1. Kii i nla hôla bikristen i ke ngwéé ikepam lisuk?

BIKRISTEN bi nyoñ ngaba i ngwéé inyu niñ. Ibale di ntip bôdôl ngwéé, tole di bi bôdôl wo behee, di nlama téñbe ikepam lisuk. Maéba ñôma Paul a bi ti bikristen bi Filipi, ma nla hôla bés i kena ngwéé wés ikepam lisuk. Ngim bikristen i likoda li hiai hi bisu i bé gwélél Yéhôva hala a bé ngandak nwii ngéda Paul a tilna bo. Ba bé ke ngwéé loñge, ndi Paul a bi hôñlaha bo le ba nlama téñbe i ngwéé. A bé gwés le ba kee ni bisu i ‘hianda ni ngwéé inyu kôhna bom’ kiki nye.​—Filipi 3:14.

2. Inyuki maéba Paul a ti lôk kéé i Filipi ma bi lo i loñge ngéda?

² Maéba ma Paul ma bi lo i loñge ngéda. Likoda li Filipi li bi boma ngolba ikeñi ibôdôl yaga nu ba bi bot jo. Mam momasôna ma bi bôdôl ngéda Paul a bi kôs nsébla unu le, “loo nyono i Makédônia,” nye ni Silas ba bol i Filipi i nwii 50 N.Y. (Minson mi baôma 16:9) Ba bi boma muda wada le Lidia, nu ‘a emble bo, Yéhôva a yibil ñem wé i tibil nok’ ñañ nlam. (Minson mi baôma 16:14) Ndék ngéda i mbus, a sôblana nye ni bôt ba ndap yé yosôna. Ndi Nsohop a bé ke bé ’ilo. Bôt ba tison ba bi kena Paul bo Silas bisu bi baane, ba ôm ki bo nsohi le ba nlona lisanda. I mbus ba bude Paul bo Silas, ba ha bo i mok, ba kal bo le ba nyodi mu i tison. (Minson mi baôma 16:16-40) Ndi baa ba bi waa? To jam! Kii lôk kéé i bôlôm ni i bôda i likoda li mondo lini i bi boñ? Yak bo ba bi téñbe! Ibabé pééna, ndémbél ilam i Paul bo Silas i bi lôôha ti bo makénd.

3. Kii Paul a bi sôk nok, mambe mambadga di ga wan?

 ³ Paul a bi kit le a’ ke ndigi ngwéé ikepam lisuk. (2 Korintô 4:16) A bé yi le inyu kena ngwéé wé ikepam lisuk, a bé nlama bok mis bisai bi bé bem nye. Kii ndémbél yé i niiga bés? Dimbe dihéga di ngéda yés di ñunda le yak bés di nla yémbél mandutu di mboma? Lelaa botñem di gwé inyu bilôl i nla ti bés makénd i hônba?

4. To hala kiki Paul a bé i mok, lelaa a bi ke ni bisu i añal ñañ nlam?

⁴ Di béñge lelaa Paul a bé hianda ni ngwéé ngéda a tilna lôk kéé i Filipi. Ha ngéda i, a bé i ndap mok i Rôma. A bé la bé hiôm inyu añal ñañ nlam. Ndi to hala, a bi ke ni bisu i kwélés i bet ba bé yuuga nye, ni i tilna makoda ma ma bé haa. Hala ki nyen i len ini, ngandak bikristen i nla bé pam mandap map, ndi ba ngwélél pôla ba gwé inyu añle bôt ba nlo i yuuga bo ñañ nlam. Ba ntilna yak i bet ba ta bé mambai map ngéda di ntéé likalô mandap ni mandap.

