1, 2. Јад јердә оланда нәјә ҝөрә бәләдчи лазым олур? Јеһова бизә һансы бәләдчини вериб?

ТӘСӘВВҮР ЕТ КИ, уҹсуз-буҹагсыз сәһрадасан. Һәр истигамәтдән ҝүҹлү күләк әсир. Күләк гуму һаваја совурдуғу үчүн ландшафт тез-тез дәјишир. Бу заман адам азыб-галар. Бәс неҹә биләсән ки, һансы истигамәтә ҝетмәк лазымдыр? Ҝәрәк ја сәһраны јахшы таныјан адам сәнә јолу ҝөстәрсин, ја да ки компасын, ҝүнәшин, улдузларын, ҜПС-ин (Глобал Мөвгетәјинетмә  Системи) көмәјилә јолу тапасан. Демәли, бәләдчи чох ваҹибдир. Чүнки онун көмәјилә јолу тапыб һәјатыны хилас едә биләрсән.

² Һәр биримиз чохлу чәтинликләрлә гаршылашырыг. Бәзән башымызы итиририк, билмирик нә едәк. Амма бизә јол ҝөстәрмәси үчүн Јеһова һәр биримизә виҹдан вериб (Јагуб 1:17). Ҝәл ҝөрәк виҹдан нәдир вә һансы вәзифәни дашыјыр. Сонра бу мәгамлары арашдыраҹағыг: Виҹданы неҹә тәрбијә едә биләрик? Башгаларынын виҹданыны нә үчүн нәзәрә алмалыјыг? Тәмиз виҹданын бизә һансы фајдасы вар?

3. Виҹдан нәдир?

³ Виҹдан Јеһованын бизә вердији ҝөзәл әнамдыр. Виҹдан дүзү сәһвдән ајырд етмәјә көмәк едән дахили һиссдир. Мүгәддәс Китабда «виҹдан» кими тәрҹүмә олунан јунан сөзү «өзүнү танымаг» мәнасыны дашыјыр. Дүзҝүн ишләјән виҹдан инсана көмәк едир ки, өзүнү тәһлил етсин, ән мәһрәм фикирләрини, һиссләрини дүрүстҹәсинә јохласын. Виҹдан бизи јахшылыға јөнәлдир, писликдән чәкиндирир. Дүзҝүн гәрар верәндә виҹданымыз раһат олур, сәһв аддым атанда исә виҹдан әзабы чәкирик. (5-ҹи әлавәјә бах.)

4, 5. а) Адәмлә Һәвва виҹданларынын сәсинә гулаг асмадыгларына ҝөрә нә баш верди? б) Мүгәддәс Китабдан виҹданын вәзифәсини ҝөстәрән нүмунәләр чәк.

⁴ Виҹданын сәсинә гулаг асыб-асмајаҹағына һәр кәс өзү гәрар верир. Адәмлә Һәвва виҹданларына гулаг асмадылар, нәтиҹәдә, ҝүнаһ етдиләр. Сонрадан өзләрини ҝүнаһкар һисс етсәләр дә, артыг ҝеҹ иди. Онлар артыг  Аллаһа итаәтсизлик етмишдиләр (Јарадылыш 3:7, 8). Онларын икисинин дә виҹданы камил иди, онлар билирдиләр ки, Аллаһын итаәтиндән чыхмаг дүзҝүн дејил. Буна бахмајараг, виҹданларынын сәсинә мәһәл гојмадылар.

⁵ Анҹаг бир чох инсанлар гејри-камил олсалар да, виҹданларынын сәсинә гулаг асырлар. Әјјуб бу саһәдә јахшы нүмунәдир. О, виҹданынын сәсинә гулаг асыб, дүзҝүн даврандығы үчүн демишди: «Үрәјим мәни гынамајаҹаг» (Әјјуб 27:6). Әјјуб «үрәк» дејәндә виҹданы нәзәрдә тутурду. Давуд падшаһ исә бәзән виҹданынын сәсинә мәһәл гојмајыб, Јеһованын итаәтиндән чыхырды. Бир дәфә белә давранандан сонра о өзүнү ҝүнаһкар һисс етмишди вә үрәји ону гынамышды (1 Ишмуил 24:5). Әслиндә, Давуду гынајан виҹданы иди. Виҹдан она дејирди ки, тутдуғу иш ҝүнаһдыр. Виҹданынын сәсинә гулаг асмаг она бир дә ејни сәһви етмәмәјә көмәк едәҹәкди.

