1. Kii mankéé nu munlôm a nlama boñ inyu boñ le mam mé ma kee loñge?

 KIÑE David nyen a kal Salômô le: “Lédés, u boñ ki mam kiki munlôm.” (1 Bikiñe 2:1-3) I len ini, bilôk bikéé bi bôlôm gwobisôna bi nlama noñ maéba ma. Inyu boñ le mam ma kee loñge inyu yap, ba nlama nigil i nôgôl mambén ma Nyambe, ni i noñ matiñ mé ikété makas momasôna ma niñ yap. (Lukas 2:52) Inyuki i nlôôha ba nseñ le njohok lôk kéé i bôlôm i yila minhôôlak mi bikristen i pes mbuu?

2-3. Inyuki i yé nseñ le njohok mankéé i yila nhôôlak kristen i pes mbuu?

² Bilôk bikéé bi bôlôm bi gwé ngandak minson i yônôs ikété ndap lihaa ni ikété likoda. A njohok lôk kéé i bôlôm, ibabé pééna ni ma hoñol minson ni yé le ni gwel i dilo di nlo. Bebek le u gwé ngôñ i yila ngwelnson nu ngéda yosôna, nhôla nson, i mbus ngéda mañ. Bebek le u gwé yak ngôñ i biiba ni i bana bon. (Éfésô 6:4; 1 Timôtéô 3:1) Inyu pam i boñ i mam ma momasôna loñge, u nlama ba nhôôlak kristen. b

³ Kii i nla hôla we i yila nhôôlak kristen? U nlama nigil ngim makeñge i i yé mahee. I mbus, kii u nla boñ ibôdôl nano inyu ba nkôôbaga i tibil yônôs minson mi mbem we dilo di nlo?

4. Hee u nla léba ndémbél ilam u nla kôna? (Béñge yak titii.)

⁴ Pohol ndémbél ilam u nla kôna. Bibel i yé nyonok ni ngandak ndémbél i boñge bôlôm u nla kôna. I boñge bôlôm ba kôba ba, ba bé gwés Nyambe, ba gwelek ngandak minson i ntôñ wé. U nla yak léba ngandak ndémbél  i minhôôlak mi bilôk bikéé i lihaa joñ tole i likoda joñ. (Lôk Héber 13:7) U gwé yak ndémbél ilam i Yésu Kristô. (1 Pétrô 2:21) Kiki u mba u nyoñ ngéda i nigil i ndémbél ini, ôt pék mu bilem gwap bilam. (Lôk Héber 12:1, 2) I mbus, noode tehe lelaa u nla kôna bo.

5. Lelaa u nla bana i lem ini le liyi wan mam, inyuki hala a yé nseñ? (Tjémbi 119:9)

⁵ Hôlôs, u “tééda . . . liyi wan mam.” (Bingéngén 3:21) Mut a nyi wan mam, a ntibil ôt pék ilole a mboñ ngim jam. Jon, u nlama boñ biliya bi ngui inyu bana i lem i ni i tééda yo. Inyuki? Inyule nkoñ ’isi unu u yôni ni njohok i boñge bôlôm i i mboñ ndigi i yom i ngwés, tole i i nwas le i yom i nôgda yon i éga maboñok map. (Bingéngén 7:7; 29:11) Yak minkuu mi biliñgeliñge ni mi mahop mi nla tinde we i bana ngim mahoñol ni ngim maboñok. Ndi kii u nla boñ inyu bana ini lem le liyi wan mam? Inyu bôdôl, nigil matiñ ma Bibel, u yéñ yi inyuki ma yéne we nseñ. I mbus, gwélél matiñ ma Bibel ma inyu yoñ makidik ma ma nlémél Yéhôva. (Añ Tjémbi 119:9.) Ibale u mboñ biliya i hôlôs likeñge li, li ga hôla we i yila nhôôlak kristen. (Bingéngén 2:11, 12; Lôk Héber 5:14) Di béñge manjel ima i het i lem ini le liyi wan mam i nla bane we nseñ: (1) ikété maada moñ ni bisita, (2) i ngéda u nlama pohol i yom w’a haba, tole bieñg gwoñ.

6. Lelaa i lem ini le liyi wan mam, i nla hôla njohok mankéé nu munlôm i ti bisita lipém?

⁶ Liyi wan mam li ga hôla we i ti bôda lipém. Kiki hihéga, i ta bé béba le njohok mankéé nu munlôm u ba liwanda ni sita. Ndi, mañge munlôm nu a gwé i lem ini le liyi wan mam a ga kal bé, to tila, tole boñ yom yo ki yo ipe i i yé le i tinde sita i hoñol le a ntonda nye, ki le a ngwés bé bii nye. (1 Timôtéô 5:1, 2) Ibale mankéé nu munlôm a mbéñge ngim sita inyu tehe too ba nla biiba, a nlama yoñ bitelbene le kekikel, ba ba bañ botama inyu boñ le sita a tééda jôl lilam.—1 Korintô 6:18.

