Me bi gwéé i nwii 1935 i Darlaston tison yada i loñ Ngisi i het bisociété bi yé ngandak. I ngéda me bééna bebee le nwii mina, bagwal bem ba bi bôdôl nigil Bibel ni Mbôgi Yéhôva. I ngéda me bi bolna 15 nwii, me bi tibil nok maliga, me sôblana i nwii 1952 me ban-ga 16 nwii.

Ha ngéda i, me bi bôdôl sal i société ikeñi het ba mbañ ngim bisélél, ni bikei bi matôa. Me bé sômbôl bana tel ikeñi mu société i. I bôlô i i bé lémél me le.

Me bé lama yoñ makidik ma ngui i ngéda ngwélél makiiña wada a bi kal me le me bôdôl kena yigil i Bibel i likoda, i likoda jem i tison i Willenhall i het me bi néñél. Ndi ndutu i bé ha. Inyule ha ngéda i, me bé ke ki likoda homa numpe. I ñem sonde, me bé ke likoda li li bé bebee ni homa wem bôlô i Bromsgrove. Nyodi i mbai yem ikepam nyoo hala a bé 32 kilôméta. I mamélél ma sonde, i ngéda me bé me témb yak bagwal bem, me bé ke likoda li Willenhall.

Kiki me bééna ngôñ i kônde ti mahôla i ntôñ u Yéhôva, me bi boñ i yom ngwélél makiiña a bi kal me, me nwas bôlô yem i me bé gwés ngandak. Kiki me bi nwas le Yéhôva a éga me, me bi bana niñ ilam iloo hihéga.

Nyoo likoda li Bromsgrove, me bi boma ilam sita, a gwéhék Djob ngandak, jôl jé li bé le Anne. Di bi biiba i nwii 1957, di sal ngandak minson, kiki hihéga, di bi ba basañal ba ngéda yosôna, basañal ba tôbôtôbô, di sal bôlô i makiiña, di sal yak i Bétel. Niñ yem yosôna Anne a nkônha me maséé.

I nwii 1966, ba bi nañal bés i Suklu i yônôs 42 i Giléad, hala a bi kônha bés maséé ngandak. Homa mu bisu ba bi ep bés a bé i Malawi, bôt ba bé minyaô nyoo  ngandak, ba yik leege bakén. Ndi di bé bé le di hégda le d’a nom bé nyoo.

Di bi bol i Malawi i hilo 1 hi sôñ Matjel nwii 1967. Di bi tégbaha ngim sôñ inyu nigil hop wap. I mbus me kahal sal kiki surveillant de district. Di bééna soso litôa ba bé sébél le Kaiser Jeep, bôt bahogi ba bé hoñol le li nla ke to hee, le li nla yak jôp i lép. Ndi litôa li, li bé ndik le li lela disii di malép. Ngim mangéda di bé yééne bipele, di bé di kés bache mu i ngii i ngéda nop a bé no. Bôlô yés i missionnaire i bi bôdôl ni ngandak mandutu ndi di bé gwés yo!

I sôñ Matôp, me bi nok le mam ma mbôdôl bep mu i loñ. Ñane loñ i Malawi le Dr. Hastings Banda a bi pot i radiô. A bi kal le Mbôgi Yéhôva i nsaa bé tas ni le i nkolba baane. Ndi hala a bé bé maliga, di bé yi le a bé pot hala inyule di bi tjél jôp i mam ma m’bo, di tjél somb carte de vôte.

I sôñ Dipos di bi añ i lipep li manwin le, ñane loñ a yé i kal le Mbôgi Yéhôva i nlona yubda mbok yosôna. I likoda jada a bééna ni bôt ba ane yé, a bi kal le ba nlama hoo sôña nson u Mbôgi Yéhôva. Hala ki nyen ba bi sôña nson wés i hilo 20 hi sôñ Biôôm nwii 1967. I mbus ngéda, bisônda bi bi ke i Bétel inyu yip yo ni i buñga bi missionaire.

Di bi boñ dilo diaa i mok, i mbus ba kena bