1. Inyuki Yéhôva a bi bot libii?

 YÉHÔVA “Nyambe nu maséé,” a nsômbôl le yak bés di ba maséé. (1 Timôtéô 1:11) A bi ti bés ngandak makébla inyu boñ le di niñ loñge. (Yakôbô 1:17) Likébla jada mu li yé libii. I ngéda munlôm ni muda ba mbiiba, ba yé ba bôn le b’a gwéhna, ba tina ki lipém. I ngéda ba nke ni bisu i gwéhna, hala a nlona bo bañga maséé.​—Bingéngén 5:18.

 2. Kii i ntagbe ikété ngandak mabii i len ini?

² Ngoo le ngandak babiina i yé i hôya mbônga ba bi boñ i kel libii jap. Jon ba ta bé maséé. Organisation mondiale de la santé i ñunda le, ngandak balôm i mbép baa bap, i nleñ bo bibuk bibe, i tééñgaga ki bo nya ipe. I bôlôm ba mboñ hala, ba mbéna ti baa bap lipém i ti bôt, ndi ki le i ndap ba ntét bo. Ikété ngandak mabii, mam ma nke bé loñge inyule bôlôm ba mbéñge bititii bi malal.

 3. Inyuki balôm bahogi ba ntééñga baa bap?

³ Kii i mboñ le bôlôm bape ba tét baa bap? Bebek ba bi nañ i lihaa i het basañ bap ba bé bôt ba bisañ, jon ba nhoñol le ba nlama tét muda. Bape bilem bi litén jap gwon li ñéga bo. Bebek ba nkal nyoo le “bañga munlôm” i nlama ba lôs inyu éba nwaa le nyen a yé isañ mbai. Bôlôm bape ba bi nigil bé i gwel hiun hiap. Bape ba ndiihe bé bôda to malal inyule ba mbéñge bititii bi malal. Miñañ mi ñunda le COVID-19 a bi kônde ki ôbôs mam. Ndi jam to jada mu li nti bé balôm kunde i tét baa bap.

 4. Bikristen bi bôlôm bi bi yé mbiibaga bi nlama yoñ yihe ni kii, inyuki ?

⁴ Bikristen bi bôlôm bi bi yé mbiibaga, bi nlama yoñ yihe le bi kôna bañ litehge libe nkoñ ’isi u gwé inyu bôda. a Inyuki? Njom yada i yé le i mam mut a nhoñol  mon a yé a sôk a boñ. Ñôma Paul a bi béhe bikristen bi Lôk Rôma le bi “waa . . . nigle libak li bôt ba nkoñ ’isi unu.” (Rôma 12:​1, 2) I ngéda Paul a bé tilna bo, lôk kéé i likoda li Rôma i bé i ma yila bikristen hala a yé ngandak nwii. Ndi bibañga bi Paul bi ñunda le ngim bikristen i bé i ngi noñok bilem ni mahoñol ma nkoñ ’isi. Jon Paul a bi ti bo makénd i héñha mahoñol map ni maboñok map. Maéba ma ma mbéñge yak bikristen bi bôlôm bi bi yé mbiibaga i len ini. Ngoo le ngim bikristen i bi nwas le mahoñol ma nkoñ ’isi ma yoña bo kayéle ba nti bé baa bap lipém. b Lelaa Yéhôva a nsômbôl le balôm ba yoñ baa bap? Ndimbhe i yé munu i nlôñ kaat u ñéga i yigil ini.

 5. Inoñnaga 1 Pétrô 3:​7, lelaa nlôm a nlama yoñ nwaa?

⁵ Añ 1 Pétrô 3:7. Yéhôva a mbat balôm le ba ti baa bap lipém. Munlôm nu a nti nwaa lipém, a ñunda nye loñgeñem ni gwéha. Munu i yigil ini, di ga tehe lelaa munlôm a nla ti nwaa lipém. Nano di tehe ndugi maboñok ma ma ñunda le balôm ba nyan baa bap.

KEÑGLE MABOÑOK MA MA NLA BABAA NWAA WOÑ

 6. Kii Yéhôva a nôgda i ngéda munlôm a ntééñga nwaa? (Kôlôsé 3:19)

⁶ Mut bisañ. Yéhôva a ñoo mut a ngwés bisañ. (Tjémbi 11:5) A ñoo téntén bôlôm ba ba ntééñga baa bap. (Malaki 2:16; añ Kôlôsé 3:19.) Inoñnaga ni i nlôñ kaat u ñéga i yigil ini, 1 Pétrô 3:​7, munlôm nu a ntééñga nwaa a ga ôbôs maada mé ni Nyambe, Yéhôva a ga emble bé to masoohe mé.

 7. Inoñnaga ni Éfésô 4:​31, 32, bimbe bibuk balôm ba nlama keñgle? (Béñge yak “Ndoñi i buk.”)

⁷ Mut a nleñ nwaa bibuk bibe. Ngim balôm i mbep pôdôs baa bap, i leñek bo bibuk bi bi mbabaa bo. Ndi Yéhôva a ñoo ‘hiun, nyayak, nlondok, ni bisol.’ c (Añ Éfésô 4:​31, 32.) A nok mam momasôna. Yéhôva a mbéñge lelaa munlôm a mpôdôs nwaa to ba yé ndik bo iba. I ngéda munlôm a mbep pôdôs nwaa, a ñôbôs ndik bé maada mé ni nwaa wé ndi yak maada mé ni Yéhôva.​—Yakôbô 1:26.

