1-2. Kii ntila wada a bi kal, ni kii di ga tehe munu yigil ini?

DIDUN di didun di bôt i len ini, di nkadba le di nhémle Yésu, ndi ba neebe bé biniigana gwé. (2 Timôtéô 4:3, 4) Mut matila wada a kal le: “Ibale ‘Yésu’ numpe a niñik len i nkoñ ’isi, nu a niiga kiki Yésu nu ngéda bisu . . . , baa ki ngandak bôt i ga tjél noñ nye kiki ba bi tjél nu bisu nano a yé jam kiki bo 2 000 nwii? . . . I ngéda di mbéñge maboñok ma ngandak bôt di yé ndik le di timbhe le ñ.”

² Ngandak bôt i hiai hi bisu, i bi emble biniigana bi Yésu, i tehe yak bihélha bi mam a bé boñ, ndi i bi tjél hémle nye. Inyuki? I yigil i bisu, di ntehe manjom ma-na ma ma bi boñ le ngandak bôt i tjél neebe i mam Yésu a bé niiga ni ma a bé boñ. Di tehe manjom ma-na mape, i mbus di ga tehe inyuki ngandak bôt i ntjél noñ banigil ba Yésu len, ni kii di nla boñ inyu boñ le hala a pémél bañ bés.

3. Mambe maboñok ma Yésu ma bé ngok baagene inyu bôt bahogi?

³ I ngéda a bé hana ’isi, Yésu a bé nôgla ni mintén mi bôt nwominsôna. A bé je ni mingwañ mi bôt, ni bangomin, ndi a bé tégbaha yak ngéda ni diyeyeba, yak ni i bet bôt ba bé pidip. Ni ki le, i bet ngandak bôt i bé tehe kiki ‘baboñbéba,’ a bé kônôl bo ngoo. Bôt ba ngôk bahogi ba bi tjél noñ Yésu inyu maboñok mé. Ba bat banigil bé le: “Inyuki ni nje, ni nyok lôñni bakottas  yak ni baboñbéba?” Jon Yésu a timbhe bo le: “I bôt ba yé mbôô ba gwé bé ngôñ ni dokta, ndik bôt ba nkon. Me bi lo bé me i sébél bôt ba téé sép, ndi baboñbéba le ba tam bibéba gwap.”​—Lukas 5:29-32.

4. Inoñnaga ni mpôdôl Yésaya, kii Lôk Yuda i bé bémél Mésia?

⁴ I jam Bitilna bi nkal. Ntandaa ngéda ilole Mésia a nlo, mpôdôl Yésaya a kal le bôt ba nkoñ ’isi ba bé lama bé hémle nye. I mbañ i i bé kal le: “A ba ndôñ mut bôt ba nyiip . . . Ba ba nyiip ki nye nlélém kiki ba nyiip mut bôt ba mbégél su; ndi bés di bida bé ni nye.” (Yésaya 53:3) Bôt ba bé lama keñgle Mésia, jon i hiai hi bisu, Lôk Yuda i bé yi i yom i bé lama pémél Yésu.

5. Lelaa ngandak bôt i ntehe Mbôgi Yéhôva i len ini?

⁵ Baa nlélém jam u mbôña i len ini? Ñ. Ngandak baéga bibase i yé maséé i ngéda bôt ba ba gwé bitel bikeñi, mingwañ mi bôt, ni bôt nkoñ ’isi u ndiihe ba yé bibase gwap. Baéga bibase ba, ba neebe bo, to ibale bihiumul gwap ni maboñok map ma nkiha bé ni matiñ ma Bibel. Minlélém mi baéga bibase ba, ba nyahal bagwélél ba Yéhôva inyule ba noñ bé maboñok ma nkoñ ’isi. Kiki Paul a kal, Djob a bi pohol i bet bôt “ba nyan.” (1 Korintô 1:26-29) Ndi Yéhôva a ndiihe bagwélél bé bobasôna.

6. Inoñnaga ni Matéô 11:25, 26, lelaa di nla kôna libak li Yésu?

⁶ Kii y’a boñ le di nimis bañ hémle yés? (Añ Matéô 11:25, 26.) Di yoñ bañ bagwélél ba Yéhôva kiki bôt ba nkoñ ’isi ba nyoñ bo. Bigda le Yéhôva a mbéna gwélél bôt ba suhulnyuu inyu yônôs sômbôl yé. (Tjémbi 138:6) Hoñol ki i ngandak mam Yéhôva a ma boñ ni njel i bôt nkoñ ’isi u nyan.