5. Inoñnaga ni i yom a kal i kaat Filipi 3:12-14, kii i bi hôla Paul i bok mahoñol i mam ma bé nye bisu?

⁵ Paul a bi nwas bé le mam ma niñ mape ma yoña nye, kiki bo ma a boñ ngéda a bé i base i Lôk Yuda, tole mahôha mé ma kôba. Ñ, a kal le i ‘hôya mam ma yé nye i mbus’ i bé nseñ inyu ‘boñ biliya i noñ ma ma yé nye bisu,’ hala wee inyu boñ le a mélés ngwéé wé loñge. (Añ Filipi 3:12-14.) Mambe mam ma bé le ma yoña Paul? Pog, a bi sal ni makénd i base i Lôk Yuda, a hôñhak ki yo. Ndi, a bé tehe mo kiki “binan.” (Filipi 3:3-8) Iba, a bi nwas bé le kiññem i tômbôs nye inyule a bi tééñga bikristen. Aa, a bi hoñol bé le nson a bé a ma sélél Yéhôva ipam ha u kôli. Nson u Paul u bi num matam malam tolakii ba bi ha nye i mok, ba bép nye disôô, ba ôm nye ngok, sitima i yin a bak mu ikété, ibabé i hôya le ngim mangéda a bé hañ bijek ni mbot. (2 Korintô 11:23-27) Paul a bé yi le a nlama ke ni bisu i gwélél Djob, ibabé i hoñol le i mam malam a bi boñ ipam ha ngéda i, ni mandutu a bi boma ma bé ma kôli. Di nlama kôna nye.

6. Sima ‘mam ma yé bés mbus’ ma di nlama hôya.

⁶ Lelaa yak bés di nla noñ ndémbél i Paul mu kii a bé ‘hôya mam ma yé nye i mbus’? Bahogi ikété yés ba nlama boñ biliya i hôya bibéba ba bi boñ kôba. Ibale yak we u mboma i nya ndutu i, yéñ i tibil nok nseñ u sesema i Kristô mu yigil yoñ. Ibale di nigil, di soñda, di soohe ki inyu nok nseñ u binoñ, di ga waa ôm bésbomede nsohi yañga. Di nlama waa ôm bésbomede nsohi inyu bibéba Yéhôva a bi nwéhél. Hihéga hi Paul hi niiga ki bés yom ipe. Bahogi ba bi tjôô bôlô i i bé ti bo ngandak moni inyu noñ mam ma mbuu. Ndi, baa di nla kal le i ‘hôya mam ma yé bés i mbus’ i nkobla ndigi le di tjél hoñol bigwel moo di bé le di bana? (Ñanga bôt 11:4-6; Ñañal 7:10) Bibuk bini le ‘mam ma yé bés i mbus’ bi ntihba yak i mam di ma boñ i nson u Yéhôva, tole mandutu di bi boma. Ñ, ngéda di nhoñol kiki Yéhôva a bi sayap bés a nit ki bés, hala a mboñ le  di kee ni bisu i kôôge Tata wés bebee. Di hoñlak bañ kekikel le i mam di ma boñ nson u Djob ma kôli.​—1 Korintô 15:58.

7. Inoñnaga ni kaat 1 Korintô 9:24-27, kii i mbéda inyu yémbél ngwéé niñ? Ti hihéga.

⁷ Paul a bi tibil nok bibañga bi Yésu bini le: “Lédhana [boña biliya bi ngui].” (Lukas 13:23, 24) A bé yi le, kiki Kristô, a bé lama boñ biliya bi ngui ikepam lisuk. Jon a bi hégha niñ i bikristen ni ngwéé. (Añ 1 Korintô 9:24-27.) I mut a yé pémsan ngwéé a mbéñge ndigi bisu gwé letee a bol. A mbéñge bé mam mape ma ma yé le nimis nye ngéda. Kiki hihéga, i len ini, i bôt ba nke ngwéé i tison, ba mboma ngandak mam i i yé le i yoña bo. Baa u nhoñol le nke ngwéé a nla telep i béñge gwom bilam bi nene i sabe? Heni, ibale a gwé ngôñ i yémbél! Mu ngwéé niñ, yak bés di nlama bé nwas le mam ma gwé bé nseñ ma yoña bés. Ibale di mbok mahoñol i bom i mbem bés, di boñok biliya bi ngui kiki Paul, di ga kôs yo!

8. Mambe mandutu maa di ga pôdôl?

⁸ Nano di tehe mam maa ma yé le ma boñ le di tomb. Pog, ngéda di mbem jam, ndi di kôs bé jo; iba, ngéda ngui i nkahal sôs; aa, ngéda di nhônba mandutu ma ma nom ngandak. Di nla ôt nseñ i nigil kiki bape ba bi pam i yémbél mandutu mana.​—Filipi 3:17.

9. Kii di nla nôgda ibale di mbem jam ndi di kôs bé jo?

⁹ Ngéda di mbem jam, ndi di kôs bé jo. Di nyamnda ni ngôñ i tehe mam malam Yéhôva a mbôn bés. Ngéda mpôdôl Yéhôva le Habakuk a kal Yéhôva le a mélés béba i Yuda, Yéhôva a timbhe nye le a ‘kee ni bisu i bem.’ (Habakuk 2:3) Ngéda i nene wee i mam di mbem ma mbuuha, di nla nimis makénd. (Bingéngén 13:12)  I jam li li bi bôña i bibôdle bi nwii 1900. Ngandak minhook mi bikristen mi bé hoñol le mi nke i ngii i nwii 1914. Ngéda hala a bi yon bé, bañga bikristen i bi boñ lelaa?

