BAA u nyi mankéé nu muda tole nu munlôm nu a bi ke i loñ ipe het baañal ñañ nlam u Ane ba mbéda? Bebeg le u ma badba le: ‘Kii i bi tinde bo i ke i téé likalô i loñ ipe? Lelaa ba bi kôôba inyu nson u? Baa yak me me nla boñ nlélém jam? Ibabé nkaa, loñge njel inyu kôhna mandimbhe inyu mambadga ma, i yé le di kwélés bi bilôk bikéé bi bôlôm ni bi bôda. Jon, di boñ ni hala.

Kii i bi tinde we i bôdôl hoñol i ke i loñ het batéé likalô ba mbéda? Ami, nu a gwé iloo 30 ma ñwii, a nlôl i loñ i Amérika. A ntoñol le: “Me bi tégbaha ngandak ñwii, me hoñlak i ke téé likalô i loñ ipe, ndi me bé nôgda le jam li li nlel me ngui.” Kii bi héñha mahoñol mé? A ntoñol le: “I ñwii 2014, mankéé munlôm wada bo nwaa, ba ba bé tééne likalô i loñ Bélis, ba bi naña me i yuuga bo, ni i ba nsañal ni bo inyu sôñ yada. Me bi boñ hala, hala a lémél ki me ngandak! I mbus ñwii wada, me bi ke i loñ Ghana inyu ba nsañal nyoo.”

Yak Stéfani nu a gwé bebee le 30 ma ñwii, a nlôl i loñ Amérika. Hala a yé ndék ñwii i len ini, le a bi tibil wan niñ yé, ndi a hoñol lana le: ‘Me yé mbôô, me gwé bé me nlôm to man. I pot maliga, me nla pon boñ biliya i kônde gwélél Yéhôva iloo kiki me mboñ nano.’ Kiki nyemede a bi tibil wan niñ yé, hala a bi tinde nye i ke i Ghana inyu kéñbaha nson wé u likalô. Mankéé Filip bo nwaa wé le Ida, babiina ba ba gwé iloo 60 ma ñwii, ba nlôl i Danmark. Hiki ngéda, ba bé hoñol i ke i homa batéé likalô ba mbéda. Ba bi yéñ manjel inyu yônôs ngôñ yap. Mankéé Filip a nkal le: “Ngéda di bi sôk bana pôla i boñ hala, hala a bé wengoñle Yéhôva nyen a bé kal bés le: ‘Kena ni bisu!’” I ñwii 2008, ba bi ke i Ghana, ba gwel nson nyoo iloo ñwii maa.

 Mankéé Hans bo nwaa le Bruk, ba gwé iloo 30 ma ñwii, ba bak ki basañal i loñ i Amérika. I ñwii 2005, ba bi ke i hôla bôt i ngéda mbuk mbebi keñi ba nsébél le Katrina a bi hôñ ni ngui, kayéle a tjé pes loñ yada i Amérika. I mbus, ba bi tila le ba yé bebee i hôla inyu maoñ i biloñ bipe. Hans a nkal le: “I mbus ha, di bi emble nkwel wada u likoda li ndôn, u u bé toñol le Kiñe David a bi neebe le nye bé nyen a ga oñ témpel. Jon, a bi yoñ makidik i boñ jam lipe. Lini jam li bi hôla bés i tehe le yak bés di nla neebe i boñ mam mape inyu Yéhôva.” (1 Miñañ 17:1-4, 11, 12; 22:5-11) Bruk a nkônde kal le: “Yéhôva a bé yéñ le di koode likôga lipe.”

Ngéda ba bi emble mam malam mawanda map ma ma bé gwel nson i biloñ bipe ma bi kal bo, Hans bo Bruk ba bi kônde bana makénd i noode ba basañal i loñ ipe. I ñwii 2012, ba bi ke i Ghana, ba gwel nson nyoo sôñ ina, ba hôlga likoda jada het ba ngwélél dilémb di moo. To hala kii ba bi témb i loñ i Amérika, mam ba bi tehe i Ghana, ma bi kônde ti bo ngôñ i bii Ane Djob kiki jam li bisu i niñ yap. Ibôdôl ha ngéda i, ba nhôla i maoñ ma hikuu hi loñ i Mikrônésia.

