I jam li bi tagbe yokela li bi tinde me i yéñ yi njee Nyambe a yé. Ndi ilole me ñañle bé i yom i bi tagbe mbus ngéda, me pôdôl le bé niñ yem ngéda me bé mañge i i bi kôôba me i yéñ Nyambe.

Me bi gwéé i nwii 1937 i man tison i pes ñombok i loñ Pulasi ba nsébél le Guesnain. Pua yem a bé ntém makalak, a bi niiga me i ba mut bôlô. A bi niiga ki me i oo ngitelepsép. Kiki a bi tehe le ba ntééñga batém makalak, a yéñ manjel i hôla bo. Inyu hala nyen a bi jôp minlôñ mi mi njo sañ inyu kunde i batém makalak. Yak bihéñba bi baéga bibase bi bé ti nye njôô. Ngandak yap i bé ngwañ, ndi ba bé ke ni bisu i bat diyeyeba di batém makalak moni ni bijek. Maboñok ma baéga bibase ma bé bébél Pua yem ngandak kayéle a bi niiga bé me mam ma base. Kekikel a yénak bé a pôdôl me Nyambe.

Mu kii me bé nañ, yak me me bi bôdôl oo ngitelepsép. Kiki hihéga, hala a bé tééñga  me i tehe ba ntodol bakén ba bôt ba ba bé i loñ Pulasi. Me bé béna tuk bol ni bon ba bakén ba bôt, ni i tégbaha ngéda ni bo. Mama yem a bé ngond i Pôland, he i Pulasi bé. Me bé sômbôl le bés ni i bôt ba gwé bé nlélém kôgôI ni bés, di niñ ikété nsañ, di yoñ bo kiki lôk kéé.

Me bi yila sônda i nwii 1957. Ni i njel i nyen me bi lébna i ngii dikôa di loñ Algéria i u me mpôdôl bé i bibôdle bi ñañ wem. Ngéda me bi lôndôl Nyambe le a lôl me mahôla, yom me bi tehe, jakas i bikai he sônda ipe bé! Kinje hogbe me bi nôgda yokela! I jam li li bi bi tinde me i bôdôl badba mambadga makeñi ma niñ. Inyuki di niñ? Baa Nyambe a ntôñ bés? Baa kel yada di ga niñ ikété nsañ i mba ni mba?

Kel yada, i ngéda me bi témb i loñ yem, me bi ke i yuuga bagwal bem. Me kôhna pôla i kwel ni Mbôgi Yéhôva. Ba bi ti me ngobol i Bibel i base i Lôk Pada ni hop Pulasi le La Sainte Bible, me bi bôdôl añ yo i ngéda me bi témb i loñ Algéria. I homa a bi lôôha tihba me mu, a bé kaat Masoola 21:3, 4. Bibel i nkal le: “Lap Nyambe i yé ni bôt ba binam . . . A’ tos gwiiha gwobisôna i mis map, nyemb y’a ba ha bé, to malep, to nlondok, to njiiha ki, b’a ba ha bé.” * Bibuk bi, bi bi hélés me. Me bi badba le: ‘Baa hala a nla bôña?’ Ha ngéda i, me bé yi bé yom yo ki yo i Bibel to inyu Nyambe.

Ngéda nson wem sônda u bi mal i nwii 1959, me bi boma Mbôgi Yéhôva yada ba bé sébél le François, nu a bi niiga me ngandak mam i Bibel. Kiki hihéga, a bi unda me ni njel Bibel le jôl li Djob le Yéhôva. (Tjémbi 83:19) François a bi toñle ki me le Yéhôva a ga lona telepsép hana ’isi, a yilha hisi paradis, a yônôs yak bibañga bi kaat Masoola 21:3, 4.

Me bé nôgda le biniigana bi bi bé maliga, bi tihbaga me. Ndi me bi bôdôl unbene baéga bibase, me ban-ga ngôñ i yelel bitembee gwap! Tolakii me bé nigil Bibel, litehge li mam li pua yem li bi nyodi bé me mahoñol, me bééna bé to wongut. Inyu yem, i bé béda le me pala boñ ngim jam!

Mankéé François ni Mbôgi Yéhôva ipe i i bé mawanda mem ba bi hôla me i hôlôs wongut. Ba bi toñle me le iloole bikristen bi kéés bôt bape, di nlama hôla bo i bana botñem ni njel ñañ nlam u Ane Djob u di ñañle bo. Nson u won Yésu a bi sal ngéda a bé hana ’isi, wo ki won a bi yigle banigil bé. (Matéô 24:14; Lukas 4:43) Me bi nigil i ba minyaô ngéda me nkwel ni bôt, ibabé i babaa bo to ibale i mam ba nhémle ma nkiha bé ni Bibel. Jon Bibel i nkal le: “Nkol u Nwet u gwé bé le u jo bisañ, ndi u nlama unda bôt bobasôna loñgeñem.”​—2 Timôtéô 2:24.

