанын тәлимләри бизә бирлији горумаға неҹә көмәк едир?

4. Иса Мәсиһә гаршы һансы гәрәзли мүнасибәт вар иди?

⁴ Иса Мәсиһ өзү дә гәрәзли мүнасибәтлә үзләшмишди. Филип Натанаилә Мәсиһи тапдығыны дејәндә Натанаил демишди: «Һеч Насирәдән дә фәрли бир шеј чыхар?» (Јәһ. 1:46). Сөзсүз ки, Натанаил Микә 5:2 ајәсиндә јазылмыш пејғәмбәрлији билирди вә Насирәни вәд олунмуш Мәсиһин вәтәни олмаға лајиг ҝөрмүрдү. Мәсиһ ҹәлиләли олдуғу үчүн нүфузлу јәһудиләр она пис јанашырдылар, чүнки онлар ҹәлиләлиләрә јухарыдан ашағы бахырды (Јәһ. 7:52). Бәзиләри исә Исаны сәмәријјәли адландырараг тәһгир едирди (Јәһ. 8:48). Һәм јәһудиләр, һәм дә ҹәлиләлиләр сәмәријјәлиләрә һөрмәт етмир, онлардан узаг дурурдулар. Чүнки сәмәријјәлиләрин миллијјәти вә дини онларынкындан фәргли иди (Јәһ. 4:9).

5. Мәсиһин давамчылары һансы гәрәзли мүнасибәтлә үзләшмишдиләр?

⁵ Јәһуди рәһбәрләри Мәсиһин давамчыларына да нифрәт бәсләјирдиләр. Фәрисиләр онлары ләнәтә ҝәлмиш адамлар адландырырды (Јәһ. 7:47—49). Онлар дини мәктәбдә тәһсил алмајан вә онларын адәт-әнәнәләринә әмәл етмәјән һәр кәси савадсыз, һеч сајырдылар (Һәв. 4:13, һаш.). Иса Мәсиһин вә давамчыларынын гәрәзли мүнасибәтә мәруз галмасына сәбәб әтрафдакы инсанларын динләринә, ҹәмијјәтдәки мөвгеләринә вә етник мәншәләринә ҝөрә өзләрини башгаларындан үстүн тутмасы иди. Белә мүһитдә јашајан шаҝирдләр онлара сирајәт едән бу дүшүнҹә тәрзини дәјишмәли идиләр. Јалныз бу һалда онларын арасында бирлик ола биләрди.

6. Гәрәзли фикирләр бизә неҹә тәсир едә биләр? Нүмунәләр чәкин.

⁶ Бу ҝүн бүтүн дүнја гәрәзлә долудур. Бәзән бу гәрәзин гурбаны олуруг, бәзән исә өзүмүз гәрәзли мүнасибәт ҝөстәририк. Австралијада өнҹүл кими хидмәт едән бир баҹы дејир: «Абориҝенләрә һәм кечмишдә, һәм дә инди едилән һагсызлыг үзәриндә дүшүндүкҹә ағдәрили инсанлара нифрәтим артырды. Бу мүнасибәти өзүмә гаршы ҝөрәндә исә нифрәтим даһа да аловланырды». Канададан олан бир гардаш дејир: «Дүшүнүрдүм ки, франсыздилли инсанлар инҝилисдилли инсанлардан үстүндүр. Буна ҝөрә дә инҝилис дилиндә данышан инсанлара хор бахырдым».

7. Иса Мәсиһ гәрәзли мүнасибәтлә үзләшәндә неҹә давранырды?

