Mambadga ma Basoñgol
Baa Bitilna bi nti bikristen bi bi yé mbiibaga kunde i gwélél man sélél wada nu ba nsébél ni Pulasi le DIU (dispositif intra-utérin) inyu boñ le muda a nembee bañ?
Babiina ba nlama tibil wan mam ni matiñ ma Bibel mu jam li. Mbus, ba ga yoñ makidik bomede, kayéle ba tééda kiññem i mpôp bisu bi Djob.
Ngéda bôt iba ndigi bon ba bé niñ hana isi (ni bôt juem ndigi, mbus Ntida malép), Yéhôva a bi ti oda le: “Gwala, ni bôl.” (Bibôdle 1:28; 9:1) Bibel i nkal bé le bikristen bi yé nyégsaga i noñ mbén i. Jon, hala a yé makidik ma babiina i yi too ba nlama keñgle gwal, tole ba nla bana man. Ndi mambe mam ba nlama ndugi wan?
Bikristen bi nlama yoñ ngéda i wan ni njel matiñ ma Bibel, hiki likeñge inyu keñgle jém. Bi ntjél gwélél lisôh mém kiki ngim njel inyu keñgle jém. I kôôba sôh jém i nkolba i jam Bibel i niiga inyu lem i diihe niñ. Bikristen bi nlama bé pohol i mélés niñ i i ga yila mut binam mbus ngim ngéda. (Manyodi 20:13; 21:22, 23; Tjémbi 139:16; Yérémia 1:5) Ndi kii di nla kal inyu ligwéélak li DIU?
Di bi bôk di pôdôl jam lini i Nkum Ntat ni hop Pulasi nu hilo bisu hi sôñ Dipos, i nwii 1979, i mapep 30-31. I DIU i bé tôl ha ngéda i ni nkoñ isi wonsôna, i bé ñôôk ni ndamb, ba bé ha yo i si libum li muda inyu keñgle jém. I yigil i, i bé kal le, ba nyi bé lelaa bisélél bini le DIU bi nsal. Ngandak bidokta bi nkal le bisélél bi, bi nsuu ngim mahéñha i i kéñ manum tole manôi i boma litjee li muda. Ibale bi ngwañna bé, niñ i mondo i mbôdôl bé.
Ndi, ngim manjom i bé tinde bôt i hoñol le, inyu muda nu a bé gwélél DIU, litjee jé tole mbôô yé i bé le i gwañna ni mbôô munlôm, inyu yila litjee li li gwé niñ i mondo. Lini litjee li nsôk, li nla oñ jumbul ikété nkañ gwélél (jon ba mbéna sébél ni Pulasi le grossesse extra-utérine, tole jém li nkañ), tole li bé le li ke i yén ikété gwélél. Di kalak le, ngéda li nsômbôl ni oñ jumbul ikété gwélél kiki Djob a bi tjek mam, i sélél ini le DIU i bé le i sôña lini litjee le li yén bañ mu gwélél inyu yila jém. Ha ngéda i, i sôña le niñ i i hol, i bé toi nlélém kiki lisôh jém. I yigil i, i bé kal mamélél le: “Bañga bikristen bi bi gwé ngôñ i yi too bi nla gwélél i sélél ini le DIU (stérilet ni hop Pulasi), bi nlama tibil wan mam mana di yé tehe, inyu yi too ma nkiha ni biniigana bi Bibel ikolba libak lipubhaga li niñ.”—Ibôdôl ha i nwii 1979 nu di bi pémés biniigana bi letee ni len ini, baa mahol ma mba i pes i njoñ yi ni i pes matibla ma lôk dokta?
Mintén mi DIU ima, mi nkôndba. Ntén wada u u yé mbañak ni mamuna u bi kahal bôl i loñ Amérika mu nwii 1988. Mbus ha, ntén umpe u u mpémés ngim manyuñ i tôbôtôbô ba nsébél ni Pulasi le hormone, u bi kahal nuñlana i nwii 2001. Lelaa mintén mi nwo ima mi nsal?
