1, 2. (a) Ikété mam di gwé, limbe jam li nlôôha mahee? (b) Bimbe biniigana di ndiihe, inyuki? (Béñge bititii bi bibôdle.)

IMBE yom i nlôôha ba nseñ ikété gwom gwobisôna u gwé? Baa u yé bebee i héñha yo ni yom ipe i i gwé bé mahee? Inyu bagwélél ba Yéhôva, timbhe mambadga ma i ta bé ndutu. Ikété mam di gwé, jam li nlôôha nseñ li yé maada més ni Yéhôva, di ta bé bebee i héñha jo ni ngim yom i i nhee bé to yom. Di ndiihe maliga ma Bibel, inyule ma nhôla bés i bana maada ma bas bas ni Tata wés nungingii.​—Kôlôsé 1:9, 10.

² Hégda le mam momasôna Nniiga wés Nunkeñi a niiga bés mu Bañga yé, le Bibel! A nyeelene bés maliga inyu jôl jé, ni bilem gwé bilam. A nti ki bés biniigana inyu likébla li tôbôtôbô le binoñ, bi a bi ti ni gwéha ni njel Man wé Yésu. Yéhôva a niiga ki bés mam inyu Ane i Mésia, le minhook nw’a niñ i ngii, ndi “mintômba mimpe” nw’a niñ i Paradis hana isi. (Yôhanes 10:16) A niiga yak bés lelaa di nlama niñ. Di nlôôha diihe maliga ma, inyule ma nhôla bés i kôôge bebee ni Nhek wés. Biniigana bi, bi nlémés niñ yés.

3. Kii i somb maliga i ta bé?

 ³ Yéhôva a yé Djob li gwé lem likap. Ngéda a ntehe bôt ba gwé ngôñ i yi maliga, a nhôla bo i léba mo. Yéhôva a bi ti yak niñ i Man wé nu gwéha inyu yés yañga. I yé maliga le Djob a’ bat bé bés le di nsaa nye moni inyu maliga ma. Mut wada le Simôn a ti ñôma Pétrô moni inyule a bé yéñ kôhna ngui mbuu mpubi, ndi Pétrô a bi mbam nye, a kal le: “Silba yoñ i tjiba ni we, inyule u nhoñol i kôs likébla li Nyambe ni moni.” (Minson mi baôma 8:18-20) Jon, kii bini bibuk le: “Somb maliga” bi nkobla?

4. Munu i yigil ini, kii di ga nigil inyu maliga?

⁴ Añ Bingéngén 23:23. Di nla bé léba maliga ma Bañga i Nyambe ibabé le di boñ biliya. Di nlama ba bebee i boñ to imbe sesema i mbéda inyu bana mo. Kiki ntila kaat Bingéngén nu a bééna pék a kal, ngéda di ‘nsomb,’ tole di nleege “maliga,” di nlama yoñ yihe le di “nuñul” bañ, tole di nimis bañ mo. Di tehe kii ba nsébél le i “somb” maliga ni ndamba di nlama saa inyu bana mo. Di nla kéñbaha mahee di nti maliga, di lédés ki makidik di bi yoñ le di ga “nuñul” bé mo kekikel. Kiki di ga tehe, maliga ma nloo toi mam momasôna ndamba.

5, 6. (a) Lelaa di nla somb maliga ngi moni? Ti hihéga. (b) Ni imbe njel maliga ma yéne bés nseñ?

⁵ Yak yom i yé yañga i gwé ndamba. Buk ni hop Lôk Héber i nkobla le “somb” ikété kaat Bingéngén 23:23 i nla kobla ki le “i yoñ.” Hiki buk mu i ñunda le i mbéda biliya, tole i héñha ngim yom ni ipe i i nlôôha mahee. Di nla toñol kii i somb maliga i nsômbôl kal ni hini hihéga. Hégda le ba ntila homa wada i bôm le “Makubé ma yé yañga.” Baa makubé mana ma ga lo i ndap yés motama ni njel manyaga? Heni. Di nlama boñ biliya i ke i bôm inyu yoñ mo. Baa makubé ma, ma yé toi yañga? Ñ, ndi di nlama ti ngui ni ngéda yés inyu ke i bôm. Nlélém inyu maliga, di gwé bé ngôñ ni môni inyu somb mo. Ndi, di nlama boñ biliya inyu kôhna mo.

