1, 2. (a) Imbe ngitelepsép Nabôt ni bon bé bôlôm ba bi boma? (b) Bimbe bilem bilam biba di ga wan munu yigil ini?

HÉGDA le jam lini: Ba ñôm munlôm wada ni bon bé bôlôm nsohi u bitembee le ba nkand kuu. Hégda ndutu ni njôhge keñi lihaa jap, ni mawanda map ma bi nôgda, bôlôm ba bi ke mok mi yañga inyu mbôgi bitembee i tiba ni bibéba bi bôt. Bôt ba tiñi ni telepsép ba ba yé mbôgi i nyemb ngi njom bôlôm bana, ba nlama ba nyonok ni njôghe. Mbodok ñañ bé u. A yé jam li bi pémél mut a bé a tiñi ni Yéhôva le Nabôt, nu a bi niñ ngéda Kiñe Ahab a bé énél Israél.​—1 Bikiñe 21:11-13; 2 Bikiñe 9:26.

² Munu yigil ini, di ga wan ndik bé i jam li bi pémél Nabôt, ndi yak li mañ wada u u bé u tiñi ni Djob mu likoda li hiai bisu, u u bi hôs. I wan mana mandémbél ma Bibel, i ga niiga bés le suhulnyu i yé nseñ inyu bana litehge li telepsép li Yéhôva. Di ga nigil ki lelaa i ba bebee i nwéhél, ngéda di ntehe ngitelepsép ikété likoda li nla unda le di gwé litehge li telepsép li Yéhôva.

3, 4. (a) Umbe ntén mut Nabôt a bé? (b) Inyuki a bi tjél nuñle Kiñe Ahab wom wé u nkôô wai?

³ Nabôt a bé a tiñi ni Yéhôva ngéda ngandak bon ba Israél i bé noñ ndémbél ibe i Kiñe Ahab bo nwaa wé, béba kiñe muda le Yézabel. Bôt ba bé bégés Baal, ba bé tééda bé matiñ ma Yéhôva, to ti nye lipém. Mahéñha ni hala, Nabôt a bé diihe maada mé ni Yéhôva iloo yak niñ yomede.

⁴ Añ 1 Bikiñe 21:1-3. Ngéda Ahab a soohe Nabôt le a ti nye wom wé u minkôô mi wai, a bônôk nye le a nti nye wom umpe u u yé loñge iloo u, ndi Nabôt a bi tjél. Inyuki? Ni lipém jolisôna, a kal le: “Yéhôva a sôña me jam li, le me ti ngababum i botata bem.” Nabôt a bi tjél inyule Mbén Yéhôva a ti Israél, i bé sôña le ba nuñul hisi hi ngim litén ngélé yada inyu yosôna. (Lôk Lévi 25:23; Ñanga bôt 36:7) Ntiik, Nabôt a bééna litehge li Yéhôva mu jam li.

5. Imbe ngaba Yézabel a bi yoñ mu nyemb i Nabôt?

⁵ Kinje ngoo, i tjél Nabôt a tjél nuñul wom wé, i bi boñ le Kiñe Ahab bo nwaa ba tééñga nye ngandak. Ni njômbi i kuhul wom u nkôô wai inyu nlô wé, Yézabel a bi ôô jimb inyu nol Nabôt ni bon bé bôlôm. Lelaa Yéhôva a boñ ni ini ngitelepsép, i i bi kena nyemb?

6, 7. (a) Lelaa Yéhôva a bi unda le a ngwés telepsép? (b) Lelaa hala a bi lédés lihaa ni mawanda ma Nabôt?

⁶ Yéhôva a bi pala ep Elia i boma Ahab. Elia a kal Ahab le a yé mut manola ni mut wip. Mbagi i Yéhôva mu jam li i bé le kii? Ahab, nwaa wé ni bon bé ba bé lama kôs nlélém jam li bi pémél Nabôt ni bon bé bôlôm kiki kogse.—1 Bikiñe 21:17-25.

