1. Yoñ hihéga inyu unda inyuki i yé nseñ le di yén péé inyu yi ngeñ ni mam ma ntagbe i pañ yés. (Béñge titii i bibôdle bi yigil.)

BITAN, bina, baa, biba, yada! Kiki di ntehe hikoñgo hi kilok hi ñunda bés mu nkuu biliñgeliñge le ngeñ i yé bebee ni kola, di nyi le di nlama yén inyu emble nsik u bibôdle bi likoda li ndôn inyu kegla tole mbus kosi. Di nyi le ha ngéda i nyen di nlama yén nwee inyu emble tjémbi dilam batôp tjémbi ba ntôñ ba nkôôbana bés. Ndi iloo ki hala, mu ngéda i nyen di nlama kôôba mahoñol més ni miñem nwés inyu emble minkwel mi mi noñ. Ndi lelaa di ga boñ, ibale bôt bahogi ba yé boñ mam mape, ba bedek ba sôhôk, tole ba kwelek ni mawanda map, ba yimbe bé le likoda li yé bebee ni bôdôl? Ibabé pééna, ba ta ha bé béñge kilok inyu yi ngeñ, ba ta ha bé ki to yimbe mam ma yé tagbe i pañ yap​—le nlegel minkwel a yé i hikôma, le nsik u yé tuk, ni le bôt bobasôna ba nyén. Hihéga hini i nhôla bés i yi soñgol dilo kayéle di kôôba inyu ngim jam li nlôôha ba nseñ. I mbéda le di yén péé inyule i jam li, li yé bebee. Limbe li jam?

2. Inyuki Yésu a bi kal banigil bé le ba yén péé?

² Ngéda Yésu Kristô a bé pôdôl ‘lisuk li hiai hini,’ a kal  banigil bé le: ‘Ni yihge ni, ni yénak péé . . . inyule ni nyi bé imbe ngéda y’a loo.’ I mbus hala, Yésu a bi tiimba kal bo ngandak ngélé le: “Yéna péé.” (Matéô 24:3; añ Markô 13:32-37.) Kaat Matéô i i ñañle bés nlélém nkwel Yésu a bana ni banigil bé, i nyelene bés le Yésu a béhe bo le: “Yéna péé, inyule ni nyi bé imbe kel Nwet nan a’ lôl. . . . Yéna nkôôbaga; inyule Man mut a’ lôl ngeñ ni hoñlak bé.” Yésu a kal ki le: “Inyuhala bé yéna péé, inyule ni nyi bé kel to ngeñ.”​—Matéô 24:42-44; 25:13.

3. Inyuki di ñemble mabéhna ma Yésu?

³ Kiki di yé Mbôgi Yéhôva, di nyoñ bé mabéhna ma Yésu kiki minjôha, di nyi yaga le di niñil sum sum i ‘masuk ma ngéda,” ni le ngandak ngéda i yii ha bé ilole “njiiha keñi” i mbôdôl! (Daniel 12:4; Matéô 24:21) Di ntehe le gwét bi nai, mam mabe ni ngitelepsép bi mbet ndigi bet ni bet. Di ntehe ki mpuñgu ikété bibase, njal, makon, ni nyeñg disi ni nkoñ isi wonsôna. Di nyi le litén li Yéhôva li yé gwel nson nkeñi i añal ñañ u Ane homa nyensôna. (Matéô 24:7, 11, 12, 14; Lukas 21:11) Di nyamnda ni ngôñ i bem bisai malo ma Nwet ma gwéne bés, ni i tehe lelaa ma ga yônôs sômbôl i Djob.​—Markô 13:26, 27.

4. (a) Inyuki di nla hémle le i len ini, Yésu a nyi imbe ngéda Armagédôn a ga bôdôl? (b) To hala kii di nyi bé ngéda njiiha keñi i mbôdôl, di nla ba nkwoog nkaa le kii?

⁴ Di nyi le hiki likoda li ndôn li gwé ngeñ i bibôdle. Ndi to di mboñ yaga kii, di yé mbén i yi ñwii, to kel, to ngeñ i bibôdle bi njiiha keñi. Ngéda Yésu a bé hana isi, a kal le: “Mut nye ki nye a nyi bé kel i to ngeñ i, to añgel ngii, to Man, ndik lsañ nyetama.” (Matéô 24:36) Ndi Kristô a bi kôhna ngui i ngii inyu jôs nkoñ isi u Satan gwét. (Masoola 19:11-16) Jon i len ini, di nla kal le Yésu a nyi imbe ngéda Armagédôn a mbôdôl. Ndi bés, di nyi bé. Jon i nlôôha ba nseñ le di yén péé letee njiiha i bôdôl. Ibôdôl kôba, Yéhôva nye a nyi ngeñ a bi pohol inyu jam li. A gwé ntéak ngéda inyu lisuk. Yéhôva a nsoñgol dilo ilole njiiha keñi i mbôdôl, a yik le i ga tiñha bé (Añ Habakuk 2:1-3.) Kii nkwés bés nkaa mu jam li?