⁶ Añ Yésaya 55:1-3. Bipôdôl bi Yéhôva di nléba ikété kaat Yésaya bi tibil ntoñol kii i somb maliga i nsômbôl kal. Munu pes kaat i Bibel ini, Yéhôva a nhégha bañga yé ni malép, ni manyuñ tole milik, yak ni wai. Kiki malép ma nsune, ni ma pôpôk, bipôdôl bi maliga bi Djob bi nti hogbe. Nlélém inyu milik, kiki mi nti boñge ngui mi hôlga bo i nañ, bipôdôl bi Yéhôva bi nti bés ngui, bi hôlga bés i nañ i pes mbuu. U héya hala, bi yé yak kiki wai. I pes imbe? Ikété Bibel ba mbéna gwélél wai inyu pôdôl maséé. (Tjémbi 104:15) Jon ngéda a nkal bagwélél bé le ba “somb wai,” Yéhôva a nyis bés ntiik le, i niñ inoñnaga ni bañga yé i ga lona bés maséé. (Tjémbi 19:9) Kinje loñge hihéga inyu nôgha bés nseñ u yé i nigil ni i bii bañga Djob bisélél! Di nla hégha biliya bi, ni ndamba di nsaa. Jon, di béñge mam matan di nlama saa inyu somb maliga.

7, 8. (a) Inyuki i mbéda ngéda inyu somb maliga? (b) Imbe ndamba mañge wanda wada nu a bé a ngi kenek i suklu, a bé bebee i saa, ni limbe lisuk?

⁷ Ngéda. Ndamba ini yon hiki wada wés a nlama saa inyu somb maliga.  I mbéda ngéda inyu emble nwin u Ane, inyu soñgol Bibel ni bikaat bi ntôñ, inyu nigil Bibel bésbomede, inyu kôôba ni ke makoda. Di nlama ‘somb,’ tole yoñ ngéda i mam mape ma niñ yés ma ma gwé bé nseñ bañga. (Añ Efésô 5:15, 16.) Dilo tjañen di mbéda bés inyu bana bañga yi i biniigana bi bisu bi Bibel? Hala a nkiha ni libak li hiki mut. I mam di nla nigil inyu pék Yéhôva, manjel mé ni minson nwé, ma gwé bé nwaa. (Rôma 11:33) Nkum Ntat nu bisu i pam, a bé hégha maliga ni “isii mbônji,” a bé kal le: “U nuu bañ ndik ni mbônji i maliga yada. Ibale yada i kolga, ki ipe i bi héga bé. Kot yo jôga.” Di nla badba le: ‘Bimbe bikeñi mbom wem mbônji u gwé?’ To i mpam le di niñ boga ni boga, di ga waa bé nigil mam inyu Yéhôva. Jam li nlôôha mahee i len ini li yé le, di gwélél ngéda yés ni pék inyu somb libim li maliga inoñnaga ni pôla di gwé. Di béñge hihéga hi mañge muda wada nu a bé yéñ maliga ni nwai.

