1. Inyuki ngandak bôt i len ini i nhémle bé i yom Bibel i nkal?

 NGANDAK bôt len i nyi ha bé njee ba nla bôdôl ñem. Ba mbadba too baane, banyimam ni bôt ba m’bô ba ntôñ toi bo. Ba mbôdôl bé ki to baéga bibase ñem. Di nok inyuki ba nhémle bé ki to Bibel.

2. Kii kaat Tjémbi 119:160 i niiga bés?

² Bagwélél ba Yéhôva ba yé nkwoog nkaa le a yé “Nyambe nu maliga” ni le a ntôñ toi bés. (Tjémbi 31:5; Yésaya 48:17) Di nyi le di nla nhémle mam momasôna ma yé ikété Bibel ni le “Bañga yé yosôna i yé maliga.” (Añ Tjémbi 119:160.) I yom nyimam wada a kal i yé maliga le: “Tembee yo ki yo i ta bé ikété Bañga i Djob. Di kôli hémle i yom Bibel i nkal inyule di bôdôl Nyambe ñem.”

3. Kii di ga tehe munu yigil ini?

³ Kii di nla boñ inyu boñ le bôt bape ba hémle i yom Bibel i nkal kiki bés? Di béñge mam maa ma ma mboñ le di hémle i yom Bibel i nkal. Pog, Bibel i nhéñha bé. Iba, mbañ i Bibel i nyon. Aa, Bibel i nhéñha bôt.

4. Inyuki ngim bôt i nhoñol le ba nhéñha bibel?

⁴ Yéhôva a bi gwélél yom kiki bo môm mana ma bôt inyu tila Bibel. Ndi bikaat i bôt ba ba bi tila to yada i yii ha bé. Bôt ba bi tiimba tila i yom bo ba bi bôk ba tila. Bikaat bi ba bi tiimba tila gwon bés di gwé len. Jon bôt bahogi ba mbadba too i yom i bi tilba i bikaat bi bisu yon bés di gwé len. Baa yak we u ma badba mbadga i?

5. Lelaa bôt ba bi tiimba tila Bitilna bi Lôk Héber? (Béñge titii i lipep li bisu.)

⁵ Yéhôva a bi kal le ba tiimba tila Bibel inyu boñ i nom. A bi kal bikiñe bi Israel le ba tiimba tila mbén yé, a kal yak Lôk Lévi le i niiga yo litén. (Ndiimba Mbén 17:18; 31:24-26; Néhémia 8:7) I ngéda Lôk Yuda i bi pam i minkôm i Babilôn, ngandak bôt i i bé yi matila i bi bôdôl tiimba tila Bitilna bi Lôk Héber. (Ésra 7:6, matila isi lipep.) I bôt ba, ba bé yoñ ngéda i sal bôlô yap. I mbus ngéda, i bôt ba bé tiimba tila Bibel ba bé béñge ndik bé bibuk, ndi yak hiki man bañga inyu boñ le ba hôya bañ ngim yom. Ndi kiki bôlô i bôt ba binam i, bon ba dihôha ba bé hañ bé mu. To hala, kiki ba bi tiimba tila minlélém mi bikaat ngandak ngélé, hala a bi hôla i tehe homa dihôha di bé. Lelaa?

6. Lelaa ba bé tehe dihôha mu Bibel?

⁶ Bayimam ba ngéda yés ba nyi lelaa ba ntehe dihôha mu Bibel i ba bi tiimba tila. Di yoñ le hihéga: Ibale ba mbat mbôgôl bôt le ba tiimba tila nlélém lipep li ngim kaat. Ndi wada wap a boñ bon ba dihôha. Inyu léba dihôha di, ba mbéñge mapep ma bana bôt bape. Hala nyen yak bayimam ba mboñ, ba mbéñge mapep momasôna ma bi tiimba tilba inyu tehe i het dihôha di yé.

7. Kii i ñunda le i bôt ba bi tiimba tila Bibel ba bi sal bôlô yap loñge?

⁷ I bôt ba bi tiimba tila Bibel ba bi yoñ ngéda i sal bôlô yap. Kii i ñunda hala? Ba bi sôk tiimba tila Bibel i nwii 1008 tole 1009 N.Y. Bitilna bi, gwon ba nsébél le Codex de Leningrad. Ndi masañga mana, ba bi léba ngim Bibel ba bi tiimba tila hala a yé yom kiki bo hikôô nwii ilole ba ntila Codex de Leningrad. Mut a yé le a hoñol le kiki ba bi tiimba tila bikaat bi hikôô nwii bisu bi ngéda, bi nla bé ba nlélém ni Codex de Leningrad. Ndi maliga bé ma. Bayimam ba, ba bi béñge minlômbi mi bikaat ni bikaat ba nsôk tila, ba bi kal le ndik ndék bibuk yon i yé mahéñha.

