1, 2. Нәјә ҝөрә алов дилин ҝүҹүнү ҝөстәрмәк үчүн јахшы нүмунәдир?

1871-ҸИ ИЛ октјабрын әввәлиндә АБШ тарихиндә ән дәһшәтли мешә јанғыны баш вермишди. Јанғын Висконсинин шимал-шәргиндәки мешәләри бүрүмүшдү. Алов вә ҝүҹлү исти 1200-дән чох инсаны тәләф етмиш, тәхминән ики милјарддан чох ағаҹы мәһв етмишди. Чох ҝүман ки, јанғына гатар релсләриндән чыхан кичик гығылҹымлар сәбәб олмушду. Доғрудан да, Јагуб 3:5 ајәсиндәки сөзләрдә чох бөјүк һәгигәт вар. Орада јазылыб: «Бөјүк бир мешәни јандырмаг үчүн бирҹә гығылҹым кифајәт едир». Нәјә ҝөрә Јагуб белә гәнаәтә ҝәлмишди?

² О чәкдији нүмунәнин мәғзини 6-ҹы ајәдә изаһ едир: «Дил дә бир аловдур». «Дил» бизим данышыг габилијјәтимизи тәмсил едир. Алов кими, бизим сөзләримиз дә инсанлара чох бөјүк хәтәр јетирә биләр. Һәтта Мүгәддәс Китабда дејилир: «Өлүм вә һәјат дилин әлиндәдир» (Мәс. 18:21). Анҹаг бу, о демәк дејил ки, биз кимисә јаралајаҹағымыздан еһтијат едәрәк ағзымыза су алыб отурмалыјыг. Ахы һеч кәс фикирләшмир ки, оддан истифадә етмәјим, бирдән јанарам. Әсас мәсәлә ондан неҹә истифадә етмәјимиздир. Оддан дүзҝүн истифадә етдикдә јемәк биширмәк, ҹанымызы гыздырмаг вә гаранлыг ҝеҹәни ајдынлатмаг олар. Әҝәр  дилимизи рам етсәк, сөзләримизлә Аллаһы шәрәфләндирә вә башгаларына фајда ҝәтирә биләрик (Зәб. 19:14).

3. Диллә бағлы һансы үч мәгамы арашдыраҹағыг?

³ Истәр сөзләри тәләффүз етмәклә, истәрсә дә жест дили илә олсун, инсан өз фикирләрини вә һиссләрини ифадә едә билир. Бу, Аллаһын әсрарәнҝиз бәхшишидир. Бәс биз бу бәхшишдән неҹә истифадә едә биләрик ки, инсанлары јараламајаг, әксинә, руһландыраг? (Јагуб 3:9, 10 ајәләрини охујун.) Инди биз диллә бағлы үч ваҹиб мәгамы арашдыраҹағыг: нә вахт данышмаг лазымдыр? Нә демәк лазымдыр? Неҹә демәк лазымдыр?

4. Сусмаг нә вахт јахшы оларды?

⁴ Нитг бизим ҝүндәлик һәјатымызын бир һиссәсидир. Анҹаг бу, о демәк дејил ки, биз бүтүн ҝүнү данышмалыјыг. Мүгәддәс Китабда дејилир ки, «сусмағын өз вахты» вар (Ваиз 3:7). Мәсәлән, башгалары данышаркән сусмаг һөрмәт әламәтидир (Әјј. 6:24). Һәмчинин ағыллы вә бәсирәтли адам мәхфи мәсәләләри ачыб данышмыр (Мәс. 20:19). Һирсли вахты дилини сахламаг да мүдрикликдән хәбәр верир (Зәб. 4:4).

5. Нитг әнамына ҝөрә Аллаһа миннәтдарлығымызы неҹә ҝөстәрә биләрик?

