• “Me bé nôgda wengoñle nlô wem a yé a kenek i ndéñg hiki ngéda.”

• “Me bé nôgda wonyuu iloo ’héga, le me nkon ha bé nye ngôñ, ni le me gwé bé nseñ wo ki wo.”

• “Me bé pam bé i kal mut to wada i jam li. Me bé nok njôghe i kétékété.”

• “Me bé nôgda wengoñle Yéhôva a ntôñ ha bé me.”

Bibuk bini bi ñunda bés ikepam limbe likala muda a nok njôghe i ngéda nlô wé a mbéñge bititii bi malal. Ni ki le ibale a mboñ hala behee, bebek ngandak sôñ tole nwii, i nla pam le a nôgda wee a nla ha bé bôdôl nlôm ñem. Muda wada a nkal le: “Me bé badba le: ‘Njee a yé nga i mut nunu? Baa mam mape ma yé le a ngi sôôk me?’”

Di nkôôba nkwel unu inyu muda nu nlôm a mbéñge bititii bi malal. a I ga hôla bés i wan matiñ ma Bibel ma ma nla hôgbaha i muda nu, ma kwés nye nkaa le Yéhôva a yé bebee i nit nye, ni le a nla hôla nye i témbna nsañ wé ni i kôôge nye bebee. b

To ibale u nla bé nyégsa nlô woñ i nwas i lem i, ngim mam i yé le u nla boñ inyu suhus nduña yoñ ni témbna ñem nwee. Di wan le mam ma noñ ha.

U ôm bañ wemede nsohi. Muda a nla hoñol le bebek a mboñ ngim jam i i ntinde nlôm i béñge bititii bi malal. Danielle c a nkal le: “Me bé tehe wee me yé muda mindañ, nu a ñôbôs libii jés ni ngandak hiun.” Alice nye a bé hoñol le, a nhañba ngim yom muda a nlama bana. Jon a bé badba le: ‘Inyuki nlô wem a ntehe nseñ i ke béñge bôda bape me me bak ha?’

Ibale yak we u nhoñol nlélém jam, yi le i mis ma Yéhôva, u gwé bé ngaba yo ki yo mu maboñok ma nlô woñ. Yakôbô 1:14 a nkal le: “Hiki mut a nkôhna manoodana ngéda minheña nwé nyemede mi ñôt nye, mi nlop  ki nye.” (Rôma 14:12; Filipi 2:12) Iloole Yéhôva a kônd we, a ndiihe ndéñbe yoñ.​—1 Miñañ 16:9.

I yé ki loñge i yi le ibale munlôm a mbéñge bititii bi malal, i ta bé inyule nwaa a nlémél ha bé nye. Bayimam ba nkal le lem i béñge bititii bi malal i ntinde i nwet a gwé yo i hégda mintén mi malal ma tôbôtôbô, hégda ni hégda, kayéle muda nye ki nye a ta bé le a nuus nye.

U nlôôha bañ tôñ. Katérine a nkal le, ngôñ ikeñi nlôm a bééna i béñge bititii bi malal, i bi ôbôs niñ yé yosôna. Frances a nkal le: “Me yé me lôôha bana nduña hiki ngéda me nlôl nlô wem. Hala a mboñ le me ba ñunbak kel yosôna.” Bôda bahogi ba nkal le, hala a bi lôôha tééñga bo i ba lôñni lôk kéé i i nyi ndutu i nlô wap. Bape ba bi kal le, ba nôgda binyuu inyule ba nhoñol le mut nye ki nye a nla bé nok ndutu yap.

U kôli nôgda hala. Ndi ibale u ntégbaha ngéda yoñ yosôna i hoñol hala, nduña yoñ i ga bet ndigi, bet ni bet. Maselna ni hala, yoñ ngéda i lédés maada moñ ni Yéhôva. Ibale u mboñ hala, w’a sôk bana ngui i hônba.​—Tjémbi 62:2; Éfésô 6:10.

U nla kôs mahôla mape ibale u nsoñgol miñañ mi bôda ba kôba ba ba bi soohe Yéhôva i ngéda ba bé ikété ndutu, ba kôs ki hogbe. Yéhôva a bé héya bé bo i ndutu i, ndi a bé ti bo ñem nwee. Kiki hihéga, Hana “a bé nok njôô ngandak.” Ndi, i mbus le a “nom i soohe Yéhôva,” a nôgda ñem nwee, tolakii a bé yi bé lelaa mam ma ga sôk.​—1 Samuel 1:10, 12, 18; 2 Korintô 1:3, 4.

Yéñ mahôla ma mimañ mi likoda. Mi nla ba “lisolbene i ngéda mbuk mbebi a nhôñ, ni homa mut a nsolop.” (Yésaya 32:2) Ba nla yak ti we ngim sita i u nla yiblene ñem woñ, kayéle u nôgda hogbe.​—Bingéngén 17:17.

Baa u nla hôla nlô woñ i tjôô lem yé i béñge bititii bi malal? Bebek. Bibel i nyigye le inyu sugus ngim jam tole yémbél mpémba ñoo, “bôt iba ba nloo mut wada.” (Ñañal 4:9-12) Minyiña mi ñunda le mam ma yé ma sôk loñge i ngéda nwaa bo nlôm ba nsal ntôñ  inyu yémbél lem i béñge bititii bi malal, ha ngéda i, muda a nla yak tiimba bôdôl nlô wé ñem.

