Аллаһын ганунлары Онун принсипләринә әсасланыр. Бу принсипләр Мүгәддәс Китабда јазылан әсас һәгигәтләрдир. Онлар бизә Аллаһын дүшүнҹә тәрзини вә һиссләрини дәрк етмәјә көмәк едир. Принсипләр бизә һәјатда дүзҝүн гәрарлар вермәјә вә дүзҝүн давранмаға көмәк едир. Хүсусилә дә һансыса вәзијјәтә даир Аллаһын конкрет гануну олмајанда принсипләрин бизә бөјүк көмәји дәјир.

▸ Фәсил 1, абзас 8

Јеһоваја итаәт етмәк о демәкдир ки, биз Онун бујурдуғу һәр шеји ҹанла-башла едирик. Јеһова истәјир ки, биз мәһәббәтдән ирәли ҝәләрәк Она итаәт едәк (1 Јәһја 5:3). Биз Аллаһы севиб, Она етибар едириксә, бүтүн вәзијјәтләрдә Онун мәсләһәтинә риајәт едәҹәјик. Һәтта бизә чәтин оланда белә, Аллаһа итаәт едәҹәјик. Јеһоваја итаәт етмәк бизим хејримизәдир. Чүнки О бизә һәм инди јахшы һәјат сүрмәји өјрәдир, һәм дә ҝәләҹәкдә чохлу немәтләр верәҹәјини вәд едир (Әшија 48:17).

▸ Фәсил 1, абзас 10

Јеһова һәр бир инсана ирадә азадлығы, јәни сечим етмәк баҹарығы бәхш едиб. О бизи робот кими јаратмајыб (Ганунун тәкрары 30:19; Јушә 24:15). Биз өз азадлығымыздан дүзҝүн сечимләр етмәк үчүн истифадә едә биләрик. Лакин еһтијатлы олмасаг, јанлыш гәрарлар верәрик. Ирадә азадлығы о демәкдир ки, биз Јеһоваја садиг галмаг истәјиб-истәмәдијимизә шәхсән өзүмүз гәрар вермәлијик вә Ону севдијимизи сүбут етмәлијик.

▸ Фәсил 1, абзас 12

Јеһова бизим һәрәкәт вә давранышымызы тәнзимләмәк үчүн әхлаг нормалары вә ја гајдалары тәсис едиб. Мүгәддәс Китабдан һәмин  нормалар һагда вә онларын Јеһованы разы салмаға, һәјатымызы јахшылашдырмаға бизә неҹә көмәк етдији барәдә өјрәнә биләрик (Мәсәлләр 6:16—19; 1 Коринфлиләрә 6:9—11). Бу гајдалар бизә Јеһованын нәјә јахшы, нәјә пис бахдығыны өјрәдир. Онлар һәмчинин бизә јахшы инсан олмағы, дүзҝүн гәрарлар вермәји вә башгаларына гаршы хејирхаһ олмағы өјрәдир. Дүнјада әхлаг нормалары ҝетдикҹә ашағы енсә дә, Јеһованын нормалары дәјишмир (Ганунун тәкрары 32:4—6; Мәлаки 3:6). Бу гајдалара әмәл етмәк бизи бир чох физики вә емосионал зәрәрдән горујур.

▸ Фәсил 1, абзас 17

Виҹдан дүзү сәһвдән ајырд етмәјә көмәк едән дахили һиссдир. Јеһова һәр биримизә виҹдан вериб (Ромалылара 2:14, 15). Виҹданын дүзҝүн ишләмәси үчүн ону Јеһованын әхлаг нормаларына ујғун тәрбијә етмәлијик. О заман виҹданымыз бизә Аллаһы разы салан гәрарлар вермәјә көмәк едәҹәк (1 Бутрус 3:16). Виҹдан ја јанлыш сечим етмәк үзрә оланда инсана хәбәрдарлыг едә биләр, ја да сәһв һәрәкәтә јол верәндән сонра инсана әзаб верә биләр. Виҹдан зәифләјә биләр. Лакин Јеһованын көмәји илә ону јенидән ҝүҹләндирә биләрик. Виҹданымыз тәмиз олса, гәлбимиз раһат олаҹаг вә өзүмүзә һөрмәт едәҹәјик.

▸ Фәсил 2, абзас 3

Аллаһдан горхмаг Ону севмәк вә Она һөрмәт етмәк демәкдир. Бу севҝи вә һөрмәт о дәрәҹәдә ҝүҹлү олур ки, инсан Аллаһа ағыр ҝедәҹәк нә исә етмәк истәмир. Аллаһ горхусу бизә дүзҝүн давранмаға, пис әмәлдән узаг дурмаға көмәк едир (Зәбур 111:10). Бу горху бизи Јеһованын дедији һәр шејә диггәтлә гулаг асмаға тәшвиг едир. Һәмчинин Аллаһа бәсләдијимиз дәрин һөрмәтдән ирәли ҝәләрәк Она вердијимиз бүтүн вәдләри јеринә јетиририк. Аллаһ горхусу бизим дүшүнҹәмизә, инсанларла рәфтарымыза вә ҝүндәлик гәрарларымыза тәсир едир.

