1. Инсанлары һејванлардан үстүн едән ҹәһәтләрдән бири һансыдыр?

ИНСАНЫ һејвандан үстүн едән ҹәһәтләрдән бири онун виҹданыдыр. Јеһова илк инсаны јараданда она бу әнамы вермишди. Адәмлә Һәвванын Јеһованын ганунуну поздугдан сонра ҝизләнмәси буну ајдын ҝөстәрир. Ҝөрүнүр виҹданлары онлары нараһат етмишди.

2. Һансы мәнада виҹданы компаса бәнзәтмәк олар? (Мәгаләнин әввәлиндәки шәклә бахын.)

² Виҹданы зәиф тәрбијә олунмуш инсаны компасы дүзҝүн ишләмәјән ҝәмијә бәнзәтмәк олар. Белә компасла сәјаһәтә чыхмаг чох тәһлүкәлидир. Күләк вә океанын ахыны асанлыгла ҝәминин истигамәтини дәјишә биләр. Амма дүзҝүн тәнзимләнмиш компас капитана ҝәмини дүзҝүн истигамәтдә сахламаға көмәк едир. Ејнилә, виҹдан, јәни јахшыны писдән ајырмаға көмәк едән бу дахили һисс бизи дүзҝүн истигамәтә јөнәлдә биләр. Лакин виҹданымызын бизә доғру јол ҝөстәрмәси үчүн ону дәгиг «тәнзимләмәлијик».

3. Виҹданы дүзҝүн тәрбијә етмәјәндә нә баш верир?

³ Дүзҝүн тәрбијә олунмајан виҹдан инсаны пис ишләр ҝөрмәкдән  чәкиндирмир (1 Тим. 4:1, 2). Һәтта бу ҹүр виҹдан инсаны «писә јахшы» кими бахмаға вадар едә биләр (Әшј. 5:20). Иса Мәсиһ давамчыларыны хәбәрдар етмишди: «Елә бир вахт ҝәләҹәк ки, сизи өлдүрән һәр кәс бу јолла Аллаһа гуллуг етдијини дүшүнәҹәк» (Јәһ. 16:2). Шаҝирд Стефаны вә диҝәрләрини өлдүрәнләр бу ҹүр дүшүнүрдү (Һәв. 6:8, 12; 7:54—60). Мараглыдыр ки, тарих боју бир чох диндар инсан гәтл вә диҝәр ҹинајәтләр төрәдәрәк буну Аллаһ јолунда етдијини дејиб. Әслиндә исә онлар бунунла Аллаһын ганунларына зидд давраныблар! (Чых. 20:13). Бу инсанларын виҹданынын онлары сәһв истигамәтә јөнәлтдији ҝүн кими ајдындыр!

4. Виҹданымызын һәр заман доғру јолу ҝөстәрмәси үчүн нә едә биләрик?

⁴ Неҹә едә биләрик ки, виҹданымыз һәр заман доғру јолу ҝөстәрсин? Аллаһын Кәламында јазылмыш ганун вә принсипләр «тәлим, тәнбеһ, ислаһ үчүн, һәм дә салеһлијә ујғун тәрбијә үчүн фајдалыдыр» (2 Тим. 3:16). Бунунла јанашы, биз Аллаһын Кәламыны дәриндән арашдырыб мүталиә етмәклә вә орада јазыланлары һәјатымызда тәтбиг етмәклә виҹданымызы Аллаһын әмрләринә гаршы даһа һәссас едә биләр вә етибарлы бәләдчијә саһиб ола биләрик. Ҝәлин Јеһованын ганун вә принсипләринин бизим виҹданымызы неҹә тәрбијә етдијини нәзәрдән кечирәк.

5, 6. Аллаһын ганунлары бизә неҹә фајда ҝәтирир?

⁵ Аллаһын ганунларынын бизә фајда ҝәтирмәси үчүн онлары охумаг вә ја онлардан садәҹә хәбәрдар олмаг кифајәт дејил. Биз бу ганунлары севмәји вә онлара һөрмәт етмәји өјрәнмәлијик. Кәламда јазылыб: «Јахшылығы севин, пислијә нифрәт един» (Амс. 5:15). Бәс буну неҹә едә биләрик? Илк нөвбәдә һәр шејә Јеһованын ҝөзү илә бахмағы өјрәнмәк лазымдыр. Мәсәлән, тәсәввүр един ки, ҝеҹәләр јахшы јата билмирсиниз. Һәкиминиз сизә пәһриз сахламағы, идманла мәшғул олмағы вә һәјат тәрзиниздә дәјишиклик етмәји мәсләһәт ҝөрүр. Онун ҝөстәришләринә әмәл етдикдән сонра бунун фајдасыны ҝөрүрсүнүз. Сөзсүз ки, нормал һәјата гајытмаға көмәк етдији үчүн һәкиминизә миннәтдар оларсыныз.

