1, 2. Kii bôt ba nhoñol inyu paradis?

KINJE jam li ntihbana i tehe limut li bôt li kôdi i mamélél ma likoda li ndôn i wom bol i tison i Séoul, i loñ Kôréa. Mbôgi Yéhôva i loñ i bé tjôla lôk kéé yap i i bi lôl biloñ bipe. Ngandak yap i bé pek woo, i kalak le: “Di ga tehna i Paradis!” Imbe paradis u nhoñol le ba bé pôdôl?

² I len ini, hiki mut a gwé yé ngobol i paradis. Bahogi ba nkal le “paradis” i yé digaana. Bape ba kalak le paradis i yé to hee homa mut a yé le a nôgda maséé ni mahak. Jon i nla pam le mut njal a ba bisu bi téblé nyonok ni bijek, i mis mé wee a mpam i paradis. Nano a yé ngandak nwii le, nkén mut wada nu a bé yuuga ngim homa a tehe bañ nsôsôgô yonok ni mbônji ilam, a kal le: “Kinje paradis lam!” Ba ngi séblak homa nu le Paradis, tolakii hiki nwii, neige i nyon mu yom kiki bo 15 méta i ngéda mbéñ. Ndi inyu yoñ, kii i yé Paradis? Baa u gwé botñem le i ga ba?

3. Lelaa Bibel i nhôla bés i tehe paradis?

³ Bibel i mpôdôl paradis i bi bôk i ba, ni i i nlo tokekii. Ibôdôl yaga i kaat Bibôdle nyen Bibel i mpôdôl Paradis. Ngobol Bibel i Lôk Pada ba nsébél le Douay, i ba bi kobol ni  hop Latin, i nkal i kaat Bibôdle 2:8 le: “Nwet le Nyambe a bi bel paradis i mahak i bibôdle, mu nyen a bi bii [Adam] nu a bi hek.” (Ni yimbe kiki ba bi tila paradis hana.) Bitilna bi Lôk Héber bi nsébél homa nu le wom Éden. Éden wee “Mahak,” homa nu a bé toi homa mahak. Bijek bi bé bôl nyoo ngandak, biloñge bi mbônji bi bak mu, ni manôgla malam ipôla bôt ba binam ni binuga.​—Bibôdle 1:29-31.

4. Inyuki di nla kal le wom Éden u bé paradis?

⁴ I buk i Lôk Héber ini le “wom” yon i yé pa·raʹdei·sos ni hop Grikia. Kaat ndoñi i bibuk yada ni Ngisi le, The Cyclopædia by M’Clintock and Strong i nkal inyu pa·raʹdei·sos le: “A yé homa a néhi, i het yom yo ki yo i ta bé le i kônha mut woñi, ni bilama gwé gwobisôna, lôñni mbôm bie bi mapan, ngandak yap i numuk matam, ni diléléba di mpôp, i het soso bémba i sô tole i mintômba i bé nyo malép​—litehge li jon li bé ikété mahoñol ma man Grikia nu a bé liké.”​—Hégha ni Bibôdle 2:15, 16.

5, 6. Lelaa Paradis i bi nimil, imbe mbadga hala a ntinde bés i badba?

⁵ Djob a bi ha Adam ni Éva mu i nya paradis i, ndi ba bi yén bé mu. Inyuki? Inyule ba bi ndogbene Djob. Jon ba bi nimis pôla i niñ i Paradis, yak bon bap ba nimis yo. (Bibôdle 3:23, 24) To hala kiki bôt ba bé yén ha bé mu, i mpôôna le wom u u bi nom ikepam i Ntida malép u ngéda Nôa.

⁶ Bôt bahogi ba yé le ba badba le: ‘Baa mut a’ niñ toi i Paradis hana isi?’ Mam ma ñunda lelaa? Ibale u gwé botñem i niñ i Paradis ni bôt u ngwés, kii i yé hikuu hi botñem yoñ? Baa u yé le u toñol inyuki u yé nkwoog nkaa le Paradis i ga lo?

7, 8. (a) Kii Djob a bi bôn Abraham? (b) Mbônga u Djob u bé le u tinde Abraham i bana mambe mahoñol?

⁷ Di nla ndigi léba mandimbhe ma i kaat Nhek Paradis i bisu a bi ti bés. Bigda i yom Djob a kal liwanda jé Abraham. A kal Abraham le, a bé lama bulus mbôô yé, a yilha yo ‘kiki lisege li mbaa tuye.’ Yéhôva a bi ti ki nye mbônga nlam, a kal nye le: “Biloñ gwobisôna hana isi gw’a saibana ikété mbôô yoñ, lakii u nôgôl kiñ yem.” (Bibôdle 22:17, 18) Djob a bi témb a ti man Abraham ni nlal wé nlélém mbônga.​—Añ Bibôdle 26:4; 28:14.

