1. Imbe ndutu ngandak yés i mboma?

 BAA u ma téé le u mboñ ngim jam i pes mbuu, ndi i ba we ndutu i yônôs yo? b Ibale ñ, u ta bé wetama. Di yoñ hihéga hi Philip, a bé gwés kônde lémés masoohe mé, a bana ki lem i soohe, ndi a bé pam bé to i léba ngéda i soohe. Erika a bééna ngôñ i ba i ngeñ i makoda ma likalô; ndi a bé béna sôk bebee le makoda momasôna. Tômas a bi noode ngandak ngélé i añ Bibel yosôna. A nkal le: “I maliga, i añ Bibel i bé lémél bé me. Me bi noode ngélé aa, ndi me bé me bépba ndik hala letee ni i kaat Lôk Lévi, i mbus me téé.”

2. Inyuki di nlama bé tomb ibale di ntéé ngim jam di ngwés yônôs i pes mbuu, ndi di yônôs bé yo?

² Ibale u ntéé le u mboñ ngim jam i pes mbuu, ndi u yônôs bé yo, soho u tomb bañ. Inyu yônôs ngim jam i pes mbuu, to ibale i yé isii, hala a mbat ngéda ni biliya bi ngui. Hala kiki u mal yoñ makidik le u ga yônôs ndik i jam u ntéé le u mboñ i pes mbuu, hala a ñunda le u ndiihe maada moñ ni Yéhôva, u ngwélél ki nye ni ñem woñ wonsôna. Yéhôva a ndiihe biliya gwoñ. Ndi hala a nkobla bé le a ngwés le u boñ biliya bi bi nlel we ngui. (Tjémbi 103:14; Mika 6:8) Jon u nlama téé mam u nyéñ yônôs inoñnaga ni ngap yoñ, yak ni la yoñ. Ibale u mal pohol i jam u mboñ, kii u nla ni boñ inyu yônôs jo? Di wan ndék manjel.

3. Inyuki makénd ma yé nseñ?

³ Makénd ma yé nseñ inyu yônôs i mam u ntéé le u nyônôs i pes mbuu. Mut a gwé makénd a gwé ngôñ ikeñi, a mboñ ki biliya bi ngui i yônôs i jam a ntéé le a mboñ. Di nla kal le makénd ma yé kiki mbebi i i ntinde sitima i pam i homa i nke. Ibale mbebi i gwé ngui, yak sitima i mpala pam i homa i nke. Jon ibale di gwé toi makénd, di ga pala boñ i jam di nyéñ boñ i pes mbuu. David mankéé wada i El Salvador a nkal le: “Makénd ma ntinde we i kônde boñ biliya. U nwas bé le jam jo ki jo li kéñ we i yônôs njômbi yoñ.” Jon, kii u nla boñ inyu kônde bana makénd?

4. Di nla soohe inyu limbe jam? (Filipi 2:13) (Béñge yak titii.)

⁴ Soohe inyu kônde bana makénd. Yéhôva a nla gwélél mbuu wé inyu ti we makénd i boñ ngim jam u ntéé le u mboñ. (Añ Filipi 2:13.) Ngim mangéda di yé di téé le di nyônôs ngim jam i pes mbuu inyule di nyi le i jam li li yé nseñ, hala a ta bé to béba. Ndi bebek le di gwé bé to ngôñ i yônôs jo. I jam li jon li bi pémél Norina, sita yada i Ugañda. A bi téé le a mbana yigil i Bibel, ndi a bééna bé makénd inyule a bé nôgda le a nyi bé niiga. Kii i bi hôla nye? A ntoñol le: “Me bé soohe Yéhôva hiki kel le a kônde ti me ngôñ i bana yigil i Bibel. Ndi me bi telbene bé ha, me bi sal ni ngui inyu kônde lémés likeñge jem inyu niiga. I mbus ndék sôñ me nôgda le ngôñ yem i bana yigil i Bibel, i nkônde yaga keñep. Nlélém nwii, me bi bôdôl tégbaha gwigil bi Bibel biba.”

