Неҹә дүшүнүрсүнүз, инсанлар бәшәријјәтин сүлһ вә тәһлүкәсизлијини, еләҹә дә ҝәләҹәјини тәһлүкә алтына алан проблемләри һәлл етмәк игтидарындадыр? Буну баҹармаг үчүн садәҹә симптомлары јох, проблемләримизин көкүнү арадан галдырмаг лазымдыр.

Мисал үчүн, Том адлы бир пасијентин өлүм сәбәби барәдә өлүмүндән әввәл ҝәтирилдији хәстәханада ишләјән һәким белә јазмышды: «Онда илк симптомлар мүшаһидә олунанда һеч ким хәстәлијин әсас сәбәбини ахтарыб-арашдырмамышды». Ҝөрүнүр, Тому мүалиҹә едән әввәлки һәкимләр она, садәҹә вәзијјәтини јүнҝүлләшдирмәк үчүн мүалиҹә јазмышды.

Инсанлар да дүнјадакы проблемләрә ејни ҹүр јанашырлар. Мәсәлән, һөкумәтләр ҹинајәтлә мүбаризәдә ганунлар гәбул едир, видео мүшаһидәләр апарыр вә полис нәзарәтини ҝүҹләндирир. Лакин бу тәдбирләр мүәјјән дәрәҹәдә еффектив олса да, вәзијјәтин көкүндә дуран сәбәбләри арадан галдырмыр. Ахы давраныш, адәтән, инсанын әһвали-руһијјәсини, әгидәсини вә арзуларыны әкс етдирир.

Ҹәнуби Америкада игтисади бөһран кечирән бир өлкәдә јашајан Даниел дејир: «Бир заманлар нормал һәјат јашајырдыг. Силаһлы гулдур дәстәләри нәдир билмәздик. Лакин инди елә бир шәһәр, кәнд јохдур ки, орада динҹлик олсун. Игтисади бөһран инсанларын ич үзүнү ачыб-төкдү. Бир чохларынын тамаһкар олдуғу, инсан һәјатына гијмәт гојмадығы, башгасынын малына ҝөз дикдији үзә чыхды».

Мүнагишә заманы Јахын Шәргдән гачан, сонралар Мүгәддәс Китабы өјрәнән Илјас адлы (ад шәртидир) бир нәфәр дејир: «Бизим шәһәримиздә аилә үзвләри, сијаси, дини гурулуш ҝәнҹләри мүһарибәјә ҝедиб гәһрәманҹасына вурушмаға сәсләјирди. Гаршы тәрәфдә дә ејни тәблиғат апарылырды. Бүтүн бунлары ҝөрәндә баша дүшүрдүм ки, үмидини инсан рәһбәрләринә бағламаг бош шејдир».

Һикмәт мәнбәји олан гәдими бир китабда һаглы олараг дејилир:

• «Ағлы кәсәндән инсанын үрәји пислијә мејилли олур» (Јарадылыш 8:21).

• «Үрәк ән бөјүк хаиндир, хатакардыр, ким ону анлаја биләр?» (Әрәмја 17:9).

• «Пис фикирләр, гәтл, зина, әхлагсызлыг, оғурлуг, јалан шаһидлик... үрәкдән чыхыр» (Мәтта 15:19).

Бәшәријјәт бизим ичимиздә көк салмыш мәнфи хүсусијјәтләрин чарәсини тапмаға гадир дејил. Әксинә, өтән мәгаләдә данышылан проблемләрдән ҝөрүндүјү кими, бу хүсусијјәтләр ҝетдикҹә даһа да писләшир (2 Тимутијә 3:1—5). Ән гәрибәси дә одур ки, бу ҝүн белә бөјүк информасија боллуғу, бу гәдәр чох коммуникасија васитәләри ола-ола, вәзијјәт бу јерә ҝәлиб чатыб! Бәс нәјә ҝөрә инсанлар дүнјада әмин-аманлыг вә тәһлүкәсизлик јарада билмирләр? Биз өзүмүздән чох шеј ҝөзләјирик? Үмумијјәтлә, бу, мүмкүн олан бир шејдир?

