BA BÉ sébél bikaat bi le nyum. Ngéda me bi bôdôl nigil gwo, me bi léba bititii bi bi tôdôl ngap yem i hégda mam. Hala a bi boñ le, ibôdôl me mañge, me bi kahal bana ngôñ ni yi i Bibel, ndik kiki i i bé munu bikôntô di bi kôs.

Kiki Gwét bi Ntôla II bi bé bebee i tôla loñ India yosôna, mam ma bi bôdôl lédél me ngandak. Bagwal bem ba bi bôk ba bagla, mbus ngéda ba bos. Me bé nok bé inyuki bôt iba me bé gwés, ba bi bagla. Me bé nôgda nduña ñem ni binyuu. Kiki me bé mpom man, hala a bé bé jam li ntomb i kôhna hogbe ni mahôla me bééna ngôñ.

M’ma yem ni me di bé yééne i nyañ tison le Karachi. Kel yada, mañ mut wada u u bé dokta le Fred Hardaker, a bak Mbôgi Yéhôva a bi yuuga bés. A bé base yada ni nsañal nu a bôk ti bés bikaat. A bi noode bôdôl yigil Bibel ni m’ma yem. Ndi m’ma a bi tjél, a kal nye le, a nla nigil ni me. Ha nyen me bi bôdôl yigil ni mankéé Hardaker i sonde i bé noñ ha.

 Mbus ndék sonde, me bôdôl ke makoda ma bé tagbe i dokta li mankéé Hardaker. Yom kiki bo 12 li miñunuk mi Mbôgi Yéhôva i bé bomna ha inyu bégés Djob ntôñ. Ba bi lédés me, ba tééda ki me kiki man wap. Me ngi hoñlak lelaa ba bé yén me ipañ, ba nyondbak inyu boñ le di kwel mbom ni mbom kiki mawanda ma ñem nyuu, jam me bééna toi ngôñ ha ngéda i.

Hala a bi nom bé mankéé Hardaker a bat me le me bôdôl pam ni nye likalô. A bi niiga me i gwélél fônôgraf inyu hôla bôt i emble bon ba minkwel mi Bibel. Ngandak bôt i bé gwés bé ngim minkwel mu, inyule mi bé babaa bo. Ndi me bé gwés maliga ma Bibel ngandak, me gwéhék ki niiga mo bôt bape.

Kiki mintôñ mi gwét mi loñ Yapan mi bé kôôge bebee ni India, bangomin ba loñ Ngisi ba bi bôdôl tééñga Mbôgi Yéhôva. Sôk bi sôk, i sôñ Njéba u nwii 1943, ndééñga i bi lôôha tihba me tôbôtôbô. Ñane suklu yem, nu a bé pada, a bi luhul me i suklu yé, ni njom le me bé “mut mindañ.” A kal m’ma le, maada mem ni Mbôgi Yéhôva ma bé boñ le me ba kai ibe inyu bana boñge bape ba suklu. Kii a nok hala, m’ma a kon woñi ngandak, a sôñga yak me i boma Mbôgi Yéhôva ipe. Mbus ngéda, a bi ha me sitima inyu ke yak pua, nu a bé yééne i Peshawar, tison i i bé bebee le 1 370 km i ñombok. Kiki me bé yoñ ha bé ngaba ni mam ma mbuu nyoo, me bi bôdôl sune i pes mbuu.

I nwii 1947, me bi témb i tison Karachi inyu yéñ bôlô. Ngéda me bi bol nyoo, me ke yuuga dokta Hardaker i homa wé bôlô. A bi leege me loñge ngandak.

Kiki a bé hoñlak le me nlo yéñ matibla i pes minsôn, a bat me le: “Nano kii i ntééñga we?”

Me timbhe le: “A dokta, me nkon bé i pes misôn, ndi i pes mbuu. I nsômbla me yigil i Bibel.”

Ha nyen a bat ki me le: “Kekii u yé le u gwés bôdôl?”

Me timbhe nye le: “Nano nano, ibale u gwé ngéda.”

Di bi tégbaha loñge kôkôa i nigil Bibel. Me bé nôgda wee me ntémb lihaa li mbuu. M’ma a bi témb a noode kit maada mem ni Mbôgi Yéhôva, ndi lini lisañ, makidik mem ma bé le me nsélél Yéhôva. Hilo 31 hi sôñ Hikañ, u nwii 1947, me bi ti memede nkikip, me kôs ki sôble. Ngéda me bi bana 17 nwii, me bi bôdôl nson u nsañal u ngéda yosôna.

