1, 2. Imbe tembee i bi lona bôt ba binam bikuu bi bi nlôôha bibe, njee a bot yo?

BÔT ba bi bañ gwom kiki bo téléfôn, lambe i malétrik, matôa, ni kei i nsunus malép. Gwom bi, bi nlémés niñ yés i len ini. Ndi yak mam mape ma bi béña, ma ma nhubus niñ yés​—kiki bo ngaa, siga, ni bakindim bakeñi, inyu sima ndigi ndék mam i. Ndi ilole gwom bi bi mba, ngim jam i bi bôk i bôña, i i bi lona bôt ba binam bikuu bi bi nlôôha bibe. Baa ni nyi kii di ngwés pôdôl? Bitembee! Tembee i yé i añle mut numpe ngim jam wemede u nyi le i ta bé maliga inyu yumus nye. Njee a bot tembee i bisu? Yésu Kristô a bi yelel “Nsohop” ngéda a sébél nye le “isañ bitembee.” (Añ Yôhanes 8:44.) Ndi ngéda mbe a pot tembee i bisu?

² Hala a bôña nano a yé dikôô di nwii i wom Éden. Babiina ba bisu, hala wee Adam ni Éva, ba bé niñ loñge ikété Paradis Nhek wap a ti bo. Ha ngéda i nyen Satan a lo i noode bo. A bé yi loñge loñge le Djob a ti bo oda le ba je bañ “matam ma e i yi loñge ni béba,” tiga le ba wo inyu ngimanôgla yap. Ndi to hala, Satan a gwélél nyoo inyu pôdôs Éva, ni kal nye le: “N’a wo yaga bé [tembee i bisu ini]. Inyule Nyambe a nyi le kel ni nje mu, ha nyen mis manan m’a yiblana, bé ki n’a ba kii Nyambe le ni yik loñge ni béba.”​—Bibôdle 2:15-17; 3:1-5.

3. Inyuki di nla kal le tembee i Satan i bééna nsoñgi mbe, ni kii hala a bi sôk lona?

 ³ Tembee i Satan i bééna nsoñgi mbe, inyule a bé yi loñge loñge le ibale Éva a nhémle bitembee gwé, ndi a je litam li, ki a bi wo. Ndi, Adam bo Éva ba bi ndogbene Yéhôva, ba wo. (Bibôdle 3:6; 5:5) Ni le, ni njel béba i nyen, “nyemb i bi ane . . . , i ngii [bôt ba bi] boñ bé béba kiki i Adam i lel a lel mbén.” (Rôma 5:12, 14) Inyu hala nyen di ta bé le di ba peles, di ta bé to le di niñ i boga ni boga kiki Djob a bé sômbôl inyu yés. Maselna ni hala, bôt ba binam ba nla ndigi niñ “70 nwii, to 80 nwii inyu [nwet a nlôôha bana] ngui.” Ndi yak mu ngéda i, niñ i mbéna ba nyonok ni “ndumb-ba ni ndutu.” (Tjémbi 90:10) Kinje ndutu tembee i Satan i bi lona!

4. (a) Mambe mambadga di nlama ba bebee i timbhe? (b) Inoñnaga ni kaat Tjémbi 15:1, 2, njee a nla ba liwanda li Yéhôva?

⁴ Ngéda a bé toñol maboñok ma Nsohop, Yésu a kal le: “A ntelbene bé maliga, inyule maliga ma ta bé ikété yé.” Letee ni len, Satan a mah ba bé mut maliga, inyule a nke ni bisu i ‘yumus nkoñ ’isi wonsôna’ ni bitembee gwé. (Masoola 12:9) Di gwé bé ngôñ le Nsohop a yumus bés. Jon, di wan mana mambadga maa: Lelaa Satan a nyumus bôt ba binam? Inyuki bôt ba mbéna tembee? Ni lelaa di nla unda le di ‘mpot maliga’ ngéda yosôna, di undga ni i njel i le, di ngwés bé nimis liwanda jés ni Yéhôva kekikel?​—Añ Tjémbi 15:1, 2.