7. Inyuki Yésu a sébél Farisai le bôt ba bihéñba, lelaa ba bi timbhe nye?

⁷ I ngéda a bé hana ’isi, Yésu a bi yelel bihéñba bi baéga bibase. Kiki hihéga, a bi yelel bihéñba bi Farisai i i bé tôñ inyu i pubus moo map iloole ba tééda bagwal bap. (Matéô 15:1-11) Bibañga bi Yésu bi, bi bé le bi hélés banigil bé. Inyu hala nyen ba bi bat nye le: “Baa u nyi le Farisai i ñunup ngéda i nok i yom u mpot? Yésu a timbhe le: “Hiki bebela Tata wem nu ngii a mbel bé, b’a nup yo. Nwaha bo. Ba yé baéga ba ba yé ndim. Ndi, ibale mut ndim a ñéga mut ndim, ngo bo iba ba ga kwo ikété bee.” (Matéô 15:12-14) Yésu a bi nwas bé le hiun hi Farisai hi kéñ nye i pot maliga.

8. Lelaa Yésu a bi unda le Djob a neebe bé biniigana gwobisôna bi bibase?

⁸ Yésu a bi yelel bikwéha bi biniigana bi base. A kal le Djob a neebe bé biniigana gwobisôna bi bibase. Maselna ni hala, a kal le ngandak bôt i nkil i njel ikeñi i i nkena i tjiba, ki le ndék bôt yon i nkil hipogdo hi njel hi hi nkena i niñ. (Matéô 7:13, 14) A kal le ngim bôt i nkal le i mbégés Djob, ki le i mbégés toi bé nye. A bi béhe bés le: “Yoña yihe ni bapôdôl ba bitembee, ba ba nlo i bééni ba nen-ge kiki mintômba, ki le ikété ba yé ngwo-njéé i i nyéñ je bé. N’a yil bo i matam map.”​—Matéô 7:15-20.

9. Sima ngim bikwéha bi biniigana Yésu a bi yelel.

 ⁹ I jam Bitilna bi nkal. Mbañ yada i Bibel i bé kal le Mésia a bé lama bana makénd ma nlôôha inyu ndap Yéhôva. (Tjémbi 69:10; Yôhanes 2:14-17) Makénd ma, ma bi tinde Yésu i yelel bikwéha bi biniigana ni maboñok mabe ma kwéha base. Kiki hihéga, Farisai i bé niiga le mbuu u nwo bé, Yésu nye a niiga le i ngéda mut a nwo a yé ndik wengoñle a yé hilo. (Yôhanes 11:11) Sadukai i bé hémle bé bitugne, ndi Yésu a bi lona liwanda jé Lasarô bitugne. (Yôhanes 11:43, 44; Minson mi baôma 23:8) Farisai i bé niiga le Djob nyen a ntéé mam momasôna ma mpémél bés bisu bi ngéda; Yésu nye a niiga le hiki mut nyen a nkit too a ga gwélél Djob, too a ga gwélél bé nye.​—Matéô 11:28.

10. Inyuki ngandak bôt i neebe bé biniigana gwés?

¹⁰ Baa nlélém jam u mbôña i len ini? Ñ. Ngandak bôt i ntjél emble bés inyule di ngwélél Bibel inyu yelel bikwéha bi biniigana. Béaga bibase ba niiga le Djob a nligis bibéba bi bôt i bee hié. Ba ngwélél biniigana bi inyu yumus bôt. Ndi bagwélél ba Yéhôva, Djob li gwéha, ba nyelel bikwéha bi biniigana bi. Baéga bibase ba, ba niiga ki le mbuu u nwo bé. Ibale biniigana bi, bi yé mbale wee bitugne bi ta bé. Ndi bés di ñunda le biniigana bi, bi mpémél bé i Bibel. Bibase gwobisôna bi niiga le i mam momasôna ma nkwél bés tole ma di mboñ, Djob nyen a bi téé mo bisu ngéda, ndi bés di niiga le hiki mut nyen a mpohol ibale a ga gwélél Yéhôva tole heni. Kii baéga bibase ba mbéna boñ i ngéda di nyelel bikwéha gwap bi biniigana? Ba mbéna unup!

11. Inoñnaga ni i jam Yésu a bi kal i kaat Yôhanes 8:45-47, kii Yéhôva a ngwés le bagwélél bé ba boñ?

¹¹ Kii y’a boñ le di nimis bañ hémle yés? Ibale di ngwés maliga di nlama hémle Bañga i Nyambe. (Añ Yôhanes 8:45-47.) Maselna ni Nsohop Satan, di umi siñ maliga. Di mboñ bé jam jo ki jo  li li nkolba biniigana gwés. (Yôhanes 8:44) Nyambe a ngwés le bagwélél bé ba ‘oo i jam li yé béba,’ ba “adbe jam li yé loñge” kiki Yésu.​—Rôma 12:9; Lôk Héber 1:9.

