1. Lelaa mankéé Russell ni lôk kéé ipe ba bé nigil Bibel, inyuki likeñge jap li bé lilam?

NANO a yé iloo 100 nwii le mankéé C. T.  Russell ni Banigil Bibel bape ba bé bomna. Ba bé sômbôl yi i mam Bibel i niiga inyu Yéhôva Djob, Yésu Kristô, bawoga ni binoñ. Yigil yap i bé let bé. Mankéé wada a bé bat mbadga, bobasôna ba kwo ikété Bibel inyu wan minlôñ mi mi nkiha ni mbadga i. I mbus, ba bé ba tééda mandimbhe ba nléba. Ni mahôla ma Yéhôva i lôk kéé ini i bi léba maliga ma ma nhôla yak bés i len ini.

2. Kii i nla boñ le di yoba ngim mangéda ngeñ di yé i nigil mbañ i Bibel?

² Banigil Bibel ba bi sôk nok le i wan biniigana bi Bibel i yé jam jada, ndi i nok mbañ i Bibel i yé jam lipe. Inyuki di nkélél hala? Njom i bisu i yé le, di nla hoo nok mbañ i Bibel ngéda i yé i yon tole ngéda i mal yon. Njom ipe i yé le, inyu tibil nok mbañ i Bibel di nlama wan makas mé momasôna. Ibale di mbéñge ndigi likas jada mu mbañ i, ndi di hôya mana mape, di nla yoba. Ngéda di ntibil béñge, i nene le i jam li jon li bi pémél bés inyu mbañ yada mu kaat Yôel. Di tiimba le wan i mbañ i inyu tehe inyuki i yé nseñ le di héñha nogna yés mu i jam li.

3-4. Letee ni nano, lelaa bés Mbôgi Yéhôva di bak di nok mbañ i Yôel 2:7-9?

³ Añ Yôel 2:7-9. Yôel a bi legel le bitandi bi ga tjé loñ i Israel. Ni masoñ ni mañg kiki mbondo njéé, bi bé lama je hiki yom! (Yôel 1:4, 6) Ntandaa ngéda  di bé hoñol le i mbañ ini i yé yimbne i bagwélél ba Yéhôva ba ba ñañal ñañ nlam ni mbimba yosôna kiki liuñ li bitandi. Di bé toñol le nson u likalô u ntjé bôt ba yé mu i “loñ,” hala wee i bôt ba noñ biniigana bi kwéha base. *

⁴ Ibale di ntelbene ndik ha i kaat i Yôel 2:7-9, di nla hoñol le hala nyen di nlama nok i mbañ i. Ndi ngéda di mbéñge makas momasôna ma mbañ i, di nléba le ngim mam i sôli mu. Di wan manjom ma-na ma ma ñunda hala.

5-6. Kii i nlo bés mahoñol ngéda di ñañ (a) Yôel 2:20? (b) Yôel 2:25?

⁵ Njom i bisu, di béñge i jam Yéhôva a bi bôn inyu bitandi bi, a kal le: “Ndi nu a nlôl ñombok [bitandi], m’a kis nye haa ni bé.” (Yôel 2:20) Ibale bitandi bi yé yimbne i bagwélél ba Yéhôva ba ba ñañal ñañ nlam ba yilhaga bôt banigil, inyuki Yéhôva a nkal ni le a ga kis bo haa? (Ézékiel 33:7-9; Matéô 28:19, 20) Di nok ni le Yéhôva a nla bé buñga bagwélél bé, ndi a buñga yom tole mut nu a nkolba bagwélél bé.

⁶ Njom i nyônôs iba, di béñge i yom i yé ntilga i kaat i Yôel 2:25, MN. Yéhôva a nkal le: “M’a saa i gwom ni bi nimis mu nwii mi nwominsôna i gwom bitandi, biomb, sômbôô ni bakôlô bi bi je, ñ, ntôñ wem gwét nkeñi u me bi om inyu kolba bé.” Yimbe le Yéhôva a nkal le a ga “saa” i gwom bitandi bi ñôbôs. Ibale bitandi bi, bi yé titii i batéé likalô, wee nwin ba nlegel u yé mbôñ inyu bôt ba binam. Ki le nwin unu u ntinde bibéba bi bôt i tam bibéba gwap. (Ézékiel 33:8, 19) Kinje bisai inyu yap!