⁷ Иса Мәсиһин јашадығы дөврдә олдуғу кими, бизим дөврдә дә гәрәзли мүнасибәт инсанларда дәрин көк салыб. Ҝөрәсән, Иса бу ҹүр мүнасибәтлә үзләшәндә неҹә давранырды? Илк нөвбәдә, о, һеч вахт гәрәзли мүнасибәт бәсләмирди. Иса варлыја да, касыба да, фәрисијә дә, сәмәријјәлијә дә, һәтта, верҝијығанлара вә ҝүнаһкарлара да тәблиғ едирди. Икинҹиси, о, вердији тәлим вә гојдуғу нүмунә илә шаҝирдләринә өјрәдирди ки, онлар башгаларынын нијјәтләрини шүбһә алтына алмасынлар вә һеч кимә гәрәзли мүнасибәт бәсләмәсинләр.

8. Мәсиһи бирлији һансы принсипә дајаныр? Изаһ един.

⁸ Иса Мәсиһин шаҝирдләринә дедији сөзләрдән бирлијимизин әсасында дуран принсипи ҝөрмәк олар. О демишди: «Сиз исә бир-биринизә гардашсыныз». (Мәтта 23:8, 9 ајәләрини охујун.) Илк нөвбәдә, Адәмдән  төрәдијимизә ҝөрә һамымыз баҹы-гардашыг (Һәв. 17:26). Лакин бу, јеҝанә сәбәб дејил. Иса демишди ки, давамчыларынын һамысынын сәмави Атасы бир олдуғу үчүн баҹы-гардашдырлар (Мәт. 12:50). Үстәлик, онлар бөјүк руһани аиләнин үзвү олуб мәһәббәт вә иман телләри илә бирләшибләр. Елә буна ҝөрә дә һәвариләр јығынҹаглара јаздыглары мәктубларда диндашларына баҹылары вә гардашлары кими мүраҹиәт едирди (Ром. 1:13; 1 Бут. 2:17; 1 Јәһ. 3:13) *.

9, 10. а) Нә үчүн јәһудиләрин миллијјәтләри илә гүрур дујмаға һеч бир әсаслары јох иди? б) Иса Мәсиһ милләтпәрәстлијин дүзҝүн олмадығыны неҹә ҝөстәрди? (Мәгаләнин әввәлиндәки 1-ҹи шәклә бахын.)

⁹ Иса Мәсиһ давамчыларынын бир-биринә баҹы-гардаш кими јанашмалы олдуғуну вурғуладыгдан сонра тәвазөкарлығын ваҹиблији һагда данышмышды. (Мәтта 23:11, 12 ајәләрини охујун.) Јухарыда да гејд олундуғу кими, гүрур һисси һәвариләр арасында парчаланма јарадырды. Үстәлик, һәмин дөврдә инсанлар өз миллијјәти илә гүрур дујурдулар. Мәсәлән, јәһудиләр Ибраһимин өвладлары олмалары илә өјүнәрәк өзләрини башгаларындан үстүн һесаб едирдиләр. Лакин Вәфтизчи Јәһја онлара демишди: «Аллаһ истәсә, Ибраһимә бу дашлардан да өвлад јарадар» (Лука 3:8).

¹⁰ Иса Мәсиһ инсанын миллијјәти илә гурур дујмасынын сәһв олдуғуну өјрәдирди. Бир гануншүнас ондан «мән кими севмәлијәм?» дејә сорушанда буну изаһ етмәк имканы олмушду. О, бир сәмәријјәлинин гулдурлар тәрәфиндән дөјүлән јәһудијә көмәк етмәси барәдә мисал чәкмишди. Јолдан өтән јәһудиләр она лагејд јанашсалар да, бу сәмәријјәлинин она јазығы ҝәлир. Мәсиһ данышдығы бу әһвалатын сонунда гануншүнаса һәмин сәмәријјәли кими давранмағы бујурмушду (Лука 10:25—37). Бунунла Иса Мәсиһ ҝөстәрди ки, јәһудиләр сәмәријјәлидән бүтүн инсанлары севмәклә бағлы ҝөзәл дәрс ҝөтүрә биләр.

11. Иса Мәсиһин шаҝирдләри нә үчүн јаделлиләрә гәрәзсиз јанашмалы идиләр вә о, бу саһәдә онлара неҹә көмәк етди?

