1, 2. а) Исраил халгы һансы мәнада ҹанавар сүрүсүнүн әһатәсиндә галмыш тәнһа гузуја бәнзәјирди? (Фәслин әввәлиндәки шәклә бахын.) б) Исраиллиләр вә онларын падшаһлары чох вахт неҹә давранырдылар?

 ИСРАИЛ ХАЛГЫ јүз илләр әрзиндә ҹанавар сүрүсүнүн әһатәсиндә галмыш тәнһа гузу кими олуб. Шәрг тәрәфдән онлары әмуниләр, муабиләр вә әдумиләр сыхышдырырды. Исраилин јағы дүшмәни Филишт ону гәрбдән әһатә етмишди. Өлкәнин шималында бөјүк тиҹарәт империјасынын гүдрәтли мәркәзи олан зәнҝин Сур шәһәри јерләширди. Ҹәнубда исә аллаһ һесаб олунан фиронларын идарә етдији гәдим Мисир халгы јашајырды.

² Анҹаг бу о демәк дејил ки, исраиллиләр көмәксиз идиләр. Онлар Јеһоваја бел бағлајанда Јеһова онлары дүшмәнләрдән горујурду. Лакин чох вахт һәм халг, һәм дә онун падшаһлары әтрафдакы халглара гајнајыб-гарышараг онларын шәр әмәлләрини тәкрарлајырды. Мисал үчүн, онгәбиләли Исраил падшаһлығынын һөкмдары Әһәб падшаһ. О, Јәһуда падшаһы Јәһушафатын мүасири иди. Әһәб зәнҝин Сур шәһәрини идарә едән Сидон падшаһынын гызы Изәбиллә евләнмишди. Изәбил Баалын гаты пәрәстишкары иди. О, Баала ибадәти Исраилдә ҝениш сурәтдә јајмышды. Зәиф  ирадәли Әһәб дә онун тәсири алтына дүшәрәк пак ибадәти ҝөрүнмәмиш дәрәҹәдә ләкәләмишди (1 Пад. 16:30—33; 18:4, 19).

3, 4. а) Јерусәлимин мүһасирәси башлајанда Һизгијалын диггәти кимләрә јөнәлди? б) Бу фәсилдә һансы суаллар нәзәрдән кечирилир?

³ Јеһова халгыны хәбәрдар етмишди ки, Она хәјанәт етмәјин ахыры пис гуртараҹаг. Артыг Онун сәбир касасы дашырды (Әрм. 21:7, 10; Һизг. 5:7—9). Ерамыздан әввәл 609-ҹу илдә Бабил ордусу үчүнҹү дәфә Вәд едилмиш дијара һәрби јүрүш етди. Онларын сон һүҹумундан он ил кечмишди. Бу дәфә онлар Јерусәлимин диварларыны учураҹаг, Навуходоносора үсјан едәнләри мәһв едәҹәкдиләр. Мүһасирә башлајанда Һизгијалын сөјләдији түкүрпәрдән пејғәмбәрликләр тәфәррүаты илә јеринә јетмәјә башлады. Инди нөвбә Вәд едилмиш дијарын әтрафында јашајан халгларын иди. Пејғәмбәрин диггәти онлара јөнәлди.

⁴ Јеһова Һизгијала билдирди ки, Јәһуданын дүшмәнләри Јерусәлимин мәһв едилмәсинә севинәҹәк, од-аловун ичиндән сағ чыханлара зүлм едәҹәкләр. Лакин Јеһованын адына гара јахан, Онун халгыны тәгиб едән, онлары һагг јолдан сапдыран бу халглар мүтләг әмәлләринин бәһрәсини бичәҹәкләр. Бәс Исраиллә бу халгларын мүнасибәтиндән өзүмүзә һансы ибрәт дәрсләрини ҝөтүрүрүк? Һизгијалын бу халглар барәдә сөјләдији пејғәмбәрликләр бизә һансы үмиди бәхш едир?

5, 6. Әмуниләрлә исраиллиләрин гоһумлуг әлагәләри вә мүнасибәтләри барәдә нә мәлумдур?

⁵ Әмун, Муаб вә Әдум исраиллиләрин ган гоһуму иди десәк, јанылмарыг. Гоһумлуг телләринә, ејни тарихи пајлашмагларына бахмајараг, бу халглар әзәлдән Аллаһын халгына әдавәт бәсләмиш, онун пис ҝүнүнә севинмишдиләр (Һизг. 25:6).

