1. Mambe manoodana Yôsep a bi boma, kii a bi boñ?

 MAN Yakôb le Yôsep a bi kôs manoodana ma ngui. Muda nguu a bi kal nye le: “Nañlana me.” I muda nu a bé nwaa nwet wé le Pôtifar. Yôsep a bi tjél nye. Ndi mut a yé le a badba le: ‘Lelaa Yôsep a bi kwo bé mu manoodana ma?’ Pôtifar a bé bé to ha i ndap. Jam lipe li yé le, Yôsep a bé nkol mu ndap i; a bé yi le ibale a ntjél i muda nu, a nla boñ nye jam. To hala, tolakii i muda nu a bé tjak nye ndéñg ibabé waa, Yôsep a bi tjél nye. Inyuki? A bi kal le: “Lelaa me yé le me boñ ndôñ béba ikeñi ini, ndi me boñ Nyambe béba?”​—Bibôdle 39:7-12.

2. Kii i bi yis Yôsep le Nyambe a ñoo ndéñg?

² Kii i bi yis Yôsep le Nyambe a ntehe ndéñg kiki “béba ikeñi”? Mbén Môsi i i bé kal le “u keñek bañ i ndéñg,” i bi lama tilba 200 nwii i mbus ngéda. (Manyodi 20:14) Ndi Yôsep a bé yi Yéhôva, a bé yi le ndéñg i yé béba jam i mis mé. Kiki hihéga, Yôsep a bé yi le sômbôl i Yéhôva i yé le libii li ba ipôla munlôm wada ni muda wada. Bebek a bi lama nok lelaa Yéhôva a bi sôñ mbômbô yé Sara ngélé iba, i ngéda munlôm numpe a bé sômbôl nañlana nye. Yéhôva a bi sôñ yak nwaa Isak le Rébeka. (Bibôdle 2:24; 12:14-20; 20:2-7; 26:6-11) Yôsep a bi ôt  pék mu i nya miñañ i, a yi kii Yéhôva a ngwés ni kii Yéhôva a ñoo. Yôsep a bé gwés Yéhôva, inyu hala nyen a bé gwés yak mambén mé. A bé ki bebee i nôgôl nye.

3. Kii di ga pôdôl munu i yigil ini?

³ Baa u ngwés telepsép? Ibabé pééna. Ndi kiki di yé bikwéha bi bôt, ibale di nyoñ bé yihe, di nla kahal bana mahoñol ma ngitelepsép ma nkoñ ’isi unu. (Yésaya 5:20; Rôma 12:2) Jon di ga tehe kii i yé telepsép ni bisai di nkôs i ngéda di ngwés telepsép. Di ga tehe mam maa di nla boñ inyu kônde gwés mambén ma Yéhôva.

4. Kii ngandak bôt i nhoñol inyu jam li telepsép?

⁴ Bôt ba nhoñol le mut a téé sép a yé mut nu a yé ngôk, a nkéés bôt, a hoñlak le a nlel bôt bape. Ndi Nyambe a ñoo hala. I ngéda Yésu a bé hana ’isi, a bi éba le i bôt ba ntéé map mambén inyu éba le bon ba téé sép ba gwé mahoñol mabe. (Ñañal 7:16; Lukas 16:15) Mut a téé sép, a nhoñol bé le nlel bôt bape.

5. Ikété Bibel, kii i yé telepsép? Ti dihéga.

⁵ Telepsép i yé lem ilam ngandak. Mut a téé sép a yé mut a mboñ i yom i nlémél Yéhôva. Ikété Bibel, i buk ini le “telepsép” i nkobla le mut a niñ inoñnaga ni mambén ma Yéhôva. Kiki hihéga, Yéhôva a bi kal le bôt ba nyuñga ba nlama bana “kilô ilam.” (Ndiimba Mbén 25:15) Ni hop u Lôk Héber, i buk ini le “ilam” i nkobla ki le i “téé sép.” Jon, mut a téé sép i mis ma Nyambe a yé mut nu a ta bé mut malôga ikété mam ma nyuñga. Mut a téé sép a ngwés telepsép, a ñoo a ntehe ba mboñ mut béba. “Inyu lémél [Yéhôva] i nya i yôni,” mut a téé sép a mbadba le ‘Lelaa Yéhôva a ntehe makidik mem?’​—Kôlôsé 1:10.

