1-2. Mambe mandutu ma nla boñ le gwiiha bi kuli bés?

 BÉSBOBASÔNA di ma kulus gwiiha, gwiiha bi maséé i ngéda di ntégabaha mangéda malam. Kiki hihéga, bebek hala a bi pémél bés i ngéda man wés a bi tip gwéé, i ngéda di bi tiimba tehe liwanda jés jada nu di sôga ngandak nwii, tole i ngéda di bé bigda ngim jam i i bi tihba bés ngandak i niñ yés.

² Ndi libim li ngéda, gwiiha bi njôghe gwon bi mbéna kuli bés. Kiki hihéga, di ñee i ngeñ i mut di bôdlak ñem a nwéha bés nyuu. Di nla ee i ngéda di gwé kon u u mal bé, u kébék bés mbai, tole inyule di nimis mut di gwéhék. Ha ngéda i, di nla bana minlélém mi mahoñol ni mpôdôl Yérémia i ngéda a bi tehe le bôt ba Babilôn ba ntjé tison i Yérusalem. Yérémia a kal le: “Mangen ma malép ma nkuli me i mis . . . Gwiiha bi nwaa bé kuli me i mis, bi ñen bé to.”—Minlénd mi Yérémia 3:48, 49.

3. Kii Yéhôva a nôgda i ngéda bagwélél bé ba nok ndutu? (Yésaya 63:9)

³ Yéhôva a nyi ngélé yañen gwiiha bi ma kuli bés inyule di ntégbaha mangéda mabe. Bibel i nyis bés ntiik le a nyi  hiki ngéda ngwélél wé a nok njôghe, a ñemble bés i ngéda di nlôndôl nye inyu kôs mahôla. (Tjémbi 34:15) Ndi Yéhôva a ntehe ndigi bé bés mu mangéda ma, to emble a ñemble ndik bé bés. Kiki ngwal nu a ngwés bon bé, i ngéda a nok bés di nlond, ngôñ i yé ndigi nye le a lôl bés mahôla.—Añ Yésaya 63:9.

4. Kii miñañ mi bagwélél ba Yéhôva ba kôba mi niiga bés inyu mahoñol a gwé ha ngéda i?

⁴ Ikété Bañga yé le Bibel, Yéhôva a nyeelene bés i yom a bé nôgda i ngéda bagwélél bé ba bé kulus gwiiha. Di tehe ngim dihéga kiki bo Hana, David, ni Kiñe Hézékia. Kii i bi ééha bo? Kii Yéhôva a bi boñ i ngéda a bi nok nlondok wap? Lelaa i jam li bi pémél bo li nti bés makénd i ngeñ di nkulus gwiiha, bebek i ngéda di nok njôghe i ñem, i ngéda ba nwéha bés nyuu tole i ngéda di nôgda le di nhel?

GWIIHA I NGÉDA DI NOK NJÔGHE I ÑEM

5. Kii Hana a bé nôgda mu i ndutu a bé boma?

⁵ Hana a bi boma ngandak mandutu i i bi nôgha nye njôghe. Ndutu yada mu i bé le a bé i libii li ñamb, mbala yé le Pénina a bé tééñga nye ngandak. U héya hala, Hana a bé gwal bé, ki le Pénina a bééna ngandak bon. (1 Samuel 1:1, 2) Pénina a bé nyumbla Hana ibabé waa inyule a bé kom muda. Ibale we nyen hala a pémél, ki u bi nôgda lelaa? I jam li li bé tééñga Hana ngandak, jon “a bé a kohol maéya kayéle to je, a bé je ha bé,” a ‘bééna ki lôlha ñem.’—1 Samuel 1:6, 7, 10.

6. Kii Hana a bi boñ inyu bana ndék hogbe?

⁶ Kii i bi hôgbaha Hana? Jam jada li li bi hôla nye li bé le a bi ke i bégés Djob i lap. I ngéda a bi bol nyoo, “a bôdôl soohe Yéhôva, a eek ibabé waa,” a kalak le: ‘Béñge njiiha yem, me ngwélél woñ, u bigda me.’ (1 Samuel 1:10b, 11) Hana a bi soohe Yéhôva ni ñem wé wonsôna. Kinje ndutu Yéhôva a bi nôgda i ngéda a bi tehe ngond yé i gwéha i ñee!