Me bi lona mahéñha mu niñ yem, mbus me sôblana kiki Mbôgi Yéhôva i nwii 1959  i likoda li makiiña. Nlélém likoda nyen me bi boma sita yada ba nsébél le Angèle, nu a bi lémél me ngandak. Me bôdôl ke makoda map ngim mangéda, mbus di biiba i nwii 1960. Ni maliga a yé loñge muda, bañga nwaa, ni tik likébla li Yéhôva.​—Bingéngén 19:14.

Mu nwii mi, me bi nigil ngandak ipañ bôt ba pék ni minhôôlak mi bôt. Jam li bisu li yé le: Inyu tibil yônôs to umbe nson, di nlama bana suhulnyuu, di noñ ki maéba di nléba i kaat Bingéngén 15:22 i het i nkéla le: ‘Mam ma nyon i ngéda bati maéba ba yé ngandak.’

I nwii 1964, me bi bôdôl tehe mahee ma bibuk bi. Nwii u, me bi yila ngwélél makiiña, me yuugaga makoda inyu ti lôk kéé makénd ni i hôla bo i kôôge Yéhôva bebee. Ndi, ha ngéda i me bééna ndik 27 nwii, me bé yi bé bañga jam. Jon, me bi boñ mahôha. Ndi hala a bi hôla me i ôt biniigana bi ngui. Me bi nigil ngandak ipañ minhôôlak mi ‘bati maéba.’

Me ngi hoñlak hihéga hiada. Mbus me bi yuuga likoda jada i tison i Paris, nhôôlak mankéé wada u bi bat me ibale a bé le a kwélés me. Me timbhe nye le: “Inyuki bé.”

A bi bat me le: “A Louis, ngéda dokta a nke yak mut, njee a yé a ke tehe?”

Me timbhe le: “Nkokon.”

A kal le: “Loñge jam. Ndi me nyimbe le u ntégbaha libim li ngéda yoñ ni bet ba yé minhôôlak i pes mbuu, kiki bo mañ u likoda. Likoda jés li gwé ngandak lôk kéé i bôlôm ni i bôda i i bi nimis makénd, ba ba yé minsut tole i bet ba ntip jôp i ntôñ. Ba bak le ba ba maséé i tégbaha ndék ngéda ni we, bebek yak i je ni we.”

Me bi lôôha ba maséé ni maéba malam i mankéé nu a bi ti me. Gwéha yé inyu bémba i Yéhôva i bi tihba me. Tolakii hala a bé bé jam li ntomb, me bi hoo yoñ bitelbene i noñ maéba mé. Me nti Yéhôva mayéga inyu bilôk bikéé kiki bi.

I nwii 1969 ni i nwii 1973, ba bi kal me le me éga bôt ba bé lamb bijek i makoda ma ndôn ma ma nkot ngandak biloñ i libôga li  Colombes, i tison Paris. I likoda li ndôn li li bi tagbe i nwii 1973, di bé lama jés 60 000 di bôt inyu dilo ditan! I pot maliga, hala a bi kônha me woñi. Ndi yak lisañ li, maéba ma kaat Bingéngén 15:22 ma bi hôla me i pamba. Me bi noñ maéba ma minhôôlak mi bilôk bikéé bi bi bé yi mam ma nyuñga bijek. Mu ikété yap, bahogi ba bé banuñul nyaga, basal nwom, bikuge, ni basomb manyuñga. Bésbobasôna di bi pam i yônôs i njok bôlô i.

I nwii 1973, ba bi naña me ni nwaa wem i sal i Bétel i loñ Pulasi. Nson wem u bisu i Bétel u bé let ngandak kiyaga. Me bé lama éble bilôk bikéé bi loñ Afrika yada le Kamerun bikaat, i het ba bi sôña nson wés ibôdôl i nwii 1970 letee ni i nwii 1993. Yak ha ki, me bé yi bé kii me boñ. Bebek kiki a yimbe hala, mankéé a bé éga nson i loñ Pulasi a bi lédés me, a kal me le: “Lôk kéé yés i loñ Kamerun i gwé ngôñ ngandak ni bijek bi mbuu. Soho jés bo!” Hala ki nyen me bi boñ.