6. Inyuki di kôli nôgôl mambén ma Yéhôva? (Yésaya 55:8, 9)

⁶ Bibel i nkal le telepsép i nlôl yak Yéhôva. Inyu hala nyen i nsébél nye le “liyééne li telepsép.” (Yérémia 50:7) Nyen a bi hek bés, jon a kôli kal bés kii i yé loñge ni ki i yé béba. Kiki Yéhôva a yôni manjel momasôna, mambén mé ma nloo més huum inyule di yé bikwéha bi bôt. (Bingéngén 14:12; añ Yésaya 55:8, 9.) Ndi kiki di yé i pôna i Nyambe, di nla nôgôl mambén mé. (Bibôdle 1:27) Di yé ki maséé i nôgôl mo. Gwéha di ngwés Yéhôva i ntinde bés i boñ kii yosôna di nla inyu nigle nye.​—Éfésô 5:1.

7. Inyuki di nlama nôgôl mambén? Ti hihéga.

⁷ I ngéda di nôgôl mambén ma Yéhôva, di nkôs ngandak bisai. Bimbe? Di hégda le baoñ mandap ba noñ bé mambén ma maoñ mu loñ yap. Ki mandap momasôna ba ñoñ, ma nkwo. Tole ibale ngim dokta i noñ bé mambén ma bidokta bi bi yé mu loñ yé, a nla nol bakokon. Hala a ñéba le mambén ma yé inyu loñge yés. Nlélém jam won u yé lôñni mambén ma Yéhôva.

8. I bôt ba nôgôl mambén ma Yéhôva, ba nkôs bimbe bisai?

 ⁸ Yéhôva a nsayap i bôt ba nôgôl mambén mé. A nkal le: “Bôt ba téé sép b’a kôdôl hisi, ba yén ki mu mba ni mba.” (Tjémbi 37:29) Di hégda le adna, nsañ, ni maséé ma ma ga ba hana ’isi ngéda bôt bobasôna ba ga nôgôl mambén ma Yéhôva. I niñ i yoñ Yéhôva a nsômbôl le u bana. Inyu hala nyen bésbobasôna di nlama gwés telepsép! Kii i nla hôla bés i kônde gwés telepsép? Di béñge mam maa.

9. Kii i nla hôla bés i gwés telepsép?

⁹ Jam 1: Gwés Yéhôva. Inyu pam i gwés telepsép, di nlama kônde gwés Yéhôva nu a ntééne bés mambén. Kiki di nkônde gwés Yéhôva, hala nyen d’a kônde gwés mambén mé. Kiki hihéga, ibale Adam bo Éva ba bé gwés Yéhôva, ki ba bi ndogbene bé nye.​—Bibôdle 3:1-6, 16-19.

10. Kii i bi hôla Abraham i kônde yi Yéhôva?

¹⁰ Di nigle bañ Adam bo Éva. Inyu boñ le di kwo bañ i nlélém i hiandi kiki bo, di nlama bé waa nigil i yi Yéhôva ni bilem gwé, ni i nok mahoñol mé. Ibale di mboñ hala, di ga kônde gwés Yéhôva. Di béñge ndémbél i Abraham. A bé gwés Yéhôva ngandak. Yak i ngéda a bé nok bé inyuki Yéhôva a bi yoñ ngim makidik, a bi ndogbene bé nye. A bi yéñ yi Yéhôva loñge loñge. Kiki hihéga, i ngéda a bi nok le Yéhôva a ntjé Sôdôm ni Gômôra, a bé kon ndugi woñi le “Nkéés nu hisi hiosôna” a nla tjé bôt ba téé sép ni bibéba bi bôt. Abraham a bé yi le i nya jam i i nla bé bôña, jon a bi bat Yéhôva ngandak mambadga. Yéhôva a bi timbhe mambadga mé momasôna. Abraham a bi sôk a nok le Yéhôva a nyi mahoñol ma bôt ba binam bobasôna, jon a ta bé le tjé mut a téé sép ni béba mut.​—Bibôdle 18:20-32.