6. Нәјә ҝөрә демәк олар ки, виҹдан Аллаһдан бир бәхшишдир?

⁶ Һәтта Јеһованы танымајан инсанлар да, адәтән, мүәјјән дәрәҹәдә дүзү сәһвдән сечә билирләр. Мүгәддәс Китабда дејилир: «Дүшүнҹәләри онлары ја иттиһам едир, ја да онлара һагг газандырыр» (Ромалылара 2:14, 15). Мәсәлән, әксәр инсанлар билир ки, адам өлдүрмәк, оғурлуг етмәк ҝүнаһдыр. Бәлкә дә, фәргинә вармырлар, амма, әслиндә, онлар виҹданын сәсинә гулаг асырлар. Јәни Јеһованын онлара вердији дүзү сәһвдән ајырд едән дахили һисс әсасында һәрәкәт едирләр. Онлар һәмчинин Аллаһын принсипләринә, јәни дүзҝүн давранмаг үчүн Јеһованын тәсис етдији әсас һәгигәтләрә әмәл едирләр.

7. Нәјә ҝөрә виҹдан бәзән сәһв ишләјир?

 ⁷ Амма виҹдан бәзән сәһв ишләјә биләр. Мәсәлән, гејри-камил фикирләримиз вә һиссләримиз виҹданымыза тәсир едә биләр, о да бизи јанлыш истигамәтә јөнәлдәр. Инсанын виҹданы өз-өзүнә дүз ишләјә билмәз. Виҹданы тәрбијә етмәк лазымдыр. Јусифин виҹданы дүзҝүн ишләдијинә ҝөрә о, әхлагсыз һәрәкәтдән узаг дура билмишди (Јарадылыш 39:1, 2, 7—12). Виҹданы тәрбијә етмәк үчүн Јеһова бизә мүгәддәс руһ вә Мүгәддәс Китаба әсасланан принсипләр верир (Ромалылара 9:1). Ҝәл ҝөрәк виҹданымызы неҹә тәрбијә едә биләрик.

8. а) Һиссләримиз виҹданымыза неҹә тәсир едә биләр? б) Гәрар вермәздән әввәл өзүмүзә һансы суалы вермәлијик?

⁸ Бәзи инсанларын фикринҹә, виҹданын сәсинә гулаг асмаг һиссләрә ҝөрә һәрәкәт етмәк демәкдир. Онлар фикирләширләр ки, әҝәр онлара хош ҝәлирсә, истәдикләрини едә биләрләр. Анҹаг бизим һиссләримиз гејри-камилдир вә бизи јанлыш јола чәкә биләр. Һиссләримиз чох ҝүҹлү олуб виҹданымыза тәсир ҝөстәрә биләр. Мүгәддәс Китабда дејилир: «Үрәк ән бөјүк хаиндир, хатакардыр, ким ону анлаја биләр?» (Әрәмја 17:9). Демәли, биз сәһв олдуғу һалда, нәјинсә дүзҝүн олдуғуну фикирләшә биләрик. Мәсәлән, мәсиһи олмаздан әввәл Булус Аллаһын халгына диван тутурду вә о әмин иди ки, дүзҝүн һәрәкәт едир. Амма сонралар јазмышды: «Мәни сорғу-суала чәкән Јеһовадыр» (1 Коринфлиләрә 4:4; Һәвариләрин ишләри 23:1; 2 Тимутијә 1:3). Булус Јеһованын мөвгејини өјрәнәндә баша дүшдү ки, дәјишмәлидир. Демәли, биз дә нәсә етмәздән әввәл  өзүмүздән сорушмалыјыг: «Ҝөрәсән, Јеһова мәним неҹә давранмағымы истәјир?»

9. Аллаһдан горхмаг нә демәкдир?

