1, 2. а) Шејтан инсанлары һансы јолларла алдадыр? б) Бу мәгаләдә нәји арашдыраҹағыг?

ЈАЛАНЫН атасы олан Шејтан бәшәр тарихинин башланғыҹындан инсанлары алдадыр (Јәһ. 8:44). Өлүм вә өлүмдән сонра һәјатын олмасы барәдә тәлимләр дә онун јаланларындандыр. Бир чох мәшһур адәт-әнәнәләр вә ајинләр мәһз бу јалан тәлимләрин әсасында мејдана ҝәлиб. Бу кими ајинләрә ҝөрә диндашларымыз аилә үзвләриндән вә ја танышларындан кимсә өлән заман иманлары уғрунда «ҹидди мүбаризә» апармалы олур (Јһд. 3).

² Белә сынагларла үзләшәндә өлүмлә бағлы Мүгәддәс Китабдакы тәлимләрә садиг галмаға сизә нә көмәк едә биләр? (Ефес. 6:11). Мүгәддәс Китаба зидд олан ајинләрдә иштирак етмәјә тәһрик олунан диндашыныза тәсәлли вермәк, ону мөһкәмләндирмәк үчүн нә едә биләрсиниз? Бу мәгаләдә Јеһова Аллаһын бәндәләринә бу саһәдә неҹә дәстәк олдуғуну арашдыраҹағыг. Илк нөвбәдә, ҝәлин Мүгәддәс Китабда өлүм һагда нә дејилдијинә нәзәр салаг.

3. Илк сөјләнилән јалан нә илә нәтиҹәләнди?

³ Өлүм Аллаһын нијјәтиндә јох иди. Лакин әбәди јашамаг үчүн Адәмлә Һәвва онлара садә бир әмр верән Јеһова Аллаһа итаәт етмәли идиләр. О бујурмушду: «Хејирлә шәри билмә ағаҹынын мејвәсиндән јемә, чүнки ондан јејән ҝүн һөкмән өләҹәксән» (Јар. 2:16, 17). Сонра Шејтан пејда олду. Илан васитәсилә данышараг Һәвваја дејир: «Јох, әсла өлмәзсиниз». Чох тәәссүф ки, Һәвва бу јалана алданыб мејвәдән једи. Сонра әринә дә верди (Јар. 3:4, 6). Бунунла да бәшәр  аиләси ҝүнаһ вә өлүмүн әсарәтинә дүшдү (Ром. 5:12).

4, 5. Шејтан инсанлары алдатмаға неҹә давам едир?

⁴ Јеһованын дедији кими Адәмлә Һәвва өлдү. Амма Шејтанын өлүмлә бағлы јаланлары бунунла битмәди. Сонралар о, диҝәр јаланлар јајмаға башлады. Бу јаланлардан бири одур ки, инсан өләндән сонра бәдәниндән руһ чыхыб «о дүнја» дедикләри бир аләмдә јашамаға давам едир. Бу ҝүнә кими сајсыз-һесабсыз инсан бу јаланын мүхтәлиф нөвләринә алданыб (1 Тим. 4:1).

⁵ Бәс бу гәдәр инсанын алданмасына сәбәб нәдир? Биз әбәди јашамаг үчүн јарадылдығымыза ҝөрә өлмәк истәмирик (Ваиз 3:11). Биз өлүмү дүшмән сајырыг (1 Кор. 15:26). Шејтан өлүмлә барыша билмәдијимизи билир вә бундан бизи алдатмаг үчүн истифадә едир.

6, 7. а) Шејтан өлүм һагда һәгигәти ҝизләтмәјә мүвәффәг олду? Изаһ един. б) Мүгәддәс Китаб һәгигәти бизи лүзумсуз јерә горхуја гапылмагдан неҹә азад едир?

