1, 2. (a) Inyuki Djob a bé tehe Daniel kiki “mut Nyambe a ntéñ gwéha yé ni nye?” (b) Lelaa di nla ba manôgla kiki Daniel?

NGÉDA bon ba Lôk Yuda ba bi ke minkôm mi Babilôn, ba bi tehe tison i yé nyonok ni bisat, ba koba ki le i bôt ba, ba bé ba tiñi i bégés mimbuu mimbe. Ndi to hala, Lôk Yuda i i bé i tiñi ni Djob, kiki Daniel ni mawanda mé maa, ba bi tjél le nkoñ u Babilôn u ma bo. (Daniel 1:6, 8, 12; 3:16-18) Daniel ni mawanda mé maa ba bi yoñ makidik ma ngui i bégés ndik Yéhôva, kiki Mma wap, nyetama. Ba bi pam ki i boñ hala. Daniel a bi niñ i Babilôn bebee le niñ yé yosôna; añgel i Djob i kal le a bé “mut Nyambe a ntéñ gwéha yé ni nye.”​—Daniel 10:11, 19.

² I ngéda ba bé tila Bibel, mma dibee a bé lama ha ték ikété kei i ma inyu yilha yo kiki a bé a gwé ngôñ. Bañga bagwélél ba Yéhôva i len ini ba neebe le, Yéhôva nyen a gwé kunde i ngii ngiinda yosô. Le nyen a gwé kunde i ma tole i uñgus matén ni biloñ gwobisôna. (Añ Yérémia 18:6.) Djob a gwé ki kunde i uñgus hiki wada wés. Ndi to hala, a nyi le di gwé kunde i pohol ni bésbomede, a ngwés ki le di suhus bésbomede i si yé ni ñem wés wonsôna. Di béñge lelaa ikété manjel maa di nla ke ni bisu i ba kiki ték lima i moo ma Djob: (1) Lelaa di nla keñgle bilem  bibe bi bi nla tinde bés i kolba maéba ma Djob? (2) Lelaa di nla sal inyu bana bilem bilam bi bi ga hôla bés i ke ni bisu i nwas le Djob a uñgus bés, ni le di suhus bésbomede i si yé? (3) Lelaa bagwal ba ba yé bikristen ba nla suhus bomede i si Djob ngéda ba niiga bon bap?

3. Bimbe bilem bibe bi nla tinde bés i kolba maéba ma Djob? Ti hihéga.

³ Kaat Bingéngén 4:23 i nkal le: “Tééda ñem woñ iloo gwom bipe gwobisôna; inyule mu nyen mam ma niñ ma nlôl.” Di nlama tééda bésbomede ni bimbe bilem bibe? Ikété bilem di nlama keñgle di nla sima: ngôk, i niñ ikété béba, ni ngitophémle. Inyule bilem bini bi nla tinde bés i ba ndok, ni i tjél ba manôgla. (Daniel 5:1, 20; Lôk Héber 3:13, 18, 19) Kiñe Lôk Yuda le Uzia a bé toi ngôk. (Añ 2 Miñañ 26:3-5, 16-21.) Ngéda bisu, Uzia a bé ‘boñok mam ma ba sép i mis ma Yéhôva,’ a ‘ômôk ki siñ i yéñ Nyambe.’ Ndi “a bana bañ ngui, a ngôgôp, tolakii ngui yé i bé lôl ni Djob!” A bi noode yak ligis binjinjiñ ikété témpel​—ngim bôlô i i bé ndik inyu biprisi bi mbôda i Arôn. Mbus, ngéda biprisi bi bi noode kéñ nye njel, ngôk i Uzia i bi boñ le a unup ngandak! Ni bimbe bikuu? A bi “tjiba” i nya i nwéha nyuu i moo ma Djob, a bi wo kiki mut lô.​—Bingéngén 16:18.

4, 5. Kii i nla pémél bés ibale di nyoñ bé matat ni ngôk? Ti hihéga.

⁴ Ibale di nyoñ bé matat ni ngôk, yak bés di nla bôdôl “hoñol ngandak inyu yés bésbomede iloo kiki i nsômbla le di hoñol,” bebeg yak le di bôdôl tjél maéba ma Bibel di nkôs. (Rôma 12:3; Bingéngén 29:1) Di yoñ hihéga hi mankéé wada nu a bé mañ likoda le Jim. A bi nôgla bé ni mini mimañ mimpe mi likoda jé inyu ngim jam li mbéñge mam ma likoda. A ntoñol le: “Me bi kal bilôk bikéé le ba bééna bé gwéha, me pam ki, me ke yem ilole likoda li mimañ li mal.” Mbus sôñ isamal, a bi nyodi a ke likoda lipe li bé ha i pañ. Ndi nyoo, ba bi téé bé nye mañ u likoda. A nkal le: “Ñem u bi yodop me. Me bi lôôha ba nkwoog nkaa le men me bé boñ loñge kayéle me bi sôk, me ntjôô maliga.” Jim a bi yén ngi yoñ ngaba i mam ma mbuu yom kiki bo jôm li ñwii. Nyemede a nkal le: “Ngôk yem i bi pam likala le, me bôdôl yak unbene Yéhôva inyu i jam li bé pémél me.” Mu ntandaa ngéda i yosôna, bilôk bikéé bi bi yuuga me, ba noodege ki ôt me mahoñol, ndi me bi tjél mahôla map.”