11. Lelaa Abraham a bi unda le a ngwés Yéhôva ni le a mbôdôl nye ñem?

¹¹ Nkwel Abraham a bi bana ni Yéhôva inyu bitison bi Sôdôm ni Gômôra u bi tihba nye ngandak. A bi kônde gwés Yéhôva, a kônde ki kon nye woñi. I mbus ngéda, Abraham a bi bana manoodana ma ngui. Yéhôva a bi bat nye man wé Isak. Kiki Abraham a bi pam i yi Yéhôva loñge loñge, a bi bat bé nye mbadga yo ki yo lini lisañ. A bi nôgôl Yéhôva. A bi lama nok njôghe ngandak i ngéda a bé kôôba inyu ke i sémél Yéhôva man wé. A bi lama hoñol bilem bi Yéhôva, a bé yi le kekikel Yéhôva a mboñ bé jam li li téé bé sép. Paul a nkal le, Abraham a bé yi le Yéhôva a nla yak tugul man wé Isak. (Lôk Héber 11:17-19) Di hôya bañ le Yéhôva a bi kal le Isak a nlama ba isañ ngim litén. Ndi ha ngéda i, Isak a bé ngi gwal bon. Kiki Abraham a bé yi Yéhôva, a bé nkwoog nkaa le a ga boñ mam i nya i téé sép. Bun a bé bé ha i homa nu, ndi Abraham a bi nôgôl Yéhôva.​—Bibôdle 22:1-12.

12. Lelaa di nla nigle Abraham? (Tjémbi 73:28)

 ¹² Lelaa di yé le di nigle Abraham? Yak bés di nlama nigil i yi Yéhôva. I yigil i, i ga hôla bés i yila mawanda mé ni i gwés nye ngandak. (Añ Tjémbi 73:28.) Yak kiññem yés i ga tinde bés i nôgôl mambén ma Yéhôva. (Lôk Héber 5:14) Ibale mut a nsômbôl tinde bés i boñ béba, di ga nôgôl bé nye. Di ga bana bé to mahoñol i boñ jam li li nlémél bé Yéhôva, tole li li nla boñ le di ba ha bañ mawanda mé. Kii ipe di nla boñ inyu éba le di ngwés telepsép?

13. Lelaa di yé le di noñ telepsép? (Bingéngén 15:9)

¹³ Jam 2: Yéñ telepsép hiki kel. Inyu boñ le minsôn nwés mi let, di nlama hianda nwo. Hala nyen i mbéda le di sal ni ngui inyu gwés mambén ma Yéhôva. I bôlô i, di nla sal yo hiki kel. Yéhôva a nla bé bat bés jam di ta bé le di boñ. (Tjémbi 103:14) A nkal bés mu i Bañga yé le: “A ngwés nu a noñ telepsép.” (Añ Bingéngén 15:9.) I ngéda di nkit le di mboñ jam nson u Yéhôva, di yé di jo nsañ inyu boñ jo. Nlélém sañ yon di nlama jo i ngéda di noñ telepsép. Yéhôva a ga hôla bés i hol.​—Tjémbi 84:6, 8.

14. Kii i yé “ben i tôl i telepsép,” inyuki di nlama haba yo?

¹⁴ Yéhôva a ñunda bés mu i Bañga yé le mambén mé ma nlet bé. (1 Yôhanes 5:3) Ma ntat bés inyu boñ le jam libe jo ki jo li pémél bañ bés. Di bigda bijôl bi gwét ñôma Paul a bi pôdôl. (Éfésô 6:14-18) Imbe jôl i gwét sônda i gwé i tôl? “Ben i tôl i telepsép,” hala wee mambén ma Yéhôva. Kiki ben i tôl i ntat ñem, hala nyen yak mambén ma Yéhôva ma ntat miñem nwés, hala wee mut kété. Inyu hala nyen di nlama haba  bijôl bi gwét gwobisôna. Di haba yak ben i tôl i telepsép!​—Bingéngén 4:23.

15. Lelaa di nla haba ben i tôl i telepsép?

¹⁵ Lelaa di nla haba ben i tôl i telepsép? Di nla boñ hala i ngéda di yéñ yi sômbôl i Yéhôva ilole di nyoñ makidik. Mu minkwel nwés, nsik di ñemble, mam di mbéñge i télé, tole bikaat di ñañ, di nla badba le: ‘Baa i mam mana ma yéne toi me nseñ? Baa ma nlémél Yéhôva? Baa mam ma yé munu le Yéhôva a ngwés bé kiki bo ndéñg, bisañ ni huluk ñem?’ (Filipi 4:8) Ibale di nyoñ makidik ma ma nkiha ni sômbôl i Yéhôva, wee di yé i neebe le mambén mé ma tat ñem wés.

16-17. Kii i nyis bés munu i kaat Yésaya 48:18, le di nla nôgôl mambén ma Yéhôva niñ yés yosôna?

