Me bi gwéé i hilo 19 hi sôñ Mpuye, i nwii 1940, i tison Amioûn, i Libañ. Ndék nwii i mbus ngéda, lihaa jés li bi ke i tison i Tripôli, nyoo nyen me bi nañ, lihaa jés li bé niñ ikété maséé, ikété gwéha, li li nyi njee a yé Yéhôva Nyambe, li gwéhék nye. Me bé man nu sôk ikété bon batan, bôda baa ni bôlôm iba. Inyu bagwal bem, liyéñ nkus li bé bé jam li bisu i niñ yap. Niñ yés i bé kiiña ndigi i yigil i Bibel, makoda, ni i hôla bôt bape i yi Djob.

I likoda jés, minhook mi bé ngandak. Wada mu, jôl jé li bé le Michel Aboud, nyen a bé kena yigil i kaat ha ngéda i. A bi nigil maliga i Amérika, a jôbna mo i Libañ i nwii 1921. Me mbigda lelaa a bi nit boñge bôda iba ba ba bi tip pam i Suklu Giléad, Anne bona Gwen Beavor. Ba bi yila mawanda més. Ngandak nwii i mbus, me bé maséé ngandak i boma Anne i Amérika. I mbus ngéda, me boma yak Gwen, nu a bi bii Wilfred Gooch, ba bé sal i Bétel i London, i loñ Ngisi.

Ndék Mbôgi Yéhôva yon i bé i Libañ i ngéda me bé mañge. Ni makénd momasôna, di bé añle bôt bape miñañ minlam mi di bé yi ikété Bibel. To hala kiki baéga base ba bé  kolba bés, di bé añal miñañ minlam. Me ngi bigdaga ngandak mam i i bi pémél bés.

Kel yada, me ni mankéé nu muda le Sana, di bé añal ñañ nlam i ndap ngii yada. Kiki di bé kwel ni bôt ba ndap i, pada yada i pam i libebe, i het di bé di tééne. I nene le mut a bi sébél nye. I pada i, i bôdôl sol mankéé nu muda. A kahal nyai ngandak, a tin-ge Sana le a sôs makala, a solok nye. Mut a bi sébél bisônda; kiki bi nlo, bi yéñ njel le mut a hôla Sana i ke ibabé le a kôs njom. I mbus, bi kena pada i ndap bisônda, nyoo nyen bisônda bi bi yi le ngo i pada i, i bééna ngaa. Ha nyen ñane bisônda, a bi bat nye le: “Umbe ntén mut u yé? Baa u niiga bôt i gwélél Djob tole u niiga bo i jo bisañ?”

Jam lipe me nla bé hôya li yé le, likoda jés li bi lend matôa makeñi, inyu boñ le li kee i téé bés i homa wada a yé haa ni tison, i het di nla añal ñañ nlam. Mam ma bé tagbe loñge, letee ni i ngéda i pada i i bé nyoo mbai i i bi yi i jam di bé boñ, a bi bôdôl kot bôt inyu boñ le ba loo i jôs bés. Ba bi tééñga bés, yak dibañ ba bôdôl leñ bés, kayéle pua yem a babaa. Me ngi tehge su wé u nyoo matjél. Pua a bi ke a jôp i bus ni mama yem; yak bésbobasô di kahal noñ bo, di jôp mu. Ndi jam jada li yé le me yé mbén i hôya, i ngéda mama yem a bé sas mambabaa ma pua, a kal le: “A Yéhôva, nwéhél bo. Ba nyi bé i jam ba mboñ.”

Lisañga lipe, di bi ke i yuuga bôt bés ba lihaa i tison yés. Nyoo, di boma ñéga base nunkeñi, bisop, i ndap i sôgôl wem. I bisop i, i bé yi le bagwal bem ba yé Mbôgi Yéhôva. Men a bi pohol, to hala kiki me bééna ndigi nwii minsamal, a bé sômbôl tééñga me, jon a bi bat me le: “Inyuki u yé ngi kôs sôble?” Me timbhe nye le me ngi yii mañge, inyu boñ le me kôs sôble, me nlama ndugi yi i jam Bibel i mpot, me bana ki hémle i ngui. Kiki ndimbhe yem i bi lémél bé nye, a kal sôgôl wem le me nti bé nye lipém.

I mam mabe di bi boma, ma bé ndigi ndék. Maliga ma yé le, bôt ba Libañ ba yé minyaô, ba yik leege bôt. Jon, di bi bana nsima i añle ngandak bôt miñañ minlam, di bôdôl ki gwigil bi Bibel ni ngandak bôt ipe.

I ngéda me bé me ngi yii i suklu, mañge munlôm wada nu a bé Mbôgi Yéhôva, a lôlak i Vénézuéla, a bi lo i Libañ. Ha nyen, a bi bôdôl tégbaha makoda ni bés, a gwés mankéé nu muda le Wafa ngandak, ba yegna libii. Ndék ngéda, ba bi biina, ba ke i yééne i Vénézuéla. Mu bikaat a bé tilna pua yem, mankéé nu muda le Wafa a bi ti pua makénd i lo i Vénézuéla ni lihaa jolisôna. A bé kal hala inyule di bé hañba nye ngandak. Jon di yoñ makidik i ke nyoo!