⁶ Шејтанын ҹәһдләринә бахмајараг, өлүм һагда һәгигәт ҝизли галмады. Бу ҝүн чохлу сајда инсан Мүгәддәс Китабын өлүләр һагда нә өјрәтдијини вә онлар үчүн һансы үмидин олдуғуну билир вә бунлары башгалары илә бөлүшүр (Ваиз 9:5, 10; Һәв. 24:15). Бу һәгигәтләр бизи лүзумсуз јерә горхуја гапылмагдан вә өлүмдән сонра нә баш вердији барәдә јаланлардан мүдафиә едир. Мисал үчүн, биз өлүләрдән горхмуруг вә онлара ҝөрә нараһат олмуруг. Билирик ки, онлар артыг мөвҹуд дејилләр вә һеч кәсә хәтәр јетирә билмәзләр. Өлүләр, санки дәрин јухудадырлар (Јәһ. 11:11—14). Һәмчинин билирик ки, онлар үчүн заман анлајышы јохдур. Буна ҝөрә дә һәтта әсрләр өнҹә өлән инсанлар белә, дириләндә, санки бир анлыг јухуја ҝетдикләрини дүшүнәҹәкләр.

⁷ Ҝәлин разылашаг ки, өлүләрин вәзијјәти барәдә һәгигәт кифајәт гәдәр садә, ајдын вә мәнтиглидир. Бу һәгигәтләр Шејтанын зиддијјәтләрлә долу јаланларындан тамамилә фәргләнир! Шејтанын ујдурдуғу јаланлар инсанлары алдатмагдан әлавә, Јараданымыза гаршы да бөһтандыр. Онун вурдуғу зәрәри там баша дүшмәк үчүн ҝәлин үч суалын ҹавабыны тапаг: «Шејтанын јаланлары Јеһованын адына неҹә хәләл ҝәтирир? Бу јаланлар Иса Мәсиһин фидјә гурбанлығыны неҹә дәјәрдән салыр? Бәшәријјәтин чәкдији зүлм-ситәмин артмасында бу јаланларын һансы ролу вар?»

8. Әрәмја 19:5 ајәсиндән ҝөрдүјүмүз кими, Шејтанын јаланлары Јеһованын адына неҹә хәләл ҝәтирир?

⁸ Шејтанын јаланлары Јеһованын адына хәләл ҝәтирир. Бу јаланлара ҹәһәннәм оду тәлими дә дахилдир. Бу ҹүр тәлимләр Аллаһа гаршы бөһтандыр! Неҹә? Әслиндә бу јаланлар инсанлара мәһәббәтли Аллаһда Иблисә хас хүсусијјәтләрин олдуғуну ашылајыр (1 Јәһ. 4:8). Бунлар сизә неҹә тәсир едир? Ән өнәмлиси, Јеһоваја неҹә тәсир едир? Ахы О, һәр ҹүр гәддарлыға нифрәт едир. (Әрәмја 19:5 ајәсини охујун.)

9. Шејтанын јаланлары Јәһја 3:16 вә 15:13 ајәләриндә тәсвир олунан Мәсиһин фидјә гурбанлығы һагда тәлими неҹә дәјәрдән салыр?

⁹ Шејтанын өлүм һагда јаланлары Иса Мәсиһин фидјә гурбанлығыны дәјәрдән салыр (Мәт. 20:28). Шејтанын ујдурдуғу диҝәр јалан инсанын руһунун өлүмсүз олмасыдыр. Әҝәр бу, һәгигәт олса иди, һамы әбәди јашаја биләрди. Онда әбәди һәјаты газанмаг үчүн Иса Мәсиһин өз һәјатыны уғрумузда фидјә вермәсинә еһтијаҹ олмазды. Ҝәлин унутмајаг ки, Мәсиһин гурбанлығы бәшәријјәтә ҝөстәрилән мәһәббәтин ән бөјүк тәҹәссүмүдүр. (Јәһја 3:16; 15:13 ајәләрини охујун.) Ҝөрүн белә бир әвәзсиз әнамы дәјәрдән салан тәлимләр Јеһова Аллаһа вә Иса Мәсиһә неҹә пис тәсир бағышлајыр!

10. Шејтанын өлүмлә бағлы ујдурдуғу јаланлар бәшәријјәтин чәкдији зүлм-ситәми неҹә артырыб?