⁶ Ҝөтүрәк әмуниләри. Онлар Ибраһим пејғәмбәрин гардашы оғлу Лутун кичик гызындан төрәмишдиләр (Јар. 19:38). Онларын дили ибрани дилинә јахын иди. Еһтимал ки, исраиллиләр онларын дилини баша дүшүрдүләр. Әмуниләрлә гоһум олдуглары үчүн Јеһова исраиллиләрә бујурмушду ки, онларла дөјүшмәк фикринә дүшмәсинләр (Ган. 2:19). Амма әмуниләр нә етмишди? Һакимләрин дөврүндә онлар Исраилә зүлм едән Муаб падшаһы Әҹлуна тәрәфдаш чыхмышдылар (Һак. 3:12—15, 27—30). Сонралар Талут падшаһын дөврүндә Исраилин үстүнә һүҹум чәкмишдиләр (1 Ишм. 11:1—4). Јәһушафат падшаһын һакимијјәти илләриндә јенидән Муабла бирләшиб Вәд олунмуш дијара јүрүш етмишдиләр (2 Салн. 20:1, 2).

7. Муабиләр гоһум халг олан исраиллиләрлә неҹә рәфтар едирдиләр?

⁷ Муабиләр дә Лутун нәслиндән идиләр, онун бөјүк гызындан төрәмишдиләр (Јар. 19:36, 37). Јеһова исраиллиләрә әмр етмишди ки, Муабла дөјүшмәсинләр (Ган. 2:9). Лакин муабиләр бу јахшылығын әвәзини писликлә гајтардылар. Онлар Мисир көләлијиндән гачан гоһумларына көмәк етмәк әвәзинә, онлара Вәд олунмуш дијара ҝирмәјә мане олурдулар. Муаб падшаһы Балаг  Бәләмә бәхшиш вермишди ки, исраиллиләри ләнәтләсин. Бәләм дә Балагы өјрәтмишди ки, исраиллиләри әхлагсызлыг вә бүтпәрәстлик торуна салсын (Сај. 22:1—8; 25:1—9; Вәһј 2:14). Муабиләр әсрләрлә, дүз Һизгијал пејғәмбәрин дөврүнә кими исраиллиләрә ҝөз вериб, ишыг вермирдиләр (2 Пад. 24:1, 2).

8. Нәјә ҝөрә Јеһова Әдуму Исраилин гардашы адландырмышды, бәс әдумиләр исраиллиләрлә неҹә рәфтар едирдиләр?

⁸ Әдумиләр Јагубун әкиз гардашы Ејсин төрәмәләри иди. Онлар Исраиллә о гәдәр јахын гоһум идиләр ки, Јеһова онларла исраиллиләри гардаш адландырмышды (Ган. 2:1—5; 23:7, 8). Бунунла белә, әдумиләр исраиллиләрлә дүшмәнчилик едирдиләр. Исраил Мисирдән чыхандан та Јерусәлим е. ә. 607-ҹи илдә ишғал олунана гәдәр онларла јола ҝетмирдиләр (Сај. 20:14, 18; Һизг. 25:12). Јерусәлим ишғал олунан вахт әдумиләр исраиллиләрин изтирабларына севинир, бабиллиләри гызышдырырдылар ки, Јерусәлими хараба гојсунлар. Һәлә бу, бир јана галсын, онлар гачыб ҹаныны гуртаран исраиллиләри тутуб бабиллиләрә тәслим едирдиләр (Зәб. 137:7; Әбд. 11, 14).

9, 10. а) Әмунун, Муабын вә Әдумун агибәти неҹә олду? б) Һәмин халглардан олан бүтүн адамларын исраиллиләрә әдавәт бәсләмәдијини һарадан билирик?