Di bi bol i Vénézuéla i nwii 1953, di yén i Caracas, bebee ni ndap isañ loñ. Kiki me bé me ngi yii mañge, me bé pind, me bak maséé i ngéda me bé tehe kiki ba bé tagbana isañ loñ ikété matôa mé malam kiyaga.  Ndi hala a bé bé jam li ntomb inyu bagwal bem i meya maboñok ma loñ mondo i, hala wee hop wap, bilem gwap bi loñ, bijek ni lék. Ndik kiki ba bi bôdôl meya, béba jam i pémél bés.

Pua yem a bi kwo kon. Hala a bi hélés bés, inyule a bé mpémba mut, a bak mbôô ngandak. Di bé ngi tehe nye a nkon. Dokta a bi léba le a gwé pos i mbayéñ (pancréas), ni le ba nlama kan nye ngwéé ngwéé. I mbus sonde yada ndigi, a wo.

Di nla bé léba bibuk inyu añle mut kiki hala a bi tééñga bés. Me bééna ndigi 13 nwii. Di bé bem bé le kel yada pua yés a ga wo, di bé nôgda wengoñle di ga ba ha bé maséé. Ngim mangéda, hala a bé ndutu inyu mama yem i neebe le pua yem a nwo. Ndi to hala, di bi sôk di neebe le di nlama ke ni bisu i niñ, Yéhôva a bi hôla bés i hônba. I ngéda me bi pamna 16 nwii, me bi kôhna Bac i suklu yada i Caracas, me bé sômbôl nit lihaa jem.

Mankéé nu muda le Sana a bi biina ni Rubén Araujo, nu a bi tip lôl i Suklu Giléad. Ndi ba bi pohol i ke i Amérika. Jon i ngéda lihaa jem li bi kit le me nlama ke i université, me bi ke i Amérika, i het me bé lama yén ni mankéé bo nlô wé. Mankéé bo nlôm ba bi hôla me ngandak i hol i pes mbuu, i ngéda me bé yén ni bo. Mu likoda jés li hop u Panya, di bééna ngandak minhôôlak mi bilôk bikéé. Iba ikété yap, ba me bi tibil yi, me gwés ki ngandak, ba bé Milton Henschel ni Frédérick Franz; boba ba bé sal i Bétel i Brooklyn.

Kiki nwii wem u bisu i université i New York u bé bebee ni mamélél, me bôdôl badba le kii me ga boñ i niñ yem. Me bi bôdôl añ ba Nkum Ntat ba ba bé pôdôl bikristen bi bi bi yoñ makidik i sélél Yéhôva, me kahal ôt pék mu. Me bi yimbe le basañal ba ngéda yosôna ni basal i Bétel ba likoda jés ba bé maséé, hala a bôdôl kon me ngôñ i ba kiki bo. Ndi me bé ngi sôblana. Ibôdôl behee, me bé yi le me nlama ti memede nkikip yak Yéhôva. Me bi boñ hala; i mbus, me kôs sôble i hilo 30 hi sôñ Matumb, i nwii 1957.

Kiki me bi kôs sôble, me bôdôl hoñol i makidik me bé sômbôl yoñ, hala wee i yila nsañal nu ngéda yosôna. I jam li, li bé kon me ngôñ kiyaga, ndi me bé tehe le i yoñ i nya makidik i, i bé bé jam li ntomb. Ndi me bé tehe bé lelaa me bé le me pamba ni nson wem u nsañal lôñni suklu yem i université. Me ni lihaa jem, di bé tilna bikaat inyu makidik me bé sômbôl yoñ, i téé suklu inyu yila nsañal.

Jon me bi témb i Caracas i nwii 1957, i sôñ Hilônde. Ndi me bi koba le niñ i bé tômbôl bé lihaa jem. I bé béda le, mut numpe mu lihaa a sal inyu lona moni. Lelaa me bé le me hôla? Me bi léba bôlô i bank, ndi hala a bi mélés bé ngôñ yem i yila nsañal.  I jam li jon li bi boñ le me témb i Caracas. Me bi yoñ makidik ma ngui i boñ gwobiba. Me bé nsañal, me salak i bank, ngandak nwii. Me mah ba bé me pégi hala, me bak ki maséé!

Maséé mem ma bi kôndba i ngéda me bi boma Silvia, nlam mañge muda wada nu Jaman, nu a bé gwés Yéhôva ngandak, me bii nye. A bi ke i yééne i Vénézuéla ni bagwal bé. Di bi bana bon iba, lok yés Michel ni ngond yés Samira. Me bôdôl ki yoñ ndun ni mama yem. Jon a bi lo i yén ni bés. To hala kiki i bé béda le me téé bôlô nsañal, inyu tééda lihaa jem, me bi tééda makénd mem ma nsañal. Me ni Silvia, di bé di yoñ bôlô i nsañal i pes ngéda, i ngéda pôla i nene i mangéda ma noi.