7. Kii Hana a bi nôgda i ngéda a bi yible Yéhôva ñem?

⁷ Kii Hana a bi nôgda i ngéda a bi yible Yéhôva ñem ikété masoohe, ni i mbus le Prisi keñi le Éli a bi kal nye le Nyambe a ga ti nye i jam a mbat nye? Bibel i nkal le: “Muda a ke, a je, su wé u ba ha bé nkañak.” (1 Samuel 1:17, 18) Tolakii mam ma bi héñha bé kunda yada, Hana a bi nôgda hogbe. A bééga Yéhôva mbegee yé. Yéhôva a tehe ndutu yé, a emble nlondok wé, a ti ki nye bon i mbus ngéda.—1 Samuel 1:19, 20; 2:21.

8-9. Inoñnaga ni kaat Lôk Héber 10:24, 25, inyuki di nlama boñ kii yosôna di nla inyu ke makoda? (Béñge yak titii.)

 ⁸ Biniigana. Baa gwiiha bi nkuli we i mis inyule u nok njôghe i ñem? Bebek inyule mut woñ lihaa tole liwanda joñ jada li nwo. Ha i ngéda i, u nla bana ngôñ i ba ndik wetama. Ndi kiki Hana a bi kôs hogbe i ngéda a kee i lap, yak we u nla léba hogbe i makoda, to ibale nyuu i nti bé we. (Añ Lôk Héber 10:24, 25.) Mu kiki di yé i likoda, di emblege ba nsoñgol minlôñ mi Bibel mi mi ntina makénd, i nla pam le ni i njel i, Yéhôva a hôla bés i héñha mahoñol mabe ma ma ntééñga bés lôñni mahoñol malam. Hala a ga boñ le di nôgda ndék hogbe to ibale i ndutu di gwé i yé ngi tagbe.

⁹ U héya hala, i makoda di mboma lôk kéé i bôda ni i bôlôm i i gwé ñem ngôô, bibuk gwap bi gwéha bi nla lédés bés. (1 Tésalônika 5:11, 14) Di yoñ hihéga hi nsañal nu tôbôtôbô wada nu a bi nimis nwaa wé. A kal le: “Me ngi eek. Ngim mangéda, me yé me yén metama, me kahal ee. Ndi makoda ma nhôla me i témbna ngui yem. Mandimbhe ma bilôk bikéé bi bôda ni bi bôlôm ma nlédés toi me. To me gwé nduña lelaa, i ngéda me yé i makoda, me nok loñge ngandak.” Ñ, i ngéda di yé i makoda, Yéhôva a nla gwélél bilôk bikéé bi bôda ni bi bôlôm inyu hôla bés.

10. Lelaa di nla kôna ndémbél i Hana i ngéda di nok njôghe i ñem?

¹⁰ Jam lipe li li bi hôla Hana i kôhna hogbe li bé le, a bi yible Yéhôva ñem ikété masoohe. Yak bés di nla ‘bééga Yéhôva nduña yés,’ di bak nkwoog nkaa le a ga emble bés. (1 Pétrô 5:7) Sita yada, i bôt ba wip ba bi nol nlôm ni ngaa, a mbigda le: “Me bé nôgda ndik wee njôghe i mpat me ñem bikét bikét, ni le u ga mbôôp ha bé. Ndi i ngéda me bi soohe Tata wem nu gwéha le Yéhôva, me bi nôgda hogbe. Ngim mangéda to i yom me kal nye, me nyi bé, ndi a nok me. I ngéda nduña i bé me nnayak, me bé soohe inyu bana nsañ. I mbus, me bé me nôgda ñem nwee, me bana ki ngui i ke ni bisu.” I ngéda di ñañle Yéhôva i mam ma ntééñga bés, a tehe ki gwiiha gwés, a nok njôghe yés. To ibale i ndutu i ntééñga bés i mal bé, Yéhôva a nhôgbaha bés, kayéle di nôgda ñem nwee. (Tjémbi 94:19; Filipi 4:6, 7) A ga kôp bés bisai inyu ndéñbe yés.—Lôk Héber 11:6.

GWIIHA I NGÉDA BA NWÉHA BÉS NYUU

11. Kii David a bé nôgda i ngéda a bé boma mandutu makeñi?

¹¹ David a bi hônba ngandak mandutu makeñi, i i bi boñ le gwiiha bi kuli nye. Ngim bôt i bé oo nye, yak i bet a bé bôdôl ñem ba bi nwéha nye nyuu. (1 Samuel 19:10, 11; 2 Samuel 15:10-14, 30) Njôghe i bi nai nye kayéle a tila le: “Manjelel mem ma nwéés me; u wonsôna, me nyôôs boñ yem ni gwiiha; ngandak maéya i mboñ le nañi yem i leñel.” Inyuki David a bé nôgda hala? A ntimbhe le: “Inyule bôt ba ntééñga me.” (Tjémbi 6:6, 7) Maboñok mabe ma bôt mon ma bé nôgha David njôghe i nya i yé le a bé waa bé ee.

