1, 2. (a) Inyuki ndéñbe i bet ba tiñi ni nson u ñañ nlam i het bôt ba nlôôha bé leege wo, i nti bés makénd? (Béñge titii i bibôdle.) (b) Kii Yésu a kal inyu mut a ntéé likalô i “loñ yé”? (Béñge buk i si lipep.)

SERGIO BO OLINDA ba yé babiina ba ba nsal kiki basañal i loñ Amérika. Ba gwé 80 ma nwii ni jam. Masañ mana, njôghe ba nok makôô i mboñ le liké li makôô li bane bo ndutu. Ndi to hala, ba gwé lem ibôdôl nwii ndi nwii len, i ke likanda li tison li li yé nyonok ni bôt hiki kegla i ngeñ saambok, inyu tjam bikaat. Ba yé ba yén bebee ni libémél li matôa makeñi ma ma nkiiña mu tison inyu begee bôt. Libim li bôt li tah li bana bé ngéda yap, ndi babiina ba, ba yé ha homa wap hiki ngéda, ba nôlhak bôt ba mbéñge bo. I kosi, ba nhuu mbai yap mbeñel mbeñel. I kegla i noñ ha, ba yé ba témb i homa wap likalô i ngeñ saambok bikegla. I pot maliga, babiina ba ba tiñi ni Djob, ba pégi ni nson u añal ñañ nlam dilo disamal hiki sonde, hala ni hala letee nwii u mal.

 ² Ngandak bilôk bikéé bi bôda ni bi bôlôm bi nkoñ isi wonsôna, bi ntéé likalô nwii ndi nwii len kiki Sergio bo Olinda, i het ba nlôôha bé leege ñañ nlam. Ibale hala a ma pémél we, di mbégés we inyu ndéñbe yoñ. * Makidik moñ i ke ni bisu i gwélél Yéhôva ma nti ngandak bôt makénd​—yak bilôk bikéé bi bi ma nom i ntôñ. Di béñge yom ngwélél makiiña wada a bi kal: “Ngéda me ntéé likalô ni bilôk bikéé bi bôlôm ni bi bôda bi, ndémbél yap i nti me makénd.” Numpe a nkal le: “Ndéñbe yap i ntinde me i ke ni bisu ni likalô jem, ni i tééda makénd mem.” Numpe a nkal ki le: “Ndémbél yap i ntihba me ngandak.”

3. Mambe mambadga maa di ga wan, inyuki?

³ Inyu lédés makidik més i yônôs nson u ñañ nlam Yésu a ti bés, di wan le mandimbhe ma mambadga maa mana: Inyuki i yé pam ngim mangéda le di nimis makénd més i nson likalô? Lelaa di nla numus matam? Kii y’a hôla bés i téñbe i numus matam malam?

4. (a) Lelaa Paul a bi nôgda ngéda a bi tehe libak libe li ngandak bon ba Lôk Yuda? (b) Inyuki Paul a bi nôgda hala?

⁴ Ibale u ma nimis makénd moñ mu kii u ntéé likalô homa bôt ba nlôôha bé emble ñañ nlam, u nla nok yom ñôma Paul a bi nôgda. Mu nson wé u u bi nom yom kiki bo 30 ma nwii, a bi hôla ngandak bôt i yila banigil ba Kristô. (Minson mi baôma 14:21; 2 Korintô 3:2, 3) Ndi a bi la bé tinde ngandak bon ba Lôk Yuda i yila bañga bikristen. Maselna ni hala, ngandak i bi tjél emble Paul, a kôs ki ndééñga ni ngandak ikété yap. (Minson mi baôma 14:19; 17:1, 4, 5, 13) Ngéda Paul a bi tehe libak jap, lelaa a bi nôgda? A kal le: “Me mpot maliga i Kristô . . . le me gwé ndutu keñi, njôghe ñem wem i nti bé me hogbe.” (Rôma 9:1-3) Inyuki Paul a bi nôgda hala? Inyule a bé gwés likalô ni ñem wé wonsôna. Ni le a bé tôñ toi Lôk Yuda. Jon a bi nok njôghe i tehe bo ba ntugbene konangoo Nyambe.

5. (a) Kii i ntinde bés i tééne bôt bés ba libôga likalô? (b) Inyuki hala a nhélés bé bés le, ngim mangéda di nimis makénd més?

⁵ Kiki Paul, di ntééne bôt likalô inyule di ntôñ bo, ni le di ngwés hôla bo. (Matéô 22:39; 1 Korintô 11:1) Inyuki? Di nyi ngandak bisai bi mbem i bet ba mpohol i gwélél Yéhôva. Ngéda di nhoñol bôt bés ba libôga, di nkalba le: “Ibale di lak to hôla bo i tehe yom ba nimis!” Inyu hala nyen, di nke ni bisu i ti bo makénd i nigil yi njee a yé Yéhôva, ni kii i yé bitééne gwé inyu bôt ba binam? A yé ndik wee, di nkal i bet di ntééne likalô le: “Di nlona we likébla lilam. Soho leege jo.” Jon, ngéda bôt ba ntjél leege likébla li, hala a nhélés bé bés le di nok “njôghe ñem.” I bana mahoñol ma, i nkobla bé le di gwé hémle i titigi, ndi le di ngwés nson likalô. Inyu hala nyen di nhônba, to ibale di nimis makénd ngim mangéda. Jon di gwé minlélém mi mahoñol kiki Elena, nu a yé nsañal, hala a nloo 25 nwii, ngéda a nkal le: “Me ntehe nson likalô kiki nledek jam. Ndi, bôlô ipe i nlémél bé me kiki i.”

6. Imbe mbadga di ga wan, ni lelaa di ga boñ hala?

⁶ Inyuki di nla ba nkwoog nkaa le to hee homa di ntéé likalô, li nla  num matam malam? Inyu timbhe loñge mbadga i, di wan mangén ima i het Yésu a bi pôdôl nseñ i ‘num matam.’ (Matéô 13:23) Ngén bisu i mpôdôl nkôô wai.

7. (a) Mu ngén bonjee ba yé “nsalwom,” “nkôô wai,” ni “mintjep”? (b) Imbe mbadga di ga bana ngôñ i timbhe?

⁷ Añ Yôhanes 15:1-5, 8, MN. Yimbe le Yésu a kal baôma bé le: “Tata a nkuhul lipém mu jam lini, le ni num matam ngandak, hala nyen n’a ba banigil bem.” Mu nyen Yésu a nkal le Yéhôva a yé “nsalwom,” ni le nyemede Yésu a yé “nkôô wai,” banigil bé ba bak “mintjep.” * Kii i yé ni matam banigil ba Kristô ba nlama numus? Mu ngén i, Yésu a ntoñol bé kii matam ma ma yé, ndi a nkal ngim jam i i nhôla bés i yi ndimbhe.

8. (a) Ikété ngén ini, inyuki matam ma nla bé ba bôt ba ntip jôp likoda? (b) Kii i yé maliga inyu hiki jam Yéhôva a mbat bés?

⁸ Mu kii a bé pôdôl inyu Isañ, Yésu a kal le: “A nkit hiki ntjep u u num bé matam.” Tole, Yéhôva a ntehe ndik bés kiki bagwélél bé ngéda di num yaga matam. (Matéô 13:23; 21:43) Jon, munu ngén ini, litam hiki kristen i nlama numus li nla bé ba bôt ba ntip jôp i ntôñ ni mahôla més. (Matéô 28:19) Ibale hala, ki Mbôgi Yéhôva i i tiñi ni Djob, ndi i lak bé yilha bôt banigil inyule bôt ba nhoo bé leege ñañ nlam libôga jap, yon i yé mintjep mi mi num bé matam mi ngén Yésu. Ndi, hala a nla bé ba maliga! Inyuki? Inyule di nla bé nyégsa bôt i yila banigil. Hala a nkiha bé ni manjel ma gwéha ma Yéhôva, le a tjôô bagwélél bé inyule ba mboñ ngim jam i i nloo ngap yap. Mam momasôna Yéhôva a mbat bés, di nla toi boñ mo.​—Ndiimba Mbén 30:11-14.

9. (a) Lelaa di ñunda le di numus matam? (b) Imbe ngén di ga wan, inyuki?

⁹ Ndi kii i yé ni litam di nlama numus? Ibabé pééna, litam ba mpôdôl hana li nlama ba ngim nson hiki wada wés a nla boñ. Umbe nson u yé kiki i ‘numus matam’? Won u yé nson u ñañ nlam u Ane Djob. * (Matéô 24:14) Ngén Yésu i nwes mbôô i nit ndimbhe i. Di wan ki ngén i yônôs iba.