▸ Фәсил 2, абзас 9

Төвбә инсанын етдији ҝүнаһа ҝөрә кечирдији дәрин кәдәр һиссини өзүнә дахил едир. Аллаһы севәнләр Онун нормаларына зидд һәрәкәт етдикләрини  баша дүшәндә чох кәдәрләнирләр. Әҝәр биз ҝүнаһ етмишиксә, Јеһоваја јалвармалыјыг ки, Исанын фидјә гурбанлығы әсасында бизи бағышласын (Мәтта 26:28; 1 Јәһја 2:1, 2). Биз сәмими-гәлбдән төвбә едиб, пис әмәлимиздән дөнүрүксә, әмин ола биләрик ки, Јеһова бизи бағышлајаҹаг. Даһа етдијимиз сәһвә ҝөрә өзүмүзү ҝүнаһкар һисс етмәмәлијик (Зәбур 103:10—14; 1 Јәһја 1:9; 3:19—22). Әлимиздән ҝәләни етмәлијик ки, сәһвләримиздән дәрс ҝөтүрәк, дүшүнҹәмизи дәјишәк вә Јеһованын нормаларына ујғун јашајаг.

▸ Фәсил 2, абзас 18

Ҹидди ҝүнаһ едән мәсиһи төвбә етмәјәндә вә Јеһованын нормаларына ујғун јашамаг истәмәјәндә артыг јығынҹағын үзвү олараг гала билмәз. О, јығынҹагдан кәнар едилмәлидир. Биз јығынҹагдан кәнар едилән адамла һеч бир мүнасибәт сахламырыг вә онунла даһа данышмырыг (1 Коринфлиләрә 5:11; 2 Јәһја 9—11). Јығынҹагдан кәнаредилмә тәдбири Јеһованын адыны вә јығынҹағы горујур (1 Коринфлиләрә 5:6). Бу ҹәза һәмчинин инсана көмәк едир ки, төвбә едиб, јенидән Јеһоваја ҝери дөнә билсин (Лука 15:17).

▸ Фәсил 3, абзас 19

Јеһова бизи севир вә бизә көмәк етмәк истәјир. Буна ҝөрә дә бизә Мүгәддәс Китабын вә Ону севән инсанларын васитәсилә рәһбәрлик, ҝөстәриш вә мәсләһәт верир. Биз гејри-камил инсанлар олдуғумуз үчүн бу көмәјә мөһтаҹыг (Әрәмја 17:9). Јеһованын бизә рәһбәрлик етмәк үчүн истифадә етдији адамлара һөрмәтлә гулаг асанда Она һөрмәт етдијимизи вә итаәт етмәк истәдијимизи ҝөстәрмиш олуруг (Ибраниләрә 13:7).

▸ Фәсил 4, абзас 2

Биз гејри-камил олдуғумуздан худбинлијә вә гүрура мејиллијик, лакин Јеһова истәјир ки, биз тәвазөкар олаг. Чох вахт өзүмүзү Јеһова илә мүгајисә едиб, нә гәдәр аҹиз олдуғумузу баша дүшәндә тәвазөкар олмағы өјрәнирик (Әјјуб 38:1—4). Тәвазөкарлығын диҝәр ваҹиб ҹәһәти даһа чох башгаларыны дүшүнмәји вә өзүмүздән чох онларын рифаһыны фикирләшмәји өјрәнмәкдир. Чох вахт гүрурлу инсан дүшүнүр ки, о, башгаларындан јахшыдыр. Тәвазөкар инсан исә өзүнә дүрүст јанашыр вә һәм ҝүҹлү, һәм дә зәиф ҹәһәтләрини ҝөрүр. О, сәһвләрини бојуна алмагдан, үзр истәмәкдән вә мәсләһәтдән горхмур. Тәвазөкар инсан Јеһоваја етибар едир вә Онун дедији кими давраныр (1 Бутрус 5:5).

▸ Фәсил 4, абзас 4

Һакимијјәт әмр вермәк вә гәрар гәбул етмәк һүгугудур. Јеһова јердә вә ҝөјдә ән али һакимијјәтә саһиб олан кәсдир. Һәр шеји О јаратдығы үчүн Каинатда ән гүдрәтли Варлыгдыр. О һәмишә Өз һакимијјәтиндән башгаларынын хејри үчүн истифадә едир. Јеһова бәзи инсанлара бизим гејдимизә галмаг мәсулијјәтини һәвалә едиб. Мәсәлән, валидејнләр, јығынҹаг ағсаггаллары, һөкумәт нүмајәндәләри мүәјјән дәрәҹәдә сәлаһијјәтә саһибдир вә Јеһова истәјир ки, биз онларла әмәкдашлыг едәк (Ромалылара 13:1—5; 1 Тимутијә 5:17). Амма инсанын ганунлары Аллаһын ганунларына зидд ҝедәндә биз инсан ганунларына јох, Аллаһын ганунларына риајәт едирик (Һәвариләрин ишләри 5:29). Јеһованын истифадә етдији кәсләрин һакимијјәтини гәбул едәндә Јеһоваја ҝөстәририк ки, Онун гәрарларына һөрмәт едирик.

▸ Фәсил 4, абзас 7

Јеһова јығынҹағын гајғысына галмаг үчүн ағсаггаллардан, јәни тәҹрүбәли гардашлардан истифадә едир (Ганунун тәкрары 1:13; Һәвариләрин ишләри 20:28). Бу гардашлар бизә Јеһова илә мүнасибәтләримизи мөһкәм сахламаға, Она сүлһ ичиндә вә низам-интизамла ибадәт етмәјә  көмәк едир (1 Коринфлиләрә 14:33, 40). Ағсаггаллар мүгәддәс руһ васитәсилә гәләмә алынмыш Мүгәддәс Китабдакы тәләбләрә ҹаваб вердијиндән онлар мүгәддәс руһ васитәсилә тәјин олунмуш олурлар (1 Тимутијә 3:1—7; Титуса 1:5—9; 1 Бутрус 5:2, 3). Биз Аллаһын тәшкилатына етибар едирик вә дәстәкләјирик, она ҝөрә дә ағсаггалларла севинҹлә әмәкдашлыг едирик (Зәбур 138:6; Ибраниләрә 13:17).

