1. Lelaa gwéha i nene ipôla bagwélél ba Nyambe?

BAGWÉLÉL ba Nyambe ba yé lihaa li mbuu li li nyiba inyu gwéha yap. (1 Yôh. 4:16, 21) Mangéda mape, ba mboñ bisesema bikeñi inyu lôk kéé yap, ndi libim li ngéda, ba mbôñôl yak bo disiina di mam inyu unda le ba ngwés bo. Ngéda di ntôñ ni bôt bape di undgaga bo loñgeñem, di nyila “bakôna Nyambe kiki bon a ngwés.”​—Efé. 5:1.

2. Lelaa Yésu a bi kôna gwéha i Isañ?

² Yésu a bi kôna Isañ i nya i yôni. Yésu a kal le: “Lona meeni, bé bobasôna ba ni ntumbba ni bééga ki mbegee i nyét, me me nti bé noi . . . , inyule me yé nwee ni ñem nsôhga.” (Mat. 11:28, 29) Ngéda di nkôna ndémbél i Kristô ‘nu a ntôñ diyeyeba,’ di nkôhna bisai bi Isañ wés nungingii, lôñni bañga maséé. (Tjé. 41:2) Nano, di tehe lelaa di nla unda le di ntôñ bôt ikété ndap lihaa, i likoda, ni i likalô.

3. Inyu munlôm, lelaa i nok ni tôñ nwaa wé bi nkiha lôñ? (Béñge titii i bibôdle)

³ Balôm ba nlama yon ño inyu tôñ bôt bap ikété ndap lihaa. (Ef. 5:25; 6:4) Kiki hihéga, Bibel i nti bo makénd i yén ni baa bap “lôñni yi”​—hala nla ki kobla le “i yoñ ndun ni bo; i nok bo.” (1 Pét. 3:7) Nok ni tôñ mut bi nkiha ntôñ. Kiki hihéga, munlôm nu a ntôñ nwaa wé, a nyi le nwaa wé a yé nu bona nye ba nkola; nwaa wé a yé mahéñha ni nye ikété ngandak manjel, ndi hala a nsômbôl bé kal le nye munlôm a nloo nwaa nwé. (Bib. 2:18) A ntôñ ki ni yom nwaa a nôgda, a yoñok nye ni ét nyuu ni lipém. Muda wada i Kanada a kal inyu nlôm le: “A tah a yanak bé mahoñol mem, to kal me le: ‘Hala bé nyen u nlama hoñol.’ A yé ki mut nu a nyi emble bôt. I ngéda a nhôla me i kodol litehge jem inyu ngim jam, a mboñ hala ni ngandak liyômba.”

4. Ikété maada mé ni bôda bape, lelaa munlôm a ñunda nwaa wé le a ntôñ nye?

⁴ Munlôm a ntôñ nwaa nwé, a nyoñ yihe ni yom nwaa a nôgda i ngéda nye munlôm a yé ni bôda bape. A ga tonda bé bôda bape, to nun bo ni bisômble bibe. A nlama ki tjél bana mahoñol mabe ma, ngéda a njôp i bisite bi internet. (Hiô. 31:1) Ntiik, a tiñi ni nwaa wé, ha ndik bé inyule a ngwés nwaa, ndi yak inyule a ngwés Nyambe, ni le a ñoo béba.​—Añ Tjémbi 19:15; 97:10.

5. Lelaa muda a nla unda le a nok nlôm, a tôñôk ki ni nye?

⁵ Ngéda munlôm a nkôna ndémbel i gwéha i nu a yé ño wé, hala wee Yésu Kristô, ha nyen a nhôla yak nwaa wé i hôlôs ni i ti nye “njôôñ lipém.” (Ef. 5:22-25, 33, MN) I yé pes, lipém muda a nti nlôô wé, li ga tinde nye i nok nlôm ni i tôñ nye. A ga unda le a nok nlôô wé ni i tôñ nye ngeñ i mbéda le nlôm a tégbaha jôga li ngéda i mam ma ntôñ, tole ngeñ a gwé mam ma ntééñga nye mu mahoñol. Munlôm wada nu a yé i loñ Ngisi a nkal le: “Ngim mangéda, nwaa wem a yé a yimbe mahéñha mu libak jem, le ngim jam i ntééñga me. Ha nyen a ngwélél litiñ li yé kaat Bingéngén 20:5, to hala kii i yé i béda le a bem loñge ngéda inyu “ap” mu mahoñol mem, ibale jam li, me yé kunde i kwel jo ni nye.”