7. Lelaa i lem ini le liyi wan mam, i nla hôla njohok mankéé nu munlôm i tibil pohol mambot mé ni bieñg gwé?

⁷ Njel ipe i i nla hôla mut i yi le mañge  munlôm a nhôlôs ngap i yi wan mam i yé makidik a nyoñ inyu haba wé ni bieñg gwé. Mahabga ni bieñg bi bi ntôl nano i mbégdé, bi nlôl ni bôt ba ba nkon bé Yéhôva woñi, ni ba ba gwé niñ i nyega. Mahoñol map ma nyega ma nene mu mahabga map, ba ngwés ba nhaba mambot ma ma nit bo kayéle bôlôm ba pôn-ga bôda. I ngéda i mpam le mañge munlôm nu a nhol i pes mbuu a pohol mambot mé, a ga noñ matiñ ma Bibel, a kôna ki ndémbél ilam i lôk kéé i likoda. A nla badba le: ‘Baa mambot me mpohol i haba ma ñunda le me nyi hek pék ni le me ntôñ bôt bape? I ngéda bôt bape ba ntehe haba wem, baa ba ntehe le me yé toi bañga ngwélél Nyambe?’ (1 Korintô 10:31-33; Titô 2:6) I njohok mankéé nu munlôm nu a nhôlôs i lem ini le liyi wan mam, a ga kônha ndik bé lôk kéé yé i bôlôm ni i bôda maséé, ndi a’ kônha yak Tata wé nungingii maséé.

8. Kii i nla hôla njohok mankéé munlôm i ba mut ba nla bôdôl ñem?

⁸ Ba mut ba nla bôdôl ñem. Njohok mankéé nu munlôm a yé mut ba nla bôdôl ñem i ngéda a njôha bé ni minson nwominsôna ba nti nye, a ngwel ki nwo loñge loñge. (Lukas 16:10) Di yoñ ndémbél ilam Yésu a bi yigle bés mu jam li. Kekikel, a bi jôha bé ni minson nwé, to ngeñee i ngeñ bôlô. Maselna ni hala, a bi boñ i mam momasôna Yéhôva a kal nye le a boñ, yak i ngéda hala a bé let. A bé gwés bôt, téntén banigil bé, inyu hala nyen a bi ti niñ yé inyu yap ni ñem wé wonsôna. (Yôhanes 13:1) Kiki Yésu, u nlama sal ni ngui inyu gwel minson nwominsôna ba nti we. Ibale u nyi bé lelaa u boñ inyu yônôs wada mu, ni suhulnyuu yosôna, bat minhôôlak mi bilôk bikéé le mi hôla we. U gwelek bañ nson to wada ni mana mahoñol le, yak me me noode noodege. (Rôma 12:11) Ndi gwel nson woñ ni ñem woñ wonsôna “wengoñle inyu Yéhôva, ndi ha inyu bôt ba binam bé.” (Kôlôsé 3:23) Maliga ma yé le u ta bé peles, jon u nlama yi minwaa nwoñ, u neebe ki i ngéda ba nkal we le u nhôs.—Bingéngén 11:2.

9. Inyuki njohok mankéé nu munlôm a nlama hôlôs ngim makeñge ma bôlô?

⁹ Inyu ba nhôôlak kristen, njohok mankéé nu munlôm a nlama hôlôs ngim makeñge ma bôlô ma ma nla bane nye mahee. Makeñge ma mon ma ga hôla we i gwel minson mi tôbôtôbô w’a bana ikété likoda, m’a hôla ki we mu bôlô w’a sal inyu bana koga kel, tole inyu jés lihaa joñ. Makeñge ma, ma ga hôla ki we i bana maada malam ni bôt bape. Di tehe ngim makeñge ma ma nla bane we nseñ.

10-11. I ngéda njohok mankéé u nigil i añ ni i tila loñge, umbe nseñ nye ni likoda ba ñôt? (Tjémbi 1:1-3) (Béñge yak titii.)

¹⁰ Nigil i añ ni i tila loñge. Bibel i nkal le,  mut nu a ñañ Bañga i Nyambe, a soñdaga yo hiki kel, a yé kimasoda, hiki jam a mboñ li nke loñge. (Añ Tjémbi 1:1-3.) Mu kiki a ñañ Bibel hiki kel, a ga pam i yi mahoñol ma Yéhôva, hala a ga hôla ki nye i tibil ôt pék, ni i yi lelaa a nla bii i yom a nigil bisélél. (Bingéngén 1:3, 4) Likoda li gwé toi ngôñ ni i nya bôlôm i. Inyuki?

