1—3. Бабилдәки јәһудиләрин әһвалынын дәјишмәсинә нә сәбәб олду? (Фәслин әввәлиндәки шәклә бахын.)

 БАБИЛДӘКИ јәһудиләрин әһвали-руһијјәси тамам дәјишиб. Һизгијал һарадаса беш ил иди, һа әлләшиб-вурушурду ки, онлары Јерусәлимин дармадағын едиләҹәјинә инандырсын, халг бош хүлјалардан әл чәкмирди ки, чәкмирди. Һизгијал пејғәмбәрлик сәһнәләри ҝөстәрирди, мәсәлләр чәкирди, Аллаһдан назил олан хәбәрләри ҹар чәкирди. Амма нә иллаһ едирдисә, јәһуди әсирләр Јеһованын Јерусәлимин мәһвинә изин верәҹәјинә инанмырдылар. Һәтта онлар Бабил гошунунун Јерусәлими мүһасирәјә алдығыны ешидәндә белә архајын идиләр. Әмин идиләр ки, шәһәр әһлинә һеч нә олмајаҹаг.

² Мүһасирәнин башламасындан артыг ики ил кечиб. Јерусәлимдән Бабилә гачыб ҝәлән бир нәфәр хәбәр ҝәтириб: «Шәһәр дармадағын олду!» Бу хәбәр јәһудиләри әмәлли-башлы сарсытды. Доғма Јерусәлим, мүгәддәс мәбәд, әзиз вәтән! Неҹә јәни, артыг бунларын һеч бири јохдур?! Онларын бүтүн үмидләри пуч олду (Һизг. 21:7; 33:21).

 ³ Халгын бу ҹүр мискин һалында Јеһова Аллаһдан Һизгијала үмид долу бир ҝөрүнтү назил олду. Бу ҝөрүнтүдә әлләри јана дүшмүш јәһудиләр үчүн һансы хәбәр вар иди? Бәс Аллаһын мүасир халгы үчүн бу ҝөрүнтү һансы мәнаны дашыјыр? О, шәхсән бизә неҹә көмәк едә биләр? Бу суаллара ҹаваб тапмаг үчүн ҝәлин Јеһованын Һизгијала дедији сөзләри диггәтлә инҹәләјәк.

4. Ҝөрүнтүдә Һизгијал пејғәмбәрин диггәтини нә чәкди?

⁴ Һизгијал 37:1—10 ајәләрини охујун. Һизгијал пејғәмбәр ҝөрүнтүдә сүмүкләрлә долу бир дүзәнлијә апарылды. Санки ҝөрүнтүнү она там јашатмаг үчүн Јеһова бујурду ки, һәр тәрәфә сәпәләнмиш сүмүкләрин әтрафында ҝәзсин. Дүзәнликдә ҝәзәндә ики шеј габарыг шәкилдә пејғәмбәрин диггәтини чәкди: сүмүкләрин сајы вә вәзијјәти. Дүзәнликдә хејли сүмүк варды, һамысы да гупгуру иди.

5. Јеһова Һизгијала һансы әмрләри верди вә о, бу әмрләри јеринә јетирәндә нә баш верди?

⁵ Сонра Јеһова Һизгијала ики әмр верди. Бу ики әмр тәдриҹән баш верәҹәк дирчәлишә тәкан олаҹагды. Биринҹи әмр белә иди: «Пејғәмбәрлик едиб сүмүкләрә де» ки, ҹанлансынлар (Һизг. 37:4—6). Һизгијалын сөзү һәлә ағзында икән «шаггылты сәси ҝәлди, сүмүкләр бир-биринә битишмәјә башлады». Сонра сүмүкләрин үстүнә «әзәлә, әт ҝәлди, онлары дәри өртдү» (Һизг. 37:7, 8). Икинҹи әмр бундан ибарәт иди: «Пејғәмбәрлик едиб күләјә сөјлә ки», бу адамларын үстүнә әссин. Һизгијал пејғәмбәрлик едәндә «нәфәс онларын ҹанына долду, онлар ҹанланыб ајаға галхдылар. Бу, һәдди-һүдуду ҝөрүнмәјән бөјүк бир гошун иди» (Һизг. 37:9, 10).

6. Јеһованын һансы сөзләри Һизгијала ҝөрүнтүнү баша дүшмәјә көмәк етди?