5. Lelaa Satan a nyumus bôt ba binam i len ini?

⁵ Nôma Paul a bé yi le di nla keñgle ‘dipa di Satan, inyule di nek bé tjo.’ (2 Korintô 2:11) Di nyi le nkoñ isi wonsôna​—hala wee kwéha base, mam ma m’bô, ni hép u mam ma nyuñga​—u niñi i si ane i Nsohop. (1 Yôhanes 5:19) Jon hala a nhélés bé bés le, Nsohop ni mimbuu nwé mimbe ba ntinde bôt bakeñi i ‘pot bitembee.’ (1 Timôtéô 4:1, 2) Hala a yé toi maliga ni bôt ba nyuñga bakeñi ba ba ngwélél manjel ma nkoda inyu tinde ngandak bôt i somb gwom bi nla tééñga mbôô wap.

6, 7. (a) Inyuki baéga base ba ba ntembee ba nlôôha boñ béba? (b) Bimbe bitembee ni ma nok baéga base ba niiga?

⁶ Bitembee bi baéga base gwon bi nlôôha bibe. Inyuki? Inyule ibale mut a nhémle bikwéha bi biniigana bi, ndi a kahal bana maboñok Djob a ñoo, a nla nimis niñ boga. (Hôséa 4:9) Yésu a bé yi le baéga base ba ngéda yé ba bé béba. A kal bo i mbombom le: “Ngoo ni bé, a bayimbén ni Farisai, bôt ba bihéñba! Inyule ni nhiôm lom ni mambok le ni yilha to mut wada mbôn; ndi a nyila bañ yo, ni nyilis nye man Géhena [tjiba i boga] iloo bébomede maloa ma.” (Matéô 23:15) Yésu a bi gwélél bibuk bi ngui inyu pôdôl kogse i bé bem bana baéga ba kwéha base. Ba bé lôl toi ni ‘isañ wap le Nsohop, nu a bé mut manola.’​—Yôhanes 8:44.

⁷ Hala a yé nlélém i len ini ni baéga ba kwéha base. Ba mbéna begel môl makeñi kii bo pastô, pada, rabi, ni mape. Nlélém kiki baéga ba hiai i bisu, ba len “ba nkéñ maliga” ma Bañga i Djob, ‘ba lugga maliga ma Nyambe ni bitembee.’ (Rôma 1:18, 25) Ba nhôñôs biniigana bi bitembee kiki bo bini le: “Mut binam a nwo yaga bé, tole ngéda a nwo ngim yom i mpam ikété yé, yon i nke i jôp ikété hégél ipe, ni mini minkoda mi  mahoñol le, Djob a neebe le bôlôm ba lalna baso bôlôm, tole bôda ba lalna baso bôda, ni le ba biiba, a gwéhék ki i bet ba ngwés ntén niñ u.

8. Bimbe bitembee di mbem le bôt ba m’bô ba bot ndék ngéda, ndi kii di nlama bigda?

⁸ Bôt ba m’bô ba ngwélél bitembee inyu yumus bôt ba binam. Ikété bitembee gwobisôna bôt ba m’bô ba mbot, bi bi nlôôha bibe bi yé bi b’a pémés tokekii, ngéda b’a kal le: “Di gwé nsañ, woñi u ta ha bé! Ha ni nyen mbuma w’a nyek bo.” Di yoñ yihe le biliya ba mboñ inyu kwés bés nkaa le mam ma nke i lama, bi yumus bañ bés! Ntiik, di “nyi loñge loñge le ngwa Nwet w’a lo kiki mut wip a yé lo juu.”​—1 Tésalônika 5:1-4.

9, 10. (a) Inyuki bôt ba ntembee, ni limbe lisuk? (b) Kii di nlama bé hôya inyu Yéhôva?

⁹ Ngéda yom i mondo i ntip pam, tole ba nkônde lémés yo, ba mbéna bulus yo. Nlélém jam won u yé u bôña ni bitembee, ni lini libak le, ndik bôt bakeñi botama bé bon ba mbéna tembee, yak bana bape ba mboñ nlélém. Kiki Y. Bhattacharjee, a bi tila i kégikel wada, i si ño nkwel le: “Inyuki di ntembee?” “bitembee bi nyiba nano kiki ngim lem bôt ba binam ba gwé matjél.” Bôt ba mbéna tembee inyu sôñ bomede, tole inyu nene. Ba ntembee inyu hô mahôha map ni bikuu ba nkand, tole inyu ôt ngim nseñ i mam ma nyuñga ni inyu yéñe yap. I kaat i bé i kal le, ngim bôt i “tembee bakén, bôt ba nsal ni bo, mawanda map, ni bôt bape ba ngwés ibabé ndutu yo ki yo.”

