1, 2. а) Дүнјадакы парчаланманын ҝет-ҝедә чохалмасына сәбәб нәдир? б) Бу мәгаләдә һансы суалларын ҹавабыны тапаҹағыг?

«УШАГ јашларымдан анҹаг әдаләтсизлик ҝөрмүшәм. Она ҝөрә дә јашадығым өлкәдәки сијаси системи рәдд едир, радикал фикирләри дәстәкләјирдим. Һәтта узун илләр бир террорист оғланла ҝөрүшмүшәм». Бу сөзләри Ҹәнуби Авропада јашајан бир баҹымыз демишди. Ҹәнуби Африкада јашајан бир гардаш да әввәлләр зоракылыға һагг газандырырды. О дејир: «Мән мәнсуб олдуғум гәбиләни бүтүн гәбиләләрдән үстүн сајырдым вә сијаси партијаја гошулмушдум. Бизә ашылајырдылар ки, рәгибләримизи низә илә өлдүрәк, һәтта бизим гәбиләдән олуб башга партијаны дәстәкләјәнләри дә». Мәркәзи Авропада јашајан бир баҹы гејд едир: «Мән инсанлара гәрәзли мүнасибәт бәсләјирдим. Башга милләтдән вә ја башга диндән олан инсанлара нифрәт едирдим».

² Бу үч нәфәрин дүшүнҹә тәрзи бу ҝүн дүнјада ҝетдикҹә артан тенденсијаны әкс етдирир. Мүстәгиллик һәрәкатларынын төрәтдији зоракылыг «чичәкләнир», сијаси чәкишмәләр ҝетдикҹә шиддәтләнир вә бир чох өлкәләрдә әҹнәбиләр әдавәтлә үзләшир. Доғрудан да, Мүгәддәс Китабда өнҹәдән дејилдији кими, ахырзаманда инсанлар «барышмаз» олублар (2 Тим. 3:1, 3).  Дүнјада парчаланманын ҝет-ҝедә артдығы бир заманда мәсиһиләр араларындакы бирлији неҹә горуја биләр? Иса Мәсиһин јашадығы әразидә түғјан едән сијаси чахнашмаја неҹә мүнасибәт бәсләмәсиндән чох шеј өјрәнә биләрик. Ҝәлин үч суала диггәт јетирәк: Нә үчүн Иса Мәсиһ сепаратчы һәрәкатлары дәстәкләмирди? О, Аллаһын хидмәтчиләринин сијаси мәсәләләрдә тәрәф тутмамалы олдугларыны неҹә ҝөстәрди? Иса давамчыларынын һеч бир вәҹһлә зоракылыға әл атмамалы олдуғуну неҹә баша салды?

3, 4. а) Иса Мәсиһин дөврүндә јәһудиләрин һансы сијаси үмиди вар иди? б) Бу дүшүнҹә Мәсиһин шаҝирдләринә неҹә тәсир етмишди?

³ Иса Мәсиһин тәблиғ етдији јәһудиләрин чоху Романын әсарәтиндән азад олмаг арзусунда идиләр. Јәһуди зилотлары, јәни миллијјәтчиләр инсанлар арасында бу истәји аловландырырды. Бу гијамчыларын чоху ҹәлиләли Јәһуданын ардынҹа ҝедирди. Јәһуда өзүнү «мәсиһ» адландырмагла биринҹи әсрдә чохларыны алдада билмишди. Јәһуди тарихчиси Иосиф гејд едир ки, Јәһуда «һәмјерлиләрини ромалылара гаршы үсјана тәһрик едир, ромалылара хәраҹ вердикләри үчүн горхаг адландырырды». Ахырда ромалылар Јәһуданы едам етдиләр (Һәв. 5:37). Зилотларын бәзиләри өз мәгсәдләринә наил олмаг үчүн, һәтта зоракылыға да әл атмышдылар.