⁸ Marikô, * nu a yé mañge wanda nu muda i loñ Yapan, a bi ke i tison i New York, i loñ Amérika, i boñ suklu. A bé i ngim base i Yapan yada i i bi gwéé i nwii 1950. Sita yada i i yé nsañal, i bi boma Marikô likalô li mandap ni mandap. Ngéda a bi bôdôl nigil maliga ma Bibel, a bi lôôha ba maséé kayéle a bat i sita i bé lôôs yigil yé le a tégbaha yo ngélé iba i ngim sonde. Tolakii suklu yé i bé yoñ nye ngéda, ni le a bé sal bôlô i pes ngéda, Marikô a bi bôdôl ke makoda. A bi waa yoñ ngaba mintuk inyu somb ngéda i nigil maliga. Bisesema bi, bi bi hôla nye i pala hol i pes mbuu. Ilole nwii wada u nkola, a bi sôblana. Sôñ isamal mbus, hala wee i nwii 2006, a yila nsañal, a ngi salak kiki nsañal i len ini.

9, 10. (a) Lelaa i somb maliga i nhéñha litehge jés li nkus? (b) Mambe mam mañge muda wada a bi tjôô, lelaa a bi sôk nôgda?

⁹ Nkus. Inyu somb maliga, i nla bat le di tjôô bôlô i i nti bés ngandak moni. Ngéda Yésu a bi naña balop tjobi, hala wee Pétrô bo Andréa, i yila ‘balop bôt,’ ba bi “nwas mbunja” yap. (Matéô 4:18-20) Hala a nkobla bé le libim li bôt li li nigil maliga len, li nlama tjôô bôlô yap. Ba nlama yônôs jam Bitilna bi mbat bo. (1 Timôtéô 5:8) Ndi ngim mangéda, i bôt ba nigil maliga ba yé ba héñha litehge jap li nkus. Yésu a bi tibil toñol jam li ni bini bibuk le: “Ni kôhlene bañ bébomede masôô ma nkus hana ’isi . . . Ndi kôhlana bébomede masôô ma nkus ngii.” (Matéô 6:19, 20) Di wan hihéga hi mañge muda wada.

¹⁰ Maria a bé tuk ntuk ba nsébél le golf ilole a mbôdôl suklu. A bi ke ni bisu i hôlôs likeñge jé li ntuk u golf ngéda a bé suklu i njohok bôt, kayéle a bi kôs bom le ba saane nye suklu keñi. A bé gwés ntuk golf ngandak, jon njômbi yé i bé le a ba muda mintuk nunkeñi, ni le a kôhna ngandak moni mu. Ha ngéda i nyen, Maria a bôdôl nigil Bibel, a gwéhék ki maliga a bé nigil. A bé maséé ni mahéñha maliga ma bi hôla nye i lona i niñ yé. A kal le: “Kiki me bé boñ biliya i niñ inoñnaga ni matiñ ma Bibel, hala ki nyen maséé mem ma bé keñep.” Maria a bi nôgda le i bé lama ba nledek jam i ke ni bisu i noñ lingwañ i pes minsôn ni i pes mbuu i nlélém ngéda. (Matéô 6:24) Jon ndamba a bi saa inyu bana maliga yon i bé le, a bi tjôô njômbi i yila muda mintuk nunkeñi, i  kot ngandak nkus, ni i bana jôl likeñi. Ndi, bisai a bi kôs mbus a bi somb maliga bi yé le, a nsal nano kiki nsañal, a nkal le i len ini, a gwé “niñ i maséé, ni i i nlôôha ba lam mut a yé le a bana.”   

11. Ngéda di nsomb maliga, lelaa hala a nla tihba maada més ni bôt bape?

¹¹ Maada més ni bôt bape. Ngéda di mpohol i niñ inoñnaga ni maliga ma Bibel, maada malam di gwé ni mawanda més, lôñni bôt bés ba lihaa ma nla héñha. Inyuki? Yésu a bi soohe inyu banigil bé le: “Téé [Yilha] bo bapubhaga ni njel maliga; bañga yoñ i yé maliga.” (Yôhanes 17:17) Bibuk bini le “yilha bo,” bi nla yak kobla le “i bagal bo.” Ngéda di neebe maliga, di mbagla ni nkoñ isi inyule di nkil ha bé nlélém môñgô ni bo. Bôt ba ntehe le di yé mahéñha, inyule di gwé bé nlélém litehge ni bo. Di niñ inoñnaga ni matiñ ma Bibel. Tolakii di ngwés tééda maada malam ni bo, i nla pam le mawanda més mahogi, ni bôt bés ba lihaa ba kahal pidip bés, tole ba kolba hémle yés i mondo. Hala a nhélés bé bés. Inyule Yésu a kal le: “Baoo mut b’a ba bôt bé ba ndap.” (Matéô 10:36) A bi yis bés ntiik le, to di mpémés kii inyu somb maliga, di ga kôs bibom bi nloo to imbe ndamba.​—Añ Markô 10:28-30.