¹⁰ Шејтанын ујдурдуғу јаланлар бәшәријјәтин чәкдији зүлм-ситәми артырыр. Бәзән өвладларыны итирән валидејнләрә «Аллаһ өвладынызы Өз јанына апарыб, о, мәләк олаҹаг» дејә тәсәлли верилир. Бәс Иблисин бу јаланы онларын дәрдини азалдыр? Тарих боју ҹәһәннәм оду һагда сахта тәлимлә бир чох ишҝәнҹәләрә, о ҹүмләдән килсәнин өјрәтдикләринә гаршы чыханларын јандырылмасына һагг газандырылыб. Испан инквизисијасы * һагда бир китаба әсасән, ҝөрүнүр, бу ҹүр гәддарлыглар төрәдәнләрин бәзиләри инанырды ки, бу јолла онлар садәҹә олараг «кафирләрә әбәди аловун дадына бахмаға» вә өлмәздән өнҹә төвбә едиб ҹәһәннәм одундан хилас олмаға имкан верирләр. Бир сыра өлкәләрдә инсанлар өлән шәхсә һөрмәт әламәти олараг онун адына еһсан верир, һалаллығыны алмаға чалышырлар. Диҝәрләри өлән әҹдадларынын онлары ҹәзаландырмамасы үчүн руһуну шад етмәјә чалышыр. Шејтанын јаланларына әсасланан бу ҹүр инанҹлар инсанлара әсл тәсәлли ҝәтирмир, әксинә, онларын нараһатлығыны артырыр, һәтта горхуја салыр.

11. Гоһумларымыз вә ја дост-танышымыз бизи Аллаһын гануну позмаға неҹә тәһрик едә биләр?

¹¹ Ола билсин, бизи дүшүнән гоһумларымыз вә ја дост-танышымыз өлән кәс үчүн кечирилән ајинләрдә иштирак етмәјимиз үчүн тәзјиг ҝөстәрсин. Јеһоваја вә Кәламына дујдуғумуз мәһәббәт бизә бу вәзијјәтдә дә садиг галмаға ҝүҹ верәҹәк. Онлар мәрһуму севмәдијимизи вә она һөрмәт етмәдијимизи дејәрәк бизи утандырмаға чалыша биләр. Јахуд иддиа едә биләрләр ки, өз һәрәкәтимизлә өлүнүн руһуну гәзәбләндириб, јахынларымыза зәрәр јетирмәсинә сәбәб ола биләрик. Белә һалларда илаһи һәгигәтләрә бағлы галмаг үчүн нә етмәк олар? Ҝәлин ҝөрәк ашағыдакы принсипләрә неҹә әмәл едә биләрик.

12. Өлүләрлә бағлы һансы инанҹлар вә ајинләр Мүгәддәс Китаба бирбаша зиддир?

 ¹² Мүгәддәс Китаба зидд олан инанҹлардан вә ајинләрдән «ајрылын» (2 Кор. 6:17). Кариб адаларында бир чохлары инаныр ки, инсан өләндән сонра «руһу» јахынлыгда доланараг она бир вахтлар һөрмәтсизлик едәнләри ҹәзаландыра биләр. Бир мәнбәјә әсасән, өләнин «руһу» һәтта ҹәмијјәтә бәлалар ҝөндәрә биләр. Африкада јас дүшән евдә ҝүзҝүләрин үстүнү өртмәк, шәкилләрин үзүнү дивара чевирмәк адәти вар. Онлар һесаб едир ки, өлән адам өзүнү орада ҝөрмәмәлидир. Јеһованын хидмәтчиләри Шејтанын јаланларындан доған һеч бир ајинләрдә иштирак етмир, һеч бир шәкилдә хурафаты дәстәкләмир (1 Кор. 10:21, 22).

13. Јагуб 1:5 ајәсиндә вурғуландығы кими, һансыса ајинлә бағлы шүбһәниз оланда нә етмәлисиниз?

¹³ Әҝәр һансыса ајинин вә ја адәтин мәсиһи үчүн ҹаиз олуб-олмадығына әмин дејилсинизсә, Јеһоваја иманла дуа едиб һикмәт диләјин. (Јагуб 1:5 ајәсини охујун.) Сонра нәшрләримиздә бу барәдә ахтарыш апарын. Еһтијаҹ варса, јығынҹағынызын ағсаггаллары илә мәсләһәтләшин. Онлар сизә конкрет неҹә давранмалы олдуғунузу демәјәҹәк, лакин бу мәгаләдә арашдырдыгларымыза бәнзәр Мүгәддәс Китаб принсипләрини нәзәринизә чатдыра биләрләр. Бу аддымлары атмагла сиз ағлынызы, башга сөзлә, дәркетмә габилијјәтинизи даима ишләдәҹәк вә нәтиҹәдә ону «јахшыны писдән ајырмаға» өјрәшдирәҹәксиниз (Ибр. 5:14, һаш.).