 8. Lelaa Yéhôva a ntehe lem i béñge bititii bi malal, inyuki?

⁸ I béñge bititii bi malal. Lelaa Yéhôva a ntehe i béñge bititii bi malal? A ñoo yo. Jon munlôm nu a mbéñge bititii bi malal a ñôbôs maada mé ni Yéhôva. A ñunda ki le a nti bé nwaa lipém. d Yéhôva a nsômbôl le munlôm a téñbe ni nwaa ikété maboñok, ndi yak ikété mahoñol. Yésu a bi kal le i mut a nun muda numpe kayéle a bana mahoñol i lalna nye, wee a mal ke i ndéñg lôñni nye “mu ñem wé.” e​—Matéô 5:​28, 29.

 9. Inyuki Yéhôva a ñoo munlôm nu a nyégsa nwaa i bana maboñok ma malal ma nyega?

⁹ Malal ma nyega. Ngim balôm i nyégsa baa bap i bana maboñok ma malal  ma nyega ma ma nwéha bo nyuu ni ma ma ñunda bé bo gwéha. Yéhôva a ñoo maboñok ma mut nu a ntôñ ndik nyemede. A ngwés le munlôm a gwés nwaa, a diihe nye, a unda ki le a ntôñ i yom a nôgda. (Éfésô 5:​28, 29) Kii di nla kal inyu kristen i i nyégsa nwaa i bana maboñok ma malal ma nyega ni i i mbéñge bititii bi malal? Lelaa i nla héñha mahoñol mé ni maboñok mé?

LELAA MUNLÔM A NLA YÉMBÉL MABOÑOK MA NYEGA

10. Bimbe biniigana balôm ba nla ôt mu ndémbél i Yésu?

¹⁰ Kii i nla hôla munlôm i yémbél maboñok mabe? A nlama boñ biliya i kôna ndémbél i Yésu. To hala kiki Yésu a bi biiba bé, maboñok mé ipañ banigil bé ma yé ndémbél ilam inyu balôm. (Éfésô 5:25) Kiki hihéga, di béñge lelaa balôm ba nla kôna ndémbél i Yésu i bipôdôl ni i maboñok i ngéda a bé ni baôma bé.

11. Lelaa Yésu a bé yoñ banigil bé?

¹¹ Yésu a bi unda baôma bé loñgeñem, a tinak bo lipém. Kekikel a bi yahal bé bo ndi to bémbe bo. To hala kiki a bé Malét wap ni Nwet wap, a bi noode bé gwélél ngui yé inyu unda le a nloo bo to inyu kônha bo woñi. Maselna ni hala, ni suhulnyuu a bé hôla bo. (Yôhanes 13:​12-17) A kal banigil bé le: “Ni niglene ki i meeni inyule me gwé ñem nwee ni suhulnyuu, le ndi ni kôs hogbe.” (Matéô 11:​28-30) Yimbe le, Yésu a bééna ñem nwee. I mut a gwé ñem nwee a ta bé mbomba mut, ndi a yé mut a ngwel nyemede. I ngéda ba nyumbla nye, a nyén nwee, a nyaiba bé.

12. Lelaa Yésu a bé pôdôs bôt bape?

¹² Yésu a bé gwélél bibuk bi bi nlédhana ni bi bi nhôgbaha. A bé yahal bé banigil bé. (Lukas 8:​47, 48) To i ngéda baoo bé ba bé sol nye tole ba bé noode nyumbla nye, “a bé timbhe bé sol inyu sol.” (1 Pétrô 2:​21-23) Ngim mangéda, Yésu a bé a mom nwee iloole a bep timbhe. (Matéô 27:​12-14) Kinje ndémbél ilam inyu bikristen bi bôlôm bi bi yé mbiibaga!

13. Inoñnaga ni Matéô 19:​4-6, lelaa nlôm a nla “adbe nwaa”? (Béñge yak titii.)

¹³ Yésu a bi kal le balôm ba nlama téñbe ni baa bap. A bi sima bibuk bi Isañ i ngéda a kal le munlôm a nlama “adbe nwaa wé.” (Añ Matéô 19:​4-6.) I buk i Grikia i ngwéélana hana le ‘i adbe’ i nkobla le “hitjo” (manyuñ). Jon maada ipôla munlôm bo nwaa ma nlama ba bas bas ndik wee ba ñat bo ni hitjo. Ibale wada wap a mbabaa nuu numpe bo iba ba nok ndutu. Munlôm nu a gwé i nya maada i ni nwaa a ga tjél mintén mi bititii bi malal nwominsôna. A ga pala ki kôm “mam ma ta bé nseñ” mbus. (Tjémbi 119:37) Hala wee a mboñ malômbla ni mis mé le a béñge bañ muda numpe ni mahoñol mabe.​—Hiôb 31:1.