⁶ Јеһова Һизгијала бу ҝөрүнтүнүн мәнасыны изаһ етди: «Бу сүмүкләр Исраил евидир». Һәгигәтән дә, әсирликдә оланлар Јерусәлимин дармадағын едилдијини ешидәндә, санки, өлдүләр. Онлар аһ-зар едиб дејирдиләр: «Сүмүкләримиз гурујуб, үмидимиз үзүлүб, јалгыз галмышыг» (Һизг. 37:11; Әрм. 34:20). Онларын аһ-наләсинә ҹаваб олараг Јеһова билдирди ки, бу гүссә долу вәһјдә, әслиндә, Исраил еви үчүн парлаг үмид хәбәри вар.

7. Јеһова Һизгијала нәји ачыглады вә бу сөзләр халга неҹә тәсир етди?

⁷ Һизгијал 37:12—14 ајәләрини охујун. Бу ҝөрүнтү васитәсилә Јеһова сүрҝүндә оланлары әмин етди ки, онлары «ҹанландыраҹаг», вәтәнә гајтараҹаг вә орада мәскунлашдыраҹаг. Үстәлик, Јеһова јенидән онлара «халгым» дејә мүраҹиәт етди. Јәгин бу сөзләр әсирликдә олан јәһудиләрин пәришан үрәјинә су сәпмишди. Бәс онлар нәјә әсасән әмин ола биләрдиләр ки, бу  дирчәлиш вәди јеринә јетәҹәк? Бу вәди верән Јеһова Аллаһ иди. О бәјан етди: «Мән Јеһова дедим, дедијими дә етдим».

8. а) Неҹә олду ки, бүтүн «Исраил еви» мәҹази мәнада өлү вәзијјәтә дүшдү? б) Һизгијал 37:9 ајәси Исраилин мәҹази өлүмүнүн сәбәбини неҹә ҝөстәрир? (Һашијәјә бахын.)

⁸ Бу ҝөрүнтүнүн кәдәрли һиссәси гәдим Исраил халгынын үзәриндә неҹә јеринә јетди? Исраилин мәҹази өлүмү е. ә. 740-ҹы илдә башламышды. Һәмин ил онгәбиләли падшаһлыг сүгут етмиш, әһалиси сүрҝүн едилмишди. Тәхминән 130 ил сонра Јәһуда әһли дә әсир апарыланда артыг бүтүн «Исраил еви» әсарәтдә иди (Һизг. 37:11). Мәҹази диллә десәк, әсарәтдә олан бүтүн халг ҝөрүнтүдәки сүмүкләр кими өлү вәзијјәтдә иди *. Һәмчинин Һизгијалын ҝөрдүјү сүмүкләр «гупгуру» иди. Бу исә онларын узун илләрин өлүсү олдуғуну ҝөстәрирди. Доғрудан да, Исраил вә Јәһуданы бирҝә ҝөтүрдүкдә, онларын өлү вәзијјәти 200 илдән чох, е. ә. 740-ҹы илдән 537-ҹи илә кими давам етмишди (Әрм. 50:33).

9. Гәдим Исраил халгы илә «Аллаһын Исраили» һансы охшар вәзијјәти јашамышды?

⁹ Исраилин дирчәлиши илә бағлы пејғәмбәрликләр, мәсәлән, Һизгијалын сөјләдији пејғәмбәрликләр ҝениш мигјасда да јеринә јетмәли иди (Һәв. 3:21). Гәдим Исраил халгы мәҹази мәнада гәтл едилдији вә хејли мүддәт өлү вәзијјәтиндә галдығы кими, «Аллаһын Исраили», јәни мәсһ олунмушларын јығынҹағы да символик мәнада гәтлә јетирилди вә узун мүддәт өлүм һалына бәнзәр әсарәт дөврү јашады (Гал. 6:16). Бу јығынҹағын әсарәти елә узун чәкди ки, онларын руһани вәзијјәти «гупгуру» гурумуш сүмүкләрин вәзијјәтиндән фәргләнмирди (Һизг. 37:2). Өтән фәсилдә арашдырылды ки, мәсһ олунмушлардан ибарәт мәсиһи  јығынҹағынын әсарәти ерамызын II әсриндә башлады вә јүзилликләрлә давам етди. Иса Мәсиһ бу әсарәтин белә узун чәкәҹәјини буғда вә алаг оту мәсәлиндә билдирмишди (Мәт. 13:24—30).

10. а) Һизгијал 37:7, 8 ајәләриндә Аллаһын халгынын дирчәлиши илә бағлы нә дејилир? б) Мөмин јәһудиләрин дирчәлиш вәдинә инамыны нәләр мөһкәмләндирмишди?