⁵ Диҝәр тәрәфдән Мүгәддәс Китабда һәм дә дејилир ки, «данышмағын өз вахты» вар (Ваиз 3:7). Әҝәр достунуз сизә ҝөзәл бир һәдијјә версә, ону ҝөздән ираг јердә сахламајаҹагсыныз. Әксинә, ондан ләјагәтлә истифадә едиб ону гијмәтләндирдијинизи ҝөстәрәҹәксиниз. Биз дә нитг әнамындан ағылла истифадә етмәклә Јеһоваја миннәтдар олдуғумузу ҝөстәрә биләрик. Ағылла истифадә етмәјә һиссләримизи ифадә етмәк, еһтијаҹ дујдуғумуз шејләри демәк, инсанлары руһландырмаг вә Аллаһы мәдһ етмәк дахилдир (Зәб. 51:15). Бәс данышмағын вахтыны неҹә мүәјјән едә биләрик?

6. Мүгәддәс Китаб јериндә данышмағын ваҹиблијини неҹә вурғулајыр?

⁶ Мәсәлләр 25:11 ајәсиндә ҝәтирилән нүмунә јериндә данышмағын ваҹиблијини вурғулајыр: «Мәгамында дејилән сөз ҝүмүш габда гызыл алмалара бәнзәр». Гызыл алмалар өз-өзлүјүндә ҝөзәлдир. Анҹаг онлары ҝүмүш габлара гојанда онлар даһа да ҝөзәл ҝөрүнүрләр. Ејнилә, биз дә јериндә, мәгамыны ҝөзләјиб данышанда сөзләримиз даһа хош вә тәсирли олур.

7, 8. Јапонијадакы гардашларымыз Исадан неҹә нүмунә ҝөтүрмүшдүләр?

⁷ Бәзән биз инсана мәһз она лазым олан сөзләри дејә биләрик. Анҹаг әҝәр јериндә демәсәк, сөзләримиз дәјәрини итирәр. (Мәсәлләр 15:23 ајәсини охујун.) Мәсәлән, 2011-ҹи илин март ајында баш вермиш зәлзәлә вә сунами Јапонијанын шәрг бөлҝәләрини хараба гојмуш, шәһәрләрини јерлә јексан етмишди. 15 000-дән чох инсан исә һәјатыны итирмишди. Һәмин әразидә јашајан Јеһованын Шаһидләринин дә зәрәр чәкмәсинә бахмајараг, онлар һәр фүрсәтдән истифадә едиб Мүгәддәс Китабла инсанлара тәсәлли верирдиләр. Анҹаг буддист етигадлары јерли әһалинин әксәријјәтинин үрәјиндә дәрин көк атыб вә онлар Мүгәддәс Китаб тәлимләри барәдә демәк олар ки, һеч нә билмирләр. Бизим гардашларымыз анлајырдылар ки, үрәји јаралы олан бу инсанлара сунамидән дәрһал сонра дирилмә үмиди барәдә данышмағын вахты дејил. Она ҝөрә дә баҹы-гардашлар онлара үрәк-дирәк верир вә нәјә ҝөрә ҝүнаһсыз инсанларын белә фаҹиәләрин гурбаны олдуғуну Мүгәддәс Китабдан изаһ едирдиләр.

⁸ Иса билирди ки, нә вахт данышмаг лазым дејил. Амма о, һәм дә данышмағын вахтыны билирди (Јәһ. 18:33—37; 19:8—11). Бир дәфә о, шаҝирдләринә демишди: «Сизә  дејиләси чох сөзүм вар, анҹаг инди онлары баша дүшмәзсиниз» (Јәһ. 16:12). Јапонијанын шәргиндә јашајан баҹы-гардашларымыз да Иса кими давранмышдылар. Сунамидән ики ил јарым сонра бүтүн дүнјада «Падшаһлыг һаггында хәбәр» силсиләсиндән «Өлүләрин дирилмәси мүмкүндүрмү?» адлы 38 нөмрәли буклети пајламаг үзрә кампанија кечирилди. Онлар да бу кампанијада иштирак етдиләр. Һәмин вахт артыг чохлары дирилмә илә бағлы шад хәбәри ешитмәјә һазыр иди. Бир чох инсан һәвәслә бу буклети гәбул етди. Сөзсүз ки, мәдәнијјәтләр вә дини етигадлар бир-бириндән чох фәргләнир. Она ҝөрә дә мәгамында данышмаг истәјириксә, өз әразимиздәки инсанлары нәзәрә алмалыјыг.