8. Inyuki di nla kal le Bitilna bi Lôk Grikia bi ba bi tiimba tila bi nloo bini bikaat bipe bayimam ba bi tila?

⁸ Bikristen bi hiai hi bisu bi bi noñ ndémbél i bôt ba bi tiimba tila Bitilna bi Lôk Héber. Ba bi yoñ ngéda i tiimba tila 27 bikaat ma Bitilna bi Lôk Grikia, bikaat bi gwon ba bé gwélél i makoda map ni i likalô. Nyimam wada a bi béñge bikaat bi Lôk Grikia bi ba bi tiimba tila, a béñge yak bikaat bipe bôt ba bi tila i  nlélém ngéda, a kal le: “Me nyimbe le ba bi tiimba tila Bitilna bi Lôk Grikia ngandak, . . . ba tila ki gwo loñge iloo bini bikaat bipe.” I kaat ini le Anatomy of the New Testament i nkal le: “Di nlama yi le i yom i yé ikété Bitilna bi Lôk Grikia yon ba bi tila i ngéda kôba.”

9. Kii kaat Yésaya 40:8 i nkal inyu Bañga i Djob?

⁹ I bôt ba bi yoñ ngéda i tiimba tila Bibel ba bi boñ le di laa bana Bibel i ngéda yés kiki i bé i ngéda kôba. b Ibabé nkaa, Yéhôva nyemede nyen a bi boñ le Bañga yé i nom. (Añ Yésaya 40:8.) Ndi bôt bahogi ba nla kal le to hala kiki Bibel i nom, hala a nsômbôl bé kal le i yé Bañga i Djob. Jon di béñge ngim mam i i ñunda le Bibel i yé Bañga i Djob.

10. Ti hihéga hi hi ñunda le kaat 2 Pétrô 1: 21 i mpot maliga. (Béñge bititii.)

¹⁰ Ngandak mbañ i Bibel i ma yon, ihogi i bi yon ngandak nwii i mbus le ba bi legel yo. Bôt ba ba bi niñ i ngéda kôba ba nkal le i mbañ i, i bi yon. Hala a nhélés bé bés inyule di nyi le Bibel i yé Bañga i Djob. (Añ 2 Pétrô 1:21.) Di pôdôl le mbañ i bi kal le tison i Babilôn i ga tjiba. Bebee ni nwii 800 B.N.Y., mpôdôl Yésaya a bi legel le ntôñ u gwét u bé lama jôp i tison ikeñi i Babilôn. A bi ti yak jôl li mut a bé lama éga ntôñ gwét u, Kyrus, a kal yak lelaa ba bé lama jôp i tison i Babilôn. (Yésaya 44:27–45:2) Yésaya a bi kal yak le tison i Babilôn i ga tjiba i mbus ngéda, mut nye ki nye a ga yén ha bé mu. (Yésaya 13:19, 20) Hala ki nyen i bi bôña. Lôk Média ni Lôk Persia ba bi tjé Babilôn i nwii 539 B.N.Y, mut nye ki  nye a nyééne ha bé i homa tison ikeñi i Babilôn i bé​—Béñge vidéô ini le Bibel i bi legel tjiba i Babilôn mu kei yoñ ikété ini kaat le Niñ ilam i boga ni boga! yigil 3 litode 5.

11. Lelaa kaat Daniel 2:41-43 i yé yon munu ngéda yés?

¹¹ Mbañ i bi yon ndik bé i ngéda kôba, yak i len ini di ntehe yo i nyon. Kiki hihéga, di béñge le i yom mbañ i Daniel i i mpôdôl ane i Ngisi ni Amérika i yé yon. (Añ Daniel 2:41-43.) Mbañ i bi kal le mu ane i Ngisi ni i Amérika, “pes yada i ga bana ngui” kiki kei, ii “pes ipe i bombok” kiki ték lima. I jam li jon di ntehe len. Ngisi ni Amérika ba bi unda le ba gwé ngui kiki kei i ngéda ba bi yémbél Gwét bi Ntôla gwo biba, ba nkônde ki bana mintôñ mi gwét minkeñi. Ndi kiki bôt ba ba nkaa kunde ba nkolba bo, hala a ñéba ki le ba mbomb. Nyimam wada a bi kal le: “I len ini loñ yo ki yo i ta bé i het bagla i yé kiki loñ Amérika.” Yak i loñ i Ngisi, i i yé pes yada mu ane i, bagla i yé nnayak nyoo masañga mana, téntén i ngéda ba nlama pohol ibale ba ga bana maada ni bini biloñ bipe bi Union Européenne. I bagla i i mboñ le ane i Ngisi ni i Amérika i nla bé sal loñge.

12. Mbañ i Bibel i i nyon i niiga kii bés?

¹² Mbañ i Bibel i i ma yon i nkwés bés nkaa le yak ini mbañ ipe i ga yon. Di gwé minlélém mi mahoñol kiki ntôp tjémbi nu a bi soohe Yéhôva a kal nye le: “Me nlôôha bem tohi yoñ, inyule me mbôdôl bañga yoñ ñem.” (Tjémbi 119:81) Ikété Bañga yé le Bibel, Yéhôva a nkal le a ga boñ le ‘dilo di nlo di ba loñge inyu yés di bana ki botñem.’ (Yérémia 29:11) Botñem yés i tane bé yak bôt ba binam, i yéne ndik yak Yéhôva. Di waa bañ nigil Bibel bañga liniglak inyu éba le di mbôdôl toi Djob ñem.

