1. Гардашыны итирән Марта нәјә әмин иди? (Мәгаләнин әввәлиндәки шәклә бахын.)

ИСА МӘСИҺИН јахын достунун баҹысы вә шаҝирди Марта дәрддән өзүнә јер тапа билмирди. О, доғма гардашы Илазәри итирмишди. Иса Мәсиһ сакитләшмәк билмәјән Мартанын аҹысыны азалтмаг үчүн она деди: «Гардашын дириләҹәк». Бу сөзләр Мартанын дәрдини силиб-апармаса да, она тәскинлик верди. О деди: «Билирәм, о, ахырынҹы ҝүндә, дирилмә заманы дириләҹәк» (Јәһ. 11:20—24). Марта гардашынын ҝәләҹәкдә дириләҹәјинә инанырды. Пејғәмбәр елә һәмин ҝүн, бу сөһбәтдән сонра мөҹүзә ҝөстәриб Илазәри һәјата гајтарды.

2. Нәјә ҝөрә дирилмәјә үмидимиз мөһкәм олмалыдыр?

² Әлбәттә, һеч биримиз ҝөзләмирик ки, ја Иса Мәсиһ, ја да Јеһова Аллаһ бизим әзизләримизи инди дирилдәҹәк. Бәс онларын ҝәләҹәкдә дириләҹәјинә инамымыз нә дәрәҹәдә ҝүҹлүдүр? Биз дә Марта кими буна үрәкдән инанырыгмы? Ола билсин, һәјат јолдашынызы, валидејнинизи, нәнә-бабанызы итирмисиниз. Бәлкә дә ҹандан әзиз өвладынызын һәсрәтини чәкирсиниз. Сөзсүз ки, онлар үчүн бурнунузун уҹу ҝөјнәјир, јенә онлары бағрыныза басмаг, онларла сөһбәт етмәк, дејиб-ҝүлмәк истәјирсиниз. Нә јахшы ки, Јеһова Аллаһ  Марта кими, бизә дә дирилмә үмидини бәхш едиб. Бунунла белә, бу үмидимизи мөһкәмләндирмәк үчүн јахшы оларды ки, онун һансы әсаслара дајандығыны бир дә нәзәрдән кечирәк.

3, 4. Илазәр өлән әрәфәдә Иса Мәсиһин ҝөстәрдији мөҹүзәләр Мартанын дирилмәјә иманына неҹә тәсир етмишди?

³ Јәгин ки, Марта Мәсиһин Наин шәһәриндән олан дул гадынын оғлуну дирилтдијини өз ҝөзләри илә ҝөрмәмишди, чүнки бу мөҹүзә Ҹәлилә бөлҝәсиндә баш вермишди. Марта исә Јерусәлимин јахынлығында јашајырды. Амма, ҝүман ки, онун бу һадисәдән хәбәри вар иди. Ејни шеји Јаирин гызынын дирилмәси барәдә дә демәк олар, чүнки бу һадисә, еһтимала ҝөрә, Кәфәрнаһумда баш вермишди. Јаирин евинә топлашмыш ҹамаат билирди ки, гыз өлүб. Лакин бу Иса үчүн манеә дејилди. О, гызын сүст дүшмүш әлләриндән тутуб сәсләди: «Бала, дур!» Гыз дәрһал ајаға галхды (Лука 7:11—17; 8:41, 42, 49—55). Марта вә Мәрјәм Исанын хәстәләрә шәфа вермәјә гадир олдуғуну билирди. Онлар инанырды ки, Иса Илазәрин јанында олсајды, ону да сағалдарды вә о, өлмәзди. Амма Исанын әзиз досту артыг өлмүшдү. Бәс инди баҹылар нәјә үмид едирди? Мартанын Исаја Илазәрин «ахырынҹы ҝүндә» дириләҹәјини демәси ҝөстәрир ки, онлар гардашларынын ҝәләҹәкдә дириләҹәјинә инанырды. Марта нәјә әсасән буна инанырды? Бәс биз нәјин әсасында ҝәләҹәкдә өлүләрин дириләҹәјинә инанырыг?

⁴ Дирилмәјә иманымыз ҝүҹлү әсаслара дајаныр. Ҝәлин бу әсасларын бир нечәсини нәзәрдән кечирәк. Ола билсин, бу фикирләрдән бәзиләринә јени ҝөзлә бахаҹаг, онларын дирилмә үмиди илә бағлы олдуғуну ҝөрәҹәксиниз.

