1-2. Inoñnaga ni kaat Tjémbi 40:6, mambe mam Yéhôva a bi ti bés, inyuki di ga pôdôl mo munu yigil ini?

YÉHÔVA a yé Djob li likap. Hoñol ngim makébla a bi ti bés: Loñge homa liyééne le hisi; boña a mbuma ñañ; ni Bañga yé le Bibel. Yéhôva a bi ti bés homa liyééne, boña inyu hek pék ni inyu kwel ni bôt bape, a ti ki bés Bibel inyu boñ le di bana mandimbhe ma mambadga di mbadba.​—Añ Tjémbi 40:6.

² Munu yigil ini, di ga pôdôl makébla maa Yéhôva a bi ti bés. Kiki di ñôt pék mu makébla ma, hala nyen di nke ni bisu i gwés mo, hala a ntinde ki bés i lémél Nhek wés nugwéha, le Yéhôva. (Masoola 4:11) Hala a ga boñ ki le di hôla i bet ba nkal le mam momasôna ma bi lo ni momede.

3. Inyuki hisi hi yé tôbôtôbô?

³ Ngéda di ntehe kiki Djob a bi hek hisi, di nôgda le a gwé pék ngandak. (Rôma 1:20; Lôk Héber 3:4) Ikété biplanet gwobisôna bi bi nkiiña ipañ hiañgaa, hisi hiotama hion hi yé nkôôbaga i leege bihégél bi bi niñ.

4. Inyuki di nla kal le hisi hi nloo sitima?

⁴ Di nla kal le hisi hi yé kiki sitima i i nke i ngii tuye nkeñi. Ndi maselna ma yé ipôla sitima nyonok ni bôt ni hisi. Kiki hihéga, dilo tjañen bôt ba nla nom ikété sitima ibale ba gwé bé mbebi  ilam, bijek to malép, ni ibale ba nla bé lep binan? Ba ga hoo wo. Ndi didun di didun di bihégél bi niñ munu hisi. To hala mbebi ilam, bijek to malép bi nhañ bé, bi kôli inyu bôt bobasôna. Binan gwé bi nléba bé homa numpe, ndi to hala hisi hi yé loñge homa liyééne. Lelaa hala a mbôña? Yéhôva a bi hek hisi le hi boñ le binan bi yila gwom bilam ba nla tiimba gwélél. Di pôdôl gwom biba bi bi ñunda pék i Yéhôva: Ôxigen ni malép.

5. Kii i yé ôxigen, kii hala a ñunda?

⁵ I mbebi ilam ini le ôxigen yon binuga ni bés bôt ba binam di nhép inyu niñ. Bayimam ba nkal le bihégél bi yé hana ’isi bi ngwélél didun di didun di kilô i mbebi ilam hiki nwii. Bihégél bi bi mpémés mbebi ibe ba nsébél le gaz carbônik. Ndi ôxigen i mal bé, to mbebi i nyon bé ni gaz carbônik. Inyuki? Inyule Yéhôva a bi hek ngandak bie bi bi ngwélél i mbebi ibe ini le gaz carbônik, bi tinak bés ôxigen. Hala a ñunda le bibañga bi yé i kaat Minson mi baôma 17:24, 25, bi yé maliga: ‘Nyambe . . . nyen a nti bôt bobasôna niñ ni nhébék.’

6. Lelaa malép ma nkiiña, kii hala a ñunda? (Béñge minkéñék mi matila le “ Yéhôva a bi ti bés malép kiki likébla.”)

⁶ Di gwé malép hana ’isi inyule hi nlôôha bé ba bebee to haa ni hiañgaa. Ibale ba ntiigaha hio ndék ni hiañgaa, malép momasôna ma nsa, kayéle lék i nai ni mbok yosôna. Tole ibale ba nkena hio haa ni hiañgaa, malép momasôna ma nlet, kayéle neige ni glas bi hô hisi hiosôna. Kiki Yéhôva a bi bii hisi i loñge homa, hala a mboñ le bihégél bi niñ mu. Hiañgaa hi mboñ le malép ma tuye ni ma hisi ma yila ond. Hiki nwii, hiañgaa hi mboñ le didun di didun di lita malép di yila ond. I ond i, i nkwo kiki nop tole neige i mbus yom kiki bo jôm di dilo. I mbus ngéda, malép ma, ma ntémb i tuye ni i bon ba malép bape, ma témb ma yila ond, hala ni hala. Jam lini li ñunda le Yéhôva a gwé pék, a bak ki mpémba.​—Hiôb 36:27, 28; Ñañal 1:7.