¹⁰ Lisuk li bitembee bi gwobisôna li yé le kii? Bôt ba bôdlana ha bé ñem wada ni nuu, yak maada malam ba gwé ni bape ma nla ôbi. Kiki hihéga, ni hégda njôghe i nla ba ngéda muda a nlôk nlôm nu a tiñi ni nye, ndi a gwéélak bitembee inyu hô ndéñg yé. Tole ni hégda le munlôm wada nu a ntééñga nwaa ni bon i mbai, ndi i ti, a undga le a ngwés bo ngandak. Ndi di nlama bigda le, i nya bôt i, i nla tembene bôt bape, ndi ha Yéhôva bé, inyule “mam momasôna ma yé nso, ma bémbi ki bisu” gwé.​—Lôk Héber 4:13.

11. Kii ndémbél ibe i Anania bo Safira i niiga bés? (Bénge titii i bibôdle.)

¹¹ Kiki hihéga, Bibel i ñañle bés lelaa ‘Satan a bi yôñôl ñem’ u babiina bada i hiai bisu i tembene Djob. Anania bo Safira ba bi ôô jimb inyu lôk baôma. Ba bi nuñul wom wap ndi ba bi ti bé moni nwominsôna yak baôma. Babiina ba, ba bééna ngôn le ba tehe bo i likoda kiki bôt ba nkap ngandak mu kii ba ti moni, ki le maliga bé ma. Ndi, Yéhôva a bi tehe yom ba bi boñ, a kogse ki bo.​—Minson mi baôma 5:1-10.

12. Kii i ga pémél bôt ba ntjél tam bibéba gwap ni ba bitembee, Inyuki?

¹² Lelaa Yéhôva a ntehe bitembee? Satan ni bôt ba bobasôna ba ntjél tam bibéba gwap, yak ni bôt ba bitembee b’a les bé “titimba hié.” (Masoola 20:10; 21:8; Tjémbi 5:7) Inyuki? Inyule i mis ma Yéhôva, bôt ba bitembee ba, ba yé nlélém kiki i bet ‘ba mboñ mam ma nsuñgaha Nyambe ñem.’​—Masoola 22:15, matila i si lipep i MN.

13. Kii di nyi inyu Yéhôva, ni kii i yi i, i ntinde bés i boñ?

¹³ Di nyi le Yéhôva ‘a ta bé mut le a tembee.’ Ñ, “Nyambe a ta bé le a tembee.” (Ñañga Bôt 23:19; Lôk Héber 6:18) “Yéhôva a ñoo . . . hilémb hi bitembee.” (Bingéngén 6:16, 17) Inyu lémél Djob, di nlama niñ inoñnaga ni  matéak mé inyu maliga. Inyu hala nyen ‘di teembana bañ bés ni bés.’​—Kôlôsé 3:9.

14. (a) Kii i mboñ le di ba maselna ni bôt ba kwéha base? (b) Toñol litiñ di nléba i kaat Lukas 6:45.

¹⁴ Ni imbe njel bañga bikristen i yé maselna ni bôt ba kwéha base? Di ‘mpot maliga.’ (Añ Sakaria 8:16, 17.) Paul a kal le: “Di ñéba bésbomede manjel momasôna kiki minlimil, . . . i lipôdôl li maliga” (2 Korintô 6:4, 7) Yésu a kal inyu mut binam le: “Mam ma nyon ñem [mut] mon nyo wé u mpot.” (Lukas 6:45) Jon loñge mut, nu ñem u yé nyonok ni maliga, a ga pot ndik maliga. Ha ngéda i, a’ pot maliga manjel momasôna, inyu mam makeñi ni matitigi. A ga ba maliga ngéda a nkwélés bakén ba bôt, mawanda mé ma bôlô, mawanda mé mape, ni bôt a ngwés. Di béñge ndék dihéga di ñunda lelaa di nla ba maliga ikété mam momasôna.

15. (a) Inyuki i mah ba bé njel pék i yéñ bana masu ima? (b) Kii i nla hôla boñge ba wanda i kolba ngui i bilôñ bibe? (Béñge matila i si lipep.)