⁴ Јәһудиләрин әксәријјәти Мәсиһин ҝәлишини һәсрәтлә ҝөзләјирди. Онлар вәд олунмуш Мәсиһин ҝәлиб онлары Рома империјасынын бојундуруғундан азад едәҹәјинә вә онлары шәрәфә јүксәлдәҹәјинә үмид едирдиләр (Лука 2:38; 3:15). Чохлары Мәсиһин Исраилдә падшаһ олаҹағына инанырды. Беләҹә, вәтәниндән дидәрҝин дүшмүш милјонларла јәһуди өз доғма торпағына гајыдаҹагды. Һәтта Вәфтизчи Јәһја Исадан сорушмушду: «Ҝәлишини ҝөзләдијимиз Мәсиһ сәнсән, јохса башгасыны ҝөзләјәк?» (Мәт. 11:2, 3). Ола билсин, Јәһја јәһудиләрин үмидләрини доғрулдаҹаг башга биринин ҝәлиб-ҝәлмәјәҹәјини билмәк истәјирди. Мәсиһ дириләндән сонра Иммаса ҝедән јолда ики шаҝирдинә ҝөрүнән заман онлар да Мәсиһлә бағлы үмидләринин доғрулмадығындан данышырды. (Лука 24:21 ајәсини охујун.) Бундан аз сонра Мәсиһин һәвариләри ондан сорушмушду: «Аға, Исраилдә падшаһлығы инди бәрпа едәҹәксән?» (Һәв. 1:6).

5. а) Нә үчүн ҹәлиләлиләр Исанын падшаһ олмасыны истәјирди? б) Иса онларын дүшүнҹәсинә неҹә дүзәлиш етди?

⁵ Шүбһәсиз, Ҹәлилә ҹамааты Мәсиһә бағладыглары үмиддән долајы онун падшаһ олмасыны истәјирди. Онлар Мәсиһин јахшы падшаһ олаҹағыны дүшүнүрдүләр, ахы онун неҹә ҝөзәл натиг олдуғуну, хәстәләри сағалтдығыны, һәтта аҹлары једиздирдијини ҝөрмүшдүләр. О, 5000 кишијә јемәк верәндә һамыны һејрәт бүрүмүшдү. Исанын онларын нијјәтиндән хәбәри вар иди вә «билирди ки, онлар ону зорла падшаһ етмәк үчүн ҝәләҹәкләр». Буна ҝөрә дә о, тәк-тәнһа даға галхыр (Јәһ. 6:10—15). Нөвбәти ҝүн Ҹәлилә дәнизинин о бири тајында ҹамаат нисбәтән сакитләшмишди. Иса издиһама јер үзүнә ҝәлишинин әсас мәгсәдинин мадди јох, руһани немәтләр бәхш етмәк олдуғуну изаһ едәрәк демишди: «Хараб олуб ҝедән гида үчүн әлләшмәјин, әбәди һәјат ҝәтирән вә даим галан гидадан өтрү чалышын» (Јәһ. 6:25—27).

6. Иса Мәсиһ јер үзүндә сијаси сәлаһијјәт саһиби олмаг истәмәдијини неҹә изаһ етди? (Мәгаләнин әввәлиндәки 1-ҹи шәклә бахын.)

⁶ Өлүмүндән гыса мүддәт әввәл Иса Мәсиһ ҝөрдү ки, давамчыларындан бәзиләри онун Јерусәлимдә падшаһ олаҹағыны зәнн едир. Онларын дүшүнҹәсинә дүзәлиш етмәк үчүн он мина һаггында мәсәл чәкди. Бу мәсәлдән ајдын олмушду ки, «күбар аиләдән  олан бир адам», јәни Иса Мәсиһ узун мүддәтлик ҝедәҹәк (Лука 19:11—13, 15). Мәсиһ битәрәф мөвге тутдуғуну Рома мәмурларына да билдирмишди. Понти Пилат Исадан сорушмушду: «Сән јәһудиләрин падшаһысан?» (Јәһ. 18:33). Ола билсин, о горхурду ки, Иса халгы ромалылара гаршы үсјана галдырар. Амма Иса белә ҹаваб вермишди: «Мәним Падшаһлығым бурадан дејил» (Јәһ. 18:36). Мәсиһ сијасәтә гарышмырды, чүнки онун Падшаһлығы ҝөјдә олаҹагды. О, Пилата билдирди ки, онун јер үзүндәки иши «һәгигәтә шәһадәт етмәк»дир. (Јәһја 18:37 ајәсини охујун.)

7. Нәләр мүстәгиллик һәрәкатларыны үрәјимиздә олса белә, дәстәкләмәјимизә тәсир едә биләр?

