Me bi gwéé i nwii 1927, i man tison wada bebee ni Chicago, i pes mbok i Illinois, i loñ Amérika. Papa bo mama ba bi bana bon batan: Jetha, Don, me, Karl, ni Joy. Di bééna ngôñ i gwélél Yéhôva ni ñem wés wonsôna. Mankéé nu muda le Jetha a bi ke i suklu i Giléad i nwii 1943. Don, a jôp i Bétel i Brooklyn, i New York, i nwii 1944. Karl a noñ nye i nwii 1947; i mbus, yak Joy a bi ke i Bétel i nwii 1951. Ndémbél i bilôk bikéé ni i bagwal bem yon i bi ti me makénd i ti niñ yem inyu sélél Yéhôva.

Papa bo mama ba bé gwés ba ñañ Bibel, ba gwéhék Nyambe, ba bi tinde yak bés i gwés Nyambe. Ndi i ngéda papa a bi ke i Gwét bi Ntôla I i Érôpa, a témb, a bi kôm bibase gwobisôna mbus. Mama yem nye a bé ti Nyambe mayéga le papa a bi ke i gwét, a témb yômi. Inyu hala nyen a bi kal papa kel yada le: “A Karl, lok di kenek i base kiki di bé boñ behee.” Ndi papa a timbhe nye le: “M’a ke me yéga we i base, me nyék we i likôga, ndi me njôp bé mu.” Mama a bat nye le: “Inyuki u njôp bé?” A timbhe le: “I ngéda me bé i gwét, me bi tehe baéga ba nlélém base ba nsayap bisônda bipes gwo biba, yak mangaa. We kalak ni me, Djob a bé nit bipes gwo biba?”

Lisañ jada nu mama a bi ke i base, Mbôgi Yéhôva iba i bi koode i béhni. I ti papa yem volume yo iba i kaat ini le Lumière, i i bé toñol kaat Masoola. Nkwel wap u u bi lémél papa, a neebe yoñ bikaat bi. I ngéda mama a bi témb i ndap, a tehe bikaat bi, a bôdôl añ gwo. Kel yada, mama a bi tehe nsébla i kégikel wada nu a bé naña ba bobasôna ba bé ba gwé ngôñ i nigil Bibel ni bikaat bini le Lumière. Mama a bi kit le a nke nyoo. I ngéda a bi pam nyoo, mañ muda wada won u bi yible nye likôga. Mama a bééna bikaat gwé i moo, a bat i muda nu le: “Baa hana nyen ba nigil bikaat bini?” Mañ muda u timbhe le: “Ñ a ngonda, jôbôk!” I sonde i bé noñ, mama a bi ke ha bé nyetama, a bi ke lôñni bon bé. Ibôdôl ha, di bi tôl bé likoda to jada.

Kel yada i likoda, mankéé wada a bi bat me le me añ Tjémbi 144:15, nu a nkal le i bôt ba mbégés Yéhôva ba yé maséé. I nlôñ u Bibel unu  u bi lémél me. Minlôñ mi Bibel mimpe ima mi bi lémél me, kiki bo 1 Timôtéô 1:11 nu a nkal le Yéhôva a yé “Nyambe nu maséé,” ni Éfésô 5:1 nu a nti bés makénd i ‘nigle Nyambe.’ Hala a bi hôla me i nok le me nlama kon maséé i gwélél Nhek wem, me ti ki nye mayéga inyu masoda me gwé i gwélél nye. Me bi noode boñ i mam mana mo ima niñ yem yosôna.

Likoda li li bé bebee ni ndap yés li bé i tison i Chicago, liké li 32 kilôméta. Ndi to hala, di bé tôl bé makoda, yak yi yem i Bibel i bé kônde keñep. Me ngi hoñlak lisañ jada, i mankéé a bé kena likoda a bi ti Jetha, mankéé nu muda, hop. Kiki mankéé a ntimbhe, me kalba le: ‘Me yik ndimbhe. Yak me, me bak pon le me téé hinoo, me timbhe!’ Ibôdôl ha kel i, me bi bôdôl kôôba makoda, me tinak mandimbhe. Ndi jam li yé nseñ li yé le, kiki bilôk bikéé, maada mem ni Yéhôva ma bi kônde bana ngui kayéle me sôblana i nwii 1941.

Likoda li ndôn li nwii 1942 i tison i Cleveland, i pes mbok i Ohio, li bi ba tôbôtôbô inyu yem. Lôk kéé i bi kodba i 50 ma bahoma bape i loñ Amérika, ba emblege likoda lini i téléfôn. Lihaa jés, kiki ngandak mahaa ipe, li bi nañal i mandap ma mabadô ntôñ u bi kôôba bebee ni homa likoda. Ha ngéda i, Gwét bi Ntôla II bi bé nnayak, yak ngandak bôt i bi bôdôl kolba base i Mbôgi Yéhôva. Kôkôa yada nyoo i likoda li ndôn, me bi tehe ngim bilôk bikéé i ntéé matôa map kayéle mapubi ma matôa ma nunuk nloñ. Bobasôna ba bi nôgla le mut a nañal ikété hiki litôa inyu tat i homa mandap més ma mabadô ma bé ntegek. Ibale baoo ba nlo juu inyu tééñga bés, lôk kéé i nlama kuye mapubi ma matôa inyu lém bo mis, ba hem ki hioñ hi matôa inyu kônha bo woñi. Lôk kéé ipe i bak nkôôbaga i ke i yéñ mahôla. Kiki me bi tehe hala, me kalba le: ‘Litén li Yéhôva li yé toi nkôôbaga inyu hiki jam!’ Hala a bi boñ le me kon bañ woñi, me kee ki ’ilo loñge.