¹⁵ Ibale u yé mañge wanda, kii i nla pémél we ibale u ngwés lémél bisega gwoñ? Boñ biliya bi ngui le u nigle bañ i bet maboñok ma ñunda le ba gwé masu ima. Ngéda ba yé ni bôt bap ba lihaa ni ba likoda, maboñok map ma gwé bé maada mo ki mo ni ngéda ba yé ni boñge ba wanda ba ba ta bé Mbôgi Yéhôva tole ngéda ba nkwel ni bôt i internet. Ha ngéda i, ba nla yak pot mpuñgu, ba habga kiki bôt ba nkoñ isi, ba emblege minsik mi mpuñgu, ba hiôôk moog, ba ôdôk hibañga, ba pamnaga boñge bôda tole ba bôlôm bisôsôli, ni mam mape ma nlôôha mabe. Ba niñ ikété bitembee, ba ntembene bagwal bap, lôk kéé yap i pes mbuu, yak Nyambe. (Tjémbi 26:4, 5) Yéhôva a nyi ngéda di ‘nti nye lipém ni bibép gwés, ndi miñem nwés mi hiambaga nonok ni nye.’ (Markô 7:6) I nlôôha ba loñge i noñ maéba ma ngén ini i nkal le: “Ñem woñ u kil bañ baboñbéba njôñ, ndi u téñbe ni woñi Yéhôva nkôm kel.”​—Bingéngén 23:17. *

16. Mambe maada ma yé ipôla i pot maliga, ni i yônôs mapep inyu gwel nson u tôbôtôbô?

¹⁶ Bebek le u ngwés yila nsañal nu ngéda yôsôna, tole u nsômbôl gwel  nson u tôbôtôbô kiki bo sal i Bétel. I yé nsen ngéda u yônôs lipep le u ba maliga mu kii u ntimbhe mambadga momasôna ma ma mbéñge mbôô woñ, mintuk u mpohol, ni maboñok moñ, ni le mandimbhe moñ ma ba toi maliga. (Lôk Héber 13:18) U ga boñ lelaa ibale u nôgda le u bi boñ ngim jam i i bi hindha Djob ñem, tole i i mboñ le kiññem i ntééñga we, inyule u bi yeelene bé yo mimañ? U nlama bat bo mahôla inyu boñ le u lah sélél Djob ni kiññem i mpôp.​—Rôma 9:1; Galatia 6:1.

17. Kii di nlama boñ ngéda bakolba bés ba mbat bés mambadga inyu tinde bés i yelel lôk kéé yés?

¹⁷ Kii u nlama boñ ibale ngomin a nsôña le ni kena nson Ane ni bisu i loñ nan, ndi a bat we le u yelel lôk kéé yoñ? Baa u yé nyégsaga i kal mam momasôna u nyi? Yésu a boñ lelaa ngéda ngomin i Lôk Rôma i bé kéés nye? Inoñnaga ni litiñ li Bibel lini le, ngim ngéda i yé “i mom nwee, ni ngéda i pot,” ngim mangéda Yésu a bé pot bé buk to yada! (Ñañal 3:1, 7; Matéô 27:11-14) Ha nya ngéda i, i nla ba nseñ i mom nwee, inyu sôñ lôk kéé yés.​—Bingéngén 10:19; 11:12.

18. Kii di nlama boñ ibale mimañ mi mbat bés mam ma mbéñge lôk kéé yés?

¹⁸ Nano kii u nla boñ ibale mankéé wada likoda a mboñ béba ikeñi, ndi u nyi jam li? I nla pam le mimañ, mi Nyambe a bi bééga mbegee i tééda likoda mapubi, mi bat we le u añle bo jam li ntagbe. U ga boñ lelaa, téntén ibale mankéé nu a yé liwanda joñ, tole mut woñ lihaa? “Nu a mpot maliga, nyen a ñéba telepsép.” (Bingéngén 12:17; 21:28) Inyu nôgôl litiñ li, iloole u kal pes maliga tole u kôde mo, u nlama kal mimañ maliga momasôna. Ba gwé kunde i yi mam ma ntagbe inyu tibil hôla mboñbéba i témbna maada mé malam ni Yéhôva.​—Yakôbô 5:14, 15.

19. Kii di ga nigil i yigil i noñ?

¹⁹ Ntôp tjémbi a soohe Yéhôva le: “U nsômbôl maliga ikété matihil ma ñem.” (Tjémbi 51:8) David a bé yi le, i ba maliga i nlôl ikété kété yés, hala wee i ñem wés. Bañga bikristen i ‘mpot maliga wada ni nuu ikété manjel momasôna.’ Njel ipe di nla gwélél inyu unda le bés bagwelnson ba Nyambe di yé maselna, i yé le di niiga bôt bape maliga mé mu nson wés likalô. Yigil i noñ ha, yon i ga niiga bés lelaa di nla pam i boñ hala.