⁹ Јеһова бу гоһум халгларын Өз халгы илә амансыз рәфтарыны ҹавабсыз гојмады, онлардан һагг-һесаб тәләб етди. Аллаһ деди ки, әмуниләри «шәрглиләрин ихтијарына верәҹәјәм. Әмунун ады халгларын арасында анылмајаҹаг». Сонра Муаб һаггында деди: «Муабда һөкмүмү иҹра едәҹәјәм, онда биләҹәкләр ки, Мән Јеһовајам» (Һизг. 25:10, 11). Јерусәлимин сүгутундан тәхминән беш ил сонра бу пејғәмбәрликләр јеринә јетмәјә башлады. Бабиллиләр Әмуну вә Муабы истила етдиләр. Әдумла бағлы Јеһова демишди: «Адамлары да, һејванлары да гыраҹағам, ораны виранәлијә чевирәҹәјәм» (Һизг. 25:13). Јеһова неҹә демишдисә, елә дә олду. Әввәл-ахыр Әмунун, Муабын вә Әдумун јер үзүндән көкү кәсилди (Әрм. 9:25, 26; 48:42; 49:17, 18).

¹⁰ Амма бу халгларын ичиндә Аллаһын халгына әдавәт бәсләмәјән инсанлар да вар иди. Мәсәлән, Давудун иҝид дөјүшчүләринин сырасында әмуни Салигин, муаби Исмаһын ады чәкилир (1 Салн. 11:26, 39, 46; 12:1). Јеһоваја иман ҝәтириб Она сәдагәтлә ибадәт едән Рут да муаби иди (Рут 1:4, 16, 17).

11. Исраилин Әмун, Муаб вә Әдум халглары илә мүнасибәтиндән һансы дәрси ҝөтүрүрүк?

¹¹ Инди исә ҝәлин исраиллиләрин бу халгларла мүнасибәтинә бахаг вә ҝөрәк өзүмүзә һансы ибрәти ҝөтүрүрүк. Биринҹиси, Исраил халгы сајыглығы әлдән верәндә гоһум халгларын етигад етдији динләрин мурдар ајинләри онларын да арасында јајылырды. Онлар да муабиләр кими, Фаур Баалына, әмуниләр кими, Молекә ситајиш етмәјә башлајырдылар (Сај. 25:1—3; 1 Пад. 11:7). Бизимлә дә охшар шеј баш верә биләр. Мәсиһи олмајан гоһумларымыз бизи Јеһованын һансыса ганунуну позмаға тәһрик едә биләр. Мәсәлән, бәлкә, онлар баша дүшә билмир, нијә биз бајрамлары гејд етмирик, нијә бајрамда һәдијјә вериб-алмырыг, јалан динлә бағлы  адәт-әнәнәләри јеринә јетирмирик. Онлар јахшы нијјәтдән ирәли ҝәләрәк бизә тәзјиг ҝөстәрә биләр ки, хырда бир шејдә етигадымыза зидд давранаг. Анҹаг биз гәтијјән бу ҹүр тәзјигләр гаршысында тәслим олмамалыјыг. Исраилин тарихиндән ҝөрүндүјү кими, учурума атылан бирҹә аддым белә, фәлакәтлә нәтиҹәләнир.

12, 13. Биз һансы тәгибләрлә үзләшә биләрик вә садиг галсаг, һансы бәһрәләри бичәрик?

¹² Исраиллә Әмунун, Муабын вә Әдумун арасындакы мүнасибәтдән башга бир шеј дә өјрәнирик. Јеһоваја ибадәт етдијимизә ҝөрә гоһумларымыз бизә шиддәтли тәгиб ҝөстәрә биләр. Иса Мәсиһ демишди ки, бәзән тәблиғ етдијимиз хәбәр «оғулу атадан, гызы анадан, ҝәлини гајынанадан» ајыраҹаг (Мәт. 10:35, 36). Јеһова исраиллиләрә бујурмушду ки, гоһум халгларла мүнагишәјә башламасынлар. Биз дә иманда олмајан аилә үзвләримизлә мүбаһисә јаратмамалыјыг. Онлар бизә мүгавимәт ҝөстәрәндә исә тәәҹҹүбләнмәмәлијик (2 Тим. 3:12).