12. Inyuki ngandak Lôk Yuda i bi tjél noñ Yésu i ngéda ba bi tehe lelaa a bi wo?

¹² Kii ipe i bi boñ le Lôk Yuda i tjél noñ Yésu? Paul a kal le: “Ndi bés di ntéé likalô inyu Kristô nu ba bi nôlôl i kék; hala a yé ngok baagene inyu Lôk Yuda.” (1 Korintô 1:23) Inyuki ngandak Lôk Yuda i bi tjél noñ Yésu i ngéda ba bi tehe lelaa a bi wo? Inyu yap, i tehe Yésu a nwo i kék njiiha i bé kobla le a yé ntonba tole mboñbéba, he Mésia bé.​—Ndiimba Mbén 21:22, 23.

13. Kii i bet ba bi tjél noñ Yésu ba bi la bé yimbe?

¹³ I bon ba Lôk Yuda ba bi tjél noñ Yésu ba bi yimbe bé le a bi boñ bé jam libe jo ki jo, le ba bi ôm nye nsohi yañga, ni le ba bi tééñga ki nye ngi njom. I bet ba bi kéés Yésu ba bi kôde mbagi. Ntôñ u bakéés bakeñi u bi hoo kodba, ba kéés ki nye ibabé i noñ matiñ ma bikééhene. (Lukas 22:54; Yôhanes 18:24) Iloole ba ti Yésu pôla i kal i yom a nhoñol inyu nsohi ba ñôm nye, bakéés ba bi “yéñ mbôgi i bitembee inyu kolba Yésu kayéle ba nol nye.” Ngéda ba bi tehe le nsoñgi wap u nkwo, prisi keñi i bi kahal bat Yésu mambadga inyu boñ le a kwo i hiandi. Hala a bé kiha bé ni i jam mbén i bé kal. (Matéô 26:59; Markô 14:55-64) I mbus bitugne bi Yésu, minkoda mi bakéés mini mi bi ti bisônda bi Lôk Rôma “ngandak batjañtjañ ba silba” inyu boñ le ba tjam ni mbok yosôna le banigil bé bon ba nip mim.​—Matéô 28:11-15.

14. Kii Bitilna bi bi legel bisu bi ngéda inyu nyemb Mésia?

¹⁴ I jam Bitilna bi nkal? Tolakii ngandak Lôk Yuda i bé hoñol bé le Mésia a ga wo, béñge i jam Bitilna bi bé kal: “A  bi ti niñ yé letee ni i nyemb, ba bi añ nye ikété nsoñgi u baboñ mam mabe; a bi begee béba i ngandak bôt, a bi soohene ki baboñ mam mabe.” (Yésaya 53:12, MN.) Inyu hala nyen Lôk Yuda i bééna bé njom yo ki yo i tjél noñ Yésu ndik inyule a bi wo kiki mboñbéba.

15. Kii i ntinde ngandak bôt i tjél emble Mbôgi Yéhôva i len ini?

¹⁵ Baa nlélém jam u mbôña i len ini? Ñ! Ba bi ôm Yésu nsohi nyañga, ba pémhene nye nkoda mbagi. Nlélém jam won Mbôgi Yéhôva i nkôs len. Di yoñ ndék dihéga. Ipôla nwii 1930 ni 1940 i Amérika, di bi ke bikééhene ngandak ngélé inyu sôñ kunde yés i bégés Djob jés. Ngim bakéés i bé unda yaga le i ñoo bés. I tison i Québec i loñ Kanada, base ni ngomin ba bé sal ntôñ inyu kolba nson wés. Ngandak batéé likalô i bi ke i mok inyule ba bé tééne bôt bap ba libôk likalô. I loñ Jaman, bisônda bi Nazi bi bi nol ngandak njohok lôk kéé. Yak munu nwii mini, ngandak lôk kéé i ntagbe bikééhene i loñ Ruslan, ba nha bo i mok inyule ba ñañal ñañ nlam, ngomin a ntehe i bôt ba ngwel nson u kiki “extrémistes.” Ba bi sôña yak le bôt ba gwélél i ngobol i Bibel ini le Ngobol i mbok yondo ni hop Ruslan, inyule i ngwélél i jôl lini le Yéhôva, ni le ngomin a nkal le biniigana gwé bi ta bé bilam.