5. Мартаны Илазәрин дириләҹәјинә нә инандырырды?

⁵ Диггәт јетирмәк лазымдыр ки, Марта «үмид едирәм» јох, «билирәм, о... дириләҹәк» деди. Бу әминлик онда һарадан иди? Мартанын Исанын дөврүнә гәдәр баш вермиш дирилмә һадисәләриндән дә хәбәри вар иди. О, бу һадисәләр барәдә һәлә ушаг вахтындан, евдә вә синагогда ешитмиш оларды. Бу мәгаләдә Төвратда гәләмә алынмыш үч дирилмә һадисәсиндән данышылаҹаг.

6. Марта, чох јәгин ки, һансы мөҹүзә барәдә билирди?

⁶ Арашдыраҹағымыз илк дирилмә һадисәси Аллаһдан мөҹүзә гүдрәти алан Илјас пејғәмбәрин дөврүнә тәсадүф едир. Һадисә бу минвалла баш вермишди. Финикијанын Сарфат шәһәриндә јашајан бир дул гадын пејғәмбәрә гонагпәрвәрлик ҝөстәрмишди. Бу јахшылығын әвәзиндә Аллаһ мөҹүзә илә онун сүфрәсинә бәрәкәт верди, узун мүддәт бу гадынын евиндә ун вә јағ түкәнмәди. Беләҹә, Јеһова бу гадыны вә оғлуну о бөлҝәни бүрүјән аҹлыгдан хилас етди (1 Пад. 17:8—16). Бир мүддәт кечәндән сонра гадынын оғлу хәстәләниб өлдү. Илјас пејғәмбәр онун дадына чатды. О, ушағын ҹәсәдинә тохунуб белә дуа етди: «Еј Аллаһым Јеһова, јалварырам, ушағын ҹаныны өзүнә гајтар». Аллаһ онун дуасыны ешитди, ушағы һәјата гајтарды. Бу, Мүгәддәс Китабда јазылан илк дирилмә һадисәсидир. (1 Падшаһлар 17:17—24 ајәләрини охујун.) Марта бу һадисәни ешитмәмиш олмазды.

7, 8. а) Әлјәсә пејғәмбәр оғлуну итирән шунамлы гадынын дәрдинә неҹә чарә гылды? б) Әлјәсә пејғәмбәрин ҝөстәрдији мөҹүзә Јеһова Аллаһын һансы гүдрәтә саһиб олдуғундан хәбәр верир?

⁷ Мүгәддәс Китабда тәсвир олунан нөвбәти дирилмә һадисәси Илјас пејғәмбәрин хәләфи Әлјәсәнин әли илә баш вермишди. Шунам шәһәриндә јашајан бир исраилли гадын Әлјәсә пејғәмбәрә мүстәсна гонагпәрвәрлик ҝөстәрмишди. Јеһова Аллаһ әвәзиндә бу гадына вә онун артыг јаша долмуш әринә илләрлә һәсрәтини чәкдикләри  өвлад пајы бәхш етмишди. Лакин бир нечә илдән сонра ушаг өлүр. Дәрддән јериндә гәрар тута билмәјән ана әринин изни илә 30 километр јол гәт едәрәк Кармел дағына, Әлјәсә пејғәмбәрин јанына ҝедир. Әввәлҹә пејғәмбәр нөкәри Гиһазини Шунама ҝөндәрир. Амма о, ушағы дирилдә билмир. Гиһазидән сонра пејғәмбәрлә ушағын анасы да Шунама ҝәлиб чыхыр (2 Пад. 4:8—31).

⁸ Әлјәсә ушағын ҹәсәдинин гојулдуғу отаға ҝирир вә ҹәсәдин үстүндә дуа едир. Бу дәм мөҹүзә баш верир, ушаг һәјата гајыдыр. Беләҹә, ана әзиз баласына говушур. (2 Падшаһлар 4:32—37 ајәләрини охујун.) Јәгин ки, бу анда о, Һәннәнин нәзир-нијазла тапдығы оғлу Ишмуили мүгәддәс чадыра ҝәтирәндә сөјләдији дуаны хатырлајыр: «Мәзара ендирән дә [Јеһовадыр], орадан галдыран да» (1 Ишм. 2:6). Јеһова шунамлы гадынын өвладыны, сөзүн әсл мәнасында, Мәзардан галдырды. Бу һадисә бир даһа тәсдигләди ки, Јеһова өлүләри дирилтмәјә гадир Аллаһдыр.