▸ Фәсил 4, абзас 8

Јеһова валидејнләрә ушагларын гејдинә галмаг мәсулијјәтини һәвалә едиб. Лакин Мүгәддәс Китабда дејилир ки, аиләнин башчысы әрдир. Әҝәр аиләдә ата јохдурса, аиләнин башчысы ана олур. Аилә башчысынын мәсулијјәтинә аилә үзвләрини гида, палтар вә јашајыш јери илә тәмин етмәк дахилдир. Чох ваҹибдир ки, аилә башчысы аилә үзвләринин Јеһоваја ибадәт етмәси үчүн әлиндән ҝәләни етсин. Мәсәлән, о диггәт јетирмәлидир ки, аилә үзвләри мүнтәзәм олараг јығынҹаға ҝетсин, тәблиғдә иштирак етсин, Мүгәддәс Китабы бирликдә мүталиә етсинләр. Һәмчинин аиләдә сон гәрары аилә башчысы верир. О чалышыр ки, һәмишә Иса Мәсиһдән өрнәк ҝөтүрсүн, шәфгәтли вә анлајышлы олсун, һеч заман гәддарлыға вә ја кобудлуға јол вермәсин. Бунун сајәсиндә, аиләдә меһрибан абу-һава һөкм сүрәр, аилә үзвләри өзләрини архајын һисс едәр вә Јеһова илә мүнасибәтләрини мөһкәмләндирәр.

▸ Фәсил 4, абзас 12

Рәһбәрлик Шурасы бир нечә гардашдан ибарәтдир. Ҝөјләр үмидинә саһиб олан бу гардашлар васитәсилә Аллаһ Өз халгынын фәалијјәтини идарә едир. Биринҹи әсрдә Јеһова рәһбәрлик шурасынын васитәсилә мәсиһи јығынҹағынын ибадәтинә вә тәблиғ ишинә рәһбәрлик едирди (Һәвариләрин ишләри 15:2). Бу ҝүн дә Рәһбәрлик Шурасындакы гардашлар бизә рәһбәрлик едир, јол ҝөстәрир, Аллаһла мүнасибәтләримизи горумаға көмәк едир. Бу гардашлар Аллаһын Кәламынын вә мүгәддәс руһун ҝөстәрдији рәһбәрлик әсасында гәрар гәбул едирләр. Иса Мәсиһ мәсһ олунмуш гардашлардан  ибарәт олан бу групу «садиг вә ағыллы нөкәр» адландырмышды (Мәтта 24:45—47).

▸ Фәсил 4, абзас 15

Бәзән јығынҹагда баҹыја, адәтән, гардашын ҝөрдүјү иши ҝөрмәк тапшырылыр. Баҹы бу иши ҝөрәндә башыны өртмәклә Јеһованын тәсис етдији гурулуша һөрмәт етдијини ҝөстәрир. Амма јалныз мүәјјән вәзијјәтләрдә башы өртмәк лазым ҝәлир. Мәсәлән, баҹы әринин, јахуд вәфтиз олунмуш гардашын јанында Мүгәддәс Китаб дәрси кечәрсә, башыны өртмәлидир (1 Коринфлиләрә 11:11—15).

▸ Фәсил 4, абзас 17

Битәрәф адам сијаси мәсәләләрдә тәрәф тутмур (Јәһја 17:16). Јеһованын халгы Онун Падшаһлығыны дәстәкләјир. Биз Иса кими, бу дүнјанын ишләриндә битәрәф галырыг.

Јеһова һакимијјәтә вә һөкумәтә табе олмағы бујурур (Титуса 3:1, 2; Ромалылара 13:1—7). Амма Аллаһын ганунунда һәм дә дејилир ки, биз адам өлдүрмәмәлијик. Буна ҝөрә дә мәсиһинин виҹданы она нә һәрби хидмәтә ҝетмәјә, нә дә мүһарибәдә иштирак етмәјә иҹазә вермир. Әҝәр мәсиһинин һәрби хидмәт әвәзинә алтернатив хидмәт олараг дүнјәви иши, јәни һәрблә һеч бир әлагәси олмајан иши сечмәк имканы варса, онда о бу ишә виҹданын јол вериб-вермәдијини ҝөтүр-гој етмәлидир.

Биз јалныз Јеһоваја ибадәт едирик, чүнки О бизим Јараданымыздыр. Биз дөвләт рәмзләринә һөрмәтлә јанашсаг да, бајраға тәзим етмирик вә һимн охумуруг (Әшија 43:11; Дәнјал 3:1—30; 1 Коринфлиләрә 10:14). Һәмчинин Јеһоваја ибадәт едән инсан өз ирадәсинә ујғун олараг һансыса сијаси партијаја, јахуд киминсә намизәдлијинә сәс вермир. Чүнки о артыг Аллаһын һөкумәтинин тәрәфини тутуб (Мәтта 22:21; Јәһја 15:19; 18:36).

▸ Фәсил 5, абзас 2

Бу дүнја Шејтанын дүшүнҹә тәрзини ашылајыр. Бу дүшүнҹәни Јеһованы севмәјән, Она бәнзәмәјән  вә Онун ганунларына мәһәл гојмајан инсанлар әкс етдирир (1 Јәһја 5:19). Бу ҹүр дүшүнҹә вә онун ҝәтириб чыхардығы һәрәкәтләр бу дүнјанын руһу кими тәсвир олунур (Ефеслиләрә 2:2). Јеһованын халгы еһтијатлы олмалыдыр ки, бу руһун тәсири алтына дүшмәсинләр (Ефеслиләрә 6:10—18). Әксинә, биз Јеһованын гајда-ганунларыны севирик вә әлимиздән ҝәлдији гәдәр чалышырыг ки, Онун дүшүнҹә тәрзини әкс етдирәк.