9. Һансы вәзијјәтләрдә данышмағын мәгамыны ҝөзләмәк ваҹибдир?

⁹ Бәзи һалларда данышмағын мәгамыны ҝөзләмәк чох ваҹибдир. Мисал үчүн, кимсә, һәтта билмәдән хәтримизә дәјә биләр. Белә һалларда јахшы олар ки, дүшүнәк, ҝөрәк мәсәлә доғурданмы елә ҹиддидир ки, мүтләг нәсә демәк лазымдыр. Әҝәр доғрудан да нәсә демәк лазымдырса, јахшы оларды ки, хәтримизә дәјән инсана ганымызын гара вахтында јахынлашмајаг. Чүнки бу заман дүшүнмәдән даныша биләрик. (Мәсәлләр 15:28 ајәсини охујун.) Ејнилә, иманымыза шәрик олмајан гоһумларымызла һәгигәт барәсиндә данышанда да еһтијатлы олмалыјыг. Дүздүр, биз истәјирик ки, онлар Јеһованы танысынлар. Анҹаг сәбирли олмалы, данышмаздан әввәл дүшүнүб-дашынмалыјыг. Мәгамында данышсаг вә сөзләримизә фикир версәк, онда онларын үрәјинә јол тапа биләрик.

10. а) Нәјә ҝөрә биз сөзләримизә фикир вермәлијик? б) Һансы сөзләрдән гачмалыјыг?

¹⁰ Сөзләр һәм јаралаја, һәм дә шәфа верә биләр. (Мәсәлләр 12:18 ајәсини охујун.) Шејтан дүнјасында инсанлар сөзләри илә бир-бириләрини јаралајырлар. Әјләнҹә сәнајеси инсанлары дилләрини гылынҹ кими итиләмәјә, аҹы сөзләрини ох кими һәдәфә тушламаға сөвг едир (Зәб. 64:3). Лакин мәсиһи бу кими шејләрдән гачмалыдыр. Аҹы сөзләрә сарказмы, башгаларыны алчалтмаг, јахуд мәзәммәт етмәк мәгсәдилә дејилән зәһәрли сөзләри нүмунә ҝәтирмәк олар. Сарказм чох вахт адамлары ҝүлдүрмәк үчүн дејилир, лакин бу, чох асанлыгла тәһгирамыз, алчалдыҹы сөзләрә кечә биләр. Мүгәддәс Китабда мәсиһиләрә мәсләһәт ҝөрүлүр ки, тәһгири кәнара гојсунлар. Кәскин сарказм да тәһгирин бир нөвүдүр. Јумор нитги ҝөзәлләшдирир, лакин биз нә вар-нә вар ҹамаат ҝүлсүн дејә башгаларыны инҹидән, алчалдан саркастик сөзләр демәмәлијик. Мүгәддәс Китаб бизә мәсләһәт верир: «Гој дилиниздән һеч бир пис сөз чыхмасын, анҹаг зәрурәтә ҝөрә иманы мөһкәмләндирмәк үчүн јахшы сөз сөјләјин ки, сизи динләјәнләрә фајда ҝәтирсин» (Ефес. 4:29, 31).

11. Үрәјимизлә сөзләримиз арасында һансы әлагә вар?

¹¹ Иса дејирди ки, «инсан үрәјиндә ашыб-дашан фикирләри дилә ҝәтирир» (Мәт. 12:34). Буна ҝөрә дә јахшы сөзләр демәк үчүн биз әввәлҹә үрәјимизи дүзәлтмәлијик. Бизим нитгимиз, адәтән, башгаларына олан мүнасибәтимизи әкс етдирир. Әҝәр үрәјимиздә мәһәббәт, шәфгәт һөкм сүрүрсә, онда сөзләримиз дә хош вә руһландырыҹы олаҹаг.

12. Дүзҝүн сөз сечмәјә бизә нә көмәк едә биләр?