⁸ Homa to wada ikété Bibel a ñunda bé le Abraham a bé hoñol le bôt ba binam ba ga kôhna bom yap i paradis i ngii. Jon i ngéda Djob a kal le “biloñ gwobisôna hana isi” gw’a saibana, Abraham a bé lama hoñol le bisai bi, bi bé lama ba hana isi. Mbônga u u bé lôl ni Djob, jon u bé pôdôl mam ma bé lama lémés niñ i “biloñ gwobisôna hana isi.” Baa mam mape ma bi bôña ipôla bagwélél ba Djob ma ma ñunda le Paradis i ga ba hana isi?

9, 10. Mimbe mimbônga mi ntinde bés i hémle le di ga bana bisai i dilo di nlo?

⁹ David, mut wada mu mbôda Abraham, a bi pôdôl ngim ngéda i i bé lama lo, i het “bibéba bi bôt” ni “baboñ mam mabe” ba bé lama tjiba. Ñ, “bibéba bi bôt gw’a ba ha bé.” (Tjémbi 37:1, 2, 10) Ndi, bôt “ba nsamb b’a kôdôl isi, b’a nok ki lingoñoo inyu ngandak nsañ.” David a bi legel bisu bi ngéda ni njel mbuu mpubi le: “Bôt ba téé sép b’a kôdôl hisi, ba yén ki mu mba ni mba.” (Tjémbi 37:11, 29; 2 Samuel 23:2) We u nhoñol le, lelaa mimbônga mini mi bé  le mi tihba i bet ba bé gwés boñ sômbôl i Djob? Hala a bééne bo bañga njom i hémle le bôt ba téé sép b’a niñ hana isi, ngéda hi ga yila kiki paradis i bisu, wom Éden.

¹⁰ Kiki ngéda i bé tagbe, libim li bon ba Israel li li bé bép woo i tôl le li ngwélél Yéhôva li bi kôm nye mbus, li tjôô ki bañga base. Jon Djob a bi nwas le bon ba Babilôn ba yémbél litén jé, ba tjé loñ yap, ba kena ngandak ikété yap i minkôm. (2 Miñañ 36:15-21; Yérémia 4:22-27) Bapôdôl ba Nyambe ba bi legel le mbus 70 nwii, bagwélél bé ba bé lama témb i loñ yap. I mbañ i yosôna i bi yon. Ndi biyônôl gwap bi ntihba yak ngéda yés. Mu kiki di mba di nwan ndék dihéga, di hôiga bañ i yom di gwé ngôñ i unda​—le paradis ipe i ga ba hana isi.

11. Kaat Yésaya 11:6-9 i bi yon ngéda imbe, ndi imbe mbadga hala ntinde ki bés i badba?

¹¹ Añ Yésaya 11:6-9. Mu mbañ i, Djob a bi bôn ni njel Yésaya le, litén jé li bé lama témb i loñ yap, li bé lama ha bé nok ndutu, yom ibe yo ki yo i bé lama ha bé tééñga jo; li bé lama ha bé kon binuga woñi, to bôt ba ba gwé maboñok ma binuga. Boñge ni mimañ mi bôt ba bé lama ba nwee. Baa hala a mbigdaha bé bés mam malam Djob a boñ i wom Éden? (Yésaya 51:3) I mbañ i i bé kal ki le hisi hiosôna​—ha loñ Israel yotama bé​—hi bé lama “yon ni yi i Yéhôva nlélém kiki malép ma nhô njip tuye.” Ngéda imbe hala a bé lama yon?

12. (a) I bôt ba bi huu minkôm mi Babilôn ba bi kôhna bimbe bisai? (b) Kii ñunda le Yésaya 35:5-10 a bé lama bana binyônôl bipe?

¹² Añ Yésaya 35:5-10. Yésaya a bi ke ni bisu i yigye le bôt ba binam, to binuga bi bé lama bé tééñga i bet ba bi huu. Loñ i bé lama num ngandak matam, inyule malép ma bé lama yôôs hisi jôga, ndik kiki i wom Éden. (Bibôdle 2:10-14; Yérémia 31:12) Baa ni i njel i yotama yon mbañ i i bé lama yon? Di gwé bé yom yo ki yo i niiga bés le, i bôt ba bi témb, ba bi mbôôp i nya hélha. Kiki hihéga, bôt ba ndim ba bi tehna bé. Jon, Djob a bé sômbôl kal le, a bé lama mélés makon momasôna dilo di nlo.