⁹ Адам кимисә севәндә онун хошуна ҝәлмәјән шеји етмәк истәмир. Биз Јеһованы севдијимиз үчүн Она хош олмајан һеч нә етмәк истәмирик. Үрәјимиздә Јеһованы наразы салмаг горхусу чох ҝүҹлү олмалыдыр. Бу саһәдә Нәһәмја ҝөзәл нүмунәдир. О, вали вәзифәсиндән варланмаг үчүн истифадә етмирди. Сәбәбини белә изаһ етмишди: «Мән исә Аллаһдан горхдуғум үчүн белә етмирдим» (Нәһәмја 5:15). Нәһәмја истәмирди ки, Јеһоваја ағыр ҝедән бир иш тутсун. Нәһәмја кими, биз дә јанлыш һәрәкәт едәрәк Јеһованы наразы салмагдан горхуруг. Биз Мүгәддәс Китабы охујуб, Јеһованын нәдән хошу ҝәлдијини өјрәнә биләрик. (6-ҹы әлавәјә бах.)

10, 11. Мүгәддәс Китабдакы һансы принсипләр спиртли ичкиләрлә бағлы дүзҝүн гәрар вермәјә көмәк едир?

¹⁰ Мәсәлән, тутаг ки, мәсиһи спиртли ички ичиб-ичмәмәклә бағлы гәрар вермәлидир. Һансы принсипләр она дүзҝүн гәрар вермәјә көмәк едәҹәк? Мисал үчүн, Мүгәддәс Китабда спиртли ички ичмәк мүһакимә олунмур. Орада јазылыб ки, шәраб Аллаһын бәхшишидир (Зәбур 104:14, 15). Лакин Иса давамчыларына бујурмушду ки, сәрхошлуг етмәсинләр (Лука 21:34). Булус да мәсиһиләрә демишди ки, кеф мәҹлисләриндән, сәрхошлугдан узаг дурсунлар (Ромалылара 13:13). О јазмышды ки, «ички дүшкүнләри... Аллаһын Падшаһлығына ҝирмәјәҹәкләр» (1 Коринфлиләрә 6:9, 10).

¹¹ Мәсиһи өзүнә суал вермәлидир: «Спиртли ички мәним  үчүн нә дәрәҹәдә ваҹибдир? Раһатламаг үчүн мүтләг спиртли ички ичмәлијәм? Өзүмә архајын олмаг үчүн ичирәм? Гәдәриндә ичә биләҹәјәм? Ичмәјә вәрдиш етмәјәҹәјәм? * Достларымла вахтымын шән кечмәси үчүн спиртли ичкинин олмасы ваҹибдир?» Һәмчинин дүзҝүн гәрар вермәк үчүн Јеһовадан көмәк истәмәк чох ваҹибдир. (Зәбур 139:23, 24 ајәләрини оху.) Мүгәддәс Китаб принсипләри үзәриндә дүшүнмәклә, өзүмүзү дүрүст шәкилдә тәһлил етмәклә виҹданымызы тәрбијә едәҹәјик, јәни виҹданымыз Мүгәддәс Китаб принсипләринә ујғун ишләјәҹәк. Лакин тәкҹә бунунла иш битмир.

12, 13. Нәјә ҝөрә инсанларын виҹданы фәрглидир? Бу фәргә неҹә јанашмалыјыг?

¹² Һамынын виҹданы ејни дејил. Елә шеј ола биләр ки, сәнин виҹданын ону етмәјә јол верир, башгасынын виҹданы исә јол вермир. Мәсәлән, сән спиртли ички ичирсән, башгасы исә фикирләшир ки, она ичмәк олмаз. Нәјә ҝөрә белә ики фәргли мөвге вар?