⁷ Tolakii lihaa li Nabôt ni mawanda mé ba bi nok njôhge ngandak kiki Ahab a bi nôlha Nabôt, hala a bi hôgbaha bo ndék i yi le Yéhôva a bé yi i ngitelepsép i bé bôña, ni le a ga hoo kodol yo. Ndi, bebek le suhulnyu yap ni botñem yap inyu Yéhôva bi bi wéna, ni njel ngim mam ba bé bemek bé.

8. (a) Lelaa Ahab a bi leege mbagi Yéhôva? (b) Mam ma bi yiga tagbe lelaa?

⁸ Ngéda Ahab a bi nok kii i bé mbagi Yéhôva, “a was mbot yé, a haba minsugut nyuu, a sôga je, a lal ikété minsugut, a ke mbeñel.” Ahab a suhus nyemede i bisu bi Nyambe! Lelaa mam ma bi yiga tagbe? Yéhôva a tiimba om Elia i legel nye ñwin umpe. Lini lisañ, inyu kal nye le: “Lakii a nsuhus nyemede bisu gwem, wee m’a lona bé jam libe lini dilo tjé; ndi m’a lona jam libe lini ndap yé dilo di man wé munlôm.” (1 Bikiñe 21:27-29; 2 Bikiñe 10:10, 11, 17) Yéhôva, nu “a nwan miñem,” a bi unda Ahab konangoo.—Bingéngén 17:3, MN.

9. Inyuki suhulnyu i bé le i tat mawanda ni bôt ba lihaa ba Nabôt?

⁹ Lelaa makidik ma Yéhôva ma bi tihba i bet ba bi yi i béba keñi Ahab a bi boñ? Mahéñha ma mam ma, ma bé le ma bii hémle lihaa ni mawanda ma Nabôt i biwénél. Ibale mam ma tagbe hala, ki suhulnyu i bé le i sôñ bo, i hôla ki bo i ke ni bisu i gwélél Yéhôva ni  ndéñbe, ba ban-ga botñem le Nyambe wap a nla bé boñ ngitelepsép. (Añ Ndiimba Mbén 32:3, 4.) Nabôt, bon bé, ni mahaa map ba ga tehe telepsép i nya yôni ngéda Yéhôva a ga tugul bôt ba téé sép. (Hiôb 14:14, 15; Yôhanes 5:28, 29) Ngii mam momasôna, mut suhulnyu a mbigda le “Nyambe a’ pamna hi ki nson i mbagi lôñni hi ki jam li sôli, to loñge, to béba.” (Ñañal 12:14) Ñ, ngéda Yéhôva a mpémés mbagi, a yé a béñge makas momasôna ma ngim jam, yak ni ma bés di nyi bé. Ntiik, suhulnyu i ntat bôt ba nginsohi le ba wo bañ i pes mbuu.

10, 11. (a) Mambe mam ma nla bii litehge jés li telepsép i biwénél? (b) Inyu mambe manjel suhulnyu i ga sôñ bés?

¹⁰ Lelaa u ga boñ ibale mimañ mi likoda mi nyoñ makidik ma u nok bé tole ma ma nlémél bé we? Kiki hihéga, kii u ga boñ ibale we tole mut nu u ngwés a nimis ngim nson ikété likoda u a ngwés? Ndi lelaa u ga boñ ibale ba mpémés nlô woñ, man woñ nu munlôm tole nu muda, tole liwanda joñ li ñemnyuu i ntôñ, to ibale makidik ma ma nlémél bé we? Kii w’a boñ ibale u nhoñol le ba nhôs inyule ba kônôl ngim mboñbéba ngoo? I nya  mam i nla bii hémle yés i pañ Yéhôva ni inyu bitelbene bi ntôñ wé i biwénél. Lelaa suhulnyu i ga sôñ bés ibale di mboma i nya manoodana i? Di béñge le jam li ikété manjel ima.