7. Lelaa di nla unda le di nti mayéga inyu likébla kaat Tjémbi 115:16 i mpôdôl ?

⁷ Lelaa di nla unda le di nti mayéga inyu hisi ni gwom bilam bi yé mu? (Añ Tjémbi 115:16.) Njel yada i yé le, di ôt pék mu gwom Yéhôva a bi hek. Hala a ga tinde bés i ti Yéhôva mayéga hiki kel inyu mam malam a mbôñôl bés. Di ñunda ki le di nkon maséé ni hisi ngéda di mbôñgôl homa di nyééne.

8. Inyuki di nla kal le boña wés a bi héga i nya i nhélhana?

⁸ Boña mut binam a bi héga i nya i nhélhana. Ngéda u bé libum li nyuñ, boña woñ a bééna i mam momasôna Djob a bi kôôba, hiki linut li bé tagbe, boña woñ a bé kônde hol! Bôt ba njoñ yi ba nkal le, boña mut a gwé 100 didun di didun di bon ba gwom ba nsébél le neuron. I bon  ba gwom ba, ba yé mbogok loñge, ba yédék kilô yada ni pes. Di béñge mam ma hélha boña a nla boñ.

9. Kii i nkwés we nkaa le hop u yé likébla li Djob?

⁹ Ngap yés hop i yé manyaga. Hoñol le i jam li mbôña ngéda di mpot. Inyu boñ le u pémés buk yada, boña woñ a nlama sal ni ngandak bijô bi nyuu kiki bo hilémb, joo, bibép, nyo, ni tôl. Gwobisôna bi nlama sal i nlélém ngéda inyu boñ le bibuk gwés bi nôga. I nwii 2019, bayimam ba bi léba le, minkéñéé mi bon mi nla nok ngim bibuk. I jam li li nit i yom bôt ba njoñ yi ba nhoñol, le di ngwéé ni ngap i nigil dilémb. Ñ, ngap i pot i yé likébla li Djob.​—Manyodi 4:11.

10. Lelaa di yé le unda le di nti Djob mayéga inyu likébla li hop?

¹⁰ Njel yada inyu unda le di nti mayéga inyu makébla Djob a nti bés, i yé le di toñle i bet ba nhémle le gwom gwobisôna bi bi nyek ndik hala, inyuki bés di nhémle le Djob nyen a bi hek gwom gwobisôna. (Tjémbi 9:2; 1 Pétrô 3:15) I bet ba gwé mahoñol ma, ba nkal le hisi ni gwom bi yé mu, bi bi héga bé. Ibale di ngwélél Bibel ni ngim biniigana di nkôs munu i yigil ini, di nla hôla i bet ba yé bebee i emble bés i yi inyuki di yé nkwoog nkaa le Yéhôva a yé Nhek ngii ni hisi.​—Tjémbi 102:26; Yésaya 40:25, 26.

11. Inyuki boña wés a yé hélha jam?

¹¹ Ngap yés i bigda mam i yé hélha jam. I ngéda kôba, ntila bikaat wada a bi kal le boña mut binam a gwé ngap i bigda mam ba nla tila ikété 20 ma didun di bikaat. Ndi i len ini, bayimam ba nkal le boña wés a nla boñ iloo ha. Ni i nya boña i, kii bôt ba binam ba yé le ba boñ?

12. Kii i mboñ le di ba maselna ni binuga?

¹² Ikété bihégél gwobisôna hana ’isi, ndik bôt ba binam bon ba nla wan i mam ma bi tagbe behee inyu ôt biniigana. Hala a mboñ le maboñok més ma nkônde lama, di nhéñha ki mahoñol més ni niñ yés. (1 Korintô 6:9-11; Kôlôsé 3:9, 10) Ñ, di nla niiga kiññem yés i yimbe kii i yé loñge ni kii i yé béba. (Lôk Héber 5:14) Di nla nigil i unda gwéha, ngôô ni konangoo. Di nla ki nigil i boñ mam ma téé sép.