¹² Дүзҝүн сөзләр тапыб демәк үчүн биздән сәј тәләб олунур. Һәтта мүдрик падшаһ Сүлејман да ләтиф кәлмәләр тапмаг вә һәгигәт сөзләрини дүзҝүн јазмаг  үчүн дүшүнмүш вә дәрин ахтарышлар апармышды (Ваиз 12:9, 10). Әҝәр ләтиф кәлмәләр тапмаг сизә чох вахт чәтин ҝәлирсә, онда сөз еһтијатынызы ҝенишләндирин. Бунун үчүн Мүгәддәс Китабда вә нәшрләримиздә сөзләрин неҹә ишләндијинә фикир вермәк олар. Билмәдијиниз сөзләрин мәнасыны өјрәнин. Ән әсасы исә өјрәнин ки, сөзләринизлә башгаларына неҹә көмәк едә биләрсиниз. Буну Исадан өјрәнмәк олар, чүнки Јеһова она арифләрин дилини вермишди ки, јериндә дејилмиш сөзлә јорғунлара һај верә билсин (Әшј. 50:4). Сөз демәмишдән габаг фикирләшсәк, дүзҝүн сөзләр тапа биләрик (Јаг. 1:19). Өзүмүздән соруша биләрик: «Әҝәр белә десәм, һәмин адам мәни дүз баша дүшәҹәк? Сөзләрим она неҹә тәсир едәҹәк?»

13. Нәјә ҝөрә ајдын данышмаг ваҹибдир?

¹³ Исраилдә халгы бир јерә топламаг, дүшәрҝәни јола дүшмәјә чағырмаг, һәмчинин ордуну һүҹума сәсләмәк үчүн кәрәнај чалынырды. Буна мүвафиг олараг, Мүгәддәс Китабда сөзләрин асан баша дүшүлмәсинин ваҹиблијини ҝөстәрмәк үчүн кәрәнај сәси нүмунә ҝәтирилир. Әҝәр кәрәнај ајдын сәс чыхармаздыса, бу, орду үчүн фәлакәтлә нәтиҹәләнәрди. Ејнилә, әҝәр биз дә фикирләримизи ајдын, бирбаша ифадә етмәриксә, бизи динләјәнләр чаш-баш галарлар вә јанлыш нәтиҹә чыхарарлар. Дүздүр, биз фикирләримизи ајдын вә бирмәналы шәкилдә изаһ етмәлијик. Лакин ејни заманда, кобудлуға вә нәзакәтсизлијә дә јол вермәмәлијик. (1 Коринфлиләрә 14:8, 9 ајәләрини охујун.)

14. Исанын ајдын данышдығыны ҝөстәрән нүмунә ҝәтирин.

¹⁴ Дүзҝүн сөзләр сечмәкдә ән јахшы нүмунәни Иса Мәсиһ гојмушдур. Ҝәлин онун «Мәтта» китабынын 5-дән 7-дәк фәсилләриндә гәләмә алынан гыса, лакин чох тәсирли нитгинә диггәт јетирәк. Иса бу нитгиндә бәлағәтли вә мүәммалы сөзләр ишләтмәмишди, кобуд вә аҹы сөзләр дә демәмишди. Әксинә, о, динләјиҹиләринин үрәјинә јол тапмаг үчүн садә вә ајдын сөзләрдән истифадә етмишди. Мәсәлән, Иса истәјирди ки, инсанлар доланышыгдан өтрү нараһат олмасынлар. Буна ҝөрә дә о, Јеһованын гушлары неҹә једиздирмәсини нүмунә ҝәтирди. Сонра исә ону динләјәнләри гушларла мүгајисә едәрәк сорушду: «Мәҝәр сиз онлардан гијмәтли дејилсиниз?» (Мәтта 6:26). Иса бу садә, ајдын сөзләрлә онларын үрәјинә тәсир етмишди. Инди исә ҝәлин нитглә бағлы үчүнҹү мәгама диггәт јетирәк.

15. Нәјә ҝөрә биз инсанларла меһрибан данышмалыјыг?