14. Башгаларыны бүдрәтмәмәк үчүн нә едә биләрик?

¹⁴ «Һәр шеји елә един ки, Аллаһ шәрәфләнсин. Иман јолунда... манеә олмајын» (1 Кор. 10:31, 32). Һансыса ајини вә ја адәт-әнәнәни кечирмәздән габаг верәҹәјимиз гәрарын башгаларынын виҹданына, хүсусилә дә диндашларымыза неҹә тәсир едә биләҹәји барәдә дүшүнмәлијик. Ахы биз һеч кәси бүдрәтмәк истәмирик! (Марк 9:42). Һәмчинин истәмәрик ки, ҝәрәксиз јерә мәсиһи олмајанларын хәтринә дәјәк. Мәһәббәтдән ирәли ҝәләрәк биз онларла һөрмәтҹил шәкилдә данышаҹаг вә беләҹә, Аллаһы шәрәфләндирәҹәјик. Биз әсла мүбаһисә етмәјәҹәк вә онларын адәт-әнәнәләринә ришхәнд етмәјәҹәјик. Унутмајын, мәһәббәтин ҝүҹү бөјүкдүр! Анлајышлы вә һөрмәтли давранышымызда мәһәббәти әкс етдирсәк, һәтта бизә гаршы чыханларын үрәјини јумшалда биләрик.

15, 16. а) Нәјә ҝөрә јахшы олар ки, әтрафымыздакылара етигадымыз барәдә данышаг? Нүмунә чәкин. б) Һәвари Булусун Ромалылара 1:16 ајәсиндә јазылмыш сөзләринин бизә һансы аидијјәти вар?

¹⁵ Әтрафыныздакылара Јеһованын Шаһиди олдуғунузу билдирин (Әшј. 43:10). Әҝәр гоһум-гоншунуз Јеһоваја ибадәт етдијинизи әввәлҹәдән билсә, бир јахыныныз вәфат едән заман адәт-әнәнәләрлә бағлы јаранан чәтинликләрин өһдәсиндән ҝәлмәк даһа асан олаҹаг. Мозамбикдә јашајан Франсиско  јазыр: «Јолдашым Каролина илә мән һәгигәти өјрәнәндә аиләмизә дедик ки, даһа өлүләрә ситајиш етмәјәҹәјик. Каролинанын баҹысы вәфат едәндә гәрарымыз сынанды. Јерли адәтә әсасән, мејит мүәјјән ајинләрин мүшајиәтилә јујулурду. Сонра ән јахын гоһумлар үч ҝүн өлүнүн јујулдуғу сују ахытдыглары јердә јатмалы иди. Бу адәт мәрһумун руһуну шад етмәк мәгсәди дашыјырды. Каролинанын гоһумлары онун да өз борҹуну јеринә јетирмәсини ҝөзләјирди».

¹⁶ Франсиско илә Каролина нә етдиләр? Франсиско дејир: «Јеһова Аллаһы севдијимиз вә Ону разы салмаг истәдијимиз үчүн бу ајини иҹра етмәкдән имтина етдик. Бу, Каролинанын гоһумларыны чох әсәбиләшдирди. Онлар буну мәрһума һөрмәтсизлик адландырыб, бизимлә бүтүн әлагәләрини кәсәҹәкләрини вә һеч бир көмәклик ҝөстәрмәјәҹәкләрини дедиләр. Етигадымызы әввәлҹәдән изаһ етдијимиз үчүн онлар әсәби олдуглары вахт буну мүзакирә етмәдик. Һәтта бәзи гоһумларымыз бизи мүдафиә едиб бу мәсәлә илә бағлы мөвгејимизи әввәлҹәдән билдирдијимизи сөјләдиләр. Каролинанын гоһумлары тәдриҹән сакитләшди вә мүнасибәтләримиз гајдасына дүшдү. Бәзиләри исә евимизә ҝәлиб Мүгәддәс Китаба әсасланан нәшрләр истәди». Ҝәлин һеч вахт өлүләр һагда билдијимиз Мүгәддәс Китаб һәгигәтләрини мүдафиә етмәјә утанмајаг! (Ромалылара 1:16 ајәсини охујун.)