Ba bi bôk ba om me i Quetta, i het nlômbi ñamb bisônda bi Ngisi u bé. I nwii 1947, Ba bi kap loñ yés môga ima: Pes yada i ke i India, ini pes ipe, i Pakistañ. * Jam li, li bi lona lisanda ni bisañ ipôla bôt ba bibase, hala a boñ le ngandak bôt i ke gwét ngwéé kii hala a mah bé bôña i loñ yés. I bet ba bi ke ngwéé, ba bé yom kiki bo 14 didun. Bôt ba base i bausa nyoo India, ba bi lo i Pakistañ, ki le i bet ba bé i base Indu ni i Siks i Pakistañ, ba bi ke i India. Mu mpuñgu u wonsôna nyen me bi bet ikété mashin inyu ke i Quetta, di bé mpagak mu kiki bisardin. Me bi gwelba nkoñ wada inyu boñ le me kwo bañ.

Nyoo i Quetta, me bi boma nsañal nu tôbôtôbô wada le George Singh, a bééna 20 nwii ni jam. George a bi ti me bôk baskô, i me bé lama kis (tole nyuge) mu libôga jés nyonok ni dikôa. Libim li ngéda, me bé me pam likalô metama. Mbus sôñ isamal, me bééna 17 gwigil bi Bibel, bahogi mukété yap ba bi neebe maliga. Wada ikété yap le Sadiq Masih, nu a bé ñane sônda, a bi hôla bés i kobol bikaat ni hop loñ Pakistañ le Urdu. Mbus ngéda, Sadiq a bi yila ntéé likalô nu makénd.

Mbus, me bi témb i Karachi, i het me bi sal ni Henry Finch ni Harry Forrest, ba ba bé ba ma tip lo i suklu Giléad. Ba bi ôô me loñge ngandak minson mi Ane. Lisañ jada, me bé ni mankéé Finch i hônd likalô i ñombok i Pakistañ. Di bi léba ngandak bon ba Urdu i i bééna ngôñ keñi i yi maliga ma Bibel. Nwii ima mbus le me ma bôdôl sal ni basañal bana, yak me ba sébél me i suklu Giléad; mbus, me témb i Pakistañ kiki nhôla  ngwélél makiiña. Me bé yééne i ndap basañal ba tôbôtôbô ba ba bé lôl biloñ bipe, ndap i i bé i Lahoré, ni basañal ba tôbôtôbô bape baa ba bi om i loñ yés.

Ngoo ngandak le, i nwii 1954, basañal ba tôbôtôbô ba ba bé sal i loñ yés ba bi bôdôl bana ngimanôgla ipôla yap, kayéle hikuu hi loñ hi ba nyégsaga i om bés i sal bahoma bape. Ba bi ti yak me maéba ma ngui inyule me bi yoñ pes yada mu mindañ mi. Hala a bi babaa me ngandak, kayéle me sugus le me bé bé ndémbél lam i pes mbuu. Me bi huu i Karachi, mbus me ke i tison i Londres, i loñ Ngisi, ni mahoñol le me ke i yén i mbok ipe, inyu bôdôl mam i tén.

Nyoo i Londres, me bé likoda jada ni ngandak lôk kéé i Bétel. Wada ipôla yap le mankéé Pryce Hughes, nu a bé ngwélél hikuu hi loñ a bi yoñ me isi bipapai gwé. Kel yada, a bi añle me le, mankéé Joseph F. Rutherford nu a bé ñéga nson likalô i nkoñ isi wonsôna, a bi ti nye maéba ma ngui. Ngéda Hughes a bi noode kaaba, mankéé Rutherford a bi bam nye. Hala a bi hélés me le a bé bigda jam li a nolok. Ndi a kal me le i jam li, li bi bôk li unbaha nye ngandak. Ndi mbus ngéda, a bi nôgda le a bééna toi ngôñ ni maéba ma ngui ma, ni le hala a bé yimbne i gwéha i Yéhôva. (Lôk Héber 12:6) Ñañ wé u bi tihba me ngandak, u bi hôla ki me i témbna mbôô wem i pes mbuu.

Bebee le ha ngéda i nyen, m’ma yem a loo i Londres, a neebe ki nigil Bibel ni mankéé John E. Barr, nu a bi sal i Juu li bakena ntôñ mbus ngéda. M’ma a bi hol loñge i pes mbuu, kayéle a kôs sôble i nwii 1957. Mbus ngéda, me bi nok le yak pua yem a bi nigil Bibel ni Mbôgi Yéhôva ilole a nwo.