12. Kiki kaat Tjémbi 56:8 i ñunda, David a bé nkwoog nkaa ni kii?

¹² Tolakii David a bé ikété njiiha, a bé nkwoog nkaa le Yéhôva a ngwés nye. A tila le: “Yéhôva a ga nok maéya mem.”  (Tjémbi 6:8) Lisañga lipe, a bi pot bibuk bi bi ntihbana di nléba i kaat Tjémbi 56:8. (Añ.) Bibuk bini bi ñunda le Yéhôva a ngwés bés ngandak, a ntôñ ki inyu i yom di nôgda. David a bé nôgda ndigi wee Yéhôva a bé tééda gwiiha gwé i ngim pôs, tole a bé tila gwo i ngim kaat. David a bé nkwoog nkaa le Yéhôva a bé yimbe mangéda momasôna a bé nok ndutu, a bigdaga i njôghe a bi bana. A bé yi le Tata wé nu gwéha a bé yi ndik bé mandutu mé, ndi yak njôghe ma bé nôgha nye.

13. I ngéda bôt ba nwéha bés nyuu, kii i nla hôgbaha bés? (Béñge yak titii.)

¹³ Biniigana. Baa u nok njôghe inyule mut wada u bôdlak ñem a nwéha we nyuu? Bebek u ñee inyule libii joñ li mal tole mam ma bep ntagbe ipôla we ni i mut ni béñgnaga inyu yi too di nla biiba, tole mut wada u ngwés ngandak a nwaa gwélél Yéhôva. Mankéé wada nu nwaa a bi ke i ndéñg, a tjôô ki nye, a nkal le: “A bé ndik wee ngii i nkwél me i ño, me hoñlak le me yé i emel. Me bé ñunbak, me kônhaga ngoo, nôgdaga le me nhee bé to yom.” Ibale ba bi liibana we, tole ba bi wéha we nyuu, u hôya bañ le Yéhôva a ga tjôô bé we kekikel. I mankéé nu a nkal le: “Hala a bi hôla me i nok le maada malam di gwé ni mut binam ma nla mal, ndi Yéhôva a yé Liaa jés. To kii i leñek, a’ nyodi bé bés ipañ. A ga tjôô bé ba ba tiñi ni nye.” (Tjémbi 37:28) Bigda ki le mut binam to wada a ga gwés bé bés kiki Yéhôva. Ni ki le to di nok njôghe lelaa, hala a nhéñha bé mahee di gwé i mis ma Yéhôva. (Rôma 8:38, 39) Jon nlôm jam nunu le: Too mut a mboñ kii bés, di nyi le Tata wés nungingii a ngwés bés.

14. Kaat Tjémbi 34:18 i nkwés bés nkaa ni kii?

¹⁴ I ngéda di nok njôghe inyule ba nliibana bés, bibuk bi David di nléba i kaat Tjémbi 34:18 bi nla hôgbaha bés. (Añ.) Kaat yada i i ntoñol bibuk bi Bibel i nkal le, i bibuk di nléba mu le “ba ba nimis makénd,” bi ngwés pôdôl i “bet ba gwé ha bé botñem yo ki yo.” Lelaa Yéhôva a nhôla i bôt ba gwé i nya mahoñol i? Ndik kiki ngwal nu a ngwés man wé a nkôhle nye i ngéda a ñee, Yéhôva “a yé bebee ni” bés ha ngéda i, a nkônôl bés ngoo, a bak ki bebee i hôla bés. A nyamnda ni ngôñ i hôgbaha bés ni i ti bés ñem nwee i ngeñ di nok njôghe i ñem. A nti ki bés ngandak mimbônga mi mi nhôla bés i hônba mandutu di mboma i len ini.—Yésaya 65:17.