⁶ Ејнилә, Јараданымыз бизи ҝүнаһын аҹы нәтиҹәләриндән горумаг вә јашајышымызы јахшылашдырмаг үчүн мүәјјән ганунлар вериб. Мәсәлән, бизи јалан, һијләҝәрлик, оғурлуг, ҹинси әхлагсызлыг, зоракылыг вә ҹиндарлыгдан чәкиндирән ганунларын фајдасы һагда дүшүнәк. (Мәсәлләр 6:16—19 ајәләрини охујун; Вәһј 21:8). Јеһованын бујурдуғу кими давранмағын хејрини ҝөрәндә тәбии олараг Она вә вердији ганунлара мәһәббәтимиз бирә-беш артыр.

7. Мүгәддәс Китабдакы реал һадисәләри охумаг вә дәринлијинә вармаг бизә һансы саһәдә көмәк едә биләр?

⁷ Һәјатда нәјисә өјрәнмәк үчүн башымызын дашдан даша дәјмәсинә еһтијаҹ јохдур. Биз Мүгәддәс Китабда ады чәкилән шәхсләрин сәһвиндән өзүмүзә ибрәт ҝөтүрә биләрик. Мәсәлләр 1:5 ајәсиндә јазылыб: «Һикмәтли гулаг асар, елмини артырар». Биз ән үстүн елми Аллаһдан ала биләрик. Бунун үчүн Мүгәддәс Китабда јазылан реал һадисәләри охујуб дәринлијинә вармаг ҝәрәкдир. Мәсәлән, Давуд падшаһын Аллаһын ганунуну позуб Бадсәба илә зина едәндән сонра неҹә изтираб чәкдијини хатырлајаг (2 Ишм. 12:7—14). Мүгәддәс Китабдан бу һиссәни охујандан сонра өзүмүзә нөвбәти суаллары верә биләрик: «Давуд падшаһ  бу изтираблара дүчар олмамаг үчүн нә едә биләрди? Мән буна бәнзәр сынагла үзләшсәм, неҹә давранарам? Давуд кими ҝүнаһа јол верәрәм, јохса Јусиф кими гачарам?» (Јар. 39:11—15). Ҝүнаһын һансы аҹы нәтиҹәләр ҝәтирдији үзәриндә дүшүнсәк, үрәјимиздә «пислијә нифрәт» һисси даһа ҝүҹлү олаҹаг.

8, 9. а) Виҹданымызын функсијасы нәдән ибарәтдир? б) Јеһованын принсипләри илә виҹданымыз арасында һансы бағлылыг вар?

⁸ Биз Јеһова Аллаһын нифрәт етдији әмәлләрдән узаг дуруруг. Бәс әҝәр үзләшдијимиз вәзијјәтлә бағлы Мүгәддәс Китабда конкрет ганун јохдурса, онда неҹә? Белә вәзијјәтдә Аллаһын биздән неҹә давранмағымызы истәдијини һарадан билә биләрик? Бу заман виҹдан әнамы көмәјимизә чатыр.

⁹ Севән Јараданымыз виҹданымыза бәләдчилик едән принсипләр вериб. О дејир: «Мән сәнин Аллаһын Јеһовајам, Мән сәнин хејринә сәни өјрәдирәм, сәни ҝетмәли олдуғун јолла апарырам» (Әшј. 48:17, 18). Јеһованын принсипләри үзәриндә дәриндән дүшүнмәклә вә онларын үрәјимизә тәсир етмәсинә имкан вермәклә виҹданымызы тәрбијә едиб дүзҝүн истигамәтә јөнәлдә биләрик. Вә беләҹә, виҹданымыз бизә дүзҝүн гәрарлар вермәјә көмәк едәҹәк.

10. Принсип нәдир вә Иса Мәсиһ тәлим верәркән принсипләрдән неҹә истифадә едирди?

¹⁰ Принсип «һансыса фикир вә ја давранышын әсасында дуран фундаментал һәгигәт вә ја нәзәријјәдир». Јеһова Аллаһын принсипләрини билмәк бизә Онун дүшүнҹә тәрзини вә мүәјјән ганунлары нә үчүн вердијини анламаға көмәк едир. Иса Мәсиһ шаҝирдләринә мүәјјән давранышын нә илә нәтиҹәләнә биләҹәјини баша салмаг үчүн принсипләрдән истифадә едирди. Мисал үчүн, о өјрәдирди ки, гәзәб зоракылыға, әхлагсыз фикирләр зинаја ҝәтириб чыхара биләр (Мәт. 5:21, 22, 27, 28). Илаһи принсипләрин бизә бәләдчилик етмәсинә изин версәк, виҹданымыз дүзҝүн тәрбијә олунаҹаг вә беләҹә, вердијимиз гәрарлар Аллаһа шәрәф ҝәтирәҹәк (1 Кор. 10:31).