9. Мүгәддәс Китабда гәләмә алынан үчүнҹү дирилмә һадисәсини нәгл един.

⁹ Даһа бир дирилмә мөҹүзәси Әлјәсә пејғәмбәрин өлүмүндән сонра баш вермишди. Пејғәмбәр 50 ил Аллаһын елчиси кими хидмәт едәндән сонра хәстәләниб өлүм јатағына дүшдү. Онун өлүмүндән бир мүддәт сонра дүшмәнләрин басгынчы дәстәси өлкәјә һүҹум етди. Бу вахт бир нечә исраилли бир өлүнү дәфн етмәјә апарырды. Онлар дүшмәнләри ҝөрәндә ҹәназәни Әлјәсә пејғәмбәрин дәфн олундуғу јерә атыб гачдылар. Пејғәмбәрин ҹәсәди артыг чүрүмүш, анҹаг сүмүкләри галмышды. Мүгәддәс Китабда јазылыб: «Өлү Әлјәсәнин сүмүкләринә дәјән кими ҹанланыб ајаға дурду» (2 Пад. 13:14, 20, 21). Сөзсүз ки, бу вә јухарыда тәсвир етдијимиз һадисәләрин Мартанын иманына тәсири олмушду. О, билирди ки, Аллаһ өлүмдән ҝүҹлүдүр. Мәҝәр һәмин мөҹүзәләр Аллаһын ҝүҹүнүн сонсуз олдуғуна бизи дә әмин етмир?!

10. Һәвари Бутрус һансы мөҹүзәни ҝөстәрди?

¹⁰ Аллаһын елчиләри васитәсилә баш вермиш дирилмә һадисәләринә Инҹилдә дә раст ҝәлинир. Бу һадисәләрдән икиси һагда, Иса Мәсиһин Наин шәһәриндә вә Јаирин евиндә ҝөстәрдији мөҹүзә барәдә артыг данышмышыг. Даһа бир һадисә һәвари Бутрусун иштиракы илә олмушду. О, Табитә адында бир мәсиһи гадыны дирилтди. Һәвари ҹәсәдин гојулдуғу отаға ҝирди вә ҹәсәдин јанында дајаныб Аллаһа дуа етди. Сонра үзүнү Табитәјә тутуб деди: «Табитә, галх!» Сөз һәваринин ағзындан чыхан кими Табитә дирилди. Бутрус дирилмиш Табитәни баҹы-гардашларын габағына чыхартды. Бу мөһтәшәм һадисәдән сонра «хејли адам Ағаја иман ҝәтирди». Шүбһәсиз ки, Табитәнин һадисәсиндән сонра бу јени шаҝирдләр һәм Аға һаггында, һәм дә Аллаһын өлүләри дирилтмәк гүдрәти барәдә шөвглә шәһадәт верирдиләр (Һәв. 9:36—42).

11. Һәким Лука һансы һадисәни гәләмә алмышды вә бу һадисә орада оланлара неҹә тәсир етмишди?

¹¹ Инҹилдә инсанларын ҝөзү гаршысында баш вермиш даһа бир дирилмә һадисәси гәләмә алыныб. Һадисә Троасда (индики Түркијәнин шимал-гәрбиндә јерләширди) баш вермишди. Һәвари Булус бир евин үст мәртәбәсиндәки отагда иман гардашлары илә сөһбәт едиб онлара нәсиһәт верир. Ҝеҹәјарысыдыр. Пәнҹәрәдә отуруб һәварини динләјән Ефтик адында бир ҝәнҹи јуху басыр. О, дәрин јухуја ҝедир вә үчүнҹү мәртәбәдән ашағы јыхылыр. Ҹамаат ашағы төкүлүшүр. Чох ҝүман ки, бир һәким кими өзүнү оғланын јанына илк чатдыран Лука олур. Јәгин о, оғлана бахыб тибби нәтиҹә чыхарыр: оғлан өлмүшдү. Булус ашағы дүшүб мејити гуҹаглајыр вә сонра һамыны һејрәтә салан  бу сөзләри дејир: «О артыг сағдыр». Сөзсүз ки, бу һадисә орадакылара ҝүҹлү тәсир бағышлајыр. Мүгәддәс Китабда јазылыб ки, Булусун өлүнү дирилтдијини өз ҝөзләри илә ҝөрән бу инсанлар «бөјүк тәсәлли тапдылар» (Һәв. 20:7—12).