Lelaa u bi kôôba inyu ke hôla het batéé likalô ba mbéda? Stéfani a nkal le: “Me bi yéñ ba Nkum Ntat ba mpôdôl inyu i téé likalô het baañal ñañ nlam ba mbéda. Me kwélés ki mimañ mi likoda jem ni ngwélél makiiña bo nwaa, me toñle bo ngôñ yem i ke gwel nson i loñ ipe. Ndi iloo mam mana momasôna, me bééna lem i soohe Yéhôva inyu kal nye ngôñ yem. *” I nlélém ngéda, Stéfani a bé boñ biliya le a pémés bañ ngandak moni. Hala a bi hôla nye i tééda moni kayéle a la niñ i loñ ipe.

Hans a ntoñol le: “Di bi soohe Yéhôva le a éga bés, inyule di bé bebee i ke to numbe homa a ñep bés. Ikété masoohe més, di bé sima hilo hi  tôbôtôbô di bi pohol inyu bôdôl yoñ bitelbene i yônôs ngôñ yés.” Nye ni nwaa ba bi tilna dikuu di biloñ dina. I mbus ngéda, hikuu hi loñ i Ghana hi timbhe bo. Jon ba bi ke nyoo ni mahoñol le ba ga yén ndik nyoo sôñ iba. Hans a nkal le: “Di bi lôôha gwés mangéda di bi tégbaha ni likoda, kayéle di yén nyoo iloo kiki di bi tjek mam més.”

Mankéé George bo nwaa le Adria, ba gwé iloo 30 ma ñwii, ba nlôl i loñ Kanada. Ba bi tééda mu mahoñol map le Yéhôva a nsayap bitelbene bilam, he makidik malam ndik bé. Jon ba bi yoñ bitelbene bilam inyu yônôs ngôñ yap. Ba bi sébél mankéé nu muda wada nu a bé i Ghana, i homa nu a bééna ngôñ ni batéé likalô. Ba bat nye ngandak mambadga. Ba tilna ki hikuu hi loñ i Kanada ni hikuu hi loñ i Ghana. Adria a nkal le: “Di bi yéñ manjel inyu kônde suhus likala jés li niñ iloo kiki ngéda bisu.” Mana makidik ma bi hôla bo i ba bebee i ke i Ghana i ñwii 2004.

Mambe mandutu u bi boma ngéda u bi ke nyoo, ni lelaa u bi kolba mo? Ndutu i bisu i mankéé Ami i bé le, a bé ñee loñ yé, ni bôt bé. A nkal le: “Mam momasôna ma bé mahéñha ngandak ni mam me bi meya.” Kii i bi hôla nye? A ntimbhe le: “Bôt bem ba lihaa ba bé sébél me, ba kalak me le ba yé maséé ni jam me yé boñ. Hala a bi hôla me i kena nson wem ni bisu. I mbus ngéda, me bi bôdôl tehe bôt bem ba lihaa ni njel internet, me kwelek ni bo. Kiki di bé tehna hala hiki ngéda, me bé nôgda ha bé le ba yé me haa.” Mankéé Ami a ntoñol le kiki a bi yila liwanda ni mankéé muda wada nu Ghana, hala a bi  hôla nye i tibil nok bilem bi matén mape. A nkal le: “Liwanda jem li jon li bi yila nhôla wem. Me bé ke i nyeni ngéda me bé nok bé inyuki bôt ba mboñ mam ntén mpe. Ni mahôla mé, me bi nigil i yi mam me nlama boñ ni mam me nlama keñgle. Hala a bé nseñ ngandak inyu hôla me i gwel nson wem ni maséé.”

George ni Adria ba ntoñol le, ngélé yap bisu i ke i Ghana, ba bi nôgda wengoñle ba ntémb i ngéda kôba. Adria a nkal le: “Iloole di gwélél kei i i njôa mambot, di bé jôa mo ikété minlôñga. Hala a bé wengoñle yak ngéda i lam bijek i bé nom jôm ngélé iloo kiki di bi meya. Ndi i mbus ndék ngéda, mandutu més ma bi yila ndik kiki mam ma mondo di bé boma.” Yak Bruk a nkal le: “To hala kiki bés basañal di mboma mandutu, ndi di niñ yaga ikété maséé. Ngéda di nhoñol mam malam momasôna di nkôhna, ma yé kiki bomb u biloñge bi mbônji di ndiihe ngandak.”