6. Lelaa bés bobasôna di nla ti boñge makénd le ba tôñ bôt bape, ni lelaa hala a nla bane i boñge ba nseñ?

⁶ Ngéda bagwal ba ntôñna bo ni bo, ba yé loñge ndémbél inyu bon bap. I maliga, bagwal ba nlama ba bôt ba bisu i niiga bon bap i tôñ ni bôt bape. Kiki hihéga, bagwal ba nla niiga bon bap le ba ke bañ ngwéé i ndap Ane. Ngéda bôt ba nkodba inyu tégbaha loñge ngéda, bagwal ba nlama kal bon bap le ba nwas le mimañ mi bôt mi bôk ndugi mi yoñ bijek. I yé maliga le, bôt bobasôna i likoda ba nla nit bagwal. Kiki hihéga, ngéda mañge a mboñ jam lilam​—bebek le a nyible bés likôga​—di nlama ti mañge nu bibégés. Hala a nla boñ le a nok loñge, ni le ñem wé u tibil nôgda le “ti i nlona maséé iloo kôhna.”​—M.B. 20:35, MN.

7. Lelaa Yésu a bi yoñ ndun ni mut ndok, ni bimbe biniigana di nla ôt mu ndémbél Yésu?

⁷ Kel yada, Yésu a bé Dékapôli, bôt ba “lona nye mut ndok wada nu a ba pot bé loñge.” (Mar. 7:31-35) Iloole a tibil nye i ti bôt, Yésu a bôk “a héya nye ikété limut,” ndi to le a mbuubaha nye. Inyuki? I mpôôna le libak li mut nu, li  bé boñ nye le a wo nyuu ikété limut. Bebek le Yésu a bi yi hala, jon a bi kena nye ipañ, inyu mbuubaha nye. Maliga ma yé le, i len ini, di nla bé boñ manyaga ma. Ndi di nla​—ndi nlama ki​—tôñ ni lôk kéé yés i pes mbuu, hala wee ni mam ba gwé ngôñ, ni lelaa ba nôgda. Ñôma Paul a tila le: “Di béñgna ki bés ni bés, le ndi hi mut a nyégha maasañ nyuu i kôna gwéha ni minson minlam.” (L.Héb. 10:24) Yésu a bi nok yom mut ndok a bé nôgda, jon a bi yoñ ndun ni nye. Kinje hihéga hilam inyu yés!

8, 9. Lelaa di nla unda le di ntôñ mimañ mi bôt ni bibôk bi bôt? (Ti dihéga.)

⁸ Unda le u ntôñ ni mimañ mi bôt, ni bibôk bi bôt. Bañga bikristen i nlôôha yiba inyu gwéha i gwé ipôla yap. (Yôh. 13:34, 35) I gwéha i, i ntinde bés i yoñ bitelbene inyu hôla mimañ mi bôt, ni bibôk bi bôt, i ke makoda, ni i añal ñañ nlam. Di mboñ hala to ibale biliya ba mboñ bi nla bana minwaa. (Mat. 13:23) Mikael nu a nkil i yééne i i gwé makôô, a ndiihe mahôla ma lihaa jé ni ma lôk kéé i mbuu, mu juu li likalô jé. A nkal le: “Me nla ke bebee le i makoda momasôna, ni ke likalô hiki ngéda, inyule bobasôna ba nhôla me. Me ngwés téntén likalô li mbamba.”

⁹ Ngandak mandap ma Bétel i gwé mimañ mi bôt ni bibôk bi bôt. Mimañ mi likoda, mu lem yap i tôñ ni bôt bape, mi ñunda bo gwéha, ngéda mi ntjek mam i nya i yé le ba yoñ ngaba i likalô ni njel téléfôn ni biléta. Mankéé Bill, nu a gwé 86 nwii, a ntila biléta inyu bôt ba nyén i bahoma ba nlôôha haa; a nkal le: “Di ndiihe nsima i tilna bôt biléta.” Mankéé Nancy, nu a gwé bebee le 90 ma nwii, a nkal le: “Me ntehe bé litila biléta kiki i yônôs ndik minkude ni mapep. Ndi, kiki likalô. Bôt ba gwé ngôñ i yi maliga!” Sita ipe le, Ethel nu a bi gwéé i nwii 1921, a nkal le: “Me meya njôghe. Dilo dihogi, yak haba mbot i nai me.” Ndi to hala, a nok maséé i téé likalô ni téléfôn, a gwé ki biloñge bi mapeple. Mankéé Barbara, nu a gwé 85 nwii, a ntoñol le: “Kiki me yé nkônôl, i pam i likalô hiki ngéda li nlédél me ngandak. Ndi likalô li téléfôn li nti me pôla i kwel ni bôt bape. Me nti we mayéga, a Yéhôva!” Hala a bi boñ bé ngim nwii, le ntôñ wada u tik mimañ mi bôt u bi tégbaha 1 228 ngeñ i likalô, ba tila 6 265 biléta, ba sébél iloo 2 000 bôt i téléfôn, ba kap ki 6 315 bikaat! I pot maliga, biliya bi, bi bi kônha ñem u Yéhôva maséé!​—Bin. 27:11.