5. Kii ipe di nla boñ inyu kônde bana makénd?

⁵ Ôt pék mu mam Yéhôva a ma boñ inyu yoñ. (Tjémbi 143:5) Ñôma Paul a bi ôt pék mu konangoo i mbuma ñañ Yéhôva a bi unda nye, hala a bi kônde ti nye makénd i sal ni ngui inyu Yéhôva. (1 Korintô 15:9, 10; 1 Timôtéô 1:12-14) Nlélém inyu yoñ, kiki w’a ke ni bisu i ôt pék mu mam Yéhôva a ma boñ inyu yoñ, hala nyen u ga kônde bana makénd i yônôs i mam u ntéé le u mboñ. (Tjémbi 116:12) Béñge i yom i bi hôla sita yada i loñ Oñduras i yônôs ngôñ yé i yila nsañal nu ngéda yosôna. A nkal le: “Me bi ôt pék mu gwéha yosôna Yéhôva a ngwés me. A bi lona me ntôñ wé. A ntôñ me, a nsôñ ki me. Hala a bi tinde me i kônde gwés nye, hala a kônde ki ti me makénd i yila nsañal nu ngéda yosôna.”

6. Kii ipe i nla hôla bés i kônde bana makénd?

⁶ Bok mahoñol mu bisai w’a kôs ibale u nyônôs ngôñ yoñ. Béñge i yom i bi hôla Erika nu di mbôk di sima, a bééna ngôñ i ba i ngeñ makoda ma likalô. A nkal le: “Me bi léba le me bé nimis ngandak i ngéda me bé sôk makoda ma likalô. Ndi  i ngéda me mpala lo, me gwé pôla i yéga lôk kéé i bôda ni i bôlôm, i tégbaha ngéda ni bo. Me nla yak emble maéba malam ma ma ga hôla me i lémés nson wem likalô, ni i kon maséé mu.” Erika a bi bok mahoñol mu bisai a nkôhna i ngéda a nlo i ngeñ, hala a bi hôla nye i yônôs ngôñ yé. Bimbe bisai yak we w’a kôhna? Ibale u nyéñ lémés yigil yoñ i Bibel tole masoohe moñ, hoñol lelaa hala a ga kônde lédés maada moñ ni Yéhôva. (Tjémbi 145:18, 19) Ibale ngôñ yoñ i yé le u hôlôs ngim lem ilam, hoñol lelaa hala a ga lémés maada moñ ni bôt bape. (Kôlôsé 3:14) U yé le u kit le u ntila manjom ma ma ntinde we i bana i njômbi i. I mbus ngim ngéda, tiimba leñ jis mu manjom ma. Tômas nu di mbôk di sima, a nkal le: “Ngéda me gwé ngandak manjom ma ntinde me i yônôs ngim njômbi, i yé me ndutu ngandak le me tomb.”

7. Kii i bi hôla Julio ni nwaa i yônôs ngôñ yap?

⁷ Tégbaha ngandak ngéda ni i bet ba nti we makénd. (Bingéngén 13:20) Béñge i yom i bi hôla Julio bo nwaa i yônôs ngôñ yap i kéñbaha nson wap u likalô. A nkal le: “Di bi pohol mawanda ma ma bé nit bés, di kwelek ni bo inyu mam di nyéñ yônôs i pes mbuu. Ngandak yap i bé i ma yônôs minlélém mi mam i pes mbuu, jon ba bé le ba ti bés maéba malam. Mawanda més ma bééna ki lem i bat bés lelaa mam més ma nke, ba tinak ki bés makénd i ngéda di gwé ngôñ ni mo.”

8. Ibale di mboñ ndik biliya i yônôs ngôñ yés i pes mbuu ngéda di gwé makénd, kii i yé le i pémél bés? (Béñge yak titii.)