¹³ Ола билсин, гоһумлар ибадәтимизә бирбаша мүгавимәт ҝөстәрмир. Бунунла белә, еһтијатлы олмалыјыг ки, онларын тәсири алтына дүшмәјәк. Јаддан чыхармамалыјыг ки, бизә һәјатда истигамәт верән Јеһова олмалыдыр. Чүнки гәлбимиздә әсас јери тутмаға јалныз Јеһова лајигдир. (Мәтта 10:37 ајәсини охујун.) Һәм дә әҝәр биз Јеһоваја садиг галсаг, гоһумларымыздан кимсә Салиг, Исмаһ вә Рут кими пак ибадәтә гошула биләр (1 Тим. 4:16). О заман онлар да тәк Аллаһ Јеһоваја ибадәт етмәјин севинҹини јашајар, Онун мәһәббәтини дујар вә көлҝәсинә сығынар.

14, 15. Филиштлиләр исраиллиләрлә неҹә рәфтар едирдиләр?

¹⁴ Јеһованын Ибраһим пејғәмбәрә вә онун өвладларына вәд етдији дијарда јашајан халглардан бири дә филиштлиләр иди. Онлар бураја Крит адасындан ҝәлмишдиләр. Һәм Ибраһимин, һәм дә Исһагын бу халгла мүәјјән әлагәләри олмушду (Јар. 21:29—32; 26:1). Исраиллиләр Вәд едилмиш дијара ҝәләндә филиштлиләр артыг бөјүк һәрби гүввәси олан гүдрәтли бир халг иди. Онлар Баал-Зәбуб вә Дагон кими јалан аллаһлара ибадәт едирдиләр (1 Ишм. 5:1—4; 2 Пад. 1:2, 3). Бәзән исраиллиләр дә онларын тәсири алтына дүшүб һәмин јалан аллаһлара ситајиш едирдиләр (Һак. 10:6).

¹⁵ Исраиллиләрин хәјанәтинә ҝөрә Јеһова изин верирди ки, филиштлиләр узун илләр әрзиндә онлара ағалыг етсин (Һак. 10:7, 8; Һизг. 25:15). Онлар Исраилә зүлм едир, азадлығыны әлиндән алыр *, онлары гырыб-чатырдылар (1 Ишм. 4:10). Анҹаг исраиллиләр төвбә едиб әмәлләрини дүзәлдәндә Јеһова онлары хилас едирди. Шимшон, Талут, Давуд кими иҝидләри ҝөндәриб халгыны филиштлиләрин әлиндән гуртарырды (Һак. 13:5, 24; 1 Ишм. 9:15—17; 18:6, 7). Јеһова Һизгијал васитәсилә ону да билдирмишди ки, филиштлиләрә әмәлләринин алтыны чәкдирәҹәк. Әввәлҹә бабиллиләр, сонралар исә јунанлар  филиштлиләрин мәмләкәтини әлә кечирәндә онлар амансыз ҹәзалара дүчар олдулар (Һизг. 25:15—17).

16, 17. Филиштлиләрин исраиллиләрә мүнасибәтиндән нә өјрәнирик?

¹⁶ Филиштлиләрин исраиллиләрә мүнасибәтиндән нә өјрәнирик? Јеһованын мүасир халгы бу дүнјада олан ән гүдрәтли халглар тәрәфиндән тәгибләрә мәруз галырлар. Исраилдән фәргли олараг, биз Јеһоваја әзмлә садиг галырыг. Амма һәрдән елә ҝөрүнә биләр ки, пак ибадәтә дүшмән кәсиләнләр гәләбә газанырлар. Мәсәлән, XX әсрин әввәлләриндә Бирләшмиш Штатлар һөкумәти Јеһованын халгынын фәалијјәтини дајандырмаг үчүн тәшкилата рәһбәрлик едән гардашлара 10 илдән чох иш кәсәрәк онлары һәбсә атдырмышды. Икинҹи Дүнја Мүһарибәси дөврүндә Алманијада Насист партијасы минләрлә баҹы-гардашымызы һәбс етмиш, јүзләрлә диндашымызы гәтлә јетирмишди. Һәмин мүһарибәдән сонра Совет Иттифагында узун илләр әрзиндә Јеһованын Шаһидләри тәгиб олунмушдулар, гардашларымыз әмәк дүшәрҝәләринә ҝөндәрилмиш, уҹгар әразиләрә сүрҝүн олунмушдулар.