⁵ I jam li bi pémél Jim li ñunda lelaa ngôk i nla tinde bés i yéñ manjom inyu nwéhél maboñog més mabe, kayéle di ba ha bé kiki ték lima. (Yérémia 17:9) Jim a nkal ki le: “Me bé bé le me waa bok mis mem i ngii mahôha ma bôt bape.” Baa mankéé ikété likoda a ma boñ we ngim jam li li bi lôôha tihba we, tole baa u ma nimis ngim nson u tôbôtôbô u bak u gwé ikété likoda? Ibale ñ, lelaa u bi boñ? Baa u bi bôdôl humbul nyuu? Tole jam li bisu i mis moñ li bé le u sañgal ndañ ipôla we ni manyuñ ni i ke ni bisu i téñbe ni Yéhôva?​—Añ Tjémbi 119:165; Kôlôsé 3:13.

6. Kii i nla pémél bés ibale di niñil béba?

⁶ Ngéda mut a nke ni bisu i boñ béba, a sôôak ki i jam a mboñ, hala a mboñ le a kahal kolba maéba ma Djob. Ha ngéda i, boñ béba i ga yila nye ntombok jam. Mankéé wada a nkal le mbus ngim ngéda, maboñog mé mabe ma bé tééñga ha bé ki nye to ndék. (Ñañal 8:11) Mankéé numpe nu a bééna lem i béñge bititii bi malal, a kal le: “Me bi léba le me bi bôdôl bana lem i yahal mimañ.” Lem ibe yé, i bé tééñga maada mé ni Djob. Mbus le i  lem ibe i, i bi yiba, a bi kôs mahôla ma mimañ a bé a gwé ngôñ. Ni maliga, bésbobasôna di yé bikwéha bi bôt. Ndi ibale di mbôdôl bana lem i yahal bôt, tole yéñ manjom i nwéhél maboñog més mabe, ilole di bat mahôla ni nwéhél i Djob, ñem nwés u nla yila kiki ngok.

7, 8. (a) Lelaa bon ba nlômbi Israél ba bi unda le ba bééna miñem mi nlet ni mi ngitophémle? (b) Kii hala a niiga bés?

⁷ Ñañ u bon ba Lôk Israél ba Djob a bi kobol minkôm mi Egiptô u ñunda lelaa ngitophémle i nla lédés miñem nwés. Litén li bi tehe Djob a mboñ bihélha bi mam inyu yap, bipe mu bi bé toi bi mbuma ñañ! Ngéda litén li bé bebee ni Hisi hi Likak, ba bi unda le ba bé top bé hémle. Ilole ba bôdôl Djob ñem le a ga ti bo Hisi hi, ba bi kon i bôt ba woñi, ba unbene ki Môsé. Ba bé gwés yak témb i Egiptô, i het ba bi ba minkol! Hala a bi lôôha unbaha Yéhôva. A nkal le: “Loñ ini y’a yan me letee ni ngéda mbe?” (Ñanga bôt 14:1-4, 11; Tjémbi 78:40, 41) Inyu minledek nwap miñem ni ngitophémle yap, i hiai hi hi bi tjiba i ñoñ.

⁸ I len ini, kiki di nkôôge bebee ni mbok yondo, hémle yés i yé i wéna. I yé loñge le di wan hémle yés. Kiki hihéga, di nla wan litehge jés li bibuk bi Yésu bi bi yé i kaat Matéô 6:33. Di nla badba le: Baa i mam me mbii bisu i niñ yem, ni makidik mem ma ñunda le me nhémle toi bibuk bi Yésu? Baa me yé le kit le m’a tôl likoda tole likalô inyu bulus moni nwem? Kii m’a boñ ibale mandutu ma niñ ma mbet ndigi, bet ni bet? Baa m’a nwas le nkoñ isi won u uñgus me​—bebeg u kena me haa ni maliga?

9. (a) Inyuki di nlama ‘ke ni bisu i noode bésbomede’ inyu yi too hémle yés i yé bañga? (b) Lelaa di nla ki pam i boñ hala?