⁸ Maliga ma yé le, bésbobasôna di yé di tomb ngim mangéda. Baa hala a nkobla le di ga la bé yônôs ngôñ yés? Heni. Di yoñ hihéga: Ngim mangéda mbebi i nla bana ngui ngandak kayéle i tinde sitima i pam i homa i nke. Ndi mangéda mape, mbebi i gwé bé ngui, i nla ki pam ngim dilo le, mbebi i ta yaga bé tjagda. Baa hala a nkobla le sitima i ga ke ha bé ni bisu? To. Kiki hihéga, ngim bisitima i nke ni moteur; ipe i gwé pagô. Nluk sitima a nla gwélél i gwom bi inyu pamna sitima i homa i nke. Di nla kal le makénd més ma yé kiki mbebi; di nla bana makénd len, yani di bana bé mo. Inyu hala nyen, ngim dilo di nla nôgda wee di gwé bé makénd i yônôs ngôñ yés. Jon ibale di mboñ ndik biliya i yônôs ngôñ yés i ngéda di gwé makénd, ki bebek d’a pamba bé. Ndik kiki nluk sitima nu a nyéñ manjel mape inyu pam i homa a nke, yak bés di nla ke ni bisu i boñ biliya i yônôs ngôñ yés to ibale di nimis makénd. Maliga ma yé le, hala a ga ba bé jam li ntomb, ndi di ga ba maséé ngéda d’a yônôs ngôñ yés. Ilole di mpôdôl mam di nla boñ ha  ngéda i, di timbhe ndugi ngim mbadga di yé le di badba.

9. Baa di nlama ke ni bisu i yônôs ngôñ yés i pes mbuu to ibale di gwé ha bé ngôñ i boñ hala? Toñol.

⁹ Yéhôva a ngwés le di gwélél nye ni maséé, yak ni ñem wés wonsôna. (Tjémbi 100:2; 2 Korintô 9:7) Ndi baa di nlama ke ni bisu i yônôs mam di ngwés boñ i pes mbuu to ibale di nôgda ha bé ngôñ i boñ hala? Di yoñ hihéga hi ñôma Paul. A bi kal le: “Me ntumb nyuu yem, me ken-ga yo kiki nkol.” (1 Korintô 9:25-27) Paul a bé nyégsa nyemede i boñ jam li téé, to ibale nyuu yé i bé tinde bé nye i boñ hala. Baa Yéhôva a bi kon maséé ni nson wé? Ñ. Yéhôva a bi sayap ki nye inyu biliya gwé.—2 Timôtéô 4:7, 8.

10. Bimbe bisai di ga kôhna ibale di ntéñbe i yônôs ngôñ yés i pes mbuu, to ibale di nimis makénd més?

¹⁰ Nlélém ni bés, Yéhôva a yé maséé i tehe bés di mboñ biliya i yônôs i mam di ntéé le di mboñ i pes mbuu to ibale di nimis makénd més. A yé maséé inyule a nyi le, kiki di nke ni bisu i boñ hala, to ibale nson u u nlémél ha bé bés, di mboñ hala inyule di ngwés nye. Ndik kiki Yéhôva a bi sayap Paul, a ga sayap yak bés inyu biliya gwés. (Tjémbi 126:5) Ngéda d’a tehe bisai Yéhôva a nkôp i ngii yés, bebek ha nyen di ga témbna makénd més. Lucyna, sita yada i loñ Pôlan a nkal le: “Ngim mangéda, me tah me gwés bé ke likalô, téntén ngéda me yé nwaak. Ndi maséé me yé me nôgda i mbus likalô, ma yé likébla li mbuma ñañ.” Nano di tehe i yom di nla boñ i ngéda di nimis makénd.

11. Lelaa Yéhôva a nla hôla bés i kônde bana hôtnyuu?

¹¹ Soohe le u bana hôtnyuu. Hotnyuu i yé ngap mut a gwé i gwel nyemede, i gwel mahoñol mé ni maboñok mé. I lem ini i nkéñ bés i boñ béba. Ndi di gwé ki ngôñ ni i lem i inyu boñ loñge, téntén ibale i jam li li yé ndutu, tole ibale di gwé bé makénd i boñ jo. Di hôya bañ le hôtnyuu i yé lem yada mu litam li mbuu, jon soohe Yéhôva le a ti we mbuu wé mpubi inyu hôla we i hôlôs i lem ilam i. (Lukas 11:13; Galatia 5:22, 23) David nu di mbôk di sima, a ntoñol lelaa masoohe ma bi hôla nye. A bé gwés bana lem i nigil. A nkal le: “Me bi bat Yéhôva le a hôla me i hôlôs hôtnyuu. Ni mahôla mé, me bi pam i bana loñge ntjega inyu yigil yem memede, ni i noñ ntjega u ibabé set.”

12. Lelaa litiñ li yé i kaat Ñañal 11:4, li nhôla bés i yônôs i mam di ntéé le di mboñ?

¹² Di bem bañ le mam momasôna ma kee loñge. Di kôli bé bem le mam momasôna ma kee loñge munu nkoñ ’isi unu. Ibale di nkida i bem hala, wee kekikel, d’a yônôs bé ngôñ yés i pes mbuu. (Añ Ñañal 11:4.) Mankéé wada le Dayniel a nkal le: “Mam momasôna ma nla bé ba loñge. Ndi bés di nlama ndik jôp i bôlô.” Mankéé numpe i loñ Ugañda le Paul, a nti njom ipe i mboñ le di nlama bé bem yani. A nkal le: “Ngéda di njôp i bôlô to ibale mam ma nlet, di nti Yéhôva pôla i sayap bés.”—Malaki 3:10.

13. Bimbe bisai di nkôs ibale di mbôdôl mbeñel mbeñel?

¹³ Bôdôl mbeñel mbeñel. Di nla nimis makénd més ibale i jam di ntéé le di mboñ li nene bés ndutu i yônôs. Ibale hala nyen u nôgda, baa u yé le u tjek mam moñ ndék ni ndék? Ibale ngôñ yoñ i yé le u hôlôs lem ilam yada, noode le unda lem i i disii di mam. Ibale ngôñ yoñ  i yé le u añ Bibel yosôna, baa u nla bôdôl añ yo inyu ndék ngéda? Tômas nu di mbôk di sima bibôdle bi yigil, a bé tehe hala ndutu i yônôs ngôñ yé i añ Bibel yosôna nwii wada. A nkal le: “Me bi léba le me bé añ ndigi Bibel bihôô bihôô. Jon me bi kit le me ntémb me bôdôl, ndi lini lisañ, me tjek le m’a añ ndigi ndék maben, me ôt ki pék mu. Sôk i nsôk, me bi bôdôl nôgda line i añ Bibel.” Ngéda Tômas a bi bôdôl kon maséé ni lisoñgol jé li Bibel, a kônde ti ngéda yé inyu añ yo. A bi sôk a añ Bibel yosôna. c

14. Mambe mandutu ma nla bat le di boñ biliya bi ngui?

¹⁴ To di gwé makénd, tole hôtnyuu, i nla pam le di boma mandutu. Kiki hihéga, “mimpuhge mi mam” mi nla pémél bés i ngéda di ntéé le di mboñ ngim mam i pes mbuu. (Ñañal 9:11) Di yé le di boma ngim ndutu i i ntômbôs bés, i nwéés ki bés. (Bingéngén 24:10) Libak jés li kwéha li nla boñ le di hôs, kayéle i yônôs ngôñ yés i pes mbuu i kônde let. (Rôma 7:23) Tole i nla ndik ba le nyuu yon i nti bé. (Matéô 26:43) Kii i nla ni hôla bés i yémbél i nya mandutu i?