▸ Фәсил 5, абзас 7

Дөнүклүк Мүгәддәс Китаб һәгигәтләринә гаршы чыхмагдыр. Дөнүкләр Јеһоваја вә Аллаһын Падшаһлығынын Падшаһы тәјин олунмуш Исаја үсјан едирләр вә чалышырлар ки, башгаларыны да өзләринә гошсунлар (Ромалылара 1:25). Онлар истәјирләр ки, Јеһоваја ибадәт едән инсанларын үрәјинә шүбһә тохуму сәпсинләр. Биринҹи әсрдәки мәсиһи јығынҹағында бәзиләри дөнүк олмушдулар. Бизим ҝүнләрдә дә бу һал баш верир (2 Салоникилиләрә 2:3). Јеһоваја садиг олан кәсләр дөнүкләрлә һеч бир әлагә сахламырлар. Биз һеч вахт јол вермәмәлијик ки, мараг, башгаларынын тәсири бизи дөнүк фикирләри охумаға вә ја онлара гулаг асмаға сөвг етсин. Биз Јеһоваја садигик вә јалныз Она ибадәт едирик.

▸ Фәсил 5, абзас 9

Төвратын табелији алтында оларкән Исраил халгы Јеһовадан ҝүнаһларынын бағышланмасыны хаһиш едирди. Онлар мәбәдә кәффарә олараг тахыл, јағ тәгдимәси вә һејван гурбанлары ҝәтирирдиләр. Бу, исраиллиләрә хатырладырды ки, Јеһова һәм халг олараг, һәм дә фәрди шәкилдә онларын ҝүнаһларыны бағышламаға һазырдыр. Сонралар Иса Мәсиһ ҝүнаһларымызы јумаг үчүн һәјатыны гурбан верәндә кәффарә олараг ҝәтирилән бу гурбанлара даһа еһтијаҹ олмады. Иса өзүнү бирдәфәлик, камил гурбан олараг тәгдим етди (Ибраниләрә 10:1, 4, 10).

▸ Фәсил 7, абзас 6

Төвратын табелији алтында оларкән Исраил халгына һејванлардан гида кими истифадә етмәјә иҹазә верилмишди. Онлара һәмчинин һејван гурбаны ҝәтирмәк әмр олунмушду  (Лавилиләр 1:5, 6). Лакин Јеһова һеч вахт Өз халгына иҹазә вермәмишди ки, һејванларла гәддарҹасына рәфтар етсинләр (Мәсәлләр 12:10). Төвратда һејванлары гәддарлыгдан горумаг үчүн ганунлар вар иди. Һәмчинин исраиллиләрдән һејванларына јахшы бахмаг тәләб олунурду (Ганунун тәкрары 22:6, 7).

▸ Фәсил 7, абзас 6

Ганын фраксијалары. Ган дөрд әсас һиссәдән — гырмызы ган һүҹејрәләри, ағ ган һүҹејрәләри, тромбосит вә плазмадан ибарәтдир. Ганын бу дөрд әсас һиссәси даһа кичик һиссәҹикләрә, ган фраксијаларына бөлүнүр *.

Мәсиһи нә халис ган, нә дә онун дөрд әсас һиссәсини көчүрмүр. Бәс ганын фраксијаларыны гәбул етмәк олар? Мүгәддәс Китабда бунунла бағлы тәфәррүатлар јазылмајыб. Буна ҝөрә дә һәр бир мәсиһи Мүгәддәс Китаб әсасында тәрбијә олунмуш виҹданына әсасән өзү гәрар вермәлидир.

Бәзи мәсиһиләр ганын бүтүн фраксијаларындан имтина едирләр. Онлар дүшүнүрләр ки, әҝәр Төвратда һејвандан чыхан ганын тамамилә торпаға ахыдылмасы тәләб олунурдуса, демәли, фраксија да гәбул етмәмәлидирләр (Ганунун тәкрары 12:22—24).

Башгалары исә фәргли гәрар гәбул едирләр. Онларын виҹданы ганын бәзи фраксијаларыны гәбул етмәјә иҹазә верир. Онлар фикирләширләр ки, кичик фраксијалар ганын ҝөтүрүлдүјү ҹанлынын һәјатыны тәмсил етмир.

Ганын фраксијалары илә бағлы гәрар гәбул едәркән нөвбәти суаллар үзәриндә дүшүн:

• Ганын бүтүн фраксијаларындан имтина етмәклә хәстәликлә мүбаризә апаран, јахуд ганахманы дајандыран бәзи дәрманлардан да имтина етдијими баша дүшүрәм?

•   Һәкимә изаһ едә биләрәм, нәјә ҝөрә бәзи фраксијалары гәбул едирәм, бәзиләриндән исә имтина едирәм?

Тибби проседурлар. Мәсиһиләр ган донору олмур, нә дә өз ганларынын әмәлијјатдан әввәл ҝөтүрүлүб сахланылмасына разы олмур. Амма елә проседурлар вар ки, бу заман пасијентин өз ганындан истифадә олунур. Һәр мәсиһи өзү гәрар вермәлидир ки, ҹәрраһијјә әмәлијјаты, анализ вә ја мүалиҹә проседуру заманы ганындан неҹә истифадә олунаҹаг. Бу ҹүр проседурлар заманы пасијентин ганы мүвәггәти олараг бәдәндән тамамилә ајрыла биләр. (Әлавә мәлумат үчүн «Ҝөзәтчи гүлләси»нин 2000-ҹи ил 15 октјабр сајынын 30 вә 31-ҹи сәһифәсинә бах.)