¹¹ Иса Мәсиһин шаҝирдләри онлара һәвалә олунан тапшырығы иҹра етмәк үчүн гүрур вә гәрәз һиссиндән гуртулмалы идиләр. Мәсиһ ҝөјә галхмаздан әввәл шаҝирдләринә «бүтүн Јәһудијјәдә вә Сәмәријјәдә, һәтта јерин уҹгарларынадәк» тәблиғ етмәји тапшырмышды (Һәв. 1:8). О, шаҝирдләринин диггәтини јаделлиләрин ҝөзәл кејфијјәтләринә јөнәлтмәклә онлары бу бөјүк тапшырығын иҹрасына габагҹадан һазырламышды. Бир дәфә о, јаделли јүзбашыны ҝүҹлү иманына ҝөрә тәрифләмишди (Мәт. 8:5—10). Насирәдә оларкән Иса Мәсиһ Јеһованын јаделли инсанлара, мәсәлән, Сарфатда јашајан дул гадына вә ҹүзама тутулмуш арами Немана неҹә көмәк етдији һагда данышмышды (Лука 4:25—27). Һәмчинин Иса Мәсиһ сәмәријјәли гадына тәблиғ етмәклә јанашы, ҹамаатын хош хәбәрә сәмими мараг ҝөстәрдијини ҝөрүб ики ҝүн орада галмышды (Јәһ. 4:21—24, 40).

12, 13. а) Һәвариләр Иса Мәсиһин сәмәријјәли бир гадына тәблиғ етмәсинә неҹә јанашдылар? (Мәгаләнин әввәлиндәки 2-ҹи шәклә бахын.) б) Јагубла Јәһјанын Мәсиһин вердији өјүдүн мәғзини анламадығы нәдән ҝөрүнүр?

¹² Тәбии ки, һәвариләрә гәрәз һиссиндән гуртулмаг асан дејилди. Онлар мүәллимләринин сәмәријјәли бир гадына тәблиғ етдијини ҝөрәндә чох тәәҹҹүбләнмишди (Јәһ. 4:9, 27). Үмумијјәтлә, јәһуди дин хадимләри иҹтимаијјәт арасында гадынларла данышмырдылар,  галды ки, бу, пис ад газанмыш сәмәријјәли олсун. Иса сәмәријјәли гадынла данышан заман һәвариләри ону јемәк јемәси үчүн дилә тутурдулар. Лакин Мәсиһ руһани мөвзуда сөһбәтә о гәдәр далмышды ки, јемәк барәдә һеч дүшүнмүрдү. Бәли, Атасынын ирадәсини јеринә јетириб бүтүн инсанлара, о ҹүмләдән сәмәријјәлиләрә тәблиғ етмәк Иса үчүн јемәк кими иди (Јәһ. 4:31—34).

¹³ Јагубла Јәһја Исанын өјүдүнүн мәғзини анламадылар. Бу нәдән ҝөрүнүр? Иса илә бирҝә Сәмәријјәни долашаркән шаҝирдләр бир кәнддә ҝеҹәләмәк үчүн јер ахтарырдылар. Амма сәмәријјәлиләр онлары евләринә гәбул етмирди. Буна гәзәбләнән Јагубла Јәһја Исаја демишдиләр: «Аға, истәјирсән дејәк ҝөјдән алов ҝәлиб бунлары мәһв етсин?» Һәмин вахт Иса онлары ҹидди шәкилдә данламышды (Лука 9:51—56). Чох ҝүман ки, ејни һадисә Јагубла Јәһјанын өз вәтәни Ҹәлиләдә баш версәјди, онлар бу гәдәр әсәбиләшмәзди. Ҝөрүнүр, онлары өзүндән чыхардан гәрәз һисси иди. Һәвари Јәһја сонралар Сәмәријјәдә тәблиғ едәндә вә инсанларын хош хәбәрә һај вердијини ҝөрәндә, ола билсин, бир вахтлар дедији сөзләрә ҝөрә пешман олмушду (Һәв. 8:14, 25).