¹⁷ Һөкумәтләр индән белә дә тәблиғ ишини гадаған едә, Аллаһын халгыны һәбсә сала, һәтта бәзиләримизи едам едә биләр. Бу һадисәләр бизи әсла горхутмамалыдыр, иманымызы сарсытмамалыдыр! Јеһова садиг хидмәтчиләрини горујаҹаг. (Мәтта 10:28—31 ајәләрини охујун.) Биз артыг гүдрәтли, залым һөкумәтләрин дүнја сәһнәсиндән бирдәфәлик силиндијинин шаһиди олмушуг. Јеһованын халгы исә илдән-илә бөјүјүр. Тезликлә бүтүн дөвләтләр филиштлиләрин агибәтинә дүчар олаҹаг. Филиштлиләр кими онлар да јохлуға гәрг олаҹаглар. Онда биләҹәкләр, Јеһова кимдир.

18. Сур нә илә мәшһур иди?

¹⁸ Сур * шәһәри гәдим дүнјанын бөјүк тиҹарәт империјасынын мәркәзиндә јерләширди. Сур Аралыг дәнизиндә чохлу тиҹарәт јоллары  салараг гәрблә сых тиҹарәт әлагәләри јаратмышды. Ејни заманда Сурун таҹирләри гуру јолларла да һәрәкәт едәрәк шәргдә узаг мәмләкәтләрлә тиҹарәт әлагәләри гурмушду. Әсрләр әрзиндә апардығы тиҹарәт сајәсиндә о, чохлу вар-дөвләт топламышды. Онун таҹирләри елә варланмышды ки, өзләрини бәј һесаб едирдиләр (Әшј. 23:8).

19, 20. Сур сакинләри илә ҝибјонлулар арасында һансы фәрг вар иди?

¹⁹ Давуд вә Сүлејман падшаһын һакимијјәти дөврүндә исраиллиләрлә Сур сакинләри јахын ишҝүзар әлагәләр гурмушдулар. Сурлулар әввәлҹә Давуда сарај тикмәјә, сонралар исә Сүлејмана мәбәд тикмәјә тахта-шалбан вә усталар ҝөндәрмишдиләр (2 Салн. 2:1, 3, 7—16). Сур Исраилин ән јахшы вахтыны ҝөрмүшдү (1 Пад. 3:10—12; 10:4—9). Минләрлә сурлунун пак ибадәт һаггында өјрәнмәк, Јеһованы танымаг имканы олмушду. Онлар өз ҝөзләри илә ҝөрмүшдүләр ки, Јеһоваја ибадәт етмәк инсана неҹә бөјүк немәтләр ҝәтирир.

²⁰ Буна бахмајараг, Сур сакинләри малпәрәст олараг галмышдылар. Онлар Кәнанын гүдрәтли Ҝибјон шәһәринин әһлиндән нүмунә ҝөтүрмәдиләр. Ҝибјон сакинләри Јеһованын мөһтәшәм ишләри һаггында узагдан-узаға ешитмишдиләр. Бу кифајәт етмишди ки, онлар Јеһоваја иман ҝәтирсинләр (Јуш. 9:2, 3, 22—10:2). Сур сакинләри исә тамам башга ҹүр даврандылар. Һәтта иш о јерә ҝәлиб чатды ки, онлар Аллаһын халгына гаршы чыхдылар, онларын бәзисини гул кими сатдылар (Зәб. 83:2, 7; Јуил 3:4, 6; Амс. 1:9).

21, 22. Сурун башына нәләр ҝәлди вә нәјә ҝөрә?

²¹ Јеһова Һизгијал васитәсилә сурлулара демишди: «Еј Сур, Мән сәнә гаршы галхмышам. Дәниз чалхаланыб далғаларыны шаһә галдырдығы кими, Мән дә халглары сәнин үстүнә галдыраҹағам. Онлар Сурун диварларыны учураҹаг, бүрҹләрини јерлә јексан едәҹәкләр. Мән дә ону чылпаг гајаја дөндәрәнәҹән торпағыны гашыјыб атаҹағам» (Һизг. 26:1—5). Сур сакинләри  вар-дөвләтләринә ҝүвәнирдиләр, онлар дүшүнүрдүләр ки, адада јерләшән Сурун 46 метр һүндүрлүјүндә олан диварлары шәһәри неҹә горујурса, вар-дөвләтләри дә онлары елә горујаҹаг. Анҹаг ҝәрәк онлар Сүлејманын бу һикмәтли сөзләринә гулаг асајдылар: «Варлынын дөвләти онунчүн истеһкамлы шәһәрдир, онун хәјалында гала диварыдыр» (Мәс. 18:11).