⁹ Di yoñ ki hihéga hipe. Ngwélél Djob wada a bi hoo bé neebe maéba ma Bibel, bebeg inyu jam li bilôñ bibe, inyu maada a nlama bana ni i bôt ba mpémés ntôñ, ni inyu mintuk. Di nla badba le: ‘Baa hala a yé nlélém inyu yem?’ Ibale di nléba i nya lem i ikété yés, di nlama pala wan hémle yés! Bibel i nti bés maéba le: “Bébomede, kena ni bisu i noode miñem minan, le too hémle nan i yé bañga; kena yaga ni bisu i wan yaga bébomede.” (2 Korintô 13:5, MN) I gwélél Bañga i Djob inyu wan bésbomede ni maliga i nlama ba jam di nhoñol hiki ngéda.

10. Kii i nla hôla bés i ba kiki ték lima i moo ma Djob?

¹⁰ Ikété mam Djob a ngwélél inyu hôla bés i ke ni bisu i ba ték lima i moo mé, di nla sima Bañga yé le Bibel, ntôñ wé, ni likalô. Kiki malép ma ntômbôs biték, la nyen yak lisoñgol ni lisoñda li Bibel hiki kel bi nla hôla bés i nwas le Yéhôva a ma bés kiki a ngwés. Yéhôva a bi bat le bikiñe bi Lôk Israél bi tila minlélém mi bitilna bi Mbén i Djob, ni le ba añ ki yo hiki kel. (Ndiimba Mbén 17:18, 19) Baôma ba bi pam i tehe le i soñgol ni i soñda i ngii Bitilna i bé nseñ inyu likalô jap. Ba bi sima, ba gwélél ki Bitilna bi hop u Lôk Héber ngandak ngélé. Ba bi ti ki i bôt ba bé tééne likalô makénd i boñ nlélém jam. (Minson mi baôma 17:11) I len ini, yak bés di ntehe nseñ i añ Bañga i Djob hiki kel, ni i soñda i ngii yé. (1 Timôtéô 4:15) I boñ hala i nhôla bés i ke ni bisu ni suhulnyu i nwas le Yéhôva a ma bés kiki a ngwés.

11, 12. Lelaa Yéhôva a nla gwélél ntôñ wé inyu uñgus bés inoñnaga ni libak jés? Ti hihéga.

¹¹ Yéhôva a nla ki gwélél ntôñ wé inyu uñgus bés inoñnaga ni libak jés. Jim nu di mbôk di sima, a bi bôdôl héñha libak  jé ngéda mañ wada u bi unda le a bé tôñ ni nye. Jim a nkal le: “Kekikel a bi ôm bé me nsohi inyu libak jem, to yahal, a yahal bé me. Maselna ni la, a bi tééda mahoñol malam i ngii yem, a kal ki me le a ngwés toi hôla me ni ñem wé wonsôna.” I mbus sôñ aa, mañ u, u bi naña Jim i likoda kel yada. Jim a nkal le: “Likoda li bi leege me ni maséé. Gwéha yap inyu yem i bi hôla me i héñha mahoñol mem. Me bi bôdôl tehe le i mam me bé nôgda mo bé mon ma nlama ba jam li bisu. Ni mahôla ma bilôk bikéé bi likoda ni bi ñwaa wem me ndiihe​—nu a bi piñgla bé i pes mbuu​—me bi témbna i pes mbuu mbeñel mbeñel. Me bi kôs ki ngandak makénd ngéda me bi nigil gwigil bi Nkum Ntat ni hop pulasi le La Tour de Garde du 15 novembre 1992, bi bi bééna miño mi minkwel le: ‘Jéhovah n’est pas à blâmer,’ ni ‘Servons Jéhovah fidèlement.’”

¹² Kiki ngéda i bé tagbe, Jim a bi témb a yila mañ u likoda. Bôdôl ha, a bi hôla bilôk bikéé bipe i yémbél i nya ndutu i, ni i témbna mbôô wap i pes mbuu. A mélés nkwel le: “Me bé hoñlak le me bé me gwé maada malam kiyaga ni Yéhôva ki le to jam! Ngoo ngandak le me bi nwas le ngôk i yip me mis i ngii mam ma nlôôha ba mahee, i boñ ki me le, me lôôha bok mis mem i ngii mahôha ma bôt bape.”​—1 Korintô 10:12.

13. (a) Bimbe bilem bilam likalô jés li nla hôla bés i bana? (b) Ni umbe nseñ?

