ÑO NKWEL U LIPEP LI BISU | INYUKI DI NLAMA BA MALIGA?
Baa i ba maliga i ntagbe ngéda?
Hitoshi a bé sal kiki nsoñgol moni i homa ba nyiñil bôt bape bôlô i Yapan. Ngéda a bé a ntiimba béñge lipep li nsoñgi u moni ni nwet wé bôlô, ba bi kal Hitoshi le a tembee mu lipep li nsoñgi. Hitoshi a bi toñle bo le kiñ yé ñem i nla bé nwas nye le a boñ ngitelepsép i homa bôlô. Inyu hala, nwet bôlô a bi béhe Hitoshi le a ga héa nye i bôlô. I mbus, Hitoshi a bi sôk a nimis bôlô yé.
I sôñ i bé noñ ha, Hitoshi a bé badba too a ga léba bôlô ipe, hala a siidaga nye ñem. Kel yada, ngéda ba bé bat nye mambadga inyu ti nye bôlô ipe, Hitoshi a bi toñol le a nla bé tembee mu bôlô yé. Mbat mambadga a timbhe nye le: “Mahoñol moñ ma nhélhana!” Lihaa li Hitoshi ni mawanda mé ba ti nye makénd le a ban ñem mu makidik mé i ba maliga. Ndi to hala, a bi bôdôl bana ndék pééna mu ñem wé. Kii héga, a bi kal le: “Me bé badba too hala a bé loñge jam le me noñ sômbôl yem i ba maliga inoñnaga ni hémle yem.”
Hala a yé ngoo, ndi jam Hitoshi a bi kôhna i niñ yé, i nhôñlaha bés le hiki mut bé nyen a ndiihe i ba maliga. Mangéda mape, ngandak bôt i ntehe hala kiki soso bomb, tôbôtôbô i bahoma ba bôlô. Muda nu a nsal i loñ Afrika i Nwel mbok a bi kal le: “Bôt ba ngitelepsép ba nkéña me, jon ngim mangéda, ngôñ i boñ kiki bôt bobasôna i yé ngui.”
Ntén u ngitelepsép wada u nai téntén i len ini, won u yé i pot bitembee. Hala a yé ndék ñwii len ini le, mut njôôñ yi le Robert S. Feldman, nu a nsal i suklu keñi i Amérika le Massachusetts Amherst, a bi léba le i ngéda jôm li minhôôlak mi bôt li nkwel, bôt basamal ikété yap ba nla bé nwas le jôm li manut li tagbe ibabé le ba tembee to ngélé yada i bititigi gwobisôna. Feldman a nkal le: “Jam lini li bi suk bés ngandak. Di bak bé le di yénak, di hoñol le hala nyen bôt ba mbéna tembee i niñ yap.” Baa hala a ta bé hélha jam le, libim li bôt li ñunup ngéda bôt ba ntembene bo, ki le ngandak ikété yap i gwé lem i tembee?
Inyuki bitembee, wip, ni mintén mi ngitelepsép mimpe mi ntôl i len ini? Lelaa ngitelepsép i ntihba nkoñ isi wonsôna? Ndi, mbadga i nlôôha ba nseñ i yé le: Lelaa di nla tjél kwo ikété mana maboñog ma ngitelepsép?