5. Yoñ hihéga inyu unda le mbañ i Yéhôva i yé i yonok ndigi i ntéak ngéda.

⁵ Hiki ngéda, mbañ i Yéhôva i nyon i ntéak ngéda! Béñge ki lelaa manyodi ma Lôk Israél i Égiptô ma bi yon i ntjegek ngéda. Môsé a bé pôdôl hilo 14 hi sôñ Nisan i ñwii 1513 B.N.Y., ngéda a bi kal le: “I mamélél ma mbôgôl ñwii ina, ni môm maa, mu nlélém kel u nyen mintôñ mi gwét mi Yéhôva nwominsôna mi nyodne loñ Égiptô.” (Manyodi 12:40-42) Ini “430 ñwii” i bi bôdôl ngéda malômbla ma Yéhôva ni Abraham ma bi jôp i bisélél i ñwii 1943 B.N.Y. (Galatia 3:17, 18) Ndék ngéda i mbus ha, Yéhôva a bi kal Abraham le: “Tibil yaga yi le, mbôô yoñ y’a ba biyoyo i hiañan hisi, y’a gwélél ki hio; ba tééñga ki bo mbôgôl ñwii ina.” (Bibôdle 15:13; Minson mi baôma 7:6) Ini “400 ñwii” i ndééñga, i bé lama bôdôl i ñwii 1913 B.N.Y. ngéda Ismaél a bé ndegle Isak, ba ma tjilis nye méé. I bi lama ki mal ngéda Lôk Israél i bi nyodi Égiptô i ñwii 1513 B.N.Y. (Bibôdle 21:8-10; Galatia 4:22-29) Ñ,  mbôgôl ñwii ina i bisu bi ngéda, Yéhôva a bi pohol ntéak ngéda inyu tohol litén jé!

6. Inyuki di nla ba nkwoog nkaa le Yéhôva a ga tohol litén jé?

⁶ Yôsua, nu a bé wada ikété bôt ba bi tohlana i Égiptô, a bi bigdaha Lôk Israél le: “Ni nyi ki le ikété miñem minan nwominsôna ni ikété niñ nan yosôna le jam jo ki jo li bi set bé ikété mam malam momasôna Yéhôva Nyambe nan a pot inyu nan. Mam momasôna ma bi bôña ni bé. To jada mu li bi set bé.” (Yôsua 23:2, 14) Di nla ba nkwoog nkaa le, to mbônga u Yéhôva i tohol bés i njiiha keñi u ga set bé. Ndi ibale di sômbôl pei tjiba i hiai ini, di nlama yén péé.

7, 8. (a) Imbe bôlô mut faa a bééna i ngéda kôba? Kii hala a niiga bés? (b) Yoñ hihéga inyu unda kii i nla tagbe ngéda batat ba nke ’ilo i ngéda yap bôlô.

⁷ I mam ma bi tagbe kôba ma nla niiga bés inyuki i yé nseñ i yén péé. Ha ngéda i, ngandak bitison bikeñi​—kiki Yérusalem​—bi bé nkéñék ni mapénd makeñi. Mana mapénd ma bé kéñ njel le bôt ba gwét ba jôp bañ ikété tison. Ba bé ki bahoma ba nyôgi, ba ba bé hôla bôt ba faa i béñge mambok inyu tat tison. Juu ni njamuha, batat tison ba bé telep mu mapénd ni mu manwemel ma tison. Ngéda jam libe li bé kôôge bebee, ba bé yis bôt ba tison hala. (Yésaya 62:6) Hala a bé nseñ ngandak le batat tison ba yén péé, ba yibil ki mis map loñge mu matédél map.​—Ezékiel 33:6.

⁸ Ñañal miñañ mi kôba wada le Yôséfus, nu a bé man Lôk Yuda, a bi toñol le i ñwii 70 N.Y., ntôñ gwét u Rôma u bi yémbél Nkum Antônia, u u bé édi ni lipénd li tison i Yérusalem, inyule batat ba ba bé téé i manwemel, ba bi ke ’ilo! Ibôdôl ha nyen bôt ba Rôma ba bi jôp ikété témpel, ba ha hio hié, kayéle hala a ba mamélél ma njiiha keñi i Yérusalem ni litén li Lôk Yuda li bé ngi kôhna.