13, 14. Lelaa mbañ Yésaya 65:21-23 i bi yônôl Lôk Yuda i i bé lôl minkôm, ndi bimbe biyônôl bi mbañ i, di ngi bemek? (Béñge titii i bibôdle.)

¹³ Añ Yésaya 65:21-23. Ngéda Lôk Yuda i bi huu i loñ yap, i bi ada bé mandap malam ma mbem bo, to nwom mi minkôô mi wai. Ndi mam ma bé lama héñha ndék ni ndék, mu kiki Djob a bi sayap bo. Kinje maséé ba bi lama bana i oñ mandap, i niñ mu, ni i sal bijek ni bumbul matam malam!

¹⁴ Yimbe ngim jam i mbañ i i bé kal. Baa dilo tjés “d’a ba kiki dilo di e”? Ngim bie i nla niñ dikôô di nwii. Inyu boñ le bôt ba niñ ntandaa ngéda kiki bie, ba nlama ba mbôô. Ibale ba yé le ba niñ i homa a yé nlam, a bak ki nwee, hala a’ ba wengoñle eem yap, i niñ ikété paradis, i nyila maliga. Ni i njel i nyen mbañ i i ga yon.

15. Sima bisai bihogi bi mpémél i mbañ i kaat Yésaya.

¹⁵ Nano ôt pék inyu tehe lelaa i mbañ di ntip tehe i ñunda le paradis ipe i ga lo: Bôt ba hisi hiosôna ba ga saibana ni Djob. To wada wap a’ kon bé binuga woñi, to bôt ba ba gwé maboñok ma binuga. Mut ndim, ndok mut, ni bôk mut b’a mbôôp. Bôt b’a bana pôla i oñ mandap map, ba kon ki maséé ni bijek bilam ba mbel. B’a nom iloo bie. Ñ, Bibel i nti toi biniigana bi bi ñunda le paradis ipe i ga lo. Ndi bôt bahogi ba nla kal bés ngéda di nkwel ni bo le, mbañ ini yosôna i ngwés bé kal le paradis y’a ba  hana isi. Lelaa w’a timbhe? Imbe njom ikeñi u gwé i bem paradis hana isi? Yésu nu a nloo bôt bobasôna ba ba ma niñ hana isi, a bi ti bés i njom i.

16, 17. Imbe ngéda Yésu a bi pôdôl inyu Paradis?

¹⁶ Tolakii Yésu a bi boñ bé jam libe jo ki jo, ba bi pémhene nye mbagi nyemb, ba péne nye i kék, ni mintonba ima mi Lôk Yuda ipañ yé. Ilole ba nwo, wada mu ikété yap a bi neebe libak li kiñe li Yésu, a bat ki nye le: “A Yésu, hoñol me ngéda w’a lo i Ane yoñ.” (Lukas 23:39-42, MN.) Mbônga Yésu a ti ntonba u di nléba i Lukas 23:43, u ntihba bilôl gwoñ. Batoñol Bibel bape ba len ba mbéna tila nlôñ u haana le: “Hodo me nhomb we le, w’a ba ni me len i Paradis.” Yimbe i buk ini le “len.” Kii Yésu a bé unda? Bôt ba gwé mahoñol mu ngandak.

¹⁷ Ikété minhôôk mi bikaat mi hop Grikia, ba bé béna bé gwélél dikep ngandak kiki hala a mbôña len ikété dilémb tjés inyu tômbôs nokna i jam ba yé kal. Ndi di nla badba le: Baa Yésu a bé kal le, “Hodo me nhomb we le, w’a ba ni me len i Paradis”? Tole a bé kal le, “Hodo me nhomb we len le, w’a ba ni me i Paradis”? Bakobol ba nla ha hikep inoñnaga ni yom ba nhoñol le Yésu a bé sômbôl kal, ndi Bibel ipe i len ini i ntila jam li nya ipe.

18, 19. Kii i nhôla bés i nok i jam Yésu a bé kal?