10. Lelaa di nla hôla lôk kéé yés i tibil ôt nseñ ni makoda més ma bikristen?

¹⁰ Unda le u ntôñ bôt i makoda més. Di gwé ngôñ le lôk kéé i tibil ôt nseñ ni makoda di ntégbaha. Di nla hôla bo i boñ hala ngéda di ntôñ toi bo. Ndi lelaa? Njel yada i yé le u lo i ngeñ, inyu boñ le u tééñga bañ bôt yañga. I yé maliga le, mpuhge ngéda u nla boñ bés le di tiñha ngim mangéda. Ndi ibale di gwé lem i sôk, di nlama hek pék i yi lelaa di nla boñ mahéñha inyu unda le di nlôôha tôñ bape. Di tééda mu mahoñol le Yéhôva bo Man wé bon ba naña bés. (Mat. 18:20) Ba kôli le di ti bo njôôñ lipém!

11. Inyuki bilôk bikéé bi bi gwé minkwel i likoda, bi nlama noñ mabéhna di nléba i kaat 1 Korintô 14:40?

¹¹ I tôñ ni bilôk bikéé i nkobla ki le di noñ mabéhna mana le: “Mam momasôna ma bôña loñge ni ikété oda.” (1 Kor. 14:40, MN) Bilôk bikéé bi bôlôm bi bi gwé minkwel i likoda, bi ñunda le bi noñ mabéhna ma ngéda bi nje bé ngeñ. Liboñok li, li ñunda ndik bé le bi  ntôñ ni nti nkwel a noñ ha, ndi yak ni likoda. Bilôk bikéé bihogi bi nlama ke ntandaa liké inyu huu mambai map. Bipe bi nlama yoñ matôa makeñi tole mashin. Bipe ki bi yé mbiibaga ni basobiina ba ba ta bé i ntôñ, ba bemek ki le bi pala huu.

12. Inyuki mimañ mi mi nsal ni ngui mi kôli ‘ni lipém ni gwéha’ yés? (Béñge minkéñék mi matila le “ Di unda bet ba ñéga bés le di ntôñ bo.”)

¹² Batééda bémba i pes mbuu, ba ba nsal ni ngui ikété likoda, ba bôgnaga nson u añal ñañ nlam ni makénd, ba kôli le di gwés bo ni diihe bo. (Añ 1 Tésalônika 5:12, 13.) Ibabé pééna, ni ndiihe biliya gwobisôna mimañ mi likoda mi mboñ inyu nan. Jon, ikété manjel momasôna, ni unda le ni yé maséé i sal ni bo, ni i nit bo. I ngii mam momasôna, “ba ntat nom nan kiki bôt ba nlama timbhe inyu nan.”​—L.Héb 13:7, 17.

13. Bimbe biniigana di nla ôt mu kii Yésu a bé yoñok bôt?

¹³ Yésaya a bi legel inyu Yésu le: “A’ bôk bé mbéhak lindomboo [tole likai li sédi]; a’ lém bé to nsiñga u nloñ limha.” (Yés. 42:3) I gwéha Yésu a bééna inyu bôt i bi boñ nye le a nôgda yom ba bé nôgda. A bé nôgda nduña mahoñol i bôt ba ba bé kiki likai li sédi, tole kiki nsiñga u lambe i môô, u u yé bebee ni lém. Jon, a bé tôñ bôt, a bak liyômba ni wongut. Yak boñge ba bé kwo nye nyuu. (Mar. 10:14) Ntiik, di gwé bé pék i Yésu, to ngap yé i niiga! Ndi, di nla​—di nlama ki​—tôñ bôt ba libôga jés. Hala a mbat le di yi lelaa di mpôdôs bo, imbe ngéda i yé loñge inyu yuuga bo, ni manut mañen di nla tégbaha ni bo.