14. Mambe mam munlôm nu a ntééñga nwaa a nlama boñ inyu lémés maada mé ni Yéhôva, yak ni nwaa?

¹⁴ Munlôm nu a mbép nwaa tole a nleñ nye bibuk bibe, a nlama boñ ngandak mam inyu lémés maada mé ni Yéhôva yak ni nwaa wé. Kii a nlama boñ? Pog, a nlama bé yan i jam li. Jam jo ki jo li sôli bé i mis ma Yéhôva. (Tjémbi 44:21; Ñañal 12:14; Lôk Héber 4:13) Iba, a nlama  waa tééñga nwaa, a héñha ki bilem gwé. (Bingéngén 28:13) Aa, a nlama bat nwaa nwéhél, a bat yak Yéhôva nwéhél, a unda ki hala ni maboñok mé. (Minson mi baôma 3:19) A nlama ki yemhe Yéhôva le a hôla nye i héñha, i gwel mahoñol mé, bipôdôl gwé ni maboñok mé. (Tjémbi 51:​10-12; 2 Korintô 10:5; Filipi 2:13) Ina, a nlama boñ mam ma nkiha ni masoohe mé, a oo mintén mi bisañ ni mi bipôdôl bibe nwominsôna. (Tjémbi 97:10) Itan, a hoo bat mahôla ma mimañ mi likoda. (Yakôbô 5:​14-16) Isamal, a ôt mahoñol mu i mam a nlama boñ ma ma ga hôla nye i keñgle i nya maboñok i, i dilo di nlo. Munlôm nu a mbéñge bititii bi malal a nlama noñ minlélém mi maéba. Yéhôva a ga sayap biliya a mboñ inyu héñha bilem gwé. (Tjémbi 37:5) Ndi munlôm a gwé ndigi bé le a tjôô maboñok ma ma mbabaa nwaa, a nlama ki nigil ti nye lipém. Lelaa a nla pam i boñ hala?

LELAA MUNLÔM A NLA UNDA LE A NTI NWAA LIPÉM

15. Lelaa munlôm a nla unda le a ngwés nwaa?

¹⁵ Unda nye gwéha. Ngim lôk kéé i bôlôm i i yé maséé ikété mabii map i mboñ biliya le hiki kel i unda baa bap le i ngwés bo ngandak. (1 Yôhanes 3:18) Munlôm a nla unda nwaa gwéha ikété disii di mam. Kiki bo, i gwel nye i woo, tole i sooba nye. A nla tilna nye man buk kiki bo: “Me gwé ngôñ yoñ,” tole “Bôlô i nke lelaa? Ngim mangéda a nla tilna nye bibuk bi gwéha i man lipep. I ngéda munlôm a mboñ i mam mana, a nti nwaa lipém, a nlédés ki maada map ikété libii.

16. Inyuki munlôm a nlama bégés nwaa?

¹⁶ Kal nye le a yé tik i mis moñ. Muñlôm nu a nti nwaa lipém a nkal nye le a yé tik i mis mé, a nti ki nye makénd. A nhôya bé ti nye mayéga inyu mam momasôna a mboñ inyu hôla nye i yônôs minson  nwé. (Kôlôsé 3:15) I ngéda munlôm a mbégés nwaa inyu mam malam a mboñ, nwaa a yé nwee, a nôgda le nlôm a ngwés nye, a nti ki nye lipém.​—Bingéngén 31:28.

17. Lelaa munlôm a nla unda le a nti nwaa lipém?

¹⁷ Unda nye loñgeñem, ti ki nye lipém. Munlôm nu a ngwés nwaa a ndiihe nye a mbob ki nye. A ntehe nye kiki tik likébla i nlôl yak Yéhôva. (Bingéngén 18:22; 31:10) Inyu hala nyen a ñunda nye loñgeñem, a nti ki nye lipém yak i ngéda malal. I ngéda ba nlal, nlôm a nyégsa bé nye i boñ ngim mam a ngwés bé, ma ma ga wéha nwaa nyuu tole ma ma ga tééñga kiññem yé. f Yak nyemede a ga boñ biliya i bana kiññem i mpôp i bisu bi Yéhôva mu mangéda ma.​—Minson mi baôma 24:16.

18. Mambe makidik balôm ba nlama yoñ? (Béñge yak minkéñék mi matila le “ Mam ma-na munlôm a nla boñ inyu unda le a nti nwaa lipém.”)

¹⁸ A balôm, Yéhôva a nkônôl bé maséé kiki ni mboñ biliya i ti baa banan lipém ikété bipôdôl binan ni maboñok manan momasôna. Kena ni bisu i boñ kii yosôna ni nla inyu keñgle mam ma nla babaa bo, ni undga bo loñgeñem, ni tinak bo lipém, ni bobok ki bo. I ngéda ni mboñ hala, ni ñunda le ni ngwés bo ni le ni ndiihe bo. A balôm tina baa banan lipém, i ngéda ni mboñ hala ni ga tééda maada malam ni Yéhôva.​—Tjémbi 25:14.