¹³ Инсанын нәјәсә мүнасибәти чох вахт бөјүдүјү јер, аиләдә алдығы тәрбијә, һәјат тәҹрүбәси вә башга амилләр әсасында формалашыр. Спиртли ичкиләрә ҝәлдикдә, бәлкә дә, кимсә әввәлләр чох ичән олуб, она ҝөрә дә инди үмумијјәтлә ичмир (1 Падшаһлар 8:38, 39). Демәли, сән кимәсә спиртли ички тәклиф едәндә о  ичмәкдән имтина едәрсә, нә едәҹәксән? Инҹијәҹәксән? Јохса исрар едәҹәксән? Тәкидлә ондан нәјә ҝөрә ичмәдијини сорушаҹагсан? Јахшы олар ки, белә етмәјәсән, онун виҹданына һөрмәтлә јанашасан.

14, 15. Булусун дөврүндә һансы вәзијјәт јаранмышды? Булус һансы мәсләһәти вермишди?

¹⁴ Һәвари Булусун дөврүндә дә инсанларын виҹданынын фәргли олдуғуну ҝөстәрән бир вәзијјәт јаранмышды. Бәзи әт базарларында бүтләрә гурбан ҝәтирилән һејванларын әти сатылырды (1 Коринфлиләрә 10:25). Булусун фикринҹә, бу әти алыб, јемәк ҝүнаһ дејилди. Онун үчүн бүтүн гидалар Јеһованын немәти иди. Амма әввәлләр бүтпәрәст олан бәзи гардашлар бу мәсәләјә башга ҹүр јанашырдылар. Онларын фикринҹә, о әти јемәк ҝүнаһ иди. Булус неҹә дүшүндү? О дедими: «Мәним виҹданым мәни нараһат етмир. Мәним истәдијими јемәјә ихтијарым вар»?

¹⁵ Булус белә дүшүнмәди. Гардашларын һиссләри онун үчүн о гәдәр ваҹиб иди ки, о өз һүгугларындан кечмәјә һазыр иди. Булус демишди ки, биз өз хејримизи дүшүнмәмәлијик. Сонра әлавә етмишди: «Ахы Мәсиһ дә өз хејрини дүшүнмүрдү» (Ромалылара 15:1, 3). Иса кими, Булус да өзүндән чох, башгаларыны фикирләширди. (1 Коринфлиләрә 8:13; 10:23, 24, 31—33 ајәләрини оху.)

16. Виҹданы нәјисә етмәјә јол верән диндашымызы нәјә ҝөрә мүһакимә етмәмәлијик?

¹⁶ Елә ола биләр ки, киминсә виҹданы она бизим ҝөзүмүздә дүзҝүн олмајан бир шеји етмәјә иҹазә верир. Бу заман диггәтли олмалыјыг ки, ону тәнгид етмәјәк вә өзүмүзүн дүзҝүн, онун исә сәһв олдуғуну исрар  етмәјәк. (Ромалылара 14:10 ајәсини оху.) Јеһова виҹданы бизә вериб ки, өзүмүзү мүһакимә едәк, башгаларыны јох (Мәтта 7:1). Биз истәмәрик ки, шәхси фикирләримизә ҝөрә јығынҹагда парчаланма јарансын. Әксинә, јығынҹагда мәһәббәти вә бирлији горумаг үчүн әлимиздән ҝәләни етмәлијик (Ромалылара 14:19).

17. Бәзи инсанларын виҹданы илә нә баш верир?

¹⁷ Һәвари Бутрус јазмышды: «Виҹданынызы тәмиз сахлајын» (1 Бутрус 3:16). Анҹаг инсан Јеһованын принсипләринә мәһәл гојмамаға давам едәндә,  нәтиҹәдә, виҹданы ону даһа хәбәрдар етмир. Булус демишди ки, бу ҹүр виҹдана санки дағ басылыб (1 Тимутијә 4:2). Һеч елә олубму ки, бәдәнинин һарасыныса пис јандырмысан? Јанмыш јерин дәриси габыг бағлајыр вә һәмин јердә һиссијјат өлүр. Әҝәр инсан да пис ишләр ҝөрмәјә давам едирсә, онун виҹданы күтләшир, бир мүддәтдән сонра исә үмумијјәтлә сусур.

18, 19. а) Виҹдан әзабы вә хәҹаләт һисси бизә нәји өјрәдир? б) Төвбә едәндән сонра да өзүмүзү ҝүнаһкар һисс едириксә, нә етмәлијик?