¹⁸ Ndi bigda le, Yésu a bi bôk a kal banigil bé le: “Man mut a’ yén ikété ’isi mus maa ni mau maa.” A kal ki le: “Man mut a’ tina i moo ma bôt, b’a nol nye, ndi kel i nyônôs iaa a’ tuglana.” (Matéô 12:40; 16:21; 17:22, 23; Markô 10:34) Ñôma Pétrô a kal le hala a bi bôña toi. (Minson mi baôma 10:39, 40) Jon di nla kal le Yésu a bi ke bé i Paradis i yokel nu nye ni ntonba ba bi wo. Yésu a bé “i Soñ [tole “Hadé”]” mu dilo di, letee ni i ngéda Nyambe a lona nye bitugne.​—Minson mi baôma 2:31, 32; ftn. *

¹⁹ Di ntehe ki le mbônga Yésu a ti ntonba u bé bôdôl ni bini bibuk le: “Hodo me nhomb we len le”, tole “i len ini me nkal we maliga le.” Yak ngéda Môsi, bôt ba bééna lem i pot hala. Kiki hihéga, Môsi a kal le: “Bibañga bini me nkal we len ini gw’a ba i ñem woñ.”​—Ndiimba Mbén 6:6; 7:11; 8:1, 19; 30:15.

20. Kii i nit i nokna di gwé mu jam Yésu a bi kal?

²⁰ Ntoñol Bibel wada nu a bi niñ i mbok Yésu a gwéé, a bi kal inyu ndimbhe Yésu le: “I homa a nlôôha nseñ mu nlôñ u, a yé i buk ini le ‘len’, a nla ki éña le ‘i len ini me nkal we maliga le, w’a ba ni me i Paradis.’ Mbônga u, u u bi bôña yokel, u bé lama yon i mbus ngéda. Bôt ba niñ i het Môsi a bi gwéé, ba mbéna gwélél lipôdôl li inyu unda le ngim mbônga u mbôña kel yada, ni le u nlama ndigi yon. Inyu nit i jam li, ngobol Bibel yada ba nsébél le Syriac i i ma nom 1600 nwii i nkobol nlôñ u le: “Amen, me nkal we i len ini le ni me w’a ba i Wom Éden.” Mbônga u u nlama ti bés bobasôna makénd.

21. Umbe nsima ntonba unu u bi kôhna bé, inyuki?

²¹ Ntonba Yésu a ba pôdôl paradis, u bé yi bé malômbla Yésu a boñ ni baôma  bé ba ba bi téñbe ni nye inyu Ane i ngii. (Lukas 22:29) Jam lipe li yé le, ntonba u u bé bé to nsôblaga. (Yôhanes 3:3-6, 12) Jon di nla nok le ngéda Yésu a bé pôdôs nye, a bé hoñol paradis hana isi. Mbus ngéda, ñôma Paul a bi kal le a bi tehe mut “a yôña letee a pam paradis” ikété yiinda. (2 Korintô 12:1-4) Maselna ni ntonba, Paul ni baôma ba hémle bape ba bi pohlana inyu ke i ngii i ane ntôñ ni Yésu. Ni bibuk bi, Paul a bé pôdôl ngim jam i i bé lama bôña dilo di nlo​—hala wee “paradis.” * Baa i paradis i i ga ba hana isi? Baa u ga ba mu?

22, 23. Imbe botñem di nla bana?

²² Bigda le David a bi bôk a tehe i ngéda “bôt ba téé sép b’a kôdôl hisi.” (Tjémbi 37:29; 2 Pétrô 3:13) David a bé hoñol i ngéda bôt ba ga niñ inoñnaga ni matiñ ma téé sép ma Djob. Mbañ i Yésaya 65:22 i nkal le: “Dilo di bôt bem d’a ba kiki dilo di e.” Hala a nsômbôl kal le bôt b’a niñ dikôô di nwii. Baa u nhémle hala? Ñ, inyule inoñnaga ni kaat Masoola 21:1-4, Nyambe a ga kôp bôt ba binam bisai, kiki hihéga, “nyemb y’a ba ha bé” inyu i bet ba ga gwélél Djob nyoo i mbok yondo.

²³ Nano di ntibil nok i jam Bibel i niiga. Adam ni Éva ba bi nimis nsima i niñ i Paradis i wom Éden, ndi hisi hi bé lama témb paradis mbus ngéda. Kiki Djob a bi bôn, a bé lama ki sayap bôt hana isi. Ni njel mbuu mpubi, David a kal le, bôt ba nsamb (ba suhulnyuu) ni ba ba téé sép b’a kôdôl isi, ba niñ ki mu i boga ni boga. Mbañ i kaat Yésaya i nlama tinde bés i bem ngéda di ga bana niñ ilam i loñge Paradis hana isi. Ndi kekii? Ngéda mbônga Yésu a bôn ntonba u ga yon. U nla toi ba mu Paradis i. Ha ngéda i nyen, bibuk bi Mbôgi Yéhôva i loñ Kôréa bi ga yon: “Di ga tehna i Paradis!”