¹⁰ Јеһова демишди ки, халгы тәдриҹән ҹанланаҹаг (Һизг. 37:7, 8). Бәс мөмин јәһудиләрин Исраилә гајыдаҹагларына инамыны тәдриҹән нәләр мөһкәмләндирмишди? Јәгин онлара үмид верән шејләрдән бири әввәлки пејғәмбәрләрин сөзләри иди. Мәсәлән, Әшија пејғәмбәр демишди ки, «мүгәддәс нәсил» вәтәнә гајыдаҹаг (Әшј. 6:13; Әјј. 14:7—9). Һәмчинин, Һизгијалын дирчәлишлә бағлы јаздығы бир сыра пејғәмбәрликләр онларын үмидини сөнмәјә гојмурду. Үстәлик, Бабилдә Дәнјал пејғәмбәр кими садиг инсанларын олмасы, о ҹүмләдән е. ә. 539-ҹу илдә Бабил шәһәринин ҝөзләнилмәз сүгуту сүрҝүндә олан јәһудиләрин вәтәнә дөнмәк үмидини даһа да аловландырды.

11, 12. а) «Аллаһын Исраили»нин бәрпасы неҹә баш верди? (Һәмчинин «Пак ибадәт тәдриҹән бәрпа олур» адлы чәрчивәјә бахын.) б) Һизгијал 37:10 ајәси илә бағлы һансы суал јараныр?

¹¹ Бәс Аллаһын Исраилинин, мәсһ олунмушлардан ибарәт мәсиһи јығынҹағынын дирчәлиши неҹә баш верди? Өлүмә бәнзәр әсарәт артыг јүзилликләр иди давам едирди ки, «шаггылты сәси» ешидилди, јәни мөмин инсанлар пак ибадәтин мүдафиәсинә галхмаға башлады. Мәсәлән, XVI әсрдә Вилјам Тиндал Мүгәддәс Китабы инҝилис дилинә тәрҹүмә етди. Садә халгын Мүгәддәс Китабы охуја биләҹәјини баша дүшәндә Рома католик килсәсинин  руһаниләри бәрк гәзәбләнди. Тиндал едам олунду. Буна бахмајараг, башга ҹәсур инсанлар да Мүгәддәс Китабы мүхтәлиф дилләрә тәрҹүмә едирдиләр. Беләҹә, руһани зүлмәтә гәрг олмуш дүнја јаваш-јаваш нура бүрүнүрдү.

¹² Сонралар Чарлз Рассел вә онун мәсләкдашлары бөјүк сәјлә Мүгәддәс Китаб һәгигәтини бәрпа етмәјә башлады. Бу заман, санки, сүмүкләрин үстүнә «әзәлә, әт ҝәлди». «Сион Ҝөзәтчи гүлләси» вә башга нәшрләр Аллаһы севән инсанлара руһани һәгигәти тапмаға көмәк едирди, бу исә онлары Аллаһын мәсһ олунмуш хидмәтчиләринә гошулмаға тәшвиг едирди. XX әсрин әввәлләриндә «Јарадылыш фотодрамы», «Ачылмыш сирр» вә саир нәшрләр Аллаһын мәсһ олунмуш халгыны даһа да мөһкәмләндирирди. Чох кечмәди ки, Аллаһын халгынын «ајаға галхмаг» вахты јетишди (Һизг. 37:10). Бу неҹә вә нә заман баш верди? Гәдим Бабилдә баш верән һадисәләр бу суала ајдынлыг ҝәтирир.

13. а) Е. ә. 537-ҹи илдән етибарән Һизгијал 37:10, 14 ајәләриндәки пејғәмбәрлик неҹә јеринә јетмәјә башлады? б) Һансы ајәләр ҝөстәрир ки, онгәбиләли падшаһлығын тәбәәләриндән дә Исраилә гајыданлар олмушду?