⁷ Биз дә, Мәсиһ кими тапшырығымызын мәғзини дәрк едириксә, һәтта үрәјимиздә белә, мүстәгиллик һәрәкатларыны дәстәкләмәјәҹәјик. Бу, асан олмаја биләр. Бир сәјјар нәзарәтчи дејир: «Јашадығымыз әразидәки инсанлар ҝүндән-ҝүнә радикаллашыр. Миллијјәтчилик руһу ҝетдикҹә артыр вә чох адам мүстәгиллијин онларын ҝүзәраныны јахшылашдыраҹағына үмид бәсләјир. Хошбәхтликдән, баҹы-гардашларымыз бүтүн диггәтләрини Падшаһлыг һагда хош хәбәрин тәблиғинә ҹәмләмәклә араларындакы мәсиһи бирлијини горујуб-сахлајырлар. Онлар әдаләтсизликлә үзләшәндә вә диҝәр проблемләрин һәллиндә Аллаһа бел бағлајырлар».

8. Биринҹи әсрдә јәһудиләр һансы һагсызлыгла үзләширдиләр?

⁸ Инсанлар чох вахт һагсызлыгла үзләшәндә сијасәтә гуршаныр. Исанын ҝүнләриндә верҝи өдәмәк мәсәләси сијаси чахнашмаја сәбәб олмушду. Јухарыда адыны чәкдијимиз ҹәлиләли Јәһуданын Ромаја гаршы үсјан етмәсинә сәбәб елә верҝи мәсәләси иди. Чүнки ромалылар инсанларын верҝиләри өдәдијинә әмин олмаг үчүн онлары гејдијјата алмаға башламышды. Үстәлик, верҝиләрин дә сајы аз дејилди. Исаны динләјәнләр дә дахил, Романын табелијиндә олан һәр кәс мәһсула, торпаға, евә ҝөрә верҝи өдәмәли иди. Верҝијығанларын пулҝирлији бу вәзијјәти даһа да ағырлашдырырды. Бәзән онлар вәзифә алмаг үчүн дөвләт нүмајәндәләринә пул өдәјир вә сонра өз вәзифәләриндән истифадә едиб чохлу пул газанырды. Мәсәлән, Әриһада верҝијығанларын рәиси олан Зәккај адлы бир нәфәр инсанлары таламагла варланмышды вә тәбии ки, бу ҹүр давранан тәк о дејилди (Лука 19:2, 8).

9, 10. а) Мәсиһин дүшмәнләри ону сијасәтә ҹәлб етмәк үчүн нәләрә әл атмышдылар? б) Исанын вердији ҹавабдан нә өјрәнирик? (Мәгаләнин әввәлиндәки 2-ҹи шәклә бахын.)

⁹ Дүшмәнләри Исаны верҝи мәсәләсиндә  тәрәф тутмаға тәһрик едирди. Онлар Мәсиһә бүтүн јәһудиләрин өдәмәли олдуғу бир динар мәбләғиндә олан «ҹан верҝиси» барәдә суал верирләр. (Мәтта 22:16—18 ајәләрини охујун.) Јәһудиләри ән чох бу верҝи нөвү гыҹыгландырырды. Чүнки бу верҝи јәһудиләрин Ромаја табе олдугларыны ҝөстәрирди. Исаја бу суалы верән Һиродун ардыҹыллары дүшүнмүшдүләр ки, Иса верҝинин әлејһинә олдуғуну десә, ону гијамда иттиһам етмәк фүрсәти јаранаҹаг. Јох әҝәр Иса верҝинин ваҹиб өһдәлик олдуғуну десә, о, бүтүн давамчыларынын дәстәјини итирәҹәк.

¹⁰ Иса Мәсиһ верҝи мәсәләсиндә битәрәфлијини горумаға чох ҹидди јанашырды. Она ҝөрә дә суала белә ҹаваб верди: «Падшаһа мәхсус шејләри падшаһа, Аллаһа мәхсус шејләри Аллаһа верин» (Мәт. 22:21). Сөзсүз ки, Иса верҝијығанларын арасында рүшвәтхорлуғун ҝениш јајылдығыны билирди. Лакин о, диггәтини әсас мәсәләдән, бәшәријјәтин проблемләринин реал һәлли олан Аллаһын Падшаһлығындан ајырмаг истәмирди. Бунунла да о, давамчыларына нүмунә гојду. Һансы тәрәфин әдаләтли, һансынын әдаләтсиз олмасындан асылы олмајараг Исанын давамчылары сијаси мәсәләләрә гарышмамалы идиләр. Мәсиһиләр диггәтләрини Аллаһын Падшаһлығына вә Онун һагг-әдаләтинә ҹәмләјирләр. Буна ҝөрә дә онлар һансыса сијаси һагсызлыглара гаршы сәрт мөвге тутмур вә ја онларын әлејһинә данышмырлар (Мәт. 6:33).