¹¹ Lôk kéé yés i bôda ni i bôlôm i gwé toi ngôñ ni i nya minhôôlak mi lôk kéé i bôlôm i inyu kôs biniigana ni maéba. (Titô 1:9) Ibale u mpam i añ ni i tila loñge, hala a ga hôla we i kôôba minkwel ni mandimbhe ma ma ga lédés hémle i ini lôk kéé ipe. Hala a ga hôla yak we i tila mam ma nlôôha nseñ u ngwés tééda i ngeñ u nigil, i ngeñ u ñemble makoda ma hiki sonde, makoda ma makiiña ni makoda ma ndôn. I mam u ntila ma ga lédés hémle yoñ, ma hôla ki we i ti lôk kéé ipe makénd.

12. Kii i ga hôla we i yi kwel ni bôt bape?

¹² Nigil i yi kwel ni bôt. Kristen i i yé munlôm i nlama yi kwel ni bôt. I mut a nyi kwel ni bôt a nyoñ ngéda i emble bo inyu yi mahoñol map ni i yom ba nôgda. (Bingéngén 20:5) A nla nigil i yi too mut a yé ñunbak tole a yé maséé i ngéda a mbéñge nye tole a nok i kiñ a ngwélél inyu kwélés nye, ni minyiñgha nwé i ngéda a mpot. U ta bé le u pam i yi i mam ma, ibale u ntégbaha bé ngéda ni bôt. Ibale u mbéna tilna bôt tole kwélés bo ni téléfôn, ni tafel tole ni ordinater, u ga yi ha bé kwel ni bôt i ngéda ni mbomna i mbom ni mbom. Jon yéñ manjel i kwel ni bôt bape i mbom ni mbom.—2 Yôhanes 12.

13. Kii ipe njohok mankéé u nlama nigil? (1 Timôtéô 5:8) (Béñge yak titii.)

¹³ Nigil ngim bôlô i i nti we koga kel. Nhôôlak kristen u nlama bana ngim bôlô i i nti nye koga kel, tole i i nhôla nye i tééda ndap yé lihaa. (Añ 1 Timôtéô 5:8.) I ngim biloñ, njohok i bôlôm i nla nigil makeñge ma bôlô ipañ basañ bap, tole mut wap lihaa numpe. I biloñ bipe, i suklu nyen mañge munlôm a nla nigil ngim makeñge mape ma bôlô. Too ipañ mut wés lihaa tole i suklu nyen di nla nigil ngim makeñge, i nlôôha ba nseñ le di boñ biliya bi inyu pam i léba bôlô i i ga ti bés koga kel. (Minson mi baôma 18:2, 3; 20:34; Éfésô 4:28) U nlama yiba kiki mut bôlô nu, i ngéda a mbôdôl ngim bôlô, a  nsal letee a mélés yo. Ibale u mboñ hala, i ga bane we jam li ntomb i léba bôlô ni i tééda yo. Bilem bilam ni makeñge di ntehe munu yigil ini bi nla bane we mahee ngandak inyu yônôs minson u ga bana dilo di nlo. Di noode tehe ndék minson mu.

14. Lelaa njohok mankéé u nla kôôba inyu yila ngwelnson nu ngéda yosôna?

¹⁴ Nson u ngwelnson nu ngéda yosôna. Ngandak bilôk bikéé i bôlôm i bi yila bagwelnson ba ngéda yosôna, ba bak njohok. Bôlô i nsañal i nhôla mañge munlôm i nigil i sal ni mintén mi bôt nwominsôna. I nhôla ki nye i yi tjek mam ni i niñ ni i ndék moni a gwé. (Filipi 4:11-13) Loñge njel inyu noode nson u nsañal i yé le di bôdôl ni nson u nsañal i pes ngéda. Ngandak i bi yoñ nson u nsañal i pes ngéda, inyu ngim ngéda, hala a boñ le ba ba nkôôbaga i yila basañal ba ngéda yosôna. Nson u nsañal i ngéda yosôna u nla yible we makôga inyu minson mi tôbôtôbô mimpe kiki bo, nson maoñ ni i sal i Bétel.

15-16. Kii njohok mankéé u nla boñ inyu yila nhôla nson tole mañ?

¹⁵ Nhôla nson tole mañ. Bilôk bikéé bi bôlôm bi nlama sal ni ngui inyu hôlôs bilem bi bi ga boñ le ba yila mimañ mi likoda. Bibel i nkal le bilôk bikéé bi bôlôm bi mboñ biliya i gwel nson u, “nson nlam won [ba] nsômbôl gwel.” (1 Timôtéô 3:1) Ilole mankéé nu munlôm a nyila mañ, a nlama ndugi ba nhôla nson. Bahôla nson ba nhôla mimañ i sal bon ba bibôlô ikété likoda. Ni suhulnyuu yosôna, mimañ ni bahôla nson ba nyoñ ndun ni lôk kéé i bôda ni i bôlôm ikété likoda, ba nhôla yak bo i téé likalô ni makénd. Bilôk bikéé bi bôlôm bi nla hôlôs bilem inyu yila bahôla nson yak i ngéda ba ngi yii boñge ba wanda. Nhôla nson nu a nlôôha sal loñge a nla yila mañ to ibale a ntip lela 20 ma nwii.