Мәсәлән, һемодилусија адланан проседурда ҹәрраһијјә әмәлијјатына башламаздан әввәл пасијентин ганынын бир һиссәси бәдәндән чыхарылыб, ганын һәҹмини артыран препаратла әвәз едилир. Чыхарылмыш ган әмәлијјат заманы вә ја әмәлијјатдан чох кечмәмиш пасијентин бәдәнинә гајтарылыр.

 Диҝәр бир проседур исә реинфузија адланан проседурдур. Бу проседурда әмәлијјат заманы пасијентин итирдији ган јығылыр, тәмизләнир, әмәлијјат заманы вә ја әмәлијјатдан чох кечмәмиш пасијентин бәдәнинә гајтарылыр.

Һәр һәким бу проседуру бир ҹүр јеринә јетирир. Буна ҝөрә дә мәсиһи әмәлијјат заманы истифадә олунаҹаг проседурлары, тибби анализләри, јахуд мүалиҹә проседуруну гәбул етмәздән әввәл ганындан неҹә истифадә олунаҹағыны дәгиг өјрәнмәлидир.

Ганындан истифадә олунаҹаг тибби проседурларла бағлы гәрар верәркән нөвбәти суалларын үзәриндә дүшүнмәлисән:

• Әҝәр ганымын бир һиссәси бәдәнимдән чыхарыларса вә ола билсин, һәмин бу ганын дөвраны бир мүддәт дајандырыларса, она јенидән бәдәнимин бир һиссәси кими бахмаға вә «торпаға ахытмамаға» виҹданым јол верәҹәк? (Ганунун тәкрары 12:23, 24).

• Тибби проседур заманы ганымын бир һиссәси бәдәнимдән чыхарылыб, тәркиби дәјишдирилдикдән сонра јенидән бәдәнимә гајтарыларса, јахуд јарама чәкиләрсә, Мүгәддәс Китаб әсасында тәрбијә олунмуш виҹданым мәни нараһат етмәјәҹәк ки?

• Мән өз ганымдан истифадә олунан бүтүн тибби проседурлардан имтина етмәклә ган анализләри, һемодиализ, сүни ган дөвраны апаратындан да имтина етдијими баша дүшүрәм?

 Ган фраксијалары вә өз ганымыздан истифадә олунан тибби мүалиҹәләрлә бағлы гәрар вермәздән әввәл дуа едиб Јеһовадан рәһбәрлик истәмәли, сонра исә арашдырма апармалыјыг (Јагуб 1:5, 6). Бундан сонра Мүгәддәс Китаб әсасында тәрбијә олунмуш виҹданымызын сәсинә гулаг асараг гәрар вермәлијик. Башгаларындан сорушмамалыјыг, бизим јеримизә олсајдылар, нә гәрар верәрдиләр, јахуд да онларын гәрарымыза тәсир етмәсинә јол вермәмәлијик (Ромалылара 14:12; Галатијалылара 6:5).

▸ Фәсил 7, абзас 11

Тәмиз әхлаглы олмаг о демәкдир ки, инсанын давранышы вә һәрәкәтләри Аллаһын ҝөзүндә тәмиздир. Әхлагын тәмизлији өзүнә инсанын дүшүнҹәләрини, сөзләрини вә әмәлләрини дахил едир. Јеһова әмр едир ки, ҹинси әхлагсызлығын вә натәмизлијин һәр нөвүндән узаг дураг (Мәсәлләр 1:10; 3:1). Биз Јеһованын тәмиз нормаларына риајәт едәҹәјимизи ҝүнаһа ширникләндирән вәзијјәт јаранмаздан әввәл гәрара алмалыјыг. Биз даима дуа едиб, Аллаһдан көмәк истәмәлијик ки, фикирләримизи тәмиз сахлајаг. Үстәлик, әхлагсызлыға сөвг едән һәр шеји гәтијјәтлә рәдд етмәлијик (1 Коринфлиләрә 6:9, 10, 18; Ефеслиләрә 5:5).

▸ Фәсил 8, абзас 11

Азғынлыға Аллаһын ганунуну ҹидди шәкилдә, утанмазҹасына, арсызлыгла позан данышыг вә һәрәкәтләр дахилдир. Буну едән инсан Аллаһын ганунларына һөрмәт етмәдијини ҝөстәрир. Әҝәр инсанын азғынлыг етдијинә сүбут варса, мәсәләјә интизам комитәси бахыр. Натәмизлијә мүхтәлиф ҹүр пис әмәлләр дахилдир. Вәзијјәтин ҹиддилијиндән асылы олараг, бәзән натәмизликлә әлагәли мәсәләләрә јығынҹағын интизам комитәси бахыр (Галатијалылара 5:19—21; Ефеслиләрә 4:19; әлавә мәлумат үчүн «Ҝөзәтчи гүлләси» журналынын 2006-ҹы ил 15 ијул сајындакы «Охуҹуларын суаллары» мәгаләсинә (рус.) бах).