I ngéda me nhoñol likoda li, to hala kiki li bi tagbe hala a yé ngandak nwii len, me mbigda le mama a bé kon bé woñi to ndék. A bé bôdôl Yéhôva ñem, a bôdlak ntôñ wé ñem. Me yé mbén i hôya ndémbél yé ilam.

Ndék ngéda ilole di nke i likoda li ndôn, mama a bi yila nsañal nu ngéda yosôna. A bi tibil emble minkwel mi mi bé pôdôl bôlô nsañal. I ngéda di bé i njel mahuu, a bi kal bés le: “Me gwé ngôñ i kena bôlô yem i nsañal ni bisu, ndi me nla bé ba nsañal, me salak ki bibôlô bi ndap gwobisôna.” A bi bat bés ibale di nla gwés hôla nye, di timbhe le di ga hôla nye. Hala nyen a bi ti hiki mut tuñ yada tole biba le a pubus ilole a nje kegla. I ngéda di bé di ke i suklu, a mbéñge too ndap i yé mapubi, mbôñglak loñge; i mbus ha nyen a nke likalô. A bé muda bôlô ngandak, a bi yénak bé a yôi bon bé inyule a nke likalô. Hiki ngéda di bé témb i ndap i kosi inyu je, tole kôkôa i mbus suklu, di bé di koba nye a mbem bés. Ngim mangéda, i mbus suklu, di bé di pam lôñni nye i likalô, hala a bi hôla bés i tehe nseñ u bôlô nsañal.

Me bi yila nsañal i ngéda me bi bana 16 nwii. Ha ngéda i, papa a bé ngi yila Mbôgi  Yéhôva, ndi a bé kon maséé ni bôlô yem i nsañal. Kôkôa yada, me bi tjeelene nye le me mboñ biliya gwobisôna, ndi me yé ngi boma mut a neebe i nigil Bibel ni me. Me mom nwee ndék, i mbus me bat nye le: “Baa we u nla neebe nigil ni me?” Kiki a nyoñ ndék ngéda, a hek pék, a timbhe me le: “Inyuki bé, di nla nigil.” Hala nyen mut nu bisu le a neebe i nigil Bibel ni me, a bé papa yem. Kinje bisai!

Di bé nigil ni i kaat ini le “La vérité vous affranchira.” I mbus ndék ngéda, me sôk nok le papa a yé i hôla me i tibil nigil Bibel memede, ni i yi niiga yo bôt bape. Kiki hihéga, di bé nigil kôkôa yada, kiki di mal añ liben, a kal me le: “Me nok i jam kaat i nkal. Ndi kii i nyis we le maliga mon kaat i nkal?” Mbadga yé i bi puhe me, me bé yi bé lelaa me timbhe, me kal nye le: “Me nla bé timbhe we nano, ndi i yigil i noñ, m’a timbhe we.” Hala ki nyen me bi boñ. Me bi yéñ minlôñ mi Bibel mi mi nit i mam kaat i bé kal. Hala nyen me bi nigil i tibil kôôba inyu yigil, ni i nigil i boñ minyiña inyu nit biniigana gwem. Hala a bi hôla me i yila bañga nnigil Bibel, hala a hôla yak papa yem. Papa a bé bii i mam a bé nigil i bisélél, a sôblana i nwii 1952.

Me bééna 17 nwii i ngéda me bi nyodi i ndap bagwal bem. Mu mangéda ma nyen mankéé nu muda le Jetha a a bi yila missionaire, mankéé Don nye a jôp i Bétel. Bo iba ba bé gwés minson nwap ngandak, hala a bi ti me makénd. Yak me me yônôs mapep inyu ke i suklu i Giléad ni inyu sal i Bétel; me kalak le Yéhôva nyen a pohol hee a ga ep me. Mam ma bi sôk le ba bi sébél me i Bétel i nwii 1946.

Mu nwii nwominsôna me bi tégbaha i Bétel, me bi sal ngandak bibôlô, me nigil ki ngandak mam. Hala a yé 75 nwii le me yé i Bétel, me bi nigil i bañ bikaat ni i soñgol moni. Me bi nigil ki i somb masañgô di bééna ngôñ i Bétel, ni i ep mo i mambok ni mambok. Handugi i mam mana momasôna, i jam li nlémél me li yé le, di nwaa bé nigil i Bétel i ngéda buk kel i ntagbe ni minkwel.