Inyuki u nla ti bôt bape makénd i pohol unu ntén nson u Ane? Stéfani a nkal le: “I téé likalô i homa u mboma bôt ba nyamnda ni ngôñ i yi maliga ni i nigil Bibel ni we hiki kel, i tina ngandak maséé. Makidik mem i ke inyu gwel nson i homa batéé likalô ba mbéda, i bé toi makidik malam!” I ñwii 2014, Stéfani a bi bii Arôn. I len ini, ba ngwel nson i hikuu hi loñ i Ghana.

Kristina a yé nsañal nu a gwé iloo 30 ma ñwii, a nlôl i loñ Jaman. A bi gwel nson i loñ Bôlivia ilole a nke i loñ Ghana. A nkal le: “Hala a yé loñge jam kiyaga. Kiki me yé haa ni lihaa jem, me nsoohe Yéhôva hiki ngéda le a hôla me. Iloo kiki ngéda bisu, me nôgda le a bi kônde yila kiki isañ nu a ntôñ me. Me bi nôgda ki maada ma bas bas ma ma yé ikété litén li Yéhôva. Nson unu u nkônde lona me maséé i niñ.” Hala a yé ndék ngéda nano le Kristina a bi biiba ni Gidéôn. Boba ba nkena nson wap ni bisu i Ghana.

Mankéé Filip bo Ida ba ntoñle bés kiki ba bi boñ inyu hôla bôt ba bé niiga Bibel i boñ mahol. Ba nkal le: “Di bééna 15 gwigil, ndi di bi suhus nsoñgi u gwigil, di tééda ndik 10 gwigil, kayéle di bé yoñ ngéda inyu tibil niiga bo.” Baa hala a bi lona baudu bisai? Mankéé Filip a ntoñol le: “Me bi nigil ni mañge wanda wada le Michel. A bé bebee i nigil hiki kel, a kôôbaga ki yigil yé loñge. I mbus sôñ yada ndigi, di bi mélés ini kaat le Kii Bibel i niiga bés. I mbus ha, Michel a yila ntéé likalô nu a yé ngi kôs sôble. Kel yé bisu i likalô, a bi bat me le: ‘Baa u nla hôla me i tégbaha gwigil gwem bi Bibel?’ Me bi béñge nye, me bak nhelek. Michel a bi kal me le a bi bôdôl tégbaha gwigil baa, ni le a gwé ngôñ ni mahôla mem inyu tégbaha gwo.” Ni ntehe nga? Ngôñ i batéé likalô i yé ngandak kayéle yak banigil Bibel ba nyila baniiga bôt bape Bibel!

Mankéé nu muda le Ami a ntoñol lelaa i bi yoñ bé nye ngandak ngéda, inyu yi le ngôñ batéé likalô i yé keñi i homa a bééne. A nkal le: “Ndék ngéda i mbus malo mem i Ghana, me bi téé likalô i ngim mbai, di yéñék bôt ba mbuk. Mu mbai i yotama, di bi boma ndik bé mbuk yada, ndi di bi boma bôt ba mbuk juem!” I mbus ngéda, Ami a bi biiba ni Éric. Boba ba yé basañal ba tôbôtôbô. Ba nke i makoda het ba ngwélél dilémb di moo, inyu hôla iloo 300 batéé likalô ba ba yé mbuk, ni bôt bape ba ba ngwés maliga mu loñ i. Inyu George ni Adria, i gwel nson i loñ i Ghana i bi ti bo pôla i tehe ni bomede le, biliya bi mbéda inyu ba basañal i biloñ bipe. Kinje maséé ba bééna ngéda ba bi kôs léta, i i bé naña bo i ba baudu ba ndap suklu i Giléad i nyônôs 126! I len ini, ba yé basañal i loñ i Môsambik.

Hala a nyônôs miñem ni maséé i tehe ngandak bilôk bikéé i biloñ bipe, i i nsal ni bilôk bikéé ba nkoba mu biloñ bi, kayéle ba mbumbul nson ntôñ. (Yôhanes 4:35) Hiki sonde, bebee le 120 ma bôt i nkôhna sôble i Ghana. Ndik kiki ini 17 bilôk bikéé, i i ngwel nson i Ghana het ngôñ batéé likalô i yéne, dikôô di batéé likalô ni nkoñ isi wonsôna di bi bana makénd i ‘ti bomede nkikip’ ni ñem wap wonsôna, inyule ba ngwés Yéhôva. Ba ngwel nson i bahoma het ngôñ batéé likalô i yé ngandak. Ibabé pééna, nya bagwelnson i, i nkônha Yéhôva maséé!​—Tjémbi 110:3; Bingéngén 27:11.