Bon bem ba bé ba ngi boñok suklu, i ngéda me bi bôdôl bana mahoñol ma me nsima i bibôdle bi ñañ. I yé maliga le, me bééna niñ i mbomboo, i bôt me ni bo di bé sal ba bé ti me lipém. Ndi, me bé sômbôl le, ba tehe me kiki ngwélél Yéhôva. Mahoñol ma ma bé tééñga me, me yéñék yi kii me nlama boñ le i titii i yon bôt ba tehe ndugi i ngéda ba mbéñge me. Jon, me ni nwaa wem di bi yén, di kwel inyu mam més ma moni. Ibale me mbat le me ntéé bôlô yem i bank, me ga kôhna ngandak moni. Kiki di bééna bé mapil, di bi hek pék le ibale di nsuhus likala jés li niñ, di ga bana moni mi kôli inyu niñ ntandaa ngéda.

Hala a bé bé jam li ntomb i yoñ makidik ma, ndi nwaa wem nu gwéha ni mama yem ba bi nit me ngandak. Jon, me bé le me témb me yila nsañal nu ngéda yosôna. Me bé maséé kiyaga! Me bôdôl nôgda le ngeñ i nkola le me yila nsañal. Ha nyen di bi kôhna nwin di bé bem bé.

Kel yada, dokta jés a bi kal bés le Silvia a yé jém. Kinje hélha jam! Di bé maséé le; ndi me bôdôl hoñol makidik me bi yoñ, le me yila nsañal. Baa me ga ba ki nsañal? Jon di bi pala neebe i jam li ikété mahoñol ni ikété ñem wés, di bôdôl kôôba le lihaa jés li nkeñep. Ndi me bé me ngi badbaga ibale me yé le me ba nsañal.

Ha nyen di bi kwélél ki mu, di kit le me nyoñ nson nsañal. Lok yés Gabriel a bi gwéé i nwii 1985, i sôñ Matôp. To hala, me bi téé bôlô yem i bank, me bôdôl nson nsañal i nwii 1985, i sôñ Hilônde. I mbus,  me bi bana nsima i yila wada ikété bilôk bikéé bi bé sal ni hikuu hi loñ. Ndi hikuu hi loñ hi, hi bé bé i Caracas, hala a bé kobla le me nlama ke liké li dilo diba tole diaa ikété ngim sonde, me bé me ke jam kiki bo 80 ma kilôméta.

Kiki ba bi oñ hikuu hi loñ i tison ba nsébél le La Victôria, di bi yoñ makidik i ke i yééne nyoo i La Victôria, bebee ni Bétel. Hala a bé mahéñha ma ngui inyu yés. Me ngwés lihaa jem ngandak, me nti ki jo mayéga mu kiki li bi nit me. Hala a bé hôla me ngandak. Mankéé nu muda le Baha, a bi neebe le a nyoñ ndun ni mama yés. Michel a bi biina, ndi Samira bona Gabriel ba bé ba ngi yii ha ndap. I ke i yén i tison La Victôria, i bé kobla le di ntjôô mawanda més ma Caracas. Kiki di bé di ma meya tison ikeñi i het bôt ba bé bedek, ba sôhôk, nyuñga i hoñok; nano, Silvia nwaa wem a bé lama meya i yén i man tison, i het mam ma yé nya ipe. Bésbobasôna di bé lama meya i niñ ikété man ndap. Ñ, ngandak mahéñha i bé béda inyu nyodi i Caracas, inyu ke i yén i La Victôria.

Ndi to hala, mam ma bi témb ma héñha. Gabriel a bi biiba, yak Samira a bi léba bôlô, a ke i yén homa numpe. Ha nyen, i nwii 2007, me ni Silvia di bi kôhna nsima i neebe nsébla i jôp i Bétel; nsima me ni nwaa wem di ngi gwé letee ni len. Michel, lok yés bisu, a yé mañ, a bak yak nsañal bo nwaa wé Monika. Yak Gabriel a bi yila mañ, a ngwel nson wé bona nwaa Ambra i loñ Italia. Samira nye, a yé nsañal, a hôlga nson i Bétel.

Ñ, me bi yoñ makidik ma ngui i niñ yem. Me ntam bé. Me yé le me tiimba yoñ minlélém mi makidik. Me yé maséé kiyaga ni minson mi mbuu nwominsôna me mbana i nson Yéhôva. Mu nwii mi nwominsô, me ntehe le i nlôôha ba nseñ i tééda maada ma bas bas ni Yéhôva. To ibale makidik di nlama yoñ ma yé matitigi tole makeñi, Nyambe a nla ti bés nsañ “u u nloo mam momasôna.” (Filipi 4:6, 7) Nson wés mpubhaga di nsal nyoo i Bétel, u nti me ni Silvia maséé, di nôgdaga ki le Yéhôva a bi sayap makidik més, inyule di bi bii Yéhôva bisu, mu makidik momasôna di bi yoñ.