DIU i mamuna: Kiki di mbôk kal, bi DIU bi, bi nol mbôô munlôm, kayéle i nla bé tagbe i gwélél inyu boma litjee tole mbôô muda. Ni ki le, mamuna ini DIU i ntjam, ma yé kiki mbôñ i i nol mbôô mukété manôi. * U héya hala, DIU i mamuna i numus mapañ ma gwélél.
DIU i Hormone: Ngandak DIU i hormone i yé nya di nya, i ban-ga nlélém hormone ba nléba mu matam ma bee bôda bahogi ba nyo inyu keñgle jém. Ini DIU i nwes hormone yé ikété gwélél. I nene le i nya i, i nkéñ litjee li muda tole mbôô yé le i hohlana i minsañ mi bon, kayéle jém li nla bé ba. Iloo ha, ba nla ki yigye le DIU i nsiibaha gwélél. * I mpôbôs lijubul li gwélél, i nya i nkéñ njel le, i mbôô munlôm a nkôp ikété muda, i jôp bañ i gwélél. Ngap yosôna i DIU i len, i nkôndba i ngap DIU i kôba i bééna.
Kiki di mbôk di tehe, mintén mi DIU mi nwo ima, mi numus mapañ ma gwélél. Lelaa ni, ibale litjee li muda, hala wee mbôô yé, i mpam, ndi i gwañna ni mbôô munlôm? Litjee li nsôk li, li nla jôp i gwélél, ndi li nla bé oñ jumbul inyule homa a ta bé nkôôbaga i leege jo. Hala a ga “téé” jém bibôdle gwé. Ngandak i nhoñol le, i nya jam i, i ntôl bé bôña ni DIU; i nene ki le nlélém jam won u yé le u bôña ni matam ma bee bôda ba nyo inyu keñgle jém, to hala kiki yak ha i nya jam i i ntôl bé.
Jon, mut nye ki nye a nla bé kal ntiik le, hiki ngéda, bi DIU (bi stérilet) bi mamuna, tole bi hormone, bi ga sôña le litjee li muda li gwañna ni mbôô munlôm. Ndi, minyiña mi bôt ba njoñ yi mi ñunda le, inoñnaga ni mam di mbôk di kwélél, bun bé le jém li jôp ngéda muda a ngwélél bisélél bini le DIU.
Babiina ba ba yé bikristen, ba ba ngwés gwélél DIU, ba nlama kwel ni bañga bañga dokta i i mbéna sal ni bi DIU bi bi ntôl libôga jap, ba hégha nseñ ni mandutu muda a nla boma. Babiina ba, ba nlama bé nwas to bem le mut numpe, to dokta, nyen a kit inyu yap. (Rôma 14:12; Galatia 6:4, 5) Makidik ma, ma mbéñge ndik boba. Ba nlama yoñ makidik ma kiki babiina ba ba nyéñ lémél Nyambe, ni tééda kiññem i mpôp bisu gwé.—Hégha ni 1 Timôtéô 1:18, 19; 2 Timôtéô 1:3.
^ liboñ 4 Kaat yada i Ngisi le, England’s National Health Service, i nkal le: “DIU i nlôôha bana mamuna, i gwé ngui ngandak, kayéle i ngii 100 bôda i i ngwélél yo, i ngandak yosôna, wada ndigi nyen a nla yoñ jém ikété ngim nwii. DIU i i gwé ndik ndék mamuna y’a bana bé ngui ngandak.”
^ liboñ 5 Kiki DIU i hormone i nsiibaha mapañ ma gwélél, ba mbéna tilna yo bôda ba ba yé mbiibaga ni ba ba ta bé mbiibaga, inyu hôla bôda ba mpam matjél ngandak ngéda ba ntehe sôñ yap.