¹⁶ Baa u yé u mbadba too w’a la nôgôl mambén ma Yéhôva niñ yoñ yosôna? Di béñge hihéga hiada Yéhôva a bi yoñ hana i kaat Yésaya 48:18. (Añ.) Yéhôva a nkal le telepsép yés i nla ba “kiki mangudga ma tuye.” I ngéda u yé i ngwañ tuye, u ntehe mangudga ma mbet ma sôhôk. Mbok yosôna i yé nwee. Baa u yé le u hoñol le mangudga ma ga ba ha bé ha i homa nu? To! Mangudga ma yé ha i homa nu nwii ndi nwii, jon ma ta bé le ma mal kekikel.

¹⁷ Telepsép yés i nla ba kiki mangudga ma tuye! Lelaa? Ilole di nyoñ makidik, di nlama yéñ yi sômbôl i Yéhôva. Di boñ ki yo. To ibale makidik ma ma yé ndutu, Yéhôva a yé ni bés, a ga lédés bés, a hôla bés i nôgôl nye niñ yés yosôna.​—Yésaya 40:29-31.

18. Inyuki di nlama bé kéés bôt?

¹⁸ Jam 3: Nwas le Yéhôva nyen a kéés bôt. Di joo sañ inyu nôgôl mambén ma Yéhôva, ndi di kéés bañ bôt. Di hoñol bañ to le di nloo bo. Iloole di kahal yan bôt kiki bo le bés bon di kôli kéés bo, di bigda le Yéhôva nyen a yé “Nkéés nu ’isi hiosôna.” (Bibôdle 18:25) Yéhôva a nkal bé bés le di kéés bôt. Yésu a kal le: “Ni waa kéés bape inyu boñ le ba kéés bañ bé.”​—Matéô 7:1. *

19. Lelaa Yôsep a bi unda le a mbôdôl Yéhôva ñem?

¹⁹ Di témb le di pôdôl ndémbél i Yôsep. To i bôt ba bé boñ nye béba, a bé kéés bé bo. Lôkisañ i bi tééñga nye, i nuñul nye, i kal isañ wap le a nwo. I mbus ngandak nwii, Yôsep a bi témb a boma lôkisañ. Ha i ngéda i, Yôsep a bé ñane nkeñi. A bé le a unbene lôkisañ yé, a yéñ i saa. Lôkisañ i bi bat nwéhél, ndi to hala, ba bé hoñol le Yôsep a nsaa. Ndi Yôsep a bi kal bo le: “Ni kon bañ woñi, inyule baa mem me yé i ño Nyambe?” (Bibôdle 37:18-20, 27, 28, 31-35; 50:15-21) Yôsep a bi nwas le Yéhôva nyen a pémés mbagi.

20-21. Inyuki di nlama bé hoñol le di nlel bôt bape?

 ²⁰ Di nlama nigle Yôsep nu a bi nwas le Yéhôva nyen a pémés mbagi. Kiki hihéga, di kalak bañ le lôk kéé yés i mboñ mam ni mahoñol mabe. Di nyi bé i yom i yé bo miñem, ndik “Yéhôva nyen a nwan mahoñol.” (Bingéngén 16:2) A ngwés mintén mi bôt nwominsôna, too ba nlôl imbe loñ, too ba gwé mimbe mintén mi bilem. Yéhôva a nkal bés le di “yibil yaga miñem [nwés].” (2 Korintô 6:13) Di kéés bañ lôk kéé yés, ndi di gwés bo.

²¹ Di kéés bañ to i bet ba ta bé Mbôgi Yéhôva. (1 Timôtéô 2:3, 4) Baa u yé u nkal ngim mangéda le: “Mut kiki tel a’ yila bé Mbôgi Yéhôva kekikel”? Heni! U boñ bañ hala. Ibale u mboñ hala, wee u yé ngôk, u nhoñol le u nlel bôt bape. Yéhôva a gwé ngôñ le “bôt bobasôna homa nyensôna ba” hiel miñem. (Minson mi baôma 17:30) Di hôya bañ le, ibale di nhoñol le di nlel bôt bape, wee di téé bé sép.

22. Inyuki di nlama gwés telepsép?

²² Di gwés mambén ma Yéhôva inyu boñ le di kônha bôt maséé, di hôla ki bo i kôôge bés bebee, ni i ba mawanda ma Yéhôva. Di kee ni bisu i kon “njal ni nyus . . . inyu telepsép.” (Matéô 5:6) Yéhôva a ntehe kiki u njo sañ inyu gwés telepsép, a yé ki maséé ni mam momasôna u mboñ. Ngitelepsép i yé nnayak munu nkoñ ’isi unu! Ndi bés di nlama bé kon woñi. Di hôya bañ le “Yéhôva a ngwés ba ba téé sép.”​—Tjémbi 146:8.