17. Јаслы диндашымыза әсл дост олмаг үчүн нә едә биләрик?

¹⁷ Биз әлимиздән ҝәлән гәдәр чалышмалыјыг ки, әзизини итирән диндашымыз үчүн әсл дост, «дар ҝүн үчүн доғулмуш гардаш» олаг (Мәс. 17:17). Бәс биз јаслы диндашымыза, хүсусилә дә Мүгәддәс Китаба зидд олан ајинләрдә иштирак етмәјә тәһрик олунан баҹы-гардашымыза неҹә әсл дост ола биләрик? Нөвбәти ики принсип бизә итки илә үзләшән диндашымыза тәсәлли вермәјә көмәк едәҹәк.

18. Иса Мәсиһ нә үчүн ағламышды вә биз ондан нә өјрәнирик?

¹⁸ «Ағлајанларла ағлајын» (Ром. 12:15). Ола билсин, үрәји ган ағлајан инсана һансы сөзләрлә тәскинлик верәҹәјимизи  билмирик. Бәзән ҝөз јашларымыз сөзләримиздән даһа бөјүк мәна кәсб едир. Мәрјәмлә Марта, һәмчинин диҝәрләри Илазәри итирдикләринә ҝөрә ағлајырдылар. Дөрд ҝүндән сонра ҝәлиб чатан Иса Мәсиһ дә ағламышды, бахмајараг ки, тезликлә Илазәри дирилдәҹәкди (Јәһ. 11:17, 33—35). Исанын ҝөз јашлары Јеһованын һиссләрини әкс етдирирди. Һәмчинин онун ағладығыны ҝөрән јаслы аилә онун мәһәббәтинә бир даһа әмин олмушду. Сөзсүз ки, Марта илә Мәрјәм бундан бөјүк тәсәлли алмышды. Ејнилә, диндашларымыз да бизим мәһәббәтимизи, гајғымызы ҝөрәндә тәк олмадыгларыны, онлара дәстәк вә дајаг олан достларла әһатә олундугларыны һисс едирләр.

19. Кәдәр ичиндә олан диндашымыза тәсәлли верәркән Ваиз 3:7 ајәсини неҹә тәтбиг едә биләрик?

¹⁹ «Сусмағын өз вахты, данышмағын өз вахты» (Ваиз 3:7). Диндашымыза тәсәлли вермәјин диҝәр јолу садәҹә ону динләмәкдир. Сөзүнү кәсмәдән үрәјини бошалтмасына имкан верин, дедији һәр сөздән инҹимәјин (Әјј. 6:2, 3). Ола билсин, о, мәсиһи олмајан гоһумларынын тәзјигинә ҝөрә емосионал ҝәрҝинлик кечирир. Буна ҝөрә дә бирликдә дуа един. «Дуалары ешидән» Јеһова Аллаһа јалварыб она ҝүҹ вә һикмәт вермәсини диләјин (Зәб. 65:2). Вәзијјәт јол верирсә, бирликдә Мүгәддәс Китабы охујун. Јахуд нәшрләримиздән мүнасиб мәгалә, мәсәлән, руһландырыҹы биографија охумаг олар.

20. Нөвбәти мәгаләдә нәји арашдыраҹағыг?

²⁰ Шүкүрләр олсун ки, биз өлүләрин вәзијјәти һагда һәгигәти вә гәбирдә оланлары ҝөзләјән мөһтәшәм ҝәләҹәк барәдә билирик (Јәһ. 5:28, 29). Одур ки, ҝәлин һәм сөздә, һәм дә әмәлдә Мүгәддәс Китабдакы һәгигәтләрә бағлы галаг вә јаранан һәр вәзијјәтдә бу һәгигәтләри башгалары илә бөлүшәк. Нөвбәти мәгаләдә Шејтанын инсанлары ҹәһаләтдә сахламаг үчүн истифадә етдији башга бир үсулдан — спиритизмдән данышаҹағыг. Спиритизмлә бағлы әјләнҹә вә диҝәр әмәлләрдән узаг дурмағын ваҹиблијини өјрәнәҹәјик.