¹⁸ Әҝәр өзүмүзү ҝүнаһкар һисс едириксә, демәли, виҹданымыз бизә сәһв иш тутдуғумузу дејир. Бу бизә әмәлимизи ҝөтүр-гој етмәјә вә бу әмәлдән дөнмәјә көмәк едир. Биз сәһвләримиздән дәрс ҝөтүрүб, бир дә онлары тәкрар етмәмәлијик. Мәсәлән, Давуд  падшаһ ҝүнаһ етсә дә, виҹданы ону төвбә етмәјә тәшвиг етди. О тутдуғу ишә нифрәт едирди вә Јеһованын итаәтиндән чыхмамаға гәрарлы иди. Давуд өз тәҹрүбәсинә әсасланараг демишди ки, Јеһова кәрамәтлидир вә бағышлајандыр (Зәбур 51:1—19; 86:5; 7-ҹи әлавәјә бах).

¹⁹ Амма елә ола биләр ки, инсан төвбә едәндән сонра да узун мүддәт өзүнү ҝүнаһкар һисс етсин. О, виҹдан әзабы чәкиб, өзүнүн дәјәрсиз олдуғуну дүшүнә биләр. Әҝәр сән дә бу һиссләри кечирирсәнсә, бир шеји јадында сахла ки, кечмиши дәјишмәк мүмкүн дејил. О вахт ҝүнаһы биләрәкдән, јахуд билмәјәрәкдән етсән дә, Јеһова сәни бағышлајыб вә һәмин ҝүнаһларын артыг јујулуб. Сән Јеһованын ҝөзүндә тәмизсән вә  һазырда дүзҝүн давранырсан. Ола билсин, үрәјин сәни һәлә дә иттиһам едир. Амма Мүгәддәс Китабда дејилир: «Аллаһ үрәјимиздән бөјүкдүр». (1 Јәһја 3:19, 20 ајәләрини оху.) Бу о демәкдир ки, Аллаһын мәһәббәти вә әфви сәнин дујдуғун виҹдан әзабындан вә хәҹаләт һиссиндән ҝүҹлүдүр. Әмин ол ки, Јеһова сәни бағышлајыб. Инсан Јеһованын ону әфв етдијинә инананда виҹданы сакитләшир вә севинҹлә Јеһоваја хидмәт едир (1 Коринфлиләрә 6:11; Ибраниләрә 10:22).

20, 21. а) Бу китаб сәнә нәдә көмәк едә биләр? б) Јеһова бизә һансы азадлығы вериб? Бу азадлыгдан неҹә истифадә етмәлијик?

²⁰ Бу китабын јазылма мәгсәди сәнә виҹданыны тәрбијә етмәјә көмәк етмәкдир. Белә виҹдан сәни сон дәрәҹә чәтин вахт олан ахырзаманда хәбәрдар едиб горујаҹаг. Һәмчинин бу китаб һәјатынын мүхтәлиф саһәләриндә Мүгәддәс Китаб принсипләрини тәтбиг етмәјә көмәк едәҹәк. Сөзсүз ки, бурада һәр вәзијјәтә даир гајда-ганунлар садаланмыр. Биз «Мәсиһин ганунуна» әсасән јашајырыг, бу ганун исә Аллаһын принсипләринә әсасланыр (Галатијалылара 6:2). Әҝәр һансыса мәсәләјә даир конкрет ганун јохдурса, бундан јанлыш аддым атмаг үчүн бәһанә кими истифадә етмирик (2 Коринфлиләрә 4:1, 2; Ибраниләрә 4:13; 1 Бутрус 2:16). Әксинә, азадлығымыздан Јеһованы севдијимизи ҝөстәрмәк үчүн истифадә едирик.

²¹ Биз Мүгәддәс Китаб принсипләрини дүшүнүб тәтбиг едәндә ағлымызы ишләтмәји вә Јеһова кими дүшүнмәји өјрәнирик (Ибраниләрә 5:14). Бунун сајәсиндә виҹданымызы тәрбијә едирик, бу исә бизә һәјатда бәләдчилик едир вә Аллаһын мәһәббәтиндән ајрылмамаға көмәк едир.