14. Мәсиһиләр арасында јаранан бир проблем неҹә һәлл олунду?

¹⁴ Ерамызын 33-ҹү илиндә, Әллинҹи ҝүн бајрамындан гыса мүддәт сонра бир мәсәлә илә бағлы ајры-сечкилик јаранмышды. Дул гадынлара ҝүндәлик јемәк пајланан заман јунандилли дул гадынлара етинасыз јанашылырды (Һәв. 6:1). Ола билсин, бу гәрәзли мүнасибәтә дил фәрги сәбәб олмушду. Лакин һәвариләр бу мәсәләни тез һәлл еләдиләр. Онлар јемәк пајламаг үчүн нүмунәви гардашлар тәјин етдиләр. Бу гардашларын һамысынын адлары јунан ады иди. Чох ҝүман ки, гәлби сынмыш дул гадынлар бундан тохтаглыг тапмышды.

15. Бутрус инсанлара гәрәзсиз јанашмағы неҹә өјрәнмишди? (Мәгаләнин әввәлиндәки 3-ҹү шәклә бахын.)

¹⁵ Ерамызын 36-ҹы илиндә Мәсиһин шаҝирдләри бүтүн милләтләрдән олан инсанлара тәблиғ етмәјә башладылар. Һәвари Бутрус әввәлләр јалныз јәһудиләрлә отуруб-дурурду. Лакин сонра Аллаһ она ајдын ҝөстәрди ки, мәсиһиләр ајры-сечкилик етмәмәлидир. Бундан сонра Бутрус Рома әсҝәри Корнилијә тәблиғ етмишди. (Һәвариләрин ишләри 10:28, 34, 35 ајәләрини охујун.) Даһа сонра Бутрус гејри-јәһудиләрлә бир јердә јемәк јемиш, онларла вахт кечирмишди. Лакин илләр сонра Антакјада оланда о, гејри-јәһудиләрлә бир сүфрә архасында әјләшмир вә онлардан узаг ҝәзмәјә башламышды (Гал. 2:11—14). Буна ҝөрә һәвари Булус Бутрусу мәзәммәт етмиш, Бутрус да она верилән мәсләһәти гәбул етмишди. Буну Кичик Асијадакы јәһудиләрә вә гејри-јәһудиләрә јаздығы илк мәктубундан ҝөрмәк олар. Бутрус бу мәктубда бүтүн гардашлығы севмәјин ваҹиблијини гејд етмишди (1 Бут. 1:1; 2:17).

16. Биринҹи әсрдә јашајан мәсиһиләр неҹә танынырды?

¹⁶ Ајдындыр ки, һәвариләр Исадан һәр ҹүр инсана мәһәббәт бәсләмәји өјрәнмишди (Јәһ. 12:32; 1 Тим. 4:10). Лакин онларын дүшүнҹә тәрзләрини дәјишмәләри хејли заман алды. Илк мәсиһиләр бир-биринә мәһәббәт бәсләмәклә танынырды. Икинҹи әсрдә јашамыш јазычы Тертуллиан гејри-мәсиһиләрин мәсиһиләр барәдә дедикләрини гејд етмишди: «Бир-бирләрини севирләр... бир-бирләри уғрунда ҹанларындан белә кечмәјә һазырдырлар». Биринҹи әсрдә јашајан мәсиһиләр јени шәхсијјәти ҝејинмәјин сајәсиндә Јеһовадан өрнәк алараг бүтүн инсанлара ејни ҝөзлә бахмағы өјрәндиләр (Кол. 3:10, 11).

17. Үрәјимиздәки гәрәзли фикирләри неҹә гопарыб ата биләрик? Нүмунәләр чәкин.