¹¹ Njel bisu i yé le, suhulnyu i ga tinde bés i neebe le di nyi bé mam momasôna. To ibale di nhoñol yi ngim jam lelaa, Yéhôva nyetama nyen a ñañ ñem mut. (1 Samuel 16:7) I yi mana maliga, i ga tinde bés i bana suhulnyu, i neebe le di gwé miñwaa, ni i héñha litehge jés li mam. Njel i nyônôs iba i yé le, suhulnyu i ga hôla bés i suhus bésbomede i bisu bi Yéhôva, ni i bana wongut mu kii di mbem le a kodol ngitelepsép yosôna. Hala a nkiha ni jam mut pék a tila: “Y’a ba loñge ni ba ba nkon Nyambe woñi . . . , ndi y’a ba bé loñge ni béba mut, y’a ébés dilo tjé.” (Ñañal 8:12, 13) Ntiik, i bana libak li suhulnyu i ga bane bôt bobasôna nseñ.—Añ 1 Pétrô 5:5.

12. Umbe ñañ di ga wan nano, ni inyuki?

¹² Bikristen bi hiai bisu bi Siria Antiôka bi bi boma ngim jam i i bi bii ndik bé suhulnyuu yap yotama i biwénél, ndi yak ni ngap yap i pala nwéhél. Di wan le ñañ u, di tehe ki lelaa u nla hôla bés i yi too di yé bebee i nwéhél. I ga hôla ki bés i kéñbaha nokna yés inyu litehge li Yéhôva li telepsép.

13, 14. (a) Mimbe minsima ñôma Pétrô a bi kôhna? (b) Lelaa a bi unda le a bé mut makénd?

¹³ Ñôma Pétrô a bé mañ wada likoda u u bé yiba ngandak. A bé liwanda li Yésu, a kôs ki bisai bikeñi ikété ntôñ. (Matéô 16:19) Kiki hihéga, i ñwii 36 N.Y., Pétrô a bi bana nsima i añle Kornéliô ni ndap yé lihaa ñañ nlam. Hilo a boma bo hi bé tôbôtôbô, inyule Kornéliô a bé bé man Lôk Yuda. Ngéda Kornéliô ni ndap yé lihaa ba bi kôhna mbuu mpubi, Pétrô a kémhe le: “Baa mut a yé le a sôña malép, le bôt bana ba sôblana bañ, lakii yak bo ba nkôs mbuu mpubi kiki bés?”—Minson mi baôma 10:47.

¹⁴ I ñwii 49 N.Y., baôma ni mimañ mi likoda ba bi bomna i Yérusalem inyu wan too i bôt ba ta bé Lôk Yuda ba bé nyéksaga i kweeba ilole ba yila bikristen. Mu likoda li, Pétrô a yoñ hop ni makénd, i hôñlaha lôk kéé le, ndék ñwii bisu bi ngéda, ba ngikweeba ba ba bé bé bon ba Lôk Yuda ba bi kôhna likébla li mbuu mpubi. Kiki Pétrô a bi tehe jam li, mbôgi yé i bi hôla Juu li Bakena ntôñ i hiai bisu i yoñ makidik. (Minson mi baôma 15:6-11, 13, 14, 28, 29) Bebek le, bikristen bi Lôk Yuda, ni i bet ba bé bé bon ba Lôk Yuda ba bi diihe makénd ma Pétrô a bééna ngéda a bé toñol i mam ma. Kinje jam li ntomb i bôdôl i nya nhôôlak mut u, i pes mbuu ñem!​—Lôk Héber 13:7.

15. Himbe hihôha Pétrô bi boñ ngéda a bé i Siria Antiôka? (Béñge titii i bibôdle)

¹⁵ Ndék ngéda i mbus likoda li bi tagbe i ñwii 49 N.Y., Pétrô a yuuga Siria Antiôka. Ngéda a bé nyoo, a bé béna kodba ni lôk kéé i i bé bé bon ba Lôk Yuda. Ibabé pééna, ba bi ôt nseñ mu mam Pétrô a bé yi, ni ma a bi tehe. Ndi, ni nla hégda mahel ni wonyu yap, ngéda Pétrô a bi bagla ni bo kunda yada. Bilôk bikéé bipe bi bi bé Lôk Yuda ikété likoda, yak Barnabas, ba bi  kôna béba liboñog li Pétrô. Kii i bi tinde i nya nhôôlak mañ likoda i boñ i nya hihôha i—i i bé le i bagal likoda? Ngii mam momasôna, bimbe biniigana di nla ôt mu hihôha hi pétrô i i nla hôla bés ibale bibuk, tole maboñog ma ngim mañ ma mbabaa bés?