 GWIIHA I NGÉDA DI NHEL

15. Kii i bi ééha Hézékia?

¹⁵ I ngéda a bééna 39 nwii, Kiñe Hézékia nu a bé énél nkoñ u Yuda a bi nok le i béba kon a gwé, i ga mal bé. Mpôdôl Yésaya nyen Yéhôva a bi om inyu legel nye le i kon u u ga nol nye. (2 Bikiñe 20:1) Hézékia a bi nôgda ndik wee botñem yo ki yo i ta ha bé. I ngéda a bi nok nwin u, Hézékia a ee ngandak. A bi yemhe Yéhôva le a hôla nye.—2 Bikiñe 20:2, 3.

16. Lelaa Yéhôva a timbhe nlondok u Hézékia?

¹⁶ Nlondok wé tole gwiiha gwé bi bi tihba Yéhôva ngandak kayéle ni loñgeñem, a timbhe nye le: “Me nok masoohe moñ, me ntehe ki gwiiha gwoñ. M’a mbuubaha we.” Yéhôva a bi témb a om Yésaya i kal nye le a ga kônde nye ndék nwii i niñ, inyu péyés Yérusalem i moo ma Lôk Asiria.—2 Bikiñe 20:4-6.

17. Lelaa Yéhôva a nit bés i ngéda di nkon ngandak? (Tjémbi 41:3) (Béñge yak titii.)

¹⁷ Biniigana. Baa u nkon ngandak masañ mana kayéle u nhoñol le u yé le wo? Soohe Yéhôva, soohe nye to ibale ipam le gwiiha bi kuli we. Bibel i nyis bés ntiik le: “Tata nu a yôni ni konangoo, ni Nyambe nu hogbe yosôna,” a ga ti bés hogbe ikété manoodana més momasôna. (2 Korintô 1:3, 4) I len ini, di ga bem bé le Yéhôva a mélés mandutu més momasôna, ndi di nyi le a ga nit bés. (Añ Tjémbi 41:3.) Ni njel mbuu wé mpubi, Yéhôva a nti bés ngui, pék, ni ñem nwee mu mangéda ma. (Bingéngén 18:14; Filipi 4:13) A ngwélél yak mbônga nlam di nléba i Bibel u u ñunda le makon momasôna ma ga mal.—Yésaya 33:24.

18. Umbe nlôñ u Bibel u nlédés we i ngéda u ntégbaha mangéda mabe kiyaga? (Béñge minkéñék mi matila le, “ Bibuk bi bi nhôgbaha i ngéda gwiiha bi nkuli bés.”)

¹⁸ Bibuk bi Yéhôva bi bi hôgbaha Hézékia. Yak bés di nla léba hogbe ikété Bañga i Nyambe. Yéhôva a bi yoñ bitelbene i tibil tééda bibuk bi bi nhôgbaha ikété Bibel inyu lédés bés i ngéda di yé ikété njiiha. (Rôma 15:4) I pes i hiôñg i Afrika, sita yada i ba bi léba kon pos, i bé béna ee. A nkal le: “Nlôñ u Bibel u u bi lédés me ngandak u bé Yésaya 26:3. Tolakii libim li ngéda di nla bé héñha mam, nlôñ u u nkwés me nkaa le Yéhôva a nla ti bés ñem nwee di gwé ngôñ inyu hônba to imbe ndutu. Baa yak we u gwé ngim nlôñ u Bibel u u nti we makénd i ngéda u ntégbaha mangéda mabe kiyaga, yak i ngeñ i nene le botñem yo ki yo i ta ha bé?

19. Kii i mbem bés dilo di nlo?

 ¹⁹ Di niñ dilo di nsôk, i mam ma ñééha bés ma ga ke ndik ni bisu i bôl. Ndi kiki hihéga hi Hana, hi David ni hi Kiñe Hézékia di ñunda, Yéhôva a ntehe i gwiiha gwés, hala a ntééñga yak nye ngandak. Gwiiha gwés bi yéne nye mahee ngandak. Jon i ngéda di ntégbaha mangéda mabe, di yible Yéhôva ñem ikété masoohe. Kekikel di yén bañ bésbotama di modop, haa ni lôk kéé yés i bôda ni i bôlôm. Di kee ni bisu i léba hogbe mu bibuk bilam bi Bibel. Di ba nkwoog nkaa le ibale di ntéñbe ipam lisuk, Yéhôva a ga bom bés. Ikété mimbônga a mbôn bés, di hôya bañ le a ga sas gwiiha gwobisôna i loñge ngéda, gwiiha i ngéda di nok njôghe i ñem, gwiiha i ngéda mut a nwéha bés nyuu ni gwiiha i ngéda di nhel. (Masoola 21:4) Ha i ngéda i, gwiiha bi maséé gwon bi ga kuli i mis més.