▸ Фәсил 9, абзас 7; фәсил 12, абзас 10

Јеһова ҹинси мүнасибәтләри онун үчүн нәзәрдә тутуб ки, әрлә арвад бир-биринә олан севҝисини тәмиз шәкилдә ифадә етсин. Лакин инсан мастурбасија едәндә, јәни һәзз алмаг мәгсәдилә өз ҹинсијјәт органларыны гыҹыгландыранда натәмиз шәкилдә секслә мәшғул олмуш олур. Бу вәрдиш инсанын Јеһова илә мүнасибәтләринә хәләл јетирир, үрәјиндә позғун арзулар ојадыр вә ҹинси мүнасибәтләрә бахышыны корлајыр (Колослулара 3:5). Бу ҹүр натәмиз вәрдиши олан вә тәрҝитмәјә чәтинлик чәкән инсан тәслим олмамалыдыр (Зәбур 86:5; 1 Јәһја 3:20). Әҝәр сәндә дә белә проблем варса, Јеһоваја сидги-үрәкдән дуа едиб көмәк истә. Натәмиз фикирләр јарадан шејләрдән, мәсәлән, порнографијадан узаг дур. Мәсиһи валидејнинлә, јахуд Јеһованын ганунларына бағлы олан јеткин достунла даныш (Мәсәлләр 1:8, 9; 1 Салоникилиләрә 5:14; Титуса 2:3—5). Әмин ол ки, әхлагынын тәмиз олмасы үчүн ҝөстәрдијин ҹәһдләри Јеһова ҝөрүр вә дәјәрләндирир (Зәбур 51:17; Әшија 1:18).

▸ Фәсил 9, абзас 9

Јеһова никаһын бир киши илә бир гадын арасында бағланмыш иттифаг олмасыны истәјир. Аллаһ гәдим Исраилдә кишинин бир нечә арвады олмасына изин версә дә, Онун әзәли нијјәти белә олмајыб. Бу ҝүн Јеһова халгы арасында чохарвадлылыға изин вермир. Кишинин јалныз бир арвады, арвадын да јалныз бир әри олмалыдыр (Мәтта 19:9; 1 Тимутијә 3:2).

▸ Фәсил 10, абзас 12

Јеһова әрлә арвадын өмүр боју бир јердә олмасыны нијјәт едиб (Јарадылыш 2:24; Мәлаки 2:15, 16; Мәтта 19:3—6; 1 Коринфлиләрә 7:39). Јалныз тәрәфләрдән бири зина едәрсә, Јеһова бошанмаға изин верир. Белә олан һалда, бошаныб-бошанмамаг гәрарыны вермәк ихтијарыны Јеһова ҝүнаһсыз тәрәфә верир (Мәтта 19:9).

 Бәзи һалларда мәсиһи, әхлагсызлыг баш вермәсә дә, һәјат јолдашындан ајрылмаға гәрар верир (1 Коринфлиләрә 7:11). Нөвбәти вәзијјәтләрдә мәсиһи ајрылмаг барәдә дүшүнә биләр.

• Гәсдән аиләни доландырмајанда: Әр аиләни доландырмагдан имтина едир вә иш о јерә ҝәлиб чатыр ки, аилә пулсуз-парасыз галыр, јахуд јемәјә бир шеј тапмыр (1 Тимутијә 5:8).

• Гәддарҹасына рәфтар едәндә: Бу о дәрәҹәдә олур ки, инсан артыг сағламлығынын вә ја һәјатынын тәһлүкәдә олдуғуну ҝөрүр (Галатијалылара 5:19—21).

• Инсанын Јеһова илә мүнасибәтләри, сөзүн әсл мәнасында, тәһлүкә алтында оланда: Әр, јахуд арвад һәјат јолдашынын Јеһоваја хидмәт етмәсини гејри-мүмкүн едир (Һәвариләрин ишләри 5:29).

▸ Фәсил 11, абзас 19

Һәр биримизин тәрифә вә руһланмаға еһтијаҹы вар (Мәсәлләр 12:25; 16:24). Биз хош сөзләрлә бир-биримизи мөһкәмләндирә вә тәсәлли едә биләрик. Бу ҹүр сөзләр баҹы-гардашлара көмәк едә биләр ки, бөјүк чәтинликләрә таб ҝәтирсинләр вә Јеһоваја хидмәт етмәјә давам етсинләр (Мәсәлләр 12:18; Филиппилиләрә 2:1—4). Әҝәр кимсә мәјуслуға гапылыбса, она һөрмәтлә гулаг асмалы вә дәрдини баша дүшмәјә чалышмалыјыг. Бунун сајәсиндә, биләҹәјик ки, она көмәк етмәк үчүн нә дејәк вә ја нә едәк (Јагуб 1:19). Гаршына мәгсәд гој ки, баҹы-гардашларын нәјә еһтијаҹ дујдуғуну баша дүшмәк үчүн онлары јахындан таныјасан. Онда онлара көмәк едә биләҹәксән ки, һәгиги тәравәт тапмаг үчүн Аллаһа үз тутсунлар, чүнки јалныз Аллаһ инсанын һәр дәрдиндә она тәсәлли вермәјә вә руһландырмаға гадирдир (2 Коринфлиләрә 1:3, 4; 1 Салоникилиләрә 5:11).