¹³ Е. ә. 537-ҹи илдән башлајараг, Бабилдәки јәһудиләр бу ҝөрүнтүнүн һәјата кечмәсинин шаһиди олдулар. Јеһова онлары ҹанландырыб ајаға галдырды, јәни әсарәтдән азад едиб Исраилә  гајтарды. 42 360 исраилли вә тәхминән 7000 гејри-исраилли Јерусәлими вә мәбәди бәрпа етмәк, һәмчинин Исраил дијарында мәскунлашмаг үчүн Бабилдән чыхдылар (Үзр. 1:1—4; 2:64, 65; Һизг. 37:14). Һарадаса 70 ил сонра исә, тәхминән 1750 әсир Үзејирлә бирликдә Јерусәлимә гајытды (Үзр. 8:1—20). Беләликлә, үмумиликдә 44 000-дән чох јәһуди ҝери гајытды. Бу, доғрудан да, «бөјүк бир гошун иди» (Һизг. 37:10). Бундан башга Аллаһын Кәламында дејилир ки, онгәбиләли падшаһлығын тәбәәләриндән дә мәбәдин тикинтисинә көмәк етмәк үчүн Исраилә гајыданлар олмушду. Онларын улу бабаларыны е. ә. VIII әсрдә ашшурлулар сүрҝүн етмишди (1 Салн. 9:3; Үзр. 6:17; Әрм. 33:7; Һизг. 36:10).

14. а) Һизгијал 37:24 ајәси дирчәлишлә бағлы пејғәмбәрлијин әсас иҹрасынын вахтыны мүәјјән етмәјә неҹә көмәк едир? б) 1919-ҹу илдә нә баш верди? (Һәмчинин «“Гуру сүмүкләр” вә “ики шаһид”» адлы чәрчивәјә бахын.)

¹⁴ Бәс Һизгијалын пејғәмбәрлијинин бу һиссәси даһа ҝениш мигјасда нә вахт јеринә јетди? Онун сөјләдији диҝәр пејғәмбәрликдән мәлум олур ки, дирчәлишлә бағлы бу пејғәмбәрлик әсас етибары илә Бөјүк Давуд, јәни Иса Мәсиһ тахта чыхандан бир гәдәр сонра јеринә јетмәли иди * (Һизг. 37:24). Доғрудан да, 1919-ҹу илдә Јеһова халгына руһундан верди. Бунун сајәсиндә онлар ҹанландылар вә Бөјүк Бабилин әсарәтиндән азад олдулар (Әшј. 66:8). Бундан сонра Јеһова онлара «өз  торпагларында», јәни руһани ҹәннәтдә мәскунлашмаға изин верди. Бәс Јеһованын мүасир халгы «бөјүк бир гошуна» неҹә чеврилди?

15, 16. а) Јеһованын мүасир халгы «бөјүк бир гошуна» неҹә чеврилди? б) Бу пејғәмбәрлик бизә сынаглара дөзмәјә неҹә көмәк едир? («Јеһова бизи ајаға галдырыр» адлы чәрчивәјә бахын.)

¹⁵ Мәсиһ 1919-ҹу илдә садиг нөкәри тәјин едәндән гыса мүддәт сонра Зәкәријјәнин сөјләдији бир пејғәмбәрлик јеринә јетмәјә башлады. Әсирликдән гајытмыш халгын арасында пејғәмбәрлик едән Зәкәријјә демишди ки, «чох халглар вә гүдрәтли үммәтләр» Јеһованы ахтармаг үчүн ҝәләҹәк. Пејғәмбәр Јеһованы ахтаран инсанлары «бүтүн халглардан олан, мүхтәлиф дилләрдә данышан он адам» сөзләри илә тәсвир етмишди. Бу адамлар «бир јәһуди»дән, јәни руһани Исраилдән тутуб дејәҹәкдиләр: «Биз дә сәнинлә ҝедирик, чүнки ешитмишик, Аллаһ сизинләдир» (Зәк. 8:20—23).

¹⁶ Бу ҝүн руһани Исраилин үзвләри (мәсһ олунмушлар) ҝениш мәнада ҝөтүрәндә «он адам»ла (башга гојунлар) бирликдә сајы милјонларла олан «бөјүк бир гошуну» тәшкил едир (Һизг. 37:10). Мәсиһин ордусу ҝүнү-ҝүндән бөјүјүр. Падшаһ Исанын әсҝәрләри олан бизләр онун рәһбәрлији алтында гаршыдакы немәтләрә доғру әзмлә ирәлиләјирик (Зәб. 37:29; Һизг. 37:24; Филип. 2:25; 1 Салон. 4:16, 17).

17. Нөвбәти фәсилдә һансы мөвзу арашдырылыр?

¹⁷ Пак ибадәтин бәрпасы Аллаһын халгынын үзәринә бөјүк мәсулијјәт гојур. Бу нә мәсулијјәтдир? Бу суала ҹаваб тапмаг үчүн ҝери гајыдыб Јерусәлим мәһв едилмәздән әввәл Јеһованын Һизгијала вердији тапшырығы нәзәрдән кечирмәлијик. Нөвбәти фәсилдә мәһз бу мөвзу арашдырылыр.