Ñ, ni nla pala pamba ibale i sobiina nu a mbéñge bititii bi malal a gwé toi ngôñ i tjôô i lem be i, a jok sañ i ngui. Baa a nyemhe Yéhôva le a ti nye ngui, a yéñék ki mahôla ma mimañ? (2 Korintô 4:7; Yakôbô 5:14, 15) Baa a nyoñ ngim bitelbene bi tôbôtôbô inyu boñ le a kee haa ni manoodana? Kiki hihéga, baa a ngwélél ha bé tafel tole téléfôn yé ngandak? Baa a nkeñgle bahoma i het a yé le a tiimba kwo manoodana? (Bingéngén 27:12) Baa a neebe mahôla moñ, a nsôô bé ki to we to jam jo ki jo? Ibale hala, wee w’a pam i hôla nye.

Lelaa? Di béñge hihéga hiada. Félicia bo Ethan ba bi biiba, ndi nlôm a bééna lem i béñge bititii bi malal ibôdôl nye mañge. Félicia a bi boñ le nlôm a kon bañ woñi i kwélés nye i ngéda ngôñ ikeñi i béñge bititii bi i ntiimba lo. Ethan a ntoñol le: “Me nsôô bé me nye jam to jada. Ni gwéha, nwaa wem a nhôla me i sék minwaa, a badak me hiki ngéda lelaa mam ma nke. A nhôla ki me i yoñ matat ni ligwéélak jem li internet.” Maliga ma yé le, hala a ntééñga Félicia i yi le nlôm Ethan a gwé ngôñ ikeñi i béñge bititii bi malal. A nkal le: “Ndi, hiun ni i njôghe me nôgda bi ga hôla bé nye i pamba. I mbus le di nkwel mu mandutu a mboma, yak nye a yé bebee i hôla me i yémbél njôghe yem.”

I nya minkwel i, i nla hôla munlôm i yémbél lem i béñge bititii bi malal, i nla ki hôla nwaa i tiimba bôdôl nlô wé ñem. Jam li nlôôha nseñ, ibale munlôm a yé bebee i añle nwaa ngôñ yé ibe, i añle ki nye hee a nke ni kii a mboñ, hala a ga bane nwaa jam li ntomb i tiimba bôdôl nye ñem, inyule a nsôô bé nye jam jo ki jo.

Baa u nhoñol le u nla hôla nlô woñ hala? Ibale ñ, inyuki ni nla bé nigil i yigil ini ntôñ? Njômbi yé i ga ba le a nwas lem i béñge bititii bi malal, a ti ki we manjom i kônde bôdôl nye ñem. Iloole a unup inyule u ngwés pôdôl i jam li, a nlama neebe hala inyu pam i nok lelaa i jam li li ntééñga we. Njômbi nan i yé le, u nit nye mu biliya a mboñ, ni le a ti we manjom ma ma ntinde we i tiimba bôdôl nye ñem. Bé boba ni nlama nigil i mam ma ntinde bôt i béñge bititii bi, ni lelaa mut a nla yémbél mo. d

Ibale u nkon woñi le we ni nlô woñ ni  ga la bé kwélél mu ikété nwee nyensôna, ni tehe too ni nla bat mañ wada u bé ni nye ni meina, le a loo i hôla bé. Yi le to ibale sobiina woñ a mpam i yémbél i lem, i ga béda ntandaa ngéda inyu tiimba bôdôl nye ñem. U tomb bañ. Ni yéñ bégés to i ndék biliya hiki wada nan a mboñ inyu lémés maada manan. Ni bana botñem le kiki ngéda i ntagbe, libii linan li ntémb li lama ibale ni nwaa bé boñ biliya ni wongut.​—Ñañal 7:8; 1 Korintô 13:4.

Ibale nlô woñ a ntémb a kwo mu i lem i, baa hala a nkobla le a ntam bé béba yé, tole nseñ u ta bé? Heni. Téntén ibale i béñge bititii bi i yila nye lem a ga jôs niñ yé yosôna. A nla tiimba kwo i mbus le a bi nwas yo hala a yé ngandak nwii. Inyu boñ le a tiimba ha bañ kwo mu, y’a mbéda nye sañ i ngui kiyaga, bebek a nla yoñ ngim bitelbene bi ngui, to a nhoñol le a mal nyémbél yo. (Bingéngén 28:14; Matéô 5:29; 1 Korintô 10:12) I mbéda ki le a ‘yila yondo ikété ngui i ñénél mahoñol mé,’ a nigil ki i ‘oo béba,’ mu béba i, di nla sima lem i béñge bititii bi malal ni mam mape kiki bo i siñgii gwom bi mbôô. (Éfésô 4:23; Tjémbi 97:10; Rôma 12:9) Baa a yé bebee i boñ biliya bi? Ibale ñ, u lehel bañ ñem. e

Kii ni u nla boñ ibale sobiina woñ nye a ntehe bé nseñ wo ki wo i jôs i lem ibe i? Ni maliga, hala a ga tééñga we, u unup, u nôgda wee nlô woñ a nliibana we. Bééga Yéhôva nduña yoñ, hala a ga hôla we i bana ñem nwee. (1 Pétrô 5:7) Kee ni bisu i kôôge Yéhôva bebee ni njel masoohe, yigil, yoñ ki ngéda i ôt pék mu mam u nigil. Mu kiki u mboñ hala, yak Nyambe a’ kôôge we bebee. Kiki Yésaya 57:15 a ñunda, a ‘nyén lôñni bôt ba nok ndutu, ba bak suhulnyuu,’ inyu hôla bo i témbna maséé map. Sal ni ngui inyu yila bañga kristen. Yéñ mahôla ma mimañ. U bana ki botñem le dilo di nlo, nlô woñ a nla héñha, héñha yosôna.​—Rôma 2:4; 2 Pétrô 3:9.