7. I buk ini le “mbus” di nléba i kaat Yôel 2:28, 29, i nkobla le kii?

⁷ Añ Yôel 2:28, 29. Njom i nyônôs aa i yé i mam ma mbôña i mbus ngéda. Ni yimbe le Yéhôva a nkal le: “Mbus mam mana y’a léña le m’a kôp mbuu wem”; baa hala a nkobla le a’ kôp mbuu wé mbus bitandi bi mal ôbôs bibebela? Ibale bitandi bi yé baañal ñañ nlam, inyuki Yéhôva a mbem le ba mal nson wap ndi a kôp bo mbuu mpubi mbus ngéda? Maliga ma yé le, ngi mahôla ma mbuu mpubi u Djob, bagwélél bé ba bé bé le ba gwel nson wap likalô i bisu bi ngolba, ni ikété lisol mu i nwii mi nwominsôna.

8. Bonjee ba yé bitandi kaat Masoola 9:1-11 i mpôdôl? (Béñge titii i lipep li bisu.)

⁸ Añ Masoola 9:1-11. Nano di tehe njom i nyônôs ina. Di bé hoñol le nson u bitandi kaat Yôel i mpôdôl u yé nson likalô inyule, yak mbañ yada i kaat Masoola i mpôdôl i jam li. Mu mbañ i Masoola, Yôhanes a ntehe liuñ li bitandi ni masu ma bôt ba binam, bi ban-ga ‘gwom i ngii miño bi bi mpôna mintut mi gôl.’ (Masoola 9:7) Bi nôgha “ndik i bôt ba gwé bé béndél i Nyambe mu mbom yap”  njôghe, i njôghe i, i nom sôñ itan, hala wee nsoñgi u dilo bitandi bi niñ. (Masoola 9:4, 5) I nene le minhook nwon ba mpôdôl munu minlôñ mini. Minhook mi, mi nlegel bikééhene bi Djob ni makénd ikolba i béba nkoñ ’isi ini, nwin u, u ntééñga i bet ba nit wo.

9. Mambe maselna ma yé ipôla bitandi Yôel a bi tehe ni bi Yôhanes a mpôdôl.

⁹ Pééna yo ki yo i ta bé le i mbañ i yé i kaat Masoola ni i i yé i kaat Yôel i mpôna. Ndi ngandak maselna i yé ki ipôla i mbañ i yo iba. Béñge le: I mbañ i Yôel bitandi bi ñôbôs bibebela. (Yôel 1:4, 6, 7) Ndi mu i yiinda i Yôhanes, “i kéla bitandi le bi boñ bañ bikai bi hisi béba.” (Masoola 9:4) Bitandi Yôel a bi tehe bi bé lôl i ñombok. (Yôel 2:20) Bi Yôhanes a bi tehe bi bé lôl i soñkum. (Masoola 9:2, 3) Bitandi Yôel a bi pôdôl, ba mbuñga gwo. Ki le i kaat Masoola ba mbuñga bé bitandi, ndi ba nti gwo kunde i mélés nson wap. Jam jo ki jo li ñunda bé le Yéhôva a ta bé maséé ni bitandi bi.​—Béñge minkéñék mi matila le “ Mbañ i bitandi ​—I mpôna ndi i mpôdôl bé nlélém jam.”

10. Ti hihéga hi hi ñunda le bitandi Yôel a bi tehe ni bi Yôhanes a bi tehe bi ta bé nlélém.

 ¹⁰ Maselna ma yé ipôla i mbañ i yo iba, ma ñunda le i mpôdôl bé i nlélém jam. Baa hala a nkobla le “bitandi” Yôel a mpôdôl bi ta bé nlélém ni “bitandi” bi kaat Masoola? Ñ. Bibel i mbéna gwélél titii yada inyu pôdôl gwom bi ta bé nlélém. Kiki hihéga, i kaat Masoola 5:5, ba nsébél Yésu le “Mbondo njéé i litén li Yuda,” ki le i kaat 1 Pétrô 5:8, ba nsébél Nsohop le “mbondo njéé i i nkônd.” Manjom mana mo ma-na di ntehe, ma ñunda le mbañ i Yôel i nlama bana ndoñi ipe. Imbe i?