Ngandak ngélé, me bi ke i biloñ bi yé nwaa ni loñ Kamerun inyu boma mimañ mi loñ i. Bilôs bi bilôk bikéé bi, nyonok ni pék, ba bi hôla me i tibil tjek mam inyu boñ le bijek bi mbuu bi tôl bañ i Kamerun. Yéhôva a bi sayap biliya gwés. Inyu hala nyen, mu 20 nwii mi ni jam, bagwélél bé ba bi hañba bé Nkum Ntat to wada, to i man kaat ba bé sébél ni hop Pulasi le Le ministère du Royaume.

Ibôdôl ngéda nu me ni Angèle di bé béñgna inyu libii, me bi yimbe bilem gwé bilam. A bi tibil éba bilem bilam bi mu libii jés. Jon, i kel di bi biiba, a bi kal me le di  soohe Yéhôva le a hôla bés le di boñ kii yosôna di nla mu nson wé. Yéhôva a bi timbhe masoohe ma.

Angèle a bi hôla ki me i bôdôl Yéhôva ñem ni ñem wem wonsôna. Kiki hihéga, ngéda ba bi naña bés i sal i Bétel i nwii 1973, me bi hoo bé neebe inyule me bé gwés nson makiiña ngandak. Ndi Angèle a bi hôñlaha me le di bi ti bésbomede nkikip yak Yéhôva. Baa di bé lama bé boñ kii yosôna ntôñ wé u bé bat bés? (Lôk Héber 13:17) Me bi la bé pééna nye! Jon di bi ke i Bétel. Nwaa wem a yé muda pék, muda nu a nai ndik bé ni litehge jé li mam, ni muda nu a ngwés toi Yéhôva. Bilem bi bi bi lédés libii jés, bi nhôla ki bés i yoñ makidik malam mu ngandak nwii di ntégbaha ntôñ.

Nano nu di ñun, Angèle a ngi yii loñge nwaa nu a nit me. Kiki hihéga, inyu yoñ ngaba i bisuklu bi ntôñ, bi bi mbéna tagbe ni hop Ngisi, me ni Angèle di bi bôdôl sal ni ngui inyu tibil pot i hop u. Hala a bé bat le di kee i nit likoda i het ba mpot hop Ngisi, tolakii ha ngéda i, di bé loo 70 nwii. Kiki me nsal i hikuu hi loñ hi Pulasi, hala a bé tomb bé i léba ngéda inyu nigil hilémb hipe. Ndi me ni Angèle di bi hôlna wada ni nuu. To nano nu di gwé 80 nwii, di nke ni bisu i kôôba makoda més ni mahop ma mo ima. Di mboñ ki biliya i yoñ ngaba i makoda ni i téé likalô ni likoda jés. Yéhôva a bi sayap biliya gwés i nigil hop Ngisi.

I nwii 2017, me ni Angèle di bi kôhna bisai bi mbuma ñañ. Di bi kôhna nsima i yoñ ngaba i Suklu i bilôk bikéé bi bi nsal i hikuu hi loñ ni baa bap, i i bi tagbe i Patterson, i New York i het Centre d’enseignement des Témoins de Jéhovah i yé.

Yéhôva a yé toi Nniiga Nunkeñi. (Yésaya 30:20) Jon bésbobasô, miñunuk mi bôt ni njohok, di nkôhna biniigana bi nlôôha ba bilam! (Ndiimba Mbén 4:5-8) Inyu hala nyen, me bi yimbe le njohok lôk kéé i bôlôm ni i bôda i i ñemble maéba ma Yéhôva ni ma minhôôlak mi bilôk bikéé bi bôda ni bi bôlôm, ba mpala hol i pes mbuu, ba ntéñbe yak ni Yéhôva niñ yap yosôna. Kiki kaat Bingéngén 9:9 i nkal, “ti mut pék maéba, ndi a’ bana pék iloo ha. Niiga mut a téé sép, ndi yi yé y’a keñep.”

Ngim mangéda, me mbigda i béba u me bi tégbaha i ngii dikôa di loñ Algéria hala a yé 60 nwii. Yokela, me bé bé le me emel le me ga bana niñ i maséé kiki len. Me nigil ngandak ipañ bôt bape! Yéhôva a nti toi me ni Angèle niñ i maséé. Jon di ga waa bé nigil ipañ Tata wés Nungingii, ni ipañ minhôôlak mi bilôk bikéé bi bôlôm ni bi bôda bi bi ngwés nye.