¹⁵ Бизим сөзү неҹә демәјимиз нә демәјимиз гәдәр ваҹибдир. Иса Насирәдәки синагогда данышанда ҹамаат онун «ағзындан чыхан ләтиф кәлмәләрә» һејран галмышды (Лука 4:22). Ләтиф кәлмәләр, јәни үрәкачан, меһрибан сөзләр иланы да јувасындан чыхарар. Үрәкачан сөзләр нитгимизи даһа да инандырыҹы едир (Мәс. 25:15). Биз инсанлара һөрмәтлә јанашсаг, онларын һиссләрини нәзәрә алсаг, онларла меһрибан вә нәзакәтлә даныша биләҹәјик. Иса да мәһз белә едирди. О, ҹамаатын ону динләмәјә ҹан атдығыны ҝөрәндә онлара јазығы ҝәлмишди вә онлара чох шеј өјрәтмәјә башламышды (Марк 6:34). Һәтта тәһгир олунанда белә Иса тәһгирә тәһгирлә ҹаваб вермирди (1 Бут. 2:23).

16, 17. а) Аилә үзвләримизлә вә јахын достларымызла данышаркән Исадан неҹә нүмунә ҝөтүрә биләрик? (Мәгаләнин әввәлиндәки шәклә бахын.) б) Мүлајим данышмағын фајдасы һагда нүмунә чәкин.

¹⁶ Чох јахшы таныдығымыз инсанла данышанда мүлајим вә нәзакәтли олмаг  чәтин олур. Бәзән аилә үзвләримизлә вә ја јахын достларымызла өзүмүзү сәрбәст һисс едиб сөзләримизә сәрһәд гојмуруг. Амма Иса Мәсиһин өз шаҝирдләри илә јахын мүнасибәти олса да о, онларла кобуд данышмырды. Онун ән јахын достлары араларында ән бөјүк кимдир дејә мүбаһисә едәндә о, мүлајимликлә онларын сәһвини дүзәлтди вә ушағы нүмунә ҝәтирәрәк онлары дүшүнҹәләрини дәјишмәјә тәшвиг етди (Марк 9:33—37). Ағсаггаллар да Исадан нүмунә ҝөтүрәрәк мүлајимҹәсинә мәсләһәт вермәлидирләр (Гал. 6:1).

¹⁷ Һәтта кимсә хәтримизә дәјәндә белә хош сөзләрлә ҹаваб версәк, бунун бөјүк хејри олар (Мәс. 15:1). Мисал үчүн, бир дул баҹынын јенијетмә оғлу икили һәјат сүрүрдү. Ананын һалына аҹыјан бир баҹы она демишди: «Чох һејиф ки, оғлуну јахшы тәрбијә едә билмәмисән». Ана бир ан фикирләшиб ҹаваб вермишди: «Дүздүр, һал-һазырда вәзијјәт јахшы дејил, амма ушағын тәрбијәси һәлә баша чатмајыб. Армаҝеддондан сонра данышарыг. Онда һәр шеј дәгиг билинәҹәк». Бу мүлајим ҹавабын сајәсиндә, баҹылар арасында меһрибанчылыг горунуб сахланмышды. Тәсадүфән бу сөһбәти ешидән ушаг исә баша дүшмүшдү ки, анасы ондан әлини үзмәјиб. Бундан сонра о, пис достлары илә әлагәни кәсмишди, вәфтиз олунмушду, сонралар исә Бејтелдә хидмәт етмишди. Истәр диндашларымызла, истәр аилә үзвләримизлә, истәрсә дә јад адамларла данышаркән чалышмалыјыг ки, сөзләримиз «һәмишә дузлу, үрәкачан олсун» (Кол. 4:6).

18. Данышаркән Исадан неҹә нүмунә ҝөтүрә биләрик?

¹⁸ Фикирләримизи вә һиссләримизи сөзләрлә ифадә етмәк доғрудан да әсил мөҹүзәдир. Ҝәлин Исадан нүмунә ҝөтүрәрәк мәгамында данышаг, дүзҝүн сөзләр сечәк вә һәмишә меһрибан олмаға чалышаг. Белә етсәк, дилимиз бизи динләјәнләрә шәфа верәҹәк, нитг әнамыны бизә бәхш едән Јеһова Аллаһы исә разы салаҹаг.