Һәтта мөҹүзәви сурәтдә инсанларын мәнфи ҹәһәтләрини дүзәлдә билсәјдик белә, дүнјаны һамы үчүн тәһлүкәсиз бир јерә чевирә билмәздик. Сәбәб исә инсанын мәһдудијјәтләридир.

Бу һәгигәти садә сөзләрлә белә изаһ етмәк олар: «Аддымларыны јөнәлтмәк инсанын ихтијарында  дејил» (Әрәмја 10:23). Бәли, инсанлар бир-бирини идарә етмәк баҹарығы илә јарадылмајыблар. Инсан сујун алтында, космосда јашаја билмәдији кими, диҝәр инсанлары да идарә едә билмәз. О бунун үчүн јарадылмајыб.

Фикир вермисинизсә, үмуми ҝөтүрдүкдә, инсанларын хошуна ҝәлмир, кимсә онлара неҹә јашамағы, һансы әхлаг дәјәрләрини рәһбәр тутмағы өјрәтсин. Һеч ким хошламыр ки, аборт, јахуд ушагларын тәрбијәси илә бағлы кимсә она өз фикрини јеритсин. Бунлар ҹәмијјәтдә парчаланма јарадан мәсәләләрдән садәҹә бир нечәсидир. Беләликлә, гәбул етмәк нә гәдәр чәтин олса да, Мүгәддәс Китабда јазыланлар дүздүр. Бизим башга инсанлары идарә етмәјә нә баҹарығымыз вар, нә дә мәнәви һаггымыз. Белә исә көмәк үчүн һара үз тутаг?

Ән ағлабатан ҹаваб Јарадана үз тутмагдыр. Ахы бизи О јарадыб. Бәзи инсанларын дүшүндүјүндән фәргли олараг, Аллаһ бизи унутмајыб. Әслиндә, Мүгәддәс Китабдакы һикмәт Аллаһын бизә олан гајғысындан хәбәр верир. Биз бу китабда јазыланлары баша дүшәндә өзүмүзү дәрк едирик. Һәмчинин бәшәр тарихинин нәјә ҝөрә белә фаҹиәви олдуғуну анлајырыг. Бир алман философунун дили илә десәк, халгларын вә һөкумәтләрин тарихдән өзләринә дәрс ҝөтүрмәмәсинин, тарихин өјрәтдији принсипләрә әмәл етмәмәсинин сәбәбини баша дүшүрүк.

Бир һикмәтли инсан демишди ки, «һикмәт әмәлләри сајәсиндә һаглы чыхыр» (Лука 7:35). Белә бир һикмәтә Әшија 2:22 ајәсиндә јазылан сөзләри нүмунә чәкмәк олар: «Бәшәр оғлуна ҝүвәнмәјин». Бу мәсләһәт бизи јалан үмидләрдән вә бош хүлјалардан горујур. Шимали Америкада зоракылығын түғјан етдији бир шәһәрдә јашајан Кеннет дејир: «Һакимијјәт башына ҝәлән һәр сијасәтчи вәзијјәти дүзәлдәҹәјини вәд едир, амма буну баҹармыр. Онларын уғурсуз олмасы һәмишә Мүгәддәс Китабдакы һикмәти јадыма салыр».

Јухарыда ады чәкилән Даниел јазыр: «Һәр ҝүн даһа да әмин олурам ки, инсанлар идарә етмәји баҹармырлар. . . Банк һесабы, јахуд тәгаүд ҝәләҹәк үчүн зәманәт дејил. О гәдәр инсанын бу саһәдә мәјус олдуғуну ҝөрмүшәм ки».

Мүгәддәс Китаб бизи бош хүлјалардан горумагла јанашы, бизә ҝөзәл үмид дә верир. Бу барәдә нөвбәти мәгаләдә данышаҹағыг.