I nwii 1958, me bi biiba ni Lene, sita yada i i bé ngond i loñ Danmark, i i bé yén i tison i Londres. Nwii u bé noñ ha, di bi kôs man muda wada le Jane, nu a bé man nu bisu mu bon batan di bi kôs. Me bi kôs yak nsima i bana minson mi tôbôtôbô ikété likoda li Fulham. Ndi makon ma nwaa wem Lene, ma bi nyégsa bés i ke yén i het lék i bé. Jon i nwii 1967, di bi ke i yén loñ Ôstrélia, i tison i Adelaide.

Likoda jés li Adelaide li bééna minhook 12, mi mi bé ñunuk. Ba bé jôha bé ni nson likalô. Di bi pala témbna bilem bilam gwés bi mbuu.

I nwii 1979, Lene a bi gwal man wés ba nyônôs batan, le Daniel. A bi gwéé yit (trisomie ni hop  Pulasi) *, jon a bé bé le a nom i niñ. Letee ni len, hala a yé nledek jam i ntoñol i njôghe di bi nok. Di bi boñ kii yosôna di bé la inyu yé, ibabé hôya bana bon bape ba-na. I bé pam ngim mangéda le Daniel a la ha bé hép loñge, kayéle di bé di pala kena nye i dokta. Tolakii a bé nkônôl man, a bé yi jam ngandak, a gwéhék ki bôt. A bé gwés mam ma mbuu ngandak. Ngéda di bé soohe ilole di nje, a bé a bamb disii tjé di moo, a peghe ño, ndi a kal ni ñem wé wonsôna le, Amen! Mbus masoohe ma nyen a bé le a je.

Ngéda Daniel a bi pamna nwii mina, a bi bana ki béba kon matjél umpe. Hala a bi tômbôs me ni nwaa wem Lene ngandak. Me bi nôgda wee me bé bebee ni kwand. Ndi kel yada nu di bé nwaag ngandak inyu ndutu a bé nok, ngwélél makiiña wés le Neville Bromwich, a bi lo i bésni. I u u, ni gwiiha i mis, a bi hôgba bés boba. Ndi bés bobasôna di kohi maéa. Bibuk gwé, bi bi bé nyonok ni gwéha lôñni ngôô, bi bi lédés bés iloo héga. A bi huu i ngeñ yada i mayé ma kel. Kii nye a kôm ndik bés mbus, Daniel a yik wo. Jam to jada li mah tééñga bé bés i niñ kiki nyemb yé. Ndi to hala, di nhônba i njôghe i, ni bôdôl i ngui le yom yo ki yo​—to nyemb​—i ga bagal bé bés ni gwéha i Daniel, to ni i Yéhôva. (Rôma 8:38, 39) Di nyamnda ni ngôñ i ba ni nye bitugne i mbok yondo!​—Yôhanes 5:28, 29.

I len ini, me ngi yii mañ likoda, tolakii me ma kwo AVC ngélé iba. I mam me mboma i niñ yem ma nti me ngap i nôgda njôghe i bôt bape, ni i bana ñem ngôô inyu yap ngéda ba ntégbaha mandutu. Me nkeñgle lem i kéés bo ha ngéda i. Maselna ni hala, ilole me nyuuga bo, me mbéna badba le: ‘Mambe maada ma yé ipôla mam ba ntégbaha i niñ yap, ni i yom ba nôgda ñem ni mahoñol ngéda ndutu i nkwél bo? Lelaa me nla unda bo le me ntôñ bo? Lelaa me nla ti bo makénd i ke ni bisu i noñ manjel ma Yéhôva?’ Me ngwés toi yuuga bilôk bikéé inyu ti bo makénd! I yé ntiik le, ngéda me nlédés bôt bape i pes mbuu, me hôlga ki bo, a yé a ba wee me mbôñôl hala inyu yem.

Me nôgda kiki ntôptjémbi nu a kal le: “Ngéda nduña i mahoñol mem i mbôl, hogbe [i Yéhôva] i nkônha ñem wem maséé.” (Tjémbi 94:19) Yéhôva a bi nit me mu mandutu momasôna lihaa jem li bi kôs, bisu bi ngolba me bi boma inyu hémle yem, ni i bisu bi ngimanôgla, ni bi nduña. Ntiik, Yéhôva a bi ba toi bañga Isañ inyu yem!