11. Дахилимиздәки әдаләт һиссини неҹә дүзҝүн истигамәтә јөнәлдә биләрик?

¹¹ Јеһованын Шаһидләриндән бир чоху кәскин сијаси бахышлардан гуртула билмишләр. Бөјүк Британијада јашајан бир баҹы дејир: «Университетдә кечилән сосиолоҝија дәрсләриндән сонра мәндә радикал бахышлар формалашмышды. Гарадәрили инсанларын һүгугларыны мүдафиә етмәк истәјирдим, чүнки бизә чохлу һагсызлыглар едилмишди. Һәмишә тутарлы аргументләр ҝәтириб галиб ҝәлсәм дә, дахилимдәки мәјуслуг һисси кечиб ҝетмирди. Анламырдым ки, ирги әдавәтә ҝәтириб чыхаран сәбәбләр инсанларын үрәјиндән чыхарылмалыдыр. Мүгәддәс Китабы арашдырмаға башлајанда дәрк етдим ки, биринҹи өз үрәјимдән башламалыјам. Бу ишдә мәнә ағдәрили бир баҹы көмәк етди. Һал-һазырда жестдилли јығынҹагда өнҹүл кими хидмәт едирәм вә һәр ҹүр инсанын гәлбинә јол тапмағы өјрәнирәм».

12. Иса Мәсиһ шаҝирдләринә һансы «маја»дан узаг дурмағы мәсләһәт ҝөрмүшдү?

¹² Иса Мәсиһин јашадығы дөврдә дин сијасәтә гарышмышды. Бир китабда дејилир ки, «јәһудиләрин бөлүндүјү дини тәригәтләр буҝүнкү сијаси партијалар адландырдығымыз гурумлара бәнзәјирди» («Daily Life in Palestine at the Time of Christ»). Буна ҝөрә дә Мәсиһ шаҝирдләрини хәбәрдар етмишди: «Бахын һа, өзүнүзү фәрисиләрин вә Һиродун мајасындан ҝөзләјин» (Марк 8:15). Бурада о, ҝөрүнүр, Һиродун ардыҹылларыны нәзәрдә тутурду. Диҝәр груп исә фәрисиләр иди, онлар јәһудиләрин мүстәгил олмасыны истәјирдиләр. Мәттанын јаздығы мүждәдән ҝөрмәк олар ки, Иса Мәсиһ бу заман саддукиләрин дә адыны чәкир. Саддукиләрин чоху Рома һөкумәтинин һакимијјәтдә галмасыны дәстәкләјирди, чүнки онлар Романын көлҝәсиндә сијаси ҝүҹә саһиб идиләр. Иса шаҝирдләринә бәрк-бәрк тапшырмышды ки, бу үч групун мајасындан, јәни онларын јајдығы тәлимдән өзләрини горусунлар (Мәт. 16:6, 12). Мараглысы одур ки, Иса бу сөзләри ҹамаат ону падшаһ сечмәк истәјәндән гыса мүддәт сонра демишди.

13, 14. а) Сијаси вә дини мәсәләләр зоракылыға вә әдаләтсизлијә неҹә ҝәтириб чыхармышды? б) Нә үчүн һагсызлыға зоракылыгла ҹаваб вермәјә бәраәт газандырмаг олмаз? (Мәгаләнин әввәлиндәки 3-ҹү шәклә бахын.)

 ¹³ Динин сијасәтә гарышмасы зоракылыға јол ачыр. Иса Мәсиһ давамчыларына битәрәф галмағы бујурурду. Елә бу сәбәбдән бөјүк каһинләр вә фәрисиләр Исаны өлдүрмәк истәјирдиләр. Бу дин хадимләри горхурдулар ки, ҹамаат Исаја гулаг асыб онун ардынҹа ҝедәҹәк вә беләҹә, онлар өз сијаси вә дини нүфузларыны итирәҹәкләр. Буну онларын сөзләриндән ҝөрмәк олар: «Ону өзбашына гојсаг, һамы она инанаҹаг, онда ромалылар ҝәлиб һәм мәбәдимизи, һәм дә халгымызы әлә кечирәҹәкләр» (Јәһ. 11:48). Буна ҝөрә дә баш каһин Гајафа Мәсиһә гаршы суи-гәсдин һазырланмасына тәшәббүс ҝөстәрмишди (Јәһ. 11:49—53; 18:14).