16. Lelaa ba bi kodol Pétrô, ni mambe mambadga ma mbéda?

¹⁶ Añ Galatia 2:11-14. Pétrô a bi kwo i hiandi hi woñi u mut binam. (Bingéngén 29:25) Tolakii a bé yi litehge li Yéhôva mu jam li loñge loñge, Pétrô a kon woñi ni i yom nkweebaga i lôk kéé i Lôk Yuda i likoda li Yérusalem i bé hôñol. Ñôma Paul nu nyak nye a bé likoda li, i Yérusalem i ñwii 49 N.Y., a bi kolbaha biniigana bi Pétrô i Antiôka, a yelel ki bihéñba gwé. (Minson mi baôma 15:12; Galatia 2:13) Lelaa hihôha hi Pétrô hi bi tihba bikristen bi bi bé bé bon ba Lôk Yuda? Baa ba ga nwas le i yilna bo ngok baagene? Baa Pétrô a ga nimis minson nwé mi tôbôtôbô inyu hihôha hi?

17. Lelaa Pétrô a bi ôt nseñ ni nwéhél i Yéhôva?

¹⁷ I yé maliga le Pétrô a bi neebe ni suhulnyu maéba Paul a ti inyu kodol nye. I ta bé ntilgak homa nye ki nye ikété Bitilna le a bi nimis minson nwé. Ndi mbus ngéda mbuu u Djob u bi hôla i tila bikaat bi Bibel biba. Téntén i kaat yé i nyônôs biba, Pétrô a nsébél Paul le “mantata wés nu gwéha” (2 Pétrô 3:15) Tolakii hihôha Pétrô a boñ i tééñga lôk kéé i i bé bé bon ba Lôk Yuda ikété likoda. Yésu nu a yé ño ntôñ a ke ni bisu i gwélél nye. (Efésô 1:22) Bijô bi likoda bi bééna pôla i kôna Yésu bo Isañ ibale ba ba bebee i nwéhél. To mut wada a neebege bañ le hihôha hi kwéha mut hi kwés nye.

18. Imbe ngéda i mbéda bés le di kôna litehge li telepsép li Yéhôva?

¹⁸ Kiki a ba i hiai hi bisu, mañ to wada u ta bé peles ikété likoda i len ini, ‘inyule bés bobasôna di mbaage ngandak ngélé.’ (Yakôbô 3:2) Di nla hoo neebe jam li, ndi ndutu i yé i kwo i ngéda i mpam toi le mahôha ma mankéé wada ma ntihba bés. Ha nya ngéda i, baa di ga bana litehge li telepsép li Yéhôva? Kiki hihéga, lelaa u ga boñ ibale mañ wada u nti we maéba ma ma ñunda le a yé i ôm we nsohi? Baa u ga baage ibale ngi kôôba, mañ u nkal ngim jam i i mbabaa we? Ilole u hoo sugus le i mankéé nu a kôli ha bé ba mañ, baa u ga bem le Yésu, ño likoda a téé mam? Baa u ga boñ biliya i kéñbaha litehge joñ li mam, bebek i hoñol le i mankéé nu a tiñi i sélél Yéhôva ibôdôl behee? Ibale mankéé nu a mboñ we béba a ngi yii mañ, tole a nkôs ki minson mi tôbôtôbô mimpe, baa w’a ba maséé inyu yé? Kiki u ga ba bebee i nwéhél, hala nyen u ga unda le u gwé litehge li Yéhôva inyu telepsép.—Añ Matéô 6:14, 15.

19. Mambe makidik di nlama bana?

¹⁹ I bet ba ngwés telepsép ba mbem i kel Yéhôva a’ sas ngitelepsép yosôna, i bôt ba binam ba nkôs, i lôlak ni Satan ni nkoñ isi wé mbe. (Yésaya 65:17) Mu kiki di mbem i ngéda i, hiki wada wés a nlama yoñ makidik i bana litehge li telepsép li Yéhôva mu kii di neebe ni suhulnyu le di gwé miñwaa, di bak bebee i nwéhél ba ba mboñ bés béba.