12, 13. Арашдырдығымыз дирилмә һадисәләринин ишығында һансы суаллары нәзәрдән кечирмәлијик?

¹² Арашдырдығымыз дирилмә һадисәләри Марта кими, бизә дә әминлик вермәлидир ки, инсаны јарадан Аллаһ өлүнү дә дирилтмәјә гадирдир. Инди исә ҝәлин мәсәләјә башга тәрәфдән бахаг. Илјас, Иса вә Бутрус кими дирилмә мөҹүзәләри ҝөстәрән адамларын дөврүндә јашајан инсанлар үчүн өлүнүн дирилә биләҹәјинә инанмаг даһа асан иди. Бәс дирилмә мөҹүзәләринин баш вермәдији дөврләрдә јашајан инсанлар һаггында нә демәк олар? Ҝөрәсән, һәмин дөврләрдә мөмин инсанлар «билирәм, [гардашым] ахырынҹы ҝүндә, дирилмә заманы дириләҹәк» дејән Марта кими ҝәләҹәк дирилмәјә инанырды? Бәс Марта өзү һарадан билирди ки, ҝәләҹәкдә дирилмә олаҹаг? Ҝәлин бу суаллары мүзакирә едәк вә ҝөрәк бу мәлуматын бизим иманымыза һансы тәсири вар.

¹³ Мүгәддәс Китабда јазыланлардан мәлум олур ки, Аллаһын хидмәтчиләри ҝәләҹәкдә өлүләрин дирилмәсинин олаҹағыны билирдиләр. Ҝәлин бу хидмәтчиләрин бир нечәси барәдә данышаг.

14. Ибраһим пејғәмбәрин һадисәсиндән дирилмә илә бағлы нә өјрәнирик?

¹⁴ Ҝәлин јадымыза салаг, Јеһова Аллаһ Ибраһим пејғәмбәрә узун илләрдән сонра тапдығы вариси Исһаг барәдә нә демишди: «Ҹанын гәдәр севдијин јеҝанә оғлун Исһагы... гурбан ҝәтир» (Јар. 22:2). Тәсәввүр едирсиниз, бу бујруғу ешидәндә пејғәмбәр һансы һиссләри кечирмишди? Ахы Јеһова Аллаһ јер үзүнүн бүтүн халгларынын онун нәсли васитәсилә мүбарәк олаҹағыны, немәтләрин Исһаг васитәсилә ҝәләҹәјини демишди (Јар. 13:14—16; 18:18; 21:12; Ром. 4:17, 18). Әҝәр пејғәмбәр Исһагы гурбан ҝәтирсәјди, бу сөзләр неҹә јеринә јетәҹәкди? Һәвари Булус јазмышды ки, Ибраһим Аллаһ-Тааланын Исһагы дирилтмәјә гадир олдуғуна инанырды. (Ибраниләрә 11:17—19 ајәләрини охујун.) Мүгәддәс Китабда јазылмајыб ки, пејғәмбәр әмрә табе олаҹағы һалда Исһагын бир нечә саат вә ја ҝүндән сонра һәјата гајыдаҹағыны дүшүнүрдү. О, оғлунун нә вахт дириләҹәјини дәгиг билә билмәзди. О, садәҹә иман едирди ки, Јеһова Исһагы дирилдәҹәк.

15. Әјјуб пејғәмбәр нәјә инанырды?

¹⁵ Әјјуб пејғәмбәр дә өлүләрин дириләҹәјинә үмид едирди. О демишди ки, ағаҹ кәсилсә, јенә ҹүҹәрәр, ҹаван битки кими гол-будаг  атар (Әјј. 14:7—12; 19:25—27). Амма инсан өлсә, өз ҝүҹүнә гәбирдән галха билмәз (2 Ишм. 12:23; Зәб. 89:48). Лакин бу, о демәк дејил ки, Аллаһ өлүнү дирилтмәк игтидарында дејил. Пејғәмбәр инанырды ки, өләндән сонра Јеһова бир ҝүн ону јадына салаҹаг. (Әјјуб 14:13—15 ајәләрини охујун.) Әјјуб пејғәмбәр дә бунун конкрет нә вахт баш верәҹәјини билә билмәзди. Амма о, әмин иди ки, инсан һәјатынын баниси Аллаһ, бир ҝүн ону хатырлајыб һәјата гајтармаға гадирдир вә буну едәҹәкдир.