13. I kaat Tjémbi 119:66, 138, kii ipe i ñéba le di kôli bôdôl Bibel ñem?

¹³ Jam lipe li li ñéba le di kôli bôdôl Bibel ñem li yé mam malam bôt ba mboñ i ngéda ba nôgôl maéba ma yé mu. (Añ Tjémbi 119:66, 138.) Kiki hihéga, ngim babiina i i bé bebee i bos i yé maséé nano mu libii jap. Ba néñés bon bap ni gwéha, yak bon ba nôgda le bagwal bap ba ngwés toi bo.​—Éfésô 5:22-29.

14. Ti hihéga hi hi ñéba le i ngéda di nôgôl maéba ma Bibel, niñ yés i nhéñha.

¹⁴ Maéba ma Bibel ma bi hôla yak mintonba i héñha. Di béñge le ndémbél i mut mok wada le Jack. c A bé ntonba u ba bé kon woñi ngandak mu ndap mok. A bé lama yén mu ndap mok letee ba nol nye. Kel yada, bôt ba bé nigil Bibel mu ndap mok, yak nye a yén a kahal emble. I lôk kéé i bé niiga bôt Bibel mu ndap mok, i bééna ñem ilam  ngandak, hala a tihba nye, yak nye a bôdol nigil Bibel. Kiki a bé nôgôl maéba ma Bibel, hala nyen niñ yé i bé héñha. Jack a bi yila ntéé likalô ngi sôblana, i mbus a bi sôblana. A bi añal ñañ nlam mu ndap mok ni makénd, a hôla i ndék yosôna bôt ba-na i yi maliga. Ngéda i kola bañ le ba nol nye, a bé a ma héñha héñha yosôna. Loya jé li bi kal le: “Jack me bé yi hala a yé môm ima ma nwii nye bé nunu, i mam Mbôgi Yéhôva i bi niiga nye i mboñ le a héñha.” Ba bi nol Jack, ndi ndémbél yé i niiga bés le Bañga i Djob i nhéñha bôt.​—Yésaya 11:6-9.

15. Lelaa maéba ma Bibel ma nhôla bagwélél ba Yéhôva munu ngéda yés? (Béñge titii.)

¹⁵ Kiki bagwélél ba Yéhôva ba nôgôl Bañga yé, ba niñ ikété adna. (Yôhanes 13:35; 1 Korintô 1:10) I ngéda di ntehe lelaa mbagla i yé nnayak ikété nkoñ ’isi, ha nyen di nôgda toi le nsañ ni adna bi yé i ntôñ u Yéhôva. I jam li, li bi lôôha tihba hiloga hiada le Jean, nu a yé man Afrika. Gwét bi bi bôô nyoo i loñ yé, a yila sônda. Ndi i mbus ngéda, a bi ke ngwéé i loñ ipe. Nyoo nyen a bi boma Mbôgi Yéhôva. Jean a nkal le: “Me bi nigil le i bôt ba yé i bañga base ba njôp bé i mam ma m’bô, mbagla i ta bé ki to ipôla yap, ba ngwéhna. Me bé me ma ti niñ yem i jo sañ inyu loñ yem. Ndi yigil yem i bi tinde me i ti niñ yem inyu gwélél Yéhôva.” Jean a bi héñha héñha yosôna. A njôs ha bé bôt gwét, ndi a ñañle bôt bobasôna ñañ nlam u Ane. Lakii Bibel i mboñ le ngandak bôt i héñha, hala a ñunda le di kôli toi bôdôl yo ñem.

16. Inyuki di nlama kônde bôdôl Bañga i Djob ñem?

¹⁶ Béba i yé nnayak munu nkoñ ’isi unu, jon i mbéda le di kônde bôdôl Bañga i Djob ñem. Bôt ba nla tinde bés i badba le baa Bibel i mpot toi maliga? Baa Yéhôva a ntéé toi ngim bôt inyu éga bés munu ngéda ini? Ndi ibale di yé nkwoog nkaa le Bañga i Djob i yé maliga, bôt ba ga la bé yumus bés. Di ga ‘yoñ makidik le d’a nôgôl matiñ ma Yéhôva hiki ngéda ikepam lisuk.’ (Tjémbi 119:112) D’a “wo bé nyuu” i añle bôt ñañ nlam ni i kal bo le ba nôgôl Bañga i Djob. (Tjémbi 119:46) D’a la ki hônba mandutu momasôna yak ndééñga “lôñni wongut ni maséé.”​—Kôlôsé 1:11; Tjémbi 119:143, 157.

17. Kii pes kaat i nwii 2023 i niiga bés?

¹⁷ Kinje maséé le Yéhôva a bi hôla bés i yi maliga! Maliga ma, ma nhôla bés i bana niñ ilam, ma ñéga ki bés munu béba nkoñ ’isi ini. Ma nti bés botñem le mam ma ga ke loñge inyu yés i ngéda Ane Djob i ga bôdôl énél. Pes kaat i nwii 2023 i nkônde hôla we i yi le Bañga i Djob yosôna i yé maliga!​—Tjémbi 119:160.