11. Инсанларын виҹданы бир-бириндән неҹә фәргләнир?

¹¹ Виҹданымызы Мүгәддәс Китаб әсасында тәрбијә етсәк дә, мүәјјән мәсәләләрә мүнасибәтимиз фәргли ола биләр. Ҝөтүрәк спиртли ички гәбул едиб-етмәмәк мәсәләсини. Мүгәддәс Китаб спиртли ички ичмәји гадаған етмир, лакин орада ҹидди хәбәрдарлыг вар ки, бу мәсәләдә һәдди ашмамалы, сәрхошлуг етмәмәлијик (Мәс. 20:1; 1 Тим. 3:8). Бәс бу, о демәкдирми ки, әҝәр мәсиһи гәдәриндә ичирсә, бу гәрары верәркән башга һеч бир амили нәзәрә алмамалыдыр? Хејр. Мәсиһинин виҹданы она ичмәјә иҹазә версә дә, о, башгаларынын да виҹданыны нәзәрә алмалыдыр.

12. Ромалылара 14:21 ајәсиндә јазылан сөзләр бизи башгаларынын виҹданына һөрмәт етмәјә неҹә тәшвиг едир?

¹² Башгаларынын виҹданыны нәзәрә алмаг барәдә Булус јазмышды: «Јахшысы одур, нә әт је, нә шәраб ич, нә дә гардашынын иманыны сарсыдан башга бир иш ҝөр» (Ром. 14:21). Ички ичмәјә һаггымыз чатса да, виҹданы бизимкиндән фәргли олан диндашымыз бүдрәмәсин дејә, бу һаггымызы гурбан верәҹәјик? Сөзсүз ки. Һәгигәтә ҝәлмәздән өнҹә спиртли ичкидән суи-истифадә едән диндашларымыз инди онлардан тамамилә имтина едибләр. Һәр һалда, һеч биримиз истәмәздик ки, диндашымызын көһнә әмәлинә гајытмасына сәбәб олаг (1 Кор. 6:9, 10). Одур ки, гонаг ички ичмәк истәмирсә, ону буна мәҹбур етмәк  һеч дә гардашлыг мәһәббәтиндән хәбәр вермәз.

13. Падшаһлыг наминә башгаларынын виҹданыны нәзәрә алмагда Тимути бизә һансы нүмунәни гојуб?

¹³ Тимути тәхминән ијирми јашларында оланда тәблиғ едәҹәји јәһудиләри бүдрәтмәмәк үчүн, ағрылы олса да, сүннәт олунмаға разылыг вермишди. Башгаларыны нәзәрә алмаг мәсәләсиндә о, һәвари Булуса бәнзәјирди (Һәв. 16:3; 1 Кор. 9:19—23). Бәс биз Тимутидән өрнәк алараг, башгаларынын рифаһы наминә нәләрисә гурбан вермәјә һазырыг?

14, 15. а) Јеткин олмаг нә демәкдир? б) Мәсиһинин јеткинлији онун башгалары илә мүнасибәтиндән неҹә ҝөрүнүр?

¹⁴ Һәр бир мәсиһи «Мәсиһ һаггындакы ибтидаи тәлимләри архада» гојуб «јеткинлијә доғру» ирәлиләмәлидир (Ибр. 6:1). Бу, өз-өзүнә баш вермир, буна ҹан атмаг лазымдыр. Јеткин олмағымыз үчүн елм вә анлајышымызы ҝетдикҹә артырмалыјыг. Елә бу сәбәбдән биз дөнә-дөнә тәшвиг олунуруг ки, Мүгәддәс Китабы һәр ҝүн охујаг (Зәб. 1:1—3). Сиз буну гаршыныза мәгсәд гојмусунуз? Мүгәддәс Китабы һәр ҝүн охумаг Аллаһын ганун вә принсипләрини даһа дәриндән анламаға көмәк едәҹәк.