11. Lelaa kaat i Yôel 1:6 ni 2:1, 8, 11 i nhôla bés i yi bonjee ba yé bitandi?

¹¹ I ngéda di ntibil wan mbañ i Yôel, di nôgda le mpôdôl a bé legel malo ma ngim ntôñ gwét. (Yôel 1:6; 2:1, 8, 11) Yéhôva a bi kal le a’ gwélél ‘ntôñ wé gwét nkeñi’ (bisônda bi Babilôn) inyu kogse Lôk Israel i i bé ndogbene nye. (Yôel 2:25) Ntôñ gwét u, u kôli sébla le “nu a nlôl i ñombok” inyule mintôñ mi gwét mi Babilôn, mi nlôl i ñombok inyu jôs Lôk Israel. (Yôel 2:20) Ba nhégha ntôñ gwét u ni liuñ li bitandi. Won Yôel a bé pôdôl ngéda a nkal le: “Hi mut [sônda] a nkil ndigi mu njel yé. . . . Ba nlema ikété nkoñ, ba nke ngwéé i ngii mabap ma nkoñ. Ba nhogde mandap, ba jublak biwinda kiki mut wip.” (Yôel 2:8, 9) Noode le hégda i jam li ntagbe. Bisônda bi yé ntjamak mbok yosôna. Homa lisolbene to wada a ta bé. Mut nye ki nye a nla bé ke ntôñ gwét u Babilôn ngwéé!

12. Lelaa mbañ i kaat Yôel i i mpôdôl bitandi i bi yon?

¹² I nwii 607 B.N.Y., bisônda bi Babilôn bi bi jôp i Yérusalem kiki liuñ li bitandi. Bibel i nkal le: “Kiñe bôt ba Kaldéa i boni, nu a nol boñge bap ba wanda ni pansoñ. . . , a kon bé to mañge wanda to ngond ngi yi munlôm ngoo, to mañ mut, to mut mbu ño. [Nyambe] a sem bobasôna i woo wé. Ni bo ba ligis ndap Nyambe, ba bôk lipénd li Yérusalem, ba ligis ki mandap ma ngui momasôna ni hié, ba ôbôs bigwélél gwé bilam gwobisôna.” (2 Miñañ 36:17, 19) I ngéda ntôñ gwét u Babilôn u bi mal tjé Yérusalem, bôt ba bi kal le: “I nyila bibum, ibabé mut to nuga; i nséma i moo ma bôt ba Kaldéa.”​—Yérémia 32:43.

13. Yérémia 16:16, 18 a nkobla le kii?

¹³ I mbus 200 nwii le mbañ Yôel a bi pôda, Yéhôva a bi kal Yérémia le a legel ngim jam inyu i gwét bini. A bi kal le bisônda bi, bi bé lama tibil yéñ bon ba Israel ba ba bé boñ mam mabe. “Yéhôva a nkal le: ‘Nuna-ki, m’a om ngandak banol tjobi, ndi b’a gwel bo. Mbus hala m’a om ngandak bôt ba nsômbi, b’a sômbôl bo mu hi hikôa, ni hi ngéngéhi hikôa, ni ikété bihôk bi maa. . . . M’a bôk ndigi timbhe biyôgda gwap ni béba yap ngélé iba.’” I bon ba Israel ba, ba bé bé le ba pei kogse i Yéhôva, to ibale ba solop i tuye to lipan.​—Yérémia 16:16, 18.