16. Аллаһын мәләји Дәнјал пејғәмбәрә неҹә үрәк-дирәк верди?

¹⁶ Инди исә даһа бир мөмин бәндә, Дәнјал пејғәмбәр һаггында данышаг. О, өмрү боју Аллаһа сәдагәтлә хидмәт етмишди, Аллаһ да она һәмишә дајаг олмушду. Бир ҝүн Аллаһ мәләји васитәсилә бу «истәкли бәндә»сини: «Ҝүнүн хош олсун! Мөһкәм ол», — дејәрәк үрәкләндирмишди (Дән. 9:22, 23; 10:11, 18, 19).

17, 18. Јеһова Аллаһ Дәнјал пејғәмбәрә һансы вәди вермишди?

¹⁷ Өмрүнүн сон илләрини јашајан, јашы јүзү һагламыш Дәнјал пејғәмбәр дүшүнә биләрди, ҝөрәсән, онун сонракы агибәти неҹә олаҹаг, ҝөрәсән, о, јенидән һәјата гајыдаҹагмы? Буна һеч бир шүбһә јохдур. Ҝәлин бахаг Аллаһ пејғәмбәрә нә дејир: «Сән исә јолуну ахырадәк ҝет. Сән динҹәләҹәксән» (Дән. 12:13). Јаша долмуш пејғәмбәр билирди ки, өлүләр Мәзарда динҹ јатыр, орада «нә иш, нә нијјәт, нә елм, нә дә һикмәт вар» вә тезликлә о да, оранын «сакини» олаҹаг (Ваиз 9:10). Амма бу, сон дејилди.

¹⁸ Јеһова Аллаһ пејғәмбәрә дејир: «Дөврүн тамамында... сәнә дүшән пајы алмаг үчүн галхаҹагсан». Аллаһ бунун нә вахт олаҹағыны демәмишди. Пејғәмбәр өмрүнү баша вуруб динҹәлмәли иди. Лакин «сәнә дүшән пајы алмаг үчүн галхаҹагсан» сөзләри конкрет ҝөстәрирди ки, ҝәләҹәкдә өлүләрин дирилмәси олаҹаг. Бу, узун мүддәт кечәндән сонра, «дөврүн тамамында» баш верәҹәкди. Мүгәддәс Китабын фарсҹа тәрҹүмәсиндә һәмин вәд белә сәсләнир: «Буну бил ки, сән дирилмә ҝүнү дирилиб мүкафатыны алаҹагсан».

19, 20. а) Арашдырдығымыз һадисәләр Мартанын Иса Мәсиһә дедији сөзләрлә неҹә бағлыдыр? б) Нөвбәти мәгаләдә һансы мөвзуну мүзакирә едәҹәјик?

¹⁹ Мартанын салеһ бәндә олан гардашынын «ахырынҹы ҝүндә, дирилмә заманы дириләҹә»јинә инанмаға там әсасы вар иди. Аллаһын Дәнјал пејғәмбәрә вердији вәд вә Мартанын Исаја дедији сөзләрдә әкс олунан дирилмә иманы биздә дә өлүләрин дириләҹәјинә мөһкәм әминлик јаратмалыдыр.

²⁰ Арашдырдығымыз дирилмә һадисәләри бизә ҝөстәрир ки, өлүләрин дирилмәси мүмкүндүр, өлмүш инсан јенидән һәјата гајыда биләр. Һәмчинин өјрәндик ки, һәтта дирилмәләрин шаһиди олмајан мөминләр ҝәләҹәкдә өлүләрин дириләҹәјинә инанырды. Бәс өлүләрин дирилмәси нә вахт баш верәҹәк? Елә бир дирилмә һадисәси олубму ки, вәди вериләндән узун мүддәт сонра јеринә јетиб? Әҝәр олубса, демәли, бизим Марта кими өлүләрин дириләҹәјинә инанмаға даһа артыг әсасымыз вар. Нөвбәти мәгаләдә бу мөвзулары ачыглајаҹағыг.