¹⁵ Мәсиһиләр үчүн ән ваҹиб ганун мәһәббәт ганунудур. Иса Мәсиһ шаҝирдләринә демишди: «Аранызда мәһәббәт олса, һамы биләҹәк ки, сиз мәним шаҝирдимсиниз» (Јәһ. 13:35). Онун гардашы Јагуб мәһәббәти «ганунларын шаһы» адландырмышды (Јаг. 2:8). Һәвари Булус демишди: «Мәһәббәт ганунун иҹрасы демәкдир» (Ром. 13:10). Мәһәббәтин ваҹиблијинин бу дәрәҹәдә вурғуланмасы тәәҹҹүблү дејил, ахы Мүгәддәс Китабда јазылыб ки, «Аллаһ мәһәббәтдир» (1 Јәһ. 4:8). Аллаһын мәһәббәти садәҹә һиссләрдән ибарәт дејил. Јеһова Өз севҝисини әмәлдә ҝөстәрир. Һәвари Јәһја јазыр: «Аллаһ мәһәббәти бизә бу ҹүр изһар олду: Аллаһ илкин Оғлуну дүнјаја ҝөндәрди ки, онун васитәсилә һәјата говушаг» (1 Јәһ. 4:9). Јеһоваја, Онун Оғлуна, диндашларымыза вә диҝәр инсанлара ҝөстәрдијимиз мәһәббәт нә гәдәр јеткин олдуғумузу ҝөстәрир (Мәт. 22:37—39).

16. Нәјә ҝөрә јеткинлијә доғру ирәлиләдикҹә принсипләр бизим үчүн даһа ваҹиб олур?

 ¹⁶ Јеткинлијә доғру ирәлиләдикҹә принсипләр сизин үчүн ҝетдикҹә даһа ваҹиб олаҹаг. Она ҝөрә ки, ганунлар адәтән конкрет һансыса вәзијјәтә аид олдуғу һалда, принсипләри мүхтәлиф вәзијјәтләрә тәтбиг етмәк олар. Мәсәлән, ушаг пис достларын нә гәдәр тәһлүкәли олдуғуну анламыр, бу сәбәбдән валидејнләр ону горумаг үчүн конкрет гајда-ганунлар гојур (1 Кор. 15:33). Лакин ушаг бөјүдүкҹә онун дүшүнҹә тәрзи дә инкишаф едир вә о, Мүгәддәс Китаба әсасланмыш принсипләр үзәриндә дүшүнмәји өјрәнир. Бу принсипләрин көмәјилә о, өзүнә јахшы достлар сечә биләҹәк. (1 Коринфлиләрә 13:11; 14:20 ајәләрини охујун.) Илаһи принсипләрин үзәриндә дүшүнмәјин сајәсиндә виҹданымыз даһа етибарлы бәләдчи олур вә Аллаһын дүшүнҹә тәрзинә бәләд олуруг.

17. Дүзҝүн гәрарлар вермәк үчүн һәр шејлә тәҹһиз олундуғумузу нә ҝөстәрир?

¹⁷ Јеһованы разы салан гәрарлар вермәк үчүн һәр шејлә тәҹһиз олунмушуг? Бәли. Аллаһын Кәламында ганун вә принсипләр вар. Онлара әмәл етдикҹә «там сәриштәли, һәр ҹүр јахшы ишә тамамилә һазыр» олаҹағыг (2 Тим. 3:16, 17). Бу сәбәбдән Јеһованын ирадәсини даима гаврамаг үчүн Мүгәддәс Китабдакы принсипләри арајыб-ахтармалыјыг (Ефес. 5:17). Һәмчинин тәлим вәсаитләримиздән дә там шәкилдә фајдаланмалыјыг. Мәсәлән, биздә «Ҝөзәтчи Гүлләси нәшрләринин индекси», «Јеһованын Шаһидләринин нәшрләри үзрә ахтарыш» вәсаити, «Ҝөзәтчи Гүлләсинин китабханасы», «Ҝөзәтчи Гүлләсинин ОНЛАЈН КИТАБХАНАСЫ», «JW Library» тәтбигетмәси кими вәсаитләр вар. Бу вәсаитләр фәрди мүталиә вә аиләви ибадәтимиздән там фајдаланмағымыз үчүн нәзәрдә тутулуб.

18. Јеһованын ганун вә принсипләринә ујғун давранмаг һансы немәтләри ҝәтирир?

¹⁸ Јеһова Аллаһын ганун вә принсипләринә әмәл етмәк немәтләр бәхш едир. Зәбур 119:97—100 ајәләриндә јазылыб: «Ганунуну елә севирәм ки! Ҝеҹә-ҝүндүз ону дүшүнүрәм. Әмрләрин мәни дүшмәнләримдән ағыллы едир, чүнки әбәдијјән мәнимләдир. Мүәллимләримдән дә зәкалы олмушам, чүнки өјүдләринә фикир верирәм. Аһыл адамлардан да мүдрик давранырам, чүнки бујругларына әмәл едирәм». Аллаһын ганун вә принсипләри үзәриндә дүшүнмәк үчүн вахт ајырсаг, ағыллы, зәкалы вә мүдрик олаҹағыг. Виҹданымызы Аллаһын ганун вә принсипләри илә тәрбијә етсәк, «Мәсиһә мәхсус долғунлуғун инкишаф дәрәҹәсинә» јетишәҹәјик (Ефес. 4:13).