14. Imbe ngéda mbañ i Yôel 2:28, 29 i bi yon?

¹⁴ Nano Yôel a nlegel nwin nlam. Loñ i ga tiimba num matam. (Yôel 2:23-26) I mbus ngéda, Yéhôva a bé lama ti litén jé ngandak bijek bi mbuu. “M’a kôp mbuu wem ngii minsôn nwominsôna. Bon bôlôm banan ni ba bôda b’a pot bindéé . . . M’a kôp yaga mbuu wem ngii minkol [mi bôlôm] ni [minkol mi bôda].” (Yôel 2:28, 29) Yéhôva a bi kôp bé Lôk Israel mbuu wé i ngéda ba bi pam minkôm i Babilôn. A bi kôp bo wo ngandak nwii i mbus ngéda, i Pentékôt 33 N.Y. Kii i nyis bés hala?

15. Inoñnaga ni kaat Minson mi baôma 2:16, 17, bimbe bibuk Pétrô a bi héñha i kaat Yôel 2:28, kii hala a ñunda?

¹⁵ Mbuu mpubi u bi tinde ñôma Pétrô i kal le i mbañ i yé kaat Yôel 2:28, 29 i mpôdôl jam li hélha li li bi bôña i ngwa Pentékôt. I ngeñ bôô i bikegla, Djob a bi kôp bôt mbuu mpubi, ba kahal pot “mam makeñi ma Nyambe.” (Minson mi baôma 2:11) Ni njel mbuu mpubi, Pétrô a bi gwélél bibuk bipe i ngéda a bi pôdôl mbañ i Yôel. Baa ni nyimbe maselna ma yé ha? (Añ Minson mi baôma 2:16, 17.) Iloole a bôdôl ni bibuk bini le i “mbus mam mana”, Pétrô a bi kal le: “Ndi dilo di nsôk”​—hala wee dilo di nsôk di Lôk Yuda​—Djob a bé lama kôp mbuu wé mpubi i “ngii minsôn nwominsôna.” Hala a ñunda le ngéda i bi tagbe jôga ilole mbañ Yôel i nyon.

16. I hiai hi bisu, lelaa mbuu mpubi u Djob u bi hôlôs nson likalô, lelaa u nhôlôs wo i len ini?

 ¹⁶ I ngéda Yéhôva a bi mal kôp bagwélél bé mbuu wé mpubi i hiai hi bisu, ha nyen son ñañ nlam u bi kahal añlana ni nkoñ ’isi wonsôna. I ngéda ñôma Paul a bé tilna bikristen bi Kôlôsé bebee ni nwii 61 N.Y., a bé a kôli kal le ba bi añle “bihégél gwobisôna hana nkoñ ’isi” ñañ nlam. (Kôlôsé 1:23) Dilo di Paul, “bihégél gwobisôna” bi bé minkoñ nwominsôna i het mut a bé le a añal ñañ nlam. Ni mahôla ma mbuu mpubi u Yéhôva, ñañ nlam u nke ni bisu i tjama i len ini “letee ni i lisuk li hisi”!​—Minson mi baôma 13:47; béñge minkéñék mi matila le “ M’a kôp mbuu wem.”

17. Kii i nhéñha mu i nogna yés i mbañ i Yôel i i mpôdôl bitandi?

¹⁷ Kii i nhéñha? Nano di ntibil nok mbañ i Yôel 2:7-9. I sem kwep, minlôñ mini mi mpôdôl bé nson likalô, mi mpôdôl ntôñ gwét u Babilôn u u bi suumbe i Yérusalem i nwii 607 B.N.Y.

18. Kii i nhéñha bé i ntôñ u Yéhôva?

¹⁸ Kii i nhéñha bé? Bagwélél ba Yéhôva ba nke ni bisu i añal ñañ nlam homa nyensôna, ba gwéélak makeñge momasôna. (Matéô 24:14) Ane yo ki yo i nla bé sôñga bés i sal nson u. Ni mahôla ma Yéhôva, di nsal nson wés kiki di bé ngi sal wo, di ñañal ñañ nlam u Ane ni makénd momasôna! Ni suhulnyuu yosôna, di nke ni bisu i yemhe Yéhôva le a hôla bés i nok mbañ i Bibel, di bak nkwoog nkaa le i loñge ngéda a’ éga bés “ikété maliga momasôna”!​—Yôhanes 16:13.