▸ Фәсил 12, абзас 16

Мүгәддәс Китабда тојла бағлы конкрет гајдалар јохдур. Ел адәтләри вә дөвләтин ганунлары әразидән-әразијә дәјишир (Јарадылыш 24:67;  Мәтта 1:24; 25:10; Лука 14:8). Тојун ән ваҹиб һиссәси бәјлә ҝәлинин Јеһованын гаршысында бир-бирилә әһд бағламасыдыр. Бәзи ҹүтлүкләр никаһ анды ичәркән аилә үзвләринин вә јахын достларынын бу мәрасимдә олмасыны вә ағсаггалын Мүгәддәс Китаба әсасланан нитг сөјләмәсини истәјирләр. Тој шәнлијинин олуб-олмајаҹағына, јахуд неҹә кечириләҹәјинә ҹүтлүк өзү гәрар верир (Лука 14:28; Јәһја 2:1—11). Тојун тәшкили илә бағлы һәр нә гәрар версәләр дә, онлар әмин олмалыдырлар ки, бу, Јеһованы шәрәфләндирәҹәк (Јарадылыш 2:18—24; Мәтта 19:5, 6). Мүгәддәс Китабдакы принсипләр онлара дүзҝүн гәрар вермәјә көмәк едәҹәк (1 Јәһја 2:16, 17). Ҹүтлүк тојда ички вермәји гәрарлашдырарса, әмин олмалыдыр ки, мәҹлисә лазымынҹа нәзарәт едиләҹәк (Мәсәлләр 20:1; Ефеслиләрә 5:18). Әҝәр тојда мусиги вә әјләнҹә олаҹагса, бунларын Јеһоваја шәрәф ҝәтирәҹәјинә әмин олмалыдырлар. Мәсиһи ҹүтлүк диггәти тәкҹә тој ҝүнүнә јох, Јеһова илә вә бир-бирилә мүнасибәтләринә ҹәмләмәлидир (Мәсәлләр 18:22; әлавә мәлумат үчүн «Ҝөзәтчи гүлләси» журналынын 2006-ҹы ил 1 нојабр сајынын 8—12, 17—21 сәһифәләринә вә 2006-ҹы ил 15 октјабр сајынын 28—31 сәһифәләринә (рус.) бах).

▸ Фәсил 13, абзас 18

Биз истәјирик ки, Аллаһын Кәламындакы принсипләрә әсасланан дүзҝүн гәрарлар верәк. Мәсәлән, ола биләр, мәсиһинин Јеһованын Шаһиди олмајан һәјат јолдашы бајрам вахты онунла бирликдә гоһумларыҝилә гонаг ҝетмәк истәсин. Сән белә вәзијјәтдә олсан, нә едәҹәксән? Виҹданын сәнә ҝетмәјә изин версә, һәјат јолдашына изаһ едә биләрсән ки, гонаглыгда јалан динлә бағлы һансыса адәт олса, сән һәмин адәтдә иштирак етмәјәҹәксән. Һәмчинин гонаглыға ҝетмәјинин башгаларынын иманына неҹә тәсир едәҹәјини нәзәрә алмалысан (1 Коринфлиләрә 8:9; 10:23, 24).

Мүдир бајрам вахты әлавә пул тәклиф едә биләр. О демәк дејил ки, пулу мүтләг рәдд етмәк лазымдыр. Пулу ҝөтүрүб-ҝөтүрмәмәк гәрары мүәјјән дәрәҹәдә мүдирин нијјәтиндән асылыдыр. О бу пулу  бајрам һәдијјәси кими верир? Јохса садәҹә ишчиләринин әмәјини гијмәтләндирдијини ҝөстәрмәк истәјир? Бу вә диҝәр амилләри нәзәрә алараг пулу ҝөтүрүб-ҝөтүрмәјәҹәјинә гәрар вермәлисән.

Диҝәр бир һалда, кимсә бајрам вахтында сәнә һәдијјә вериб дејә биләр: «Билирәм, сән бајрам кечирмирсән, амма буну сәнә вермәк истәјирәм». Ола билсин, бу инсан сәнә садәҹә јахшылыг етмәк истәјир. Диҝәр тәрәфдән исә мүәјјән сәбәбләрә ҝөрә сәндә елә фикир јарана биләр ки, о сәнин иманыны сынамаг үчүн, јахуд сәни әгидәнә зидд давранмаға сөвг етмәк үчүн буну едир. Бунлары ҝөтүр-гој едәндән сонра һәдијјәни ҝөтүрүб-ҝөтүрмәјәҹәјинә өзүн гәрар вермәлисән. Биз истәјирик ки, һәр бир гәрарымызда Јеһоваја садиг галаг вә виҹданымыз тәмиз олсун (Һәвариләрин ишләри 23:1).

▸ Фәсил 13, абзас 22

Әксәр һалларда наразылыглары дәрһал вә сүлһ јолу илә һәлл едәндә мәсәләләр бөјүмүр (Мәтта 5:23—26). Һәр бир мәсиһи үчүн ән ваҹиби Јеһоваја шәрәф ҝәтирмәк вә јығынҹагда бирлији горумаг олмалыдыр (Јәһја 13:34, 35; 1 Коринфлиләрә 13:4, 5).

Мәсиһиләрин ишҝүзар мәсәләләр үстүндә араларында наразылыг јаранса, онлар бир-бирини мәһкәмәјә вермәдән мәсәләни һәлл етмәјә чалышмалыдырлар. 1 Коринфлиләрә 6:1—8 ајәләриндә һәвари Булус бир-бирини мәһкәмәјә верән мәсиһиләрә мәсләһәт вермишди. Диндашымызы мәһкәмәјә вермәк Јеһованын вә јығынҹағын адына ләкә ҝәтирәр. Мәтта 18:15—17 ајәләриндә бөһтан вә ја фырылдаг кими ҹидди мәсәләләри јолуна гојмаг үчүн үч аддым садаланыр. 1) Мәсиһиләр әввәлҹә мәсәләни өз араларында һәлл етмәлидирләр. 2) Һәлл едә билмәсәләр, јығынҹағын бир вә ја ики јеткин үзвүндән көмәк истәјә биләрләр. 3) Сонра, лазым ҝәләрсә, мәсәләни ағсаггаллар шурасына тәгдим етмәлидирләр. Вәзијјәт бу јерә ҝәлиб чыхарса, ағсаггаллар Мүгәддәс Китаб принсипләриндән истифадә едәрәк мәсәлә илә әлагәси олан һәр кәсә разылыға ҝәлиб, сүлһү горумаға көмәк едәҹәк. Әҝәр кимсә Мүгәддәс Китабдакы гајдалара риајәт етмәк истәмәзсә, онда јығынҹаг ағсаггалларына интизам тәдбири ҝөрмәк лазым ҝәлә биләр.