9. Kii libim li bôt i len ini li nyi bé?

⁹ Libim li matén i len ini li gwé “batat” ba ba ngwélél bisélél bi ngui inyu tééda minwaa mi nkoñ wap. Ba nyén péé inyu yimbe baoo ba ba noode jôp ikété loñ yap inyu jôs bo gwét. Ndi bana “batat” ba nla ndik yimbe baoo bangomén tole bôt ba binam ba mbañ. Ba nyi bé le Ane i Djob i yéne i ngii, ni le minson nwé mi yé isi énél i Kristô. Ba nyi bé to bôlô Ane i ga sal inyu lona biloñ gwobisôna mbagi nôgôs i i gwé ni moo. (Yésaya 9:6, 7; 56:10; Daniel 2:44) Ndi ibale di nyoñ matat, di yénék ki péé i pes mbuu, di ga ba bebee to imbe ngéda kel tjiba i mbôdôl.​—Tjémbi 130:6.

10, 11. (a) Di nlama yoñ yihe ni kii, inyuki? (b) Kii nkwés we nkaa le Satan a ntinde bôt i yan mbañ i Bibel?

¹⁰ Hégda le mut faa a nyén péé i litédél jé u wonsôna. I mbus, a bôdôl nôgda waa. Ndi a sôk a ke ’ilo ndék ngéda ilole ngeñ i mamélél ma faa yé i nkola. Nlélém jam inyu yés, kiki di nkôôge bebee ni lisuk li hiai hini, hala nyen i nkônde ba bés ndutu i yén péé. Hala a ga ba ngoo ngandak ibale di nwaa yén péé! Di wan le mam mabe  maa ma ma nla tômbôs bés, kayéle di la ha bé yén péé ibale di nyoñ bé yihe.

¹¹ Nsohop a yé kis bôt ’ilo i pes mbuu. Ndék ngéda ilole a nwo, Yésu a bi béhe banigil bé ngélé aa le ba yoñ yihe ni “ñane nkoñ ’isi.” (Yôhanes 12:31; 14:30; 16:11) Yésu a bé yi le Nsohop a ntééda bôt ikété jiibe, a nyumus ki bo kayéle ba yén bañ péé kiki mbañ i Djob inyu dilo di bé lama lo i niiga. (Sôfônia 1:14) Satan a ngwélél bikwéha bi bibase bi nkoñ isi wonsôna inyu kwés bôt ndim. Kii u nléba mu minkwel moñ ni bôt bape? Baa u nyimbe bé le Nsohop a ‘nkwés mahoñol ma bôt ba ntop bé hémle ndim,’ kayéle ba nyi bé le lisuk li hiai hini li yé bebee, ni le nano Kristô a yé Kiñe i Ane Djob? (2 Korintô 4:3-6) Ngélé yañen u ma emble bôt ba nkal le: “Minkwel minan mi nlélém bé me?” Libim li bôt li ngwés bé emble bés ngéda di noode toñle bo lelaa lisuk li nkoñ isi li ga ba.

12. Inyuki di nlama bé nwas le nsohop a lôk bés?

¹² U nimis bañ makénd moñ i yén péé i pes mbuu inyule bôt bape ba ntjél emble maliga. U nek bé hala. Ñoma Paul a bi kal baso bikristen le: “Bébomede ni nyi longe longe le ngwa Nwet w’a lo kikii mut wip a yé a nlo juu.” (Añ 1 Tésalônika 5:1-6.) Yésu a bi béhe bés le: “Yéna nkôôbaga; inyule Man mut a’ lôl ngeñ ni hoñlak bé.” (Lukas 12:39, 40) Ndék ngéda, a ga lôk limut, a tinde bo i hoñol le ba “gwé nsañ, woñi u ta ha bé.” A ga yumus bo, a tinde bo i hoñol le mam momasôna ma nke loñge ikété nkoñ isi. Lelaa di ga boñ? Hi hilo hi tjiba hi ga “hige bé [bés] “kiki mut wip”,” ibale ‘di nyén péé, di ñamp ki nyuu.’ Inyu hala nyen di nlama añ bañga i Djob hiki kel, di yoñok ngéda i ôt mahoñol més mu ngii mam Yéhôva a niiga bés.