15. Ibale di mpam bé i yônôs i mam di ntéé le di mboñ i pes mbuu, baa di nlama somol? Toñol. (Tjémbi 145:14)

¹⁵ U hôiga bañ le to ibale u mpam bé i yônôs i mam u ntéé le u mboñ i pes mbuu, u nlama bé somol. Bibel i nkal le di ga boma mandutu, he yada ndik bé, ndi ngandak. I ntibil ki toñol le to di nkwo, di nla ki telep ni mahôla ma Yéhôva. (Añ Tjémbi 145:14.) Béñge lelaa mankéé Philip nu di mbôk di sima a ntoñol i jam li, a nkal le: “Maséé mem ma nlôl bé i yi ngélé yañen me nkwo, ndi i bigda ngélé yañen me ntémb me telep, me téñbe  ki i yônôs ngôñ yem i pes mbuu.” David nu di mbôk di sima a nkal le: “Me ntehe bé mandutu ni dilo dibe kiki ngok baagene, ndi kiki pôla me gwé i unda Yéhôva ipam limbe likala me ngwés nye.” Kinje maséé Yéhôva a nôgda i ngéda a ntehe we u ntéñbe i yônôs ngôñ yoñ i pes mbuu.

16. Kii mandutu més ma niiga bés?

¹⁶ Mandutu més ma yé suklu ikeñi. Ôt pék mu mam ma nkéñ we i yônôs ngôñ yoñ, u badba le: ‘Baa me nla kodol ngim mam inyu boñ le me kwo ha bañ i nlélém hiandi?’ (Bingéngén 27:12) Ngim mangéda mandutu ma nla yelel le mam ma ta bé kiki di hoñlak, bebek le i yom di nyéñ yônôs i pes mbuu i nlôôha ba ndutu inyu yés. Ibale hala nyen yak we u nôgda mam, wee i yé loñge le u témb u wan i jam u nyéñ boñ i pes mbuu inyu tehe too u nla boñ jo.  d Ibale u mpam bé i yônôs ngim jam u ntéé le u mboñ i pes mbuu inyule li nlel we ngui, y’a nene bé i mis ma Yéhôva kiki bo le u nkwo makégse.—2 Korintô 8:12.

17. Inyuki di nlama bé hôya i mam di ma boñ?

¹⁷ U hôiga bañ i mam u ma boñ. Bibel i nkal le: “Nyambe a ta bé mut a téé bé sép le a hôya nson nan.” (Lôk Héber 6:10) Jon to we, u nlama bé hôya nson woñ. Bigda i mam u ma boñ, kiki bo i bana maada malam ni Yéhôva, i toñle bôt bape njee a yé, tole sôble yoñ. Kiki u nhol i pes mbuu, u yônôs ngim mam, hala nyen u yé le u kônde hol inyu yônôs mam u ntéé le u ga boñ i pes mbuu.—Filipi 3:16.

18. Kii di nlama bé hôya mu kii di mboñ biliya i yônôs i mam di ntéé le di mboñ i pes mbuu? (Béñge yak titii.)

¹⁸ Ni mahôla ma Yéhôva, u nla yônôs i mam u ntéé le u mboñ i pes mbuu, ndik kiki nluk sitima a yé maséé i ngéda a mpam i homa a nke. Ndi u hôya bañ le ngandak baluk sitima i nyoñ ki ngéda i nok line li liké. Nlélém inyu yoñ, kiki u nke ni bisu i yônôs i mam u ntéé le u mboñ i pes mbuu, u hôiga bañ yoñ ngéda i nok line i tehe lelaa Yéhôva a nhôla we, a saibak we mu liké joñ. (2 Korintô 4:7) Ibale u nke ni bisu i boñ biliya bi ibabé i tomb, w’a kôhna bisai bi mbuma ñañ.—Galatia 6:9.