 Лакин бәзи һалларда, мәсәлән, бошанма, гәјјумлуг, алимент, сығорта, ифлас, јахуд вәрәсәлик кими мәсәләләрдә мәһкәмәјә мүраҹиәт етмәји ганун тәләб едә биләр. Әҝәр мәсиһи бу ҹүр мәсәләләри һүгуги јолларла баҹардығы гәдәр сүлһ шәраитиндә һәлл едә билсә, Булусун мәсләһәтини позмуш олмур.

Әҝәр ҹидди ҹинајәтләр, мәсәлән, зорлама, ушаг зоракылығы, тәҹавүз, бөјүк мигјасда оғурлуг, јахуд гәтл баш верәрсә, бу барәдә дөвләт органларына мүраҹиәт едән мәсиһи Булусун мәсләһәтинә зидд давранмыш олмур.

▸ Фәсил 14, абзас 14

Та Әдән бағындан Шејтан инсанлары алдатмаға чалышыр (Јарадылыш 3:1—6; Вәһј 12:9). О билир ки, дүшүнҹәмизи тәһриф едә билсә, бизә пис иш дә ҝөрдүрә биләр (2 Коринфлиләрә 4:4; Јагуб 1:14, 15). О, сијасәтдән, диндән, коммерсијадан, әјләнҹәдән, тәһсилдән вә башга шејләрдән истифадә едәрәк өз дүшүнҹәсини инсанлара јеридир (Јәһја 14:30; 1 Јәһја 5:19).

Шејтан билир ки, инсанлары алдатмаг үчүн вахты чох галмајыб. Она ҝөрә дә мүмкүн гәдәр чох инсаны алдатмаг үчүн әлиндән ҝәләни едир. Хүсусилә дә Јеһованын хидмәтчиләрини алдатмаг истәјир (Вәһј 12:12). Еһтијатлы олмасаг, Шејтан тәдриҹән бизим дә дүшүнҹәмизи корлајаҹаг (1 Коринфлиләрә 10:12). Мәсәлән, Јеһова истәјир ки, никаһ өмүрлүк иттифаг олсун (Мәтта 19:5, 6, 9). Амма чохлары бу ҝүн никаһа мүвәггәти бир иттифаг кими бахырлар, дүшүнүрләр ки, истәдикләри вахт бу иттифагы поза биләрләр. Бир чох филмләр вә телевизија програмлары да бу фикри јајыр. Биз диггәтли олмалыјыг ки, дүнјанын никаһа бахышы бизә тәсир етмәсин.

Шејтанын бизи алдатмаг үчүн әл атдығы үсуллардан бири инсанларда мүстәгиллик истәји ојатмагдыр (2 Тимутијә 3:4). Еһтијатлы олмасаг,  Јеһованын сәлаһијјәт вердији кәсләрә һөрмәти итирә биләрик. Мәсәлән, гардаш јығынҹаг ағсаггалларынын вердији ҝөстәришә гаршы чыха биләр (Ибраниләрә 12:5). Јахуд баҹы Јеһованын аиләдә гојдуғу башчылыг принсипи илә разылашмаја биләр (1 Коринфлиләрә 11:3).

Биз гәти шәкилдә јол вермәмәлијик ки, Шејтан дүшүнҹәмизә тәсир етсин. Әксинә, Јеһова кими фикирләшмәли вә һәмишә сәмави шејләр һаггында дүшүнмәлијик (Колослулара 3:2; 2 Коринфлиләрә 2:11).

▸ Фәсил 16, абзас 9

Биз һамымыз сағлам олмаг, нахошлајанда исә јахшы мүалиҹә алмаг истәјирик (Әшија 38:21; Марк 5:25, 26; Лука 10:34). Бу ҝүн тибби методларын вә мүалиҹә үсулларынын сајы-һесабы јохдур. Мүалиҹә үсулу сечәндә Мүгәддәс Китаб принсипләрини рәһбәр тутмаг чох ваҹибдир. Биз билирик ки, јалныз Аллаһын Падшаһлығы бизә бирдәфәлик шәфа верәҹәк. Биз истәмәрик ки, башымыз сағламлығымыза о гәдәр гарышсын ки, Јеһоваја ибадәт арха плана кечсин (Әшија 33:24; 1 Тимутијә 4:16).

Биз ҹинләрин гүввәсиндән истифадә олунан мүалиҹә үсулларындан гәти шәкилдә узаг дурмалыјыг (Ганунун тәкрары 18:10—12; Әшија 1:13). Она ҝөрә дә мүалиҹә үсулу вә ја дәрман сечәркән онун мәншәјини, ҹиндарлыгла әлагәси олуб-олмадығыны өјрәнмәк үчүн әлимиздән ҝәләни етмәлијик (Мәсәлләр 14:15). Унутмамалыјыг ки, Шејтан бизи ҹиндарлыға сөвг етмәк истәјир. Мүалиҹәнин ҹиндарлыгла әлагәли олдуғундан һәтта шүбһәләнсәк белә, јахшы олар ки, ондан узаг дураг (1 Бутрус 5:8).

▸ Фәсил 16, абзас 18