10. (a) Munu ngén ini, mbôô ni hisi bi yé yimbne i kii? (b) Kii ntjep u numus?

¹⁰ Añ Lukas 8:5-8, 11-15. Mu ngén i nwes mbôô, mbôô i yé “bañga i Nyambe,” tole nwin u Ane. Hisi hi yé yimbne ñem [mahoñol ma kété kété] i mut nyemede. Mbôô i i nkwo i hisi hilam, i ño minkañ, i too, i nañ inyu yila ngim ntjep. Ha nyen, ‘i num matam 100 ngélé.’ Ndi mimbe mintén mi matam ntjep u numus? Baa u numus ki bon ba mintjep mimpe? Heni, u numus mbôô i mondo, i i ga nañ inyu yila mintjep. Munu ngén ini, jis li blé jada li num mbôgôl ipe. Kii hala a niiga bés inyu nson wés likalô?

11. (a) Kii ngén i nwes mbôô i niiga bés inyu likalô jés? (b) Lelaa di nla numus mbôô Ane i mondo?

¹¹ Ngéda bagwal bés ba ba yé bikristen tole Mbôgi Yéhôva ipe ba bi niiga bés nwin u Ane nano a yé ndék nwii, a bé wengoñle ba mbel mbôô i hisi hilam. Kinje maséé ba bi nôgda ngéda ba bi yimbe le nwin u, u ntihba bés. Kiki hisi hilam hi ngén Yésu hi bi tééda mbôô, di bi neebe nwin u, di tééda ki wo. Sôk bi sôk, mbôô i, i  bi o minkañ, i nañ ki kayéle i yila ngim ntjep u u bé lama num matam i loñge ngéda. Nlélém kiki ntjep u num matam, he ntjep umpe bé, bés ba di yé mbôô i mondo, di numus mbôô Ane, he banigil ba mondo bé. * Lelaa ni di numus mbôô Ane? Hiki ngéda di ñañal nwin u Ane, di nla kal le di mbulus, di tjamak mbôô i i yé mbelek ñem wés. (Lukas 6:45; 8:1) Jon ngén ini i niiga bés le, ntel ngéda wonsôna di nke ni bisu i añal ñañ nlam, “di ntéñbe i num matam.”

12. (a) Bimbe biniigana di nla ôt mu mangén ma Yésu inyu nkôô wai, ni nsalwom? (b) Lelaa biniigana bi, bi ntihba we?

¹² Bimbe biniigana di nla ôt mu mangén ma Yésu i het a mpôdôl nkôô wai, ni nsalwom? Ma nhôla bés i nok le ngap yés i numus matam, i nlôl bé ni nsoñgi bôt ba ñemble ñañ nlam. Ndi, i nlôl ni ndéñbe yés i nson likalô. Paul a bééna minlélém mi mahoñol ngéda a kal le: “Hi mut a’ kôs wé nsaa kingéda ndumbba yé.” (1 Korintô 3:8) Mut a nkôs nsaa inoñnaga ni nson a mboñ, he ni matam a mbumbul mu nson wé bé. Matilda nu a yé nsañal nano a yé 20 nwii a nkal le: “Hala a nkônha me maséé i yi le Yéhôva a nsayap biliya gwés.”

13, 14. Inoñnaga ni kaat Rôma 10:1, 2, mambe manjom ma bé boñ le Paul a waa bañ tééne i bet ba bé tjél emble nye nwin Ane?

¹³ Kii y’a hôla bés i téñbe i numus matam? Kiki di ntehe, hala a bi tééñga Paul i tehe libak libe li bon ba Lôk Yuda ngéda a bé legel bo nwin Ane. To hala, a bi waa bé. Béñge kii a bi tilna bikristen bi Lôk Rôma inyu yom a bé nôgda: “Jam ñem wem u ngwés, ni li me nyemhe Nyambe inyu yap, li yé ndigi le ba tohlana. Inyule me mbôgôl bo mbôgi le, ba nligip yaga inyu Nyambe, ndi bañga yi yon i ta bé.”  (Rôma 10:1, 2) Mambe manjom ma bi tinde Paul i kena likalô jé ni bisu?