¹⁶ Kii u nla boñ inyu yônôs minson mi? Likañ li tôbôtôbô li ta bé mu. Ndi, u nlama bana ngim bilem inyu gwel minson mi, Bibel i ñunda le u nlama gwés Yéhôva, u gwés lihaa joñ, ni likoda. (1 Timôtéô 3:1-13; Titô 1:6-9; 1 Pétrô 5:2, 3) Boñ biliya i nigil hiki lem, ni i nok yo. U soohe ki Yéhôva le a hôla we i bana bilem bi. c

17. Lelaa njohok mankéé u nla kôôba i ba loñge nlôm, ni loñge isañ mbai? (Béñge yak titii.)

 ¹⁷ Nlôm ni isañ mbai. Kiki Yésu a bi kal, minhôôlak mi lôk kéé mihogi mi nla kit le i nyén ngi biiba. (Matéô 19:12) Ndi ibale u nkit le u mbiiba, wee u nkit le u mbana bitel bipe kiki bo nlôm ni isañ mbai. (1 Korintô 11:3) Yéhôva a nsômbôl le munlôm a gwés nwaa, le a tééda nye loñge i pes minsôn ni i pes mbuu, a bop ki nye. (Éfésô 5:28, 29) Bilem ni makeñge di ntehe munu yigil ini kiki bo liyi wan mam, i ti bôda lipém, ni i ba mut ba nla bôdôl ñem, bi ga hôla we i ba bañga nlôm. Ibale u nsal ni ngui inyu bana bilem bi, u ga ba loñge nlôm ni loñge isañ mbai.

18. Lelaa njohok mankéé u nla kôôba inyu ba loñge papa?

¹⁸ Papa. I ngéda u mbiiba, u nla yila papa. Imbe ndémbél Yéhôva a nti we mu jam li? Di nla nigil ngandak mam ipañ yé. (Éfésô 6:4) Yéhôva a bi kal Man wé Yésu i mbamba le, a ngwés nye, a nlémél ki nye. (Matéô 3:17) Ibale u nyila papa, bana lem i kal bon boñ le u ngwés bo. Bana lem i bégés bo, i ngéda ba mboñ mam malam. Basañ ba nkôna Yéhôva, ba nhôla bon bap i yila minhôôlak mi lôk kéé i bôda ni i bôlôm. U nla bôdôl kôôba nano inyu yila loñge papa, ibale ni gwéha, u ntôñ bôt boñ ba lihaa, bilôk bikéé bi likoda, ni ibale u mbégés bo hiki ngéda, u kalak bo le u ngwés bo. (Yôhanes 15:9) Hala a ga hôla we ibale yani, u nyila nlôm, isañ mbai tole papa. Ilole ngéda i nkola, bisai u gwé ibôdôl nano bi yé le u ga ba nseñ ngandak inyu Yéhôva, inyu lihaa joñ ni inyu likoda.

19-20. Kii i ga hôla njohok lôk kéé i bôlôm i yila minhôôlak mi bikristen? (Béñge titii i lipep li bisu.)

¹⁹ A njohok bilôk bikéé bi bôlôm, i ga béda le ni boñ biliya bi ngui inyu yila minhôôlak mi bikristen. Ni nlama pohol ndémbél ilam ni ga kôna, ni hôlôs bilem bini le: Liyi wan mam, i ba mut ba nla bôdôl ñem, i sal ni ngui inyu bana ngim makeñge i i nla bane bé mahee, ni i ba nkôôbaga inyu minson ni ga bana i dilo di nlo.

²⁰ I ngéda ni mbéñge i mam momasôna ni gwé i boñ, ni yé le ni kon woñi. Ndi ni tôñ bañ, ni nla pamba. Ni hôya bañ le, Yéhôva a nyamnda ni ngôñ i hôla bé. (Yésaya 41:10, 13) Yak bilôk bikéé bi bôda ni bi bôlôm bi ga hôla bé. I ngéda ni ga yila toi minhôôlak mi bikristen, niñ nan i ga ba ilam ngandak, nyonok ni bisai. A njohok lôk kéé i bôlôm, di ngwés bé ngandak! Yéhôva a kônde sayap bé mu biliya ni mboñ nano inyu yila minhôôlak mi bikristen.—Bingéngén 22:4.