13. Lelaa mbuu u nkoñ isi u ntihba bôt ba binam? Lelaa di nla keñge yo?

¹³ Mbuu u nkoñ isi u ntinde i ke ’ilo i pes i mbuu. Ngandak bôt i nlôôha yôña ikété mam ma nkoñ isi le ba ta ha bé “bayébél i mbu.” (Matéô 5:3) Ba njubus bomede i yéñ bigwel moo bi  nkoñ isi bi bi nhôlôs “minheña mi minsôn, ni minheña mi mis.” (1 Yôhanes 2:16) Yak bôt ba mbot mintuk ba nyumus limut i “gwés maséé ma nkoñ ’isi.” Hala nyen nsongi u manoodana u nkônde ndik bet hiki ñwii. (2 Timôtéô 3:4) Inyu hala nyen Paul a bi kal bikristen le bi “bôihe bañ minsôn i néhne minheña nwé njel,” mu kiki minsôn mi ntinde bôt i ke ʼilo i pes mbuu.​—Rôma 13:11-14.

14. Mambe mahéhna di nléba ikété kaat Lukas 21:34, 35?

¹⁴ Iloole di bana mbuu u nkoñ isi, di neebe le mbuu u Djob won u éga niñ yés, mu kiki Jéhôva a ngwélél wo inyu hôla bés i tibil yi mam m’a tagbe i dilo di nlo. ^[1] (1 Korintô 2:12) Ndi di nyi ki le i ke ’ilo i pes mbuu i ta bé jam li li nlôôha ba ndutu; yak mam ma niñ ma di nla yan ma nla yoñ bés ngandak ngéda, kayéle ma bak mam ma mbuu i pañ. (Añ Lukas 21:34, 35.) Bôt bape ba nla ndegle bés inyule di nyén péé, ndi hala a nlama bé tinde bés i nimis libak jés li yén péé. (2 Pétrô 3:3-7) Inyu hala nyen di nlama bana lem i kodba ni bilôk bikéé gwés i makoda, inyule ha nyen mbuu u Djob u yéne.

15. Kii i bi pémél Pétrô, Yakôbô, ni Yôhanes? Lelaa hala a nla pémél yak bés?

¹⁵ Libak jés li kwéha li nla tômbôs bés mu makidik més i yén péé. Yésu a bé yi le bibomb bi bôt ba binam bi nla kwés bo inyule ba ntomb i pes i minsôn. Béñge jam li bi tagbe i u ilole Yésu a nôla. Inyu tééda libak jé li maliga, a bé lama hielba yak Isañ inyu kôhna ngui. Yésu a bi kal Pétrô, Yakôbô, ni Yôhanes le ba “yén péé” i ngéda a mba a nsoohe. Ndi ba bi yimbe bé le hala a bé bé jam li minjôha. Iloole ba yééne Malét wap péé, ba bi nwas le bibomb bi minsôn gwon bi yémbél bo, ba bôdôl ke ilo. To hala kiki Yésu a bé nwaak, a bi yén yaga péé, a soohege Isañ. I jam li jon yak mawanda mé ma bé lama boñ.​—Markô 14:32-41.

16. Inoñnaga ni Lukas 21:36, lelaa Yésu a bi niiga banigil bé i ‘yén péé’?

¹⁶ I ‘yén péé’ i pes mbuu i nkobla ndik bé le di bana mahoñol malam. Ndék dilo ilole jam li bi tagbe i wom u Gétsémané li mbôña, Yésu a bi kal mi minlélém mi banigil le ba yemhe Yéhôva. (Añ Lukas 21:36.) Jon inyu yén péé i pes mbuu, yak bés di nlama soohe ibabé waa.​—1 Pétrô 4:7.

17. Lelaa di nla ba nkwoog nkaa le di yé bebee inyu mam ma nlo?

¹⁷ Kiki Yésu a bi kal le lisuk li ga “lôl i ngeñ [di] hoñlak bé,” nano a ta bé ngéda i ke ilo i pes mbuu, i noñ bieem nkoñ isi u mbôn bés, to i noñ mam ma ma nlémél minsôn nwés. (Matéô 24:44) Ikété mapep ma Bibel, Djob ni Kristô ba nkal bés mam ba ntéédana bés inyu dilo di nlo yaga yani, ba kalak bés lelaa di nla yén péé. Di nlama boñ biliya i yén mbôô i pes mbuu, di téédaga maada malam ni Yéhôva, di yéñék ki Ane Djob kiki jam li bisu mu niñ yés. Di nlama yén péé, ni yi mam ma ntagbe i len ini, kayéle di ba bebee inyu mam ma ma nlo. (Masoola 22:20) Niñ yés i yé i moo més!