²² Һизгијалын Сур әлејһинә сөјләдији пејғәмбәрлик әввәлҹә бабиллиләрин, сонра исә јунанларын васитәсилә јеринә јетди. О заман Сур сакинләри анладылар ки, истәр вар-дөвләтин, истәрсә дә гала диварларынын мүһафизәси илғымдан башга бир шеј дејил. Јерусәлими јерлә јексан едәндән сонра бабиллиләр Сура һүҹум етдиләр вә 13 иллик һәрби әмәлијјатдан сонра шәһәрин материк һиссәсини дармадағын етдиләр (Һизг. 29:17, 18). Е. ә. 332-ҹи илдә исә Бөјүк Исҝәндәр Һизгијалын сөјләдији пејғәмбәрлијин мүһүм бир мәгамыны јеринә јетирди *. Онун ордусу Сурун материк һиссәсиндәки харабалыгдан дашы, торпағы, тахталары јығыб суја төкдү вә Сурун ада һиссәсинә јол дүзәлтди (Һизг. 26:4, 12). Исҝәндәр гала диварларыны учуртду, шәһәри талан етди, минләрлә әсҝәри, сакини өлдүрдү, он минләрлә инсаны исә көлә кими сатды. Сур сакинләри бөјүк вар-дөвләтин инсаны һәмишә горумадығыны өз аҹы тәҹрүбәләриндән өјрәндиләр. Башларына бу мүсибәт ҝәләндә билдиләр ки, Јеһова кимдир (Һизг. 27:33, 34).

23. Сур сакинләриндән өзүмүзә һансы дәрси ҝөтүрүрүк?

²³ Сур сакинләриндән нә өјрәнирик? Биз һеч вахт вар-дөвләтин алдадыҹы гүввәсинә ујуб үмидимизи мадди шејләрә бағламамалыјыг, онлары өзүмүзә сипәр билмәмәлијик (Мәт. 13:22). Биз «һәм Аллаһын, һәм дә вар-дөвләтин гулу» ола билмәрик. (Мәтта 6:24 ајәсини охујун.) Јеһоваја јалныз сидги-үрәкдән хидмәт едәнләр, сөзүн әсл мәнасында, тәһлүкәсизликдәдирләр (Мәт. 6:31—33; Јәһ. 10:27—29). Сурла бағлы пејғәмбәрликләр кими, бу шәр дүнјанын сону илә бағлы пејғәмбәрликләр дә ән хырда тәфәррүатына гәдәр јеринә јетәҹәк. Јеһова бу дүнјанын аҹҝөз коммерсија системини мәһв едәҹәк, һәмин вахт үмидини вар-дөвләтә бағлајанлар Јеһованын ким олдуғуну биләҹәкләр.

24—26. а) Нәјә ҝөрә Јеһова Мисири саман чөпү адландырмышды? б) Сидгијјә падшаһ Јеһованын һансы мәсләһәтини гулагардына вурду вә бунун нәтиҹәси нә олду?

²⁴ Вәд едилмиш дијарын јерләшдији бөлҝәдә Мисир чох бөјүк нүфуза малик иди. Мисир Јусифдән дә әввәл әлдә етдији бу мөвгени та бабиллиләр Јерусәлимә јүрүш едәнә кими горујуб сахламышды. Мисирин көкү чох гәдимләрә дајанырды. Бунун сајәсиндә о, дәринә көк атмыш гоҹаман ағаҹа бәнзәјирди. Лакин Јеһованын јанында о, саман чөпү кими көврәк иди (Һизг. 29:6).