10. Kii ngim babiina i bi boñ ngéda i jam ba bé bemek li bi lo bé?

¹⁰ Di yoñ hihéga hi bilôk bikéé biba bi bi bé bi tiñi ni Djob, ni bi bi bi boma i nya ndutu i. Mankéé Royal Spatz a bi kôs sôble i nwii 1908 a ban-ga 20 ma nwii. A bé nkwoog nkaa le maké mé i ngii ma bé bebee. Jon, ngéda a bé sômbôl bii i nwii 1911, a kal Perl, yega yé libii le: “Ibale di mbiiba, di pala boñ. Wemede u nyi i yom i ga bôña i nwii 1914!” Baa babiina ba, ba bi waa gwélél Nyambe ngéda ba bi kôs bé i jam ba bé bemek i nwii 1914? Heni, inyule njômbi yap i bisu i bé i boñ sômbôl Djob, he bé i kôs bom. Makidik map ma bé le, ba kena ngwéé wap ikepam lisuk. Ñ, Royal bo Perl ba bi tééda ndéñbe wap nwii ndi nwii letee ni i nyemb. Ibabé pééna, yak we u nyamnda ni ngôñ i tehe lelaa Yéhôva a’ pubus jôl jé, lelaa a’ nit kahap yé, ni lelaa a’ yônôs mimbônga nwé. Di nla ba nkwoog nkaa le i mam ma m’a yon hilo hi Yéhôva. Ilole hilo hi hi nkola, di kee ni bisu i pagap i nson u Djob, di tomb bañ ibale i mam di mbem ma nyonok bé, di somol bañ ki to.

11-12. Kii i nla hôla bés i ke ni bisu i nyamnda i nson u Yéhôva to ibale di gwé ha bé ngui? Ti hihéga.

¹¹ Ngeñ ngui i nkahal sôs. Di ta bé kiki bakengwéé mabal. To ibale di gwé ha bé ngui minsôn, di nla ke ni bisu i let i pes mbuu. Ntiik, ngandak lôk kéé i i gwé ha bé ngui i ngi nyamndaga i nson u Yéhôva. (2 Korintô 4:16) Kiki hihéga mankéé Arthur Secord * nu a bééna 88 nwii, a bi sal i Bétel 55 nwii, mbus a kwo kon. Kel yada, a bé a niñi i dokta, hingonda hiada hi hi bé sal mu dokta li, hi bi lo i tibil nye. A bi béñge nye ni ñem ngôô, a kal le: “A mankéé Secord, i nyuu ini i nhiôm ngandak i nson u Yéhôva.” Ndi Arthur a bi bok bé mahoñol i mam a bi boñ. A bi béñge nye, a nwemla, a timbhe le: “Maliga ma. Ndi mam di bi boñ bé mon ma yé nseñ. Ndéñbe yés ni Yéhôva yon i yé nseñ.”

¹² I nla ba le nano a yé ngandak nwii le u ngwélél Yéhôva, ni le mbôô woñ u  nti ha bé ki we pôla i sal kiki u bé boñ. Ndi to hala u tomb bañ. Ba nkwoog nkaa le Yéhôva a’ hôya bé nson woñ kekikel. (Lôk Héber 6:10) Di hôya bañ le, ngandak yés nson i ntôñ Djob bé yon i ñunda le di tiñi ni Yéhôva. Ndi di ñunda toi Yéhôva le di nsiñge nye ngéda di nke ni bisu i bôdôl nye ñem to ikété mandutu, di séélak nye kiki nyuu i nti bés. (Kôlôsé 3:23) Yéhôva a nyi i het ngui yés i nsugul, a mbat bé bés jam li nloo bés ngui.​—Markô 12:43, 44.