¹⁴ Pog, Paul a bi pôdôl inyu jam li bé tinde nye i ke ni bisu i tééne Lôk Yuda likalô. A nkal le inyu “jam ñem [wé] u ngwés.” A bééna ngôñ mu ñem wé le to ndék Lôk Yuda i léba njel tohi. (Rôma 11:13, 14) Iba, Paul a kal le a bé ‘yemhe Nyambe inyu yap.’ A bé yemhe Nyambe ni njel masoohe le a hôla bon ba Lôk Yuda i neebe nwin Ane. Aa, Paul a kônde le: “Ba nligip yaga inyu Nyambe.” Hala a ñunda le a bi tehe ngôñ ba bééna i boñ loñge. A bé yi le, i ligip bon ba Lôk Yuda ba bé ligip hala, ba bé le ba yila banigil ba Kristô ba ba nsal ni ngui kiki nyemede Paul.

15. Lelaa di nla nigle Paul? Ti dihéga.

¹⁵ Lelaa di nla nigle Paul? Pog, di mboñ biliya gwés gwobisôna i yéñ ba ba ‘kôli inyu niñ boga.’ Iba, di nyemhe Yéhôva le a yibil miñem mi bôt ba gwé toi ngôñ i yi nye. (Minson mi baôma 13:48; 16:14) Sita Silvana, nu a yé nsañal nano a yé bebee le 30 ma nwii, a nkal le: “Ilole me nke nson u mandap ni mandap libôga jem li likalô, me nsoohe Yéhôva, me badak nye le a hôla me i bana litehge lilam inyu bôt ba.” Di nsoohe ki Djob le biañgel bi hôla bés i léba bôt ba kôli. (Matéô 10:11-13; Masoola 14:6) Mankéé Robert, nu a yé nsañal nano a nloo 30 ma nwii, a nkal le: “I sal lôñ yada ni biañgel, bi bi ntibil yi niñ i bôt ba yé mandap di nkode, i nlôôha ba loñge.” Aa, di noode tehe biliya gwap i boñ loñge. Mankéé Carl nu a yé mañ, ni nu a bi sôblana nano a yé 50 ma nwii, a nkal le: “Me noode wan disii di mam ti di ñunda le mut a ngwés toi maliga, kiki bo ngéda a nôlôs me, tole ngéda a nun me ni mis malam, ni ngéda a mbat me loñge mbadga.” Ñ, kiki ñôma Paul, di nla téñbe i numus matam.

16, 17. (a) Bimbe biniigana di nla ôt mu kaat Ñañal 11:6? (b) Ti hihéga hi hi ñunda lelaa nson wés u nwes mbôô, u ntihba bôt ba mbéñge bés.

¹⁶ To ibale i nene bés le nwin Ane di ntjam, u ntihba bé miñem mi bôt, di nlama bé yan ngui i nson wés u nwes mbôô. (Añ Ñañal 11:6.) I yé ntiik le, libim li bôt li ñemble bé bés, ndi li mbéñge bés. Ba mbéñge haba wés nlam, bilem gwés bilam, ni libak jés li liyômba. I loñge ngéda, maboñok més ma nla hôla bahogi ikété yap i nôgda le litehge libe ba gwé inyu yés, li téé bé. Sergio bo Olinda, ba di nsima bibôdle, ba bi nôgda le jam li li yé maliga.

¹⁷ Sergio a nkal le: “Kon u bi boñ le, di ke ha bé likanda i het di bé téé likalô inyu ngim ngéda. Ngéda di bi témb nyoo, i bôt ba bé tagbe, ba bé bat bés le: ‘Ndi ni bé hee? Di bi lôl bé.’” Sita Olinda a nkônde, a nwemlaga le: “Baluk matôa makeñi ba bé pek bés, ba kalak bés ni kiñ ngii mu matôa map le, ‘bôlô lam ô!’ Ba bé bat yak bés mimbamble.” Babiina ba, ba bi hel ngéda mut wada a bi telep ha i tafel yap bikaat, a ti bo mbom mbônji, a ti ki bo mayéga inyu bôlô yap.

18. Inyuki makidik moñ ma yé le u “téñbe i num matam”?

¹⁸ I yé maliga le, ntel ngéda wonsôna di ga “nôyôs [bé] woo [wés]” inyu nson u nwes mbôô Ane, di nyoñ ngaba mu nson u nlôôha ba nseñ, i bok ‘mbôgi ni biloñ gwobisôna.’ (Matéô 24:14) Ngii mam momasôna, di yé nyonok ni maséé inyule di nyi le, di nlémél Yéhôva, ni le a ngwés ba bobasôna “ba ntéñbe i num matam”!