13. Inoñnaga ni Tjémbi 77:12, 13, lelaa di nlama gwélél i boña Nyambe a bi ti bés?

¹³ Njel yada di nla gwélél inyu unda le di yé maséé ni boña Yéhôva a bi ti  bés i yé le, di bigda mam momasôna a ma boñ inyu hôla bés ni hôgbaha bés. Hala a ga kwés bés nkaa le, a ga hôla bés dilo di nlo. (Añ Tjémbi 77:12, 13; 78:4, 7) Njel ipe i yé le, di bigda i mam bôt bape ba mbôñôl bés, di ti ki bo mayéga. Bayimam ba nkal le, i bôt ba gwé lem i ti mayéga ba mbéna ba maséé. Di nlama ki kôna Yéhôva nu a nla kit le a nhoñol ha bé ngim mam. Kiki hihéga, ibale di ntam bibéba gwés, a nwéhél bés, a hôya ki gwo. (Tjémbi 25:7; 130:3, 4) Jon a nsômbôl le yak bés di nwéhél bôt bape, ibale ba mboñ bés béba, ndi ba bat bés nwéhél.​—Matéô 6:14; Lukas 17:3, 4.

14. Lelaa di nla unda le di nti mayéga inyu boña Djob a bi ti bés?

¹⁴ Di nla unda le di nti mayéga inyu boña Djob a bi ti bés, ngéda di ngwélél nye inyu bégés Nwet a bi ti bés nye. Ngim bôt i ngwélél boña wap inyu téé map mambén ma ma nlémél bo. Kiki Yéhôva nyen a bi hek bés, mambén mé ma nloo mambén momasôna di nla téé. (Rôma 12:1, 2) Ngéda di noñ mambén mé, di niñ ikété nsañ. (Yésaya 48:17, 18) Hala a ntinde bés i boñ sômbôl yé, hala wee i ti nye lipém ni i kônha nye maséé.​—Bingéngén 27:11.

15. Lelaa gwéha i Yéhôva i nene mu likébla li Bibel?

¹⁵ Bibel i yé likébla li li ñunda le Nyambe a ngwés bés. Tata wés nungingii a bi tinde bôlôm i tila yo inyule a ntôñ bés ngandak. Ni njel Bibel, Yéhôva a ntimbhe mambadga ma mahee di yé di mbadba, kiki bo: Hee di nlôl? Inyuki di yéne hana ’isi? Kii i ga bôña dilo  di nlo? Yéhôva a ngwés le bon bé ba kôs mandimbhe mu mambadga ma, inyu hala nyen a bi yoñ bitelbene le ngim bôt i kobol Bibel ikété ngandak dilémb. I len ini, ba ma kobol Bibel yosôna tole bipes gwé ikété iloo 3 000 dilémb! Ikété nkoñ ’isi wonsôna, ba yé ngi pémés kaat ipe, to kobol yo kiki Bibel. Ngandak bôt i nla nigil Bibel ni hilémb hi loñ yap to hee homa ba yé.​—Béñge minkéñék mi matila le “ Bibel i nkoblana ni dilémb di Afrika.”

16. Inoñnaga ni Matéô 28:19, 20, lelaa di nla unda le di nkon maséé ni Bibel?

¹⁶ Di ñunda le di nkon maséé ni Bibel ngéda di ñañ yo hiki kel, di ôdôk pék mu, di boñok ki biliya i gwélél i mam di nigil. Di nti ki Yéhôva mayéga ngéda di mboñ kii yosôna di nla inyu añle ngandak bôt ñañ nlam.​—Tjémbi 1:1-3; Matéô 24:14; añ Matéô 28:19, 20.

17. Mambe makébla di mpôdôl munu yigil ini, kii di ga tehe i yigil i noñ?

¹⁷ Munu yigil ini, di mpôdôl mam maa Djob a bi ti bés kiki bo hisi; boña wés a mbuma ñañ; ni Bañga i Nyambe, le Bibel. Ndi Yéhôva a bi ti ki bés makébla mape ma di nla bé tehe. Makébla ma mon di ga pôdôl i yigil i noñ.