¹³ Lelaa likalô li uñgus bés inyu loñge yés? I añle bôt bape miñañ minlam i nla hôla bés i bana suhulnyu ni bilem bi litam li mbuu li Djob. (Galatia 5:22, 23) Hoñol bilem bilam u ma kôhna mu kii u  ntéé likalô. Ngéda di nkôna bilem bilam bi Kristô, di nlémés ñwin di nlegel, hala a nla ki tihba ngim bôt di mboma. Kiki hihéga, batéé likalô iba i loñ i Ôstrélia ba bi yén nwee inyu emble muda wada nu a bé bep pôdôs bo i mbai yé. Mbus ngim ngéda, i muda nu a bi tam i jam a bi boñ, a tilna hikuu hi loñ le: “Me gwé ngôñ i bat i bôt iba ba bi hônba me ni suhulnyu nwéhél inyu ngôk yem. Bijôñ gwon bi bi tinde me i luhul bo i nya i.” Baa i muda nu a bé le a tila hala ibale batéé likalô ba unda to ndék hiun yokela? Bebeg le to. Ñ, kinje nseñ nson wés likalô u gwé inyu yés ni inyu bôt bés ba libôk!

14. Kii bagwal ba nlama boñ ibale ba ngwés toi uñgus bon bap loñge loñge?

¹⁴ Libim li boñge li yé suhulnyu, li nyamnda ki ni ngôñ i nigil. (Matéô 18:1-4) Jon, bagwal ba ba gwé pék ba nliya i niiga bon bap i yi maliga, ni i gwés mo ngéda ba ngi yii disii di boñge. (2 Timôtéô 3:14, 15) Ntiik, bagwal ba nlama ndugi jubus maliga ikété miñem nwap bomede, ba niñ ki inoñnaga ni mo. Ngéda bagwal ba mboñ hala, boñge ba nok ndik bé maliga bagwal ba niiga bo, ndi ba ngwés ki mo. Ni le, ba ga tehe maéba ma bagwal bap kiki yimbne i gwéha i Yéhôva ni i bagwal bap bomede.

15, 16. Lelaa bagwal ba nlama unda le ba mbôdôl Djob ñem ngéda ba mpémés man wap i ntôñ?

¹⁵ To ibale ba néñél ikété maliga, boñge bahogi ba ntjôô maliga, ba mpémés ki bape i ntôñ. Ngéda hala a mpémél ngim lihaa, li yé li nok ndutu kiyaga. Sista yada i loñ i Afrika Nwel Mbok a kal le: “Ngéda ba bi pémés mankéé wem nu mañ i ntôñ, a bé wengoñle a bi wo. Hala a bi pat me ñem!” Lelaa i mankéé nu muda nu, ni bagwal bé ba bi boñ? Ba bi noñ maéba ma Bañga i Djob. (Añ 1 Korintô 5:11, 13.) Bagwal bé ba nkal le: “Di bi kit le di ga noñ i jam Bibel i nkal, di bak nkwoog nkaa le, i boñ mam kiki Djob a ngwés i nlona bés bibom. Di bé tehe libak le ba bi pémés man wés likoda kiki bikotlene bi bé nlôl yak Yéhôva, di bé ki nkwoog nkaa le a nkodol nwet a ngwés ni hihéga hi kôli ni nye. Jon di bi kit le di ga pôdôs ndik nye inyu mam ma lihaa ma ma nlôôha nseñ.”

¹⁶ Kii man wap nu munlôm a bi nôgda? A kal i mbus ngéda le: “Me bé yi le lihaa jem li ñoo bé me, ndi ba bé nôgôl Yéhôva ni ntôñ wé.” A kônde ki le: “Ngéda u yé nyéksaga i bat Yéhôva mahôla ni nwéhél, u mpam i tehe bôô ni ngélé yañen u gwé ngôñ ni nye.” Ni hégda maséé ma lihaa li, ngéda i mañge nu a bi témb i ntôñ! Ñ, ngéda di nôgôl Djob ikété manjel més momasôna, di nla bumbul matam malam.​—Bingéngén 3:5, 6; 28:26.

17. (a) Inyuki i suhus bésbomede i si Yéhôva i nlama ba lem i niñ yés? (b) Umbe nseñ di nla kôs mu?

¹⁷ Mpôdôl Yésaya a bi pot bisu bi ngéda le bon ba Lôk Israél ba bé i Babilôn, ba bé lama tam bibéba gwap, ba kalak le: “A Yéhôva, wen u yé bés Tata; bés di yé ték lima, ndi we u yé Mma dibee nu a ma bés. Di yé ngweege i woo woñ, bés bobasôna yaga. U bigdaga bañ ki to liboñok jés libe i mba ni mba. Soho nun le bés, u béñge! Di yé bôt boñ bés bobasôna yaga.” (Yésaya 64:8, 9) Nlélém i len ini, ngéda di suhus bésbomede i si Yéhôva ni suhulnyu, di nôglak ki nye hiki ngéda i niñ yés, di ga ba toi tik i mis mé, ndik kiki mpôdôl Daniel. Ni le, Yéhôva a’ ke ni bisu i ma bés ni njel Bañga yé le Bibel, mbuu wé, ni ntôñ wé, kayéle kel yada ni ga la telep bisu gwé kiki “bon ba Nyambe.”​—Rôma 8:21.