²⁵ Әфсуслар олсун ки, Сидгијјә падшаһ буну баша дүшмүрдү. Јеһова Әрәмја пејғәмбәр васитәсилә Сидгијјәни Бабил  падшаһына табе олмаға сәсләмишди (Әрм. 27:12). Сидгијјә һәтта Јеһованын адына анд ичмишди ки, Навуходоносора гаршы гијам галдырмајаҹаг. Анҹаг о, Јеһованын мәсләһәтини рәдд едиб Навуходоносора ичдији анды позду. О, бабиллиләрлә дөјүшмәк үчүн Мисирдән көмәк истәди (2 Салн. 36:13; Һизг. 17:12—20). Лакин исраиллиләр Мисирин гүдрәтинә архаланмагла өзләринә чох бөјүк зијан вурдулар (Һизг. 29:7). Мисир «нәһәнҝ дәниз әждаһасы» кими ваһимәли ҝөрүнә биләрди (Һизг. 29:3, 4). Лакин Јеһова демишди ки, овчулар Нилдән тимсаһы неҹә тутурларса, онунла о ҹүр давранаҹаг. Чәнәсинә гармаг кечириб ону мәһвә доғру сүрүјәҹәк. Јеһова бабиллиләри бу гәдим өлкәни зәбт етмәјә ҝөндәрмәклә бу пејғәмбәрлији јеринә јетирди (Һизг. 29:9—12, 19).

²⁶ Бәс хәјанәткар Сидгијјәнин ахыры неҹә олду? Һизгијал пејғәмбәрлик етмишди ки, Јеһоваја аси чыхдығы үчүн бу мәнфур рәһбәр таҹындан мәһрум олаҹаг вә һакимијјәти сүгута јетәҹәк. Лакин Һизгијал пејғәмбәр үмид хәбәри дә чатдырмышды (Һизг. 21:25—27). Она Јеһовадан назил олмушду ки, бир ҝүн тахта шаһ сүлаләсиндән олан падшаһ, тахтын гануни саһиби чыхаҹаг. Нөвбәти фәсилдә бу шәхсин ким олдуғу јазылыб.

27. Исраилин Мисирлә мүнасибәтиндән өзүмүзә һансы дәрси ҝөтүрүрүк?

²⁷ Исраилин Мисирлә мүнасибәтләриндән нә өјрәнирик? Бу ҝүн Јеһованын халгы үмидини сијаси гүввәләрә бағламамалы, онларын әмин-аманлыг јарадаҹағыны дүшүнмәмәлидир. Биз һәтта дүшүнҹәләримиздә  дә дүнјаја мәхсус олмамалыјыг (Јәһ. 15:19; Јаг. 4:4). Сијаси гурулушлар мөһкәм ҝөрүнә биләр, лакин онлар гәдим Мисир кими көврәк саман чөпүнә бәнзәјир. Каинатын гүдрәтли Һөкмдарыны гојуб, үмидимизи фани инсанлара бағламаг чох бөјүк ағылсызлыг оларды. (Зәбур 146:3—6 ајәләрини охујун.)

28—30. Халгларын Јеһованы танымасы илә бизим Јеһованы танымағымыз арасында һансы фәрг вар?

²⁸ «Һизгијал» китабы бојунҹа Јеһова дәфәләрлә халгларла бағлы белә дејир: «Биләҹәкләр ки, Мән Јеһовајам» (Һизг. 25:17). Јеһова гәдимдә халгынын дүшмәнләринә чыхардығы һөкмү иҹра едәндә бу сөзләр һәјата кечди. Бизим ҝүнләримиздә бу, даһа бөјүк мигјасда јеринә јетәҹәк. Неҹә?

²⁹ Аллаһын гәдимдәки халгы кими, биз дә әтрафдакы халгларын ҝөзүндә мүдафиәсиз тәнһа гузуја бәнзәјирик (Һизг. 38:10—13). Бу китабын 17 вә 18-ҹи фәсилләриндән ҝөрәҹәјимиз кими, тезликлә халглар Аллаһын халгына гаршы амансызҹасына һүҹума кечәҹәкләр. Анҹаг бу заман онлар әсл гүдрәтин нә олдуғуну ҝөрәҹәкләр. Јеһова онларын һамысыны Армаҝеддонда мәһв едәҹәк. Онда онлар биләҹәкләр, Јеһова кимдир. Онун әсл һакимијјәт Саһиби олдуғуну дәрк едәҹәкләр (Вәһј 16:16; 19:17—21).

³⁰ Бизи исә Јеһова горујаҹаг. О, бизә бол немәтләр верәҹәк. Чүнки биз инди ҝөстәририк ки, Јеһованын ким олдуғуну билирик. Биз Она етибар едирик, Она табе олуруг вә Она лајиг олдуғу кими пак шәкилдә ибадәт едирик. (Һизгијал 28:26 ајәсини охујун.)