14. Inyuki di nlama yoñ yihe téntén ngéda di mpôdôs bôt?

 ¹⁴ Lelaa ndi nlama pôdôs bôt? I len ini, didun di bôt di yé “bahelga ni nwambaga” ndik inyu minledek mi ñem mi baéga mam ma m’bô, mam ma nyuñga, ni baéga bibase. (Mat. 9:36) Jon, ngandak bôt i mbôdôl ha bé mut nye ki nye ñem, kayéle ba gwé bé to botñem. Inyu hala nyen i yé nseñ le di ba liyômba, di bana ki ñem ngôô ngéda di nkwélés i nya bôt i, di ban-ga ki loñge kiñ hop! I yé ntiik le, ngandak bôt i ngwés emble nwin wés, ha ndik bé inyu biniigana bilam tole loñge ndoñi i Bibel di nti bo, ndi inyule di ndiihe bo ni ti bo lipém mu maboñok més.

15. Mambe manjel di nla gwélél inyu unda le di ntôñ bôt di ntééne likalô?

¹⁵ Manjel ma yé ngandak ma di nla gwélél inyu unda le di ntôñ bôt di ntééne likalô. Kiki hihéga, mambadga ma yé loñge njel di nla gwélél inyu niiga. Ndi, di nlama tibil bat mo ni liyômba, di undga mut di mpôdôs le di nti nye lipém. Nsañal nu a nsal i ngim libôga het ngandak bôt i yé nsut, a mbat bé mambadga ma ma nla wéha bo nyuu. Kiki hihéga, mambadga ma ma nla yidil mut i timbhe, tole ma a nla ti ndimbhe i kôdi. Jon, a bé keñgle mambadga kiki bo: ‘Baa u nyi jôl li Nyambe?’ tole ‘Baa u nyi kii i yé Ane i Nyambe?’ Maselna ni hala, a bé bat i nya mambadga ini, le: “Me nigil ikété Bibel le Nyambe a gwé ngim njôl. Baa me nla unda we jôl li?” I pot maliga, di nla bé gwélél nlélém njel homa nyensôna inyule di gwé bé minlélém mi bilem, to bôt ba ta bé nlélém. Ndi, hiki ngéda, di nlama unda le di ntôñ bôt, ni le di ndiihe bo. Ngéda di ntibil yi bôt bés ba libôga, di mpam i boñ hala.

16, 17. Lelaa di nla unda le di nok bôt bés ba libôga (a) ngéda di mboñ mapeple? (b) ngéda di nyi manut mañen di ntégbaha i kwel ni bo?

¹⁶ Imbe ngéda di nlama yuuga bôt bés ba libôga? Ngéda di nke i likalô li mandap ni mandap, bôt ba tah ba bem bé bés inyule ba naña bé bés. Jon i yé nseñ le di lo i pôdôs bo i loñge ngéda, i ngeñ ba nla ba maséé i kwel ni bés! (Mat. 7:12) Kiki hihéga, baa bôt ba libôga joñ ba gwé lem i tiñha tôde i mamélél ma sonde? Ibale hala, u nla bôdôl likalô joñ i minloñ, tole u nla bôdôl ni likalô li mbamba, u nla ki bôdôl ni mapeple ma bôt u nyi le ba ga ba bebee i kwel ni we.

¹⁷ Di nlama tégbaha manut mañen? Ngandak bôt i pégi i loo héga, jon i yé loñge le u ba sem kwep i mapeple moñ, téntén mapeple ma bisu. Hala a yé nseñ le di hoo kit nkwel, iloole di tek biñañ. (1 Ko. 9:20-23) Ngéda bôt ba ntehe le di nok bo, di yik ki le ba pégi, ba nla ba bebee i kwel ni bés lisañ lipe di nlo i yuuga bo. Ñ, di nlama unda bilem bi mbuu mpubi i nson wés u añal ñañ nlam. Ngéda di mboñ hala, di nyila toi “bagwelnson lôñ yada ni Nyambe”​—bebek di ba yak sélél Yéhôva a’ gwélél inyu ôt ngim mut i maliga.​—1 Ko. 3:6, 7, 9.

18. Ngéda di ntôñ bôt bape, bimbe bisai di mbot ñem le di nla kôhna?

¹⁸ Jon, di boñ kii yosôna di nla inyu unda le di ntôñ bôt bape​—ikété lihaa jés, ikété likoda, ni ngéda di yé i likalô. Ngéda di mboñ hala, d’a kôhna ngandak bisai nano ni i dilo di nlo. Kaat Tjémbi 41:2, 3 i nkal le: “Nu a nhoñol diyeyeba a yé kimasoda; Yéhôva a’ sôñ nye kel be. . . . A’ ba nsaibak mu loñ.”