12. Imbe ndamba man Lôk Yuda wada a bi saa inyu maliga?

¹² Ibôdôl nye mañge, mut nyuñga keñi nu ba nsébél le Aaron, man Lôk Yuda, a bi nigil le ba nlama bé sima jôl li Djob. Ndi, Aaron a bé gwés yi maliga. Maséé ma bé le ma nol nye ngéda Mbôgi Yéhôva i bi unda nye le, ibale a ngwañna bibañga ba nsébél ni hop Pulasi le voyelles lôñni consonnes bina bi bi nti jôl li Nyambe ni hop Lôk Héber, ba nla pahal jôl li le “Yéhôva.” Nyonok ni maséé, a bi ke i ndap mitin yap, inyu añle balét ba base i Lôk Yuda jam lilam a bi nigil. Ndi ba bi leege bé nwin wé kiki a bé hoñol. Ilole ba kon maséé ni nye inyu mam a bi nigil inyu jôl li Nyambe, ba bi tjôle nye matai, ba ha nye i kat (ba bé pôdôs ha bé nye). Yak bôt bé ba lihaa ba bi unbene nye. Ibabé i nwas le ba hôyôs makénd mé, a bi ke ni bisu i somb maliga, a yila Mbôgi Yéhôva, a tééda ki makénd mé i nson Nwet niñ yé yosôna. Kiki Aaron, inyu kil ikété maliga, yak bés di nlama ba bebee i neebe le maada més ni bôt bape ma bep, ni le di nimis yak nkôñ wés niñ.   

13, 14. Mambe mahéñha di nlama boñ i pes mahoñol ni maboñok inyu somb maliga? Ti hihéga.

¹³ Mahoñol ni maboñok mabe. Ngéda di neebe maliga, di niñik inoñnaga ni matiñ ma Bibel, di nlama ba bebee i héñha mahoñol més, ni maboñok més. Béñge yom Pétrô a bi tila inyu jam li: “Kiki bon ba manôgla, ni niñ bañ mu minheña minan mi bisu ngéda ni bé ngi yi, ndi . . . ni ba bapubhaga ikété nya bihiumul yosôna.” (1 Pétrô 1:14, 15) Inyu bôt ba tison i Korintô i i bé nyonok ni maboñok mabe, i somb maliga i bé kobla le, ba lona mahéñha makeñi ikété niñ yap. (1 Korintô 6:9-11) Nlélém inyu i len ini, inyu somb maliga, ngandak i bi tjôô maboñok mabe. Pétrô a bi ke ni bisu i béhe bikristen bi ngéda yé le: “Ngo ngéda i bi tagbe yon i bé kôli inyu boñ sômbôl i biloñ bipe, ni i hiumul ikété biyôgda, ni minheña, ni lihiua, ni bilôñ  bi mpuñgu, ni biti bi nyôba, yak ni bégés bisat i nsungaha ñem.”​—1 Pétrô 4:3.