16. Inoñnaga ni kaat 1 Yôhanes 4:1, inyuki di nlama bé nwas le bitembee ba ntjam ikolba bagwélél ba Yéhôva bi yumus bés?

¹⁶ Kii y’a boñ le di nimis bañ hémle yés? Mu nkwel a bi ti i ngii hikôa, Yésu a bi kal i bet ba bé emble nye le ngim bôt i ga ‘tembee ngéda ba mpot mintén mi mam mabe nwominsôna ikolba’ bo. (Matéô 5:11) Satan nyen a yé i mbus bitembee bi. A ntinde bôt i tjam bitembee ikolba bagwélél ba Djob. (Masoola 12:9, 10) Di nlama bé emble i yom bakolba bés ba nkal. Di nwas bañ to le hala a kônha bés woñi, tole hala a tômbôs hémle yés.​—Añ 1 Yôhanes 4:1.

17. Lelaa i mam ma bi tagbe ilole Yésu a nwo ma bé le ma tinde ngim bôt i baage?

¹⁷ Ndék ngéda ilole Yésu a nwo, ñôma wé wada a bi liibana nye. Numpe a tañ letee ni ngélé aa le a nyi bé nye, bana bape bobasôna ba nke nye ngwéé. (Matéô 26:14-16, 47, 56, 75) Ndi hala a bi hélés bé Yésu. A bi kal yak bisu bi ngéda le hala nyen mam ma bé lama bôña. (Yôhanes 6:64; 13:21, 26, 38; 16:32) Ngim bôt i i bi tehe jam li i bé le i baage, i kalak le: ‘Ibale hala nyen banigil ba Yésu ba yé, nseñ u ta bé i noñ bo!’

18. Imbe mbañ i bi yon mu i mam ma bi bôña ilole Yésu a nwo?

¹⁸ I jam Bitilna bi nkal. Nwii ndi nwii ilole Yésu a nlo hana ’isi, Yéhôva a bi bôk a legel le ba ga liibana Mésia inyu 30 ma batjañtjañ. (Sakaria 11:12, 13) Mbañ ipe i bé kal le i nwet a ga liibana nye a’ ba wada ikété mawanda mé ma ñem nyuu. (Tjémbi 41:10) Yak mpôdôl Sakaria a tila le: “Ôm yaga ntééda, ndi mintômba nw’a tjama.” (Sakaria 13:7) Iloole hala a tômbôs i bet ba bééna mahoñol malam, hémle yap i bi kônde let i ngéda ba bé tehe i mbañ i yosôna i nyônôl Yésu.

19. Kii i bôt ba gwé miñem minlam ba nyi?

 ¹⁹ Baa nlélém jam u mbôña i len ini? Ñ, i nwii mini, ndék Mbôgi Yéhôva i i bé yiba ngandak i bi yila batjañgbene maliga. Ba yéñ yak le ba yumus bana bape. Ba ngwélél minkuu mi mahop, minkuu mi biliñgeliñge, bakégikel ni internet inyu tjam bitembee ikolba Mbôgi Yéhôva. Ndi hala a nyumus bé bagwélél ba Yéhôva ba ba gwé miñem minlam. Maselna ni hala, ba nyi le Bibel i bi bôk i legel le i mam ma, ma ga bôña.​—Matéô 24:24; 2 Pétrô 2:18-22.

20. Inoñnaga ni 2 Timôtéô 4:4, 5, kii di nla boñ inyu boñ le i bet ba bi tjôô maliga ba yumus bañ bés?

²⁰ Kii y’a boñ le di nimis bañ hémle yés? Inyu boñ le di nimis bañ hémle yés, di kee ni bisu i nigil Bibel hiki ngéda, di waa bañ soohe, di yoñok ngaba i nya i yôni i nson likalô. (Añ 2 Timôtéô 4:4, 5.) Ibale di nke ni bisu i lédés hémle yés, hala a ga tééñga bé bés i nok bitembee ba ntjam ikolba Mbôgi Yéhôva. (Yésaya 28:16) Gwéha yés inyu Yéhôva, inyu Bañga yé ni inyu bilôk bikéé i ga sôñ bés ni i bet ba bi tjôô maliga.

21. Tolakii libim li bôt i len ini li ntjél emble ñañ nlam, di nla ba nkwoog nkaa ni kii?

²¹ I hiai hi bisu, ngandak bôt i bi tjél noñ Yésu, ndi ngandak ipe i bi neebe likalô jé. Mu nsoñgi wap di nla léba to mut wada mu ntôñ u bakéés bakeñi, ni ‘ngandak biprisi.’ (Minson mi baôma 6:7; Matéô 27:57-60; Markô 15:43) Nlélém i len ini, didun di bôt di nke ni bisu i noñ Yésu. Inyuki? Inyule ba nyi maliga, ba gwéhék ki mo. Bañga i Nyambe i nkal le: “Bôt ba ngwés mbén yoñ ba gwé nsañ ngandak; ba gwé bé ki to jam li baagene.”​—Tjémbi 119:165.