¹⁷ Ола билсин, бизә дә үрәјимиздәки гәрәзли фикирләрдән гуртулмаг үчүн вахт лазымдыр.  Франсадан олан баҹы дејир: «Јеһова мәнә мәһәббәтин, бөлүшмәјин, бүтүн инсанлары севмәјин нә демәк олдуғуну өјрәдиб. Лакин мән һәлә дә инсанлара олан гәрәзли мүнасибәтимлә мүбаризә апарырам. Бу, о гәдәр дә асан дејил. Она ҝөрә дә дурмадан бу барәдә дуа едирәм». Испанијадан олан бир баҹы дејир: «Бәзән дахилимдә бир етник група гаршы дујдуғум гәрәзли фикирләрлә вурушурам. Бу дөјүшдән чох вахт галиб чыхсам да, билирәм ки, савашы давам етдирмәлијәм. Бирлик ичиндә јашајан аиләнин бир үзвү олдуғума ҝөрә чох хошбәхтәм. Јеһоваја шүкүрләр олсун!» Ҝәлин һәр биримиз өзүмүзү, дахили һиссләримизи дүрүстҹәсинә јохлајаг. Бәлкә, биздә дә гәрәз һисси вар вә һәмин ики баҹы кими бу һиссләри боғмалыјыг?

18, 19. а) Һәр кәси гәбул етмәк үчүн һансы әсасымыз вар? б) Буну неҹә едә биләрик?

¹⁸ Ҝәлин унутмајаг ки, биз бир вахтлар Аллаһдан узаг идик (Ефес. 2:12). Јеһова бизи «мәһәббәт ипләри илә» өзүнә бағлады (Һушә 11:4 һаш.; Јәһ. 6:44). Иса Мәсиһ исә бизи гәбул етди. О, Аллаһын аиләсинин үзвү олмағымыз үчүн бизә јол ачды. (Ромалылара 15:7 ајәсини охујун.) Иса Мәсиһ гејри-камил олан бизләри гәбул етдисә, ҝәрәк ки, кимисә гәбул етмәмәк бизим ағлымызын уҹундан белә кечмәсин!

¹⁹ Бу ҝүн мәһв олмаг үзрә олан бу шәр дүнјада шүбһәсиз ки, парчаланма, гәрәз вә әдавәт ҝет-ҝедә артаҹаг (Гал. 5:19—21; 2 Тим. 3:13). Јеһованын хидмәтчиси олан бизләр јухарыдан назил олан һикмәтә ҹан атырыг, о һикмәт ки, ајры-сечкиликдән узагдыр вә сүлһ бәхш едир (Јаг. 3:17, 18). Мүхтәлиф әразиләрдә јашајан инсанларла достлуг мүнасибәтләри гурмагдан, фәргли мәдәнијјәтләрә ујғунлашмагдан вә һәтта башга дилләр өјрәнмәкдән бөјүк зөвг дујуруг. Биз бу ҹүр даврананда әмин-аманлығымыз чај кими, салеһлијимиз дәниз далғалары кими олур (Әшј. 48:17, 18).

20. Үрәјимизә вә дүшүнҹәмизә мәһәббәт һаким оланда нә баш верир?

²⁰ Јухарыда һаггында бәһс етдијимиз Австралијадан олан баҹы Мүгәддәс Китабы өјрәнмәјин она неҹә тәсир етдији барәдә дејир: «Һәгиги билик гапылары үзүмә тајбатај ачылды. Мән јени үрәк вә јени дүшүнҹәјә јијәләндим. Беләҹә, дахилимдә көк салмыш гәрәз вә нифрәт бузу ҝөзүмүн өнүндәҹә әријиб јох олду». Канададан олан гардаш исә дејир ки, иргчилик инсанлары танымамагдан ирәли ҝәлир вә «инсанларын хүсусијјәтләри онларын һансы әразидә доғулмасындан асылы дејил». Бу гардаш инҝилисдилли баҹы илә евләнди! Бу кими нүмунәләр сүбут едир ки, мәһәббәт гәрәзә галиб ҝәлә биләр вә ҝәлир дә! Бәли, мәһәббәт бизи гырылмаз ипләрлә бирләшдирир (Кол. 3:14).