¹⁴ Babiina bana le Devynn bo Jasmine ba bé bôt ba lihiua. Tolakii Devynn a bé mut a nyi minsoñgi mi moni ngandak, a bé la bé tééda bôlô yé inyu lem yé i nyôba. Nwaa wé Jasmine a bé yiba kiki muda a ñunup, ni muda mindañ. Kel yada, mu kii a bé hiôm nloñ nhiôôak, Jasmine a bi boma basañal ba tôbôtôbô iba. Ba bi nôgla inyu kena nkwel wap u Bibel ni bisu, ndi ba bé ba lok yokel i mbai Devynn i sonde i bé noñ, ba koba le Jasmine bo Devynn ba bé ki nhiôôak. Ba bé yi bé le basañal ba tôbôtôbô ba, ba bé le ba lo i yuuga bo. Lisañ li bé noñ ha, mam ma bi héñha. Ibôdôl yaga i yigil yap bisu, Jasmine bo Devynn ba bi unda le ba bé diihe yigil i Bibel, ba hak ki mam ba bé nigil bisélél. Ilole sôñ aa i nkola, ba kit le ba nwas lihua, mbus ba biiba bisu bi ngomin. Mahéñha ba bé boñ ma bé yiba mbok yosôna, kayéle hala a tinde bôt bape mu libôga jap i nigil Bibel.   

15. Kii i nla ba ndamba i nlôôha diye inyu somb maliga, inyuki?

¹⁵ Bilem ni maboñok bi bi nlémél bé Nyambe. I tjôô bilem ni maboñok bi bi nlémél bé Nyambe, i nla ba ndamba i nlôôha diye i saa inyu somb maliga. Ndi i nla ba jam li ntomb inyu bôt bahogi i tjôô bilem bi, ki le bape ba nkon woñi i nimis maada map ni bôt bap ba lihaa, solôñ i bôlô, ni mawanda ma ñem nyuu. Hala a nla kônde tééñga bés mahoñol, ibale ngim maboñok mu i gwé maada ni bibégés bi bôt bés ba lihaa ba ba bi wo. (Ndiimba Mbén 14:1) Ndémbél ilam i ñem ngui i bôt bape i nla nhôla bés i lona mahéñha ma. Di béñge makénd bôt ba Efésô bahogi ba bi unda i hiai bisu.

16. Kii bôt ba Efésô bahogi ba bi boñ inyu somb maliga?

¹⁶ Tison Efésô i bé yiba inyu makañ mé. Bôt ba makañ ba tison i, ba ba bi yila bikristen, ba bi boñ kii inyu tjôô makañ ni inyu somb maliga? Bibel i ntoñol le: “Ni jôga ikété baboñ makañ ba lona bikaat gwap, ba ligis gwo bisu bi bôt bobasôna, ni bo ba tôôma ndamba yap, i pam môm matan ma dikôô di bipes bi silba. Hala nyen bañga i Nwet i ba i holok, i yémblak.” (Minson mi baôma 19:19, 20) Bôt ba hémle ba, ba bi boñ bisesema bi bé héé bo diye, ba bi kôhna ki bisai bi mbuma ñañ.

17. (a) Mambe mam ma ma jôp iketé ndamba di nlama ti inyu somb maliga? (b) Mambe mambadga di ga wan i yigil i noñ?

¹⁷ Kii we u bi saa inyu somb maliga? Bés bobasôna di ntégbaha ngéda i kot mbônji i maliga. Bahogi ba bi tjôô nkus inyu somb maliga, hala a bi lona yak mahéñha ikété maada map ni bôt bape. Ngandak i nlama lona mahéñha ikété mahoñol map ni maboñok map, ba tjôô ki bilem bi loñ ni maboñok bi bé nlémél bé Nyambe. To ibale hala a bi héé bo diye, di yé nkwoog nkaa le maliga ma Bibel ma yé mahee iloo hiki jam di nla tjôô. Ma nhôla bés i bana yom i nlôôha ba nseñ ikété gwom gwobisôna di nla bana, hala wee maada ma bas bas ni Yéhôva. Ngéda di nhoñol bisai di ma kôs ibôdôl nu di nyi maliga, i nla bane bés ndutu i sem mo. Lelaa hala a nla bôña, ni lelaa di nla keñgle hihôha hikeñi hi? Di ga wan mambadga ma i yigil i noñ.