¹⁴ Гајафа ҝеҹәнин зүлмәтиндә әсҝәрләри Исаны һәбс етмәјә ҝөндәрмишди. Исанын бу бијабырчы пландан хәбәри вар иди, белә ки, һәвариләри илә сонунҹу шам јемәјиндә онлара өзләри илә гылынҹ ҝөтүрмәји тапшырмышды. Һәвариләринә мүһүм дәрс вермәк үчүн ики гылынҹ јетәрли иди (Лука 22:36—38). Һәмин ҝеҹә Бутрус Исаны тутмаға ҝәлән издиһамын ичиндән бир нәфәри гылынҹла јаралајыр. Сөзсүз ки, о, бу һагсызлыға дөзмәјиб буну етмишди (Јәһ. 18:10). Лакин Иса Бутруса демишди: «Гылынҹыны гајтар гој гынына. Гылынҹ ҝөтүрән һәр кәс гылынҹдан өләҹәк» (Мәт. 26:52, 53). Исанын вердији бу ваҹиб дәрс онун һәбс олунмаздан бир аз әввәл етдији дуа илә вәһдәт тәшкил едирди — шаҝирдләри дүнјаја мәхсус олмамалы идиләр. (Јәһја 17:16 ајәсини охујун.) Әдаләтсизлији арадан галдырмаг Јеһованын иши иди.

15, 16. а) Аллаһын Сөзү мәсиһиләрә мүнагишәләрдән узаг дурмагда неҹә көмәк едир? б) Јеһова бу дүнјаја нәзәр саланда һансы тәзады мүшаһидә едир?

¹⁵ Јухарыда һаггында данышдығымыз Ҹәнуби Авропадан олан баҹы дејир: «Анладым ки, зоракылыг әдаләт јаратмыр. Зоракылыға әл атанларын чохунун һәјатыны итирдијини, диҝәрләринин залымлашдығыны ҝөрдүм. Мүгәддәс Китабдан әдаләти јалныз Аллаһын бәргәрар едәҹәјини өјрәнәндә чох севиндим. Артыг 25 илдир ки, бу барәдә тәблиғ едирәм». Ҹәнуби Африкадан олан гардаш өз низәсини «руһун гылынҹы», јәни Аллаһын Сөзү илә әвәз етди. О, сүлһ бәхш едән бу хәбәри һансы гәбиләдән олмасына бахмајараг, һәр кәсә тәблиғ едир (Ефес. 6:17). Ҹәнуби Авропадан олан баҹы Јеһованын Шаһиди олдугдан сонра бир вахтлар нифрәт етдији етник група мәнсуб олан диндашы илә аилә гуруб. Һаггында данышдығымыз һәр үч нәфәр Иса Мәсиһә бәнзәмәк истәдији үчүн бу ҹүр дәјишикликләр едиб.

¹⁶ Һәгигәтән дә, бу ҹүр дәјишиклик етмәк олдугҹа ваҹибдир! Мүгәддәс Китабда бәшәријјәт чалхаланан, сакитләшмәк билмәјән дәниз кими тәсвир олунур (Әшј. 17:12; 57:20, 21; Вәһј 13:1). Сијасәт инсанлар арасында ихтилаф, парчаланма јарадыр, зоракылыға сәбәб олур. Бизим арамызда исә сүлһ вә һәмрәјлик һөкм сүрүр. Бу парчаланмыш дүнјада Јеһова халгы арасындакы бирлији ҝөрәндә чох шад олур. (Сәфәнја 3:17 ајәсини охујун.)

17. а) Һансы үч саһәдә бирлијә төһфә верә биләрик? б) Нөвбәти мәгаләнин мөвзусу нәдир?

¹⁷ Бу мәгаләдән ҝөрдүк ки, биз үч јолла бирлијә төһфә верә биләрик: 1) Аллаһын Падшаһлығынын әдаләтсизлији арадан галдыра биләҹәјинә инанмагла, 2) сијаси мәсәләләрә гарышмамагла, 3) зоракылығын әлејһинә олмагла. Амма бәзән гәрәз арамыздакы бирлији поза биләр. Нөвбәти мәгаләдә ҝөрәҹәјик ки, биринҹи әсрдәки мәсиһиләрдән өрнәк алараг биз бу чәтинлијин өһдәсиндән неҹә ҝәлә биләрик.