Yak mankéé nu munlôm nu mbus le Karl, a bi niiga me ngandak mam i ngéda a bi lo a koba me i Bétel i nwii 1947. A bé yi nigil Bibel, a niigaga yo loñge. Lisañ jada, me bé lama ti nkwel, me bat nye mahôla. Me kal Karl le me nkôôba ngandak biniigana kayéle me nyi ha bé bimbe biniigana me gwélél mu nkwel wem. Mankéé a bi gwélél ndik mbadga yada inyu hôla me. A bi bat me le: “A Joel, ño nkwel woñ u yé le kii?” Me bi pala nok i jam a bé sômbôl kal me. Me bé lama gwélél biniigana bi nhôla me i toñol  ño nkwel wem, me nwas bini biniigana bipe. Me yé mbén i hôya maéba ma.

Inyu ba maséé i Bétel, di nlama añal ñañ nlam ni makénd. Ibale di mboñ hala, hala a ga boñ le di bana ngandak mam malam i añle lôk kéé. Jam jada me yé mbén i hôya li yé i ngéda di bé i likalô lisañ jada i Bronx, i tison i New York. Me ni mankéé wada di bi ke i béñge muda wada nu a bi yoñ mimbamble nwés, Nkum Ntat ni Tôde ’ilo! Kiki di nkoode, di nkal nye le: “I kôkôa ini, di nyéñ hôla bôt i nigil mam malam ikété Bibel, ma ma nla lédés bo.” Muda a timbhe le: “Ibale Bibel yon ni mpôdôl, jôba.” Di bi éñél nye ngandak minlôñ mi Bibel mi mi mpôdôl Ane Djob ni mbok yondo. Nkwel wés u bi tihba nye ngandak kayéle i sonde i bé noñ, a bi sébél mawanda mé inyu emble bés. I muda nu ni nlôm ba bi sôk ba yila Mbôgi Yéhôva.

I ngéda me bi bôdôl yéñ le me mbii muda, jôm li nwii li bi tagbe ilole me mboma nwaa wem. Kii i bi hôla me i yi le a ga ba loñge muda libii inyu yem? Me bi soohe Yéhôva, me hek ki pék munu mbadga ini le: ‘Kii me nsômbôl le me ni nwaa wem di boñ i mbus libii jés?’

I mbus likoda li ndôn li nwii 1953 i Yankee Stadium, i tison i New York, me bi boma sita yada le Mary Aniol. I sita i ni mankéé nu muda le Jetha ba bé i suklu i nyônôs iba i Giléad ntôñ; i mbus suklu, ba bi ep ki bo iba basañal i nlélém homa. Ni makénd momasôna, Mary a bé añle me miñañ nwap mi likalô nyoo i biôn bi Caraïbes, ni i bôt a bi niiga Bibel. Kiki di bé kwel hiki ngéda, di sôk léba le bés bo iba di nsômbôl gwélél niñ yés inyu sélél Yéhôva. Di bi bôdôl gwéhna, i gwéha i i nañ ki, kayéle di biiba i sôñ Matôp, nwii 1955. I ngéda me nhek pék nano, me nôgda le Yéhôva nyen a bi ti toi me nwaa wem Mary, a bi ba likébla inyu yem ikété ngandak manjel, a ba ki ndémbél ilam inyu yem. To umbe nson ba bé ba ti Mary, a bé kon maséé ni wo. A bé muda bôlô, a tôñôk bôt, Ane i Djob i bak jam li bisu i niñ yé. (Matéô 6:33) Di bi gwel nson u ngwélél makiiña nwii maa, i mbus ba témb ba sébél bés i Bétel i nwii 1958.

Me bi nigil ngandak mam ipañ Mary. Kiki hihéga, i ngéda di bi tip biiba, di bi yoñ makidik le di ga añ Bibel ntôñ, hiki ngéda, di bé añ bebee le 15 minlôn ngélé yada. I ngéda wada wés a ñañ, bés bo iba di nti mahoñol més, lelaa di nla noñ maéba di nkôhna mu minlôñ mi i niñ yés. Mary a bééna lem i añle me i mam a bi nigil i suklu Giléad ni i bôlô yé nsañal i biloñ bipe. I mam a bé toñle me, ma bi hôla me i tibil nok Bibel, i lémés minkwel nwem ni likeñge jem i ti lôk kéé i bôda makénd.—Bingéngén 25:11.

Mary, nwaa wem nu gwéha, a bi wo i nwii 2013. Ndi me gwé mapida le me ga tehe nye i mbok yondo! Ilole i ngéda i i nkola, me bi yoñ makidik le m’a kee ni bisu i nwas le Yéhôva a niiga me, me kônde ki bôdôl nye ñem ni ñem wem wonsôna. (Bingéngén 3:5, 6) I ngéda me nhoñol i mam bagwélél ba Yéhôva ba ga boñ i mbok yondo, hala a nhôgbaha me, a nkônha ki me maséé. Me yé nkwoog nkaa le ‘Nniiga wés Nunkeñi’ le Yéhôva a ga niiga bés ngandak mam ma mondo inyu yé! Ni maliga, mayéga me nla ti Yéhôva ma kôli bé inyu mam momasôna a ma niiga me, ni inyu konangoo yé i mbuma ñañ inyu yem.