13. Lelaa ndémbél i Anatoly bo Lidiya i nti bés makénd i ke ni bisu to ikété mandutu?

¹³ Ngéda di nhônba mandutu ma ma nom ngandak. Bagwélél ba Yéhôva bahogi ba bi hônba ikété mandutu ni ndééñga. Hihéga hiada hini, mankéé Anatoly Melnik * a bééna ndigi 12 nwii ngéda ba bi gwel isañ, ba ha nye mok, ba kena ki nye i loñ Sibéria i i yé nonok jam kiki bo 7 000 kilôméta, lihaa jé li yégle i Moldavia. Mbus nwii wada, ba bi gwel Anatoly, nyañ ni basôgôl bé, ba kena bo i mok i Sibéria. Kiki ngéda i bé tagbe, ba bi bôdôl ke makoda, ndi inyu pam nyoo, ba bé ke yom kiki bo 30 kilôméta isi neige, ikété lisuni li nloo hihéga. I mbus ha, mankéé Melnik a bi tégbaha nwii maa i mok, haa ni nwaa wé Lidiya, yak ni ngond yé i i bééna nwii wada. To mu mangéda mabe ma momasôna ba bi tégbaha, Anatoly ni lihaa jé ba bi ke ni bisu i gwélél Yéhôva. Nano nu a gwé 82 nwii, Anatoly a nsal i Juu li hikuu hi loñ li ñemkété i Asia. Kiki Anatoly bo Lidiya, di boñ kii yosôna di nla i nson u Yéhôva, di kenek ni bisu i hônba kiki i ngéda bisu.​—Galatia 6:9.

14. Paul a bé yi le inyu kôs bom, a bé lama boñ kii?

¹⁴ Paul a bé yi ntiik le a yé le a mal ngwéé wé, a kôs ki bom. Kiki Paul a bé nhook kristen, a bé nyamnda ni ngôñ i kôs “bom inyu nsébla Nyambe.” Ndi to hala a bé yi le, inyu kôs i bom i, a bé lama ke ni bisu i ‘hianda ni ngwéé.’ (Filipi 3:14) Inyu hôla bilôk bikéé bi Filipi i nok le ba nlama bok mahoñol map i bom i bé bem bo, Paul a bi yôñôl bo loñge hihéga.

15. Lelaa Paul a bi gwélél hihéga hi titis nkoñ tole hi man loñ inyu ti lôk kéé i Filipi makénd i ‘hianda ni ngwéé’?

 ¹⁵ Paul a bi hôñlaha bôt ba Filipi le, titis yap i nkoñ i bé lama ba i ngii. (Filipi 3:20) Inyuki i ba titis man Lôk Rôma i bé nseñ? Ha dilo di, i ba man Lôk Rôma i bé nsima nkeñi. * Ndi minhook mi bikristen mi bééna botñem i ke ngii, i botñem i i nloo nsima i ba man Lôk Rôma huum! Inyu hala nyen Paul a bi kal bon ba Filipi le “hiômgana kiki i kôli ni miñañ minlam mi Kristô.” (Filipi 1:27) I len ini, minhook mi bikristen mi ñunda loñge ndémbél mu kii mi nke ni bisu i sal ni ngui inyu kôs bom yap, niñ boga i ngii.

16. Too di gwé botñem i niñ i ngii tole hana ’isi, kii di nlama ke ni bisu i boñ inoñnaga ni Filipi 4:6, 7?

¹⁶ Too di gwé botñem i niñ i ngii tole i paradis hana ’isi, di nlama kena ngwéé wés ni bisu inyu kôs bom. To kii i mpémél bés, di nlama bé béñge mam ma yé i mbus, to nwas le jam jo ki jo li kéñ bés i hol i pes mbuu. (Filipi 3:16) I nla nene bés wee i mam di mbem ma nlôôha tiñha, tole i nla ba le di gwé ha bé ngui di bééna ngéda di bé njohok. I nla ki pam le di nhônba mandutu ni ndééñga nano a yé ngandak nwii. To kii leñek, di “tôñ bañ inyu jam jo ki jo.” Maselna ni hala, di soohe Djob, di yemhege nye, ndi a’ ti bés nsañ u u nloo yom yosôna di nla hégda.​—Añ Filipi 4:6, 7.

17. Kii di ga tehe i yigil i noñ?

¹⁷ Kiki nkengwéé a nhianda ni ngwéé ikepam lisuk, di kena ngwéé wés inyu niñ ikepam lisuk. Ntel wonsôna di ngi gwé ngui ni le pôla i ngi nen-ge, di hianda bañga lihiandaga, di bok ki mis mimbônga minlam mi mbem bés dilo di nlo. Kii di nlama boñ inyu téñbe ni ngwéé inyu niñ? Yigil i noñ ha i ga hôla bés i yi kii i nlama ba jam li bisu i niñ yés, i ga hôla ki bés i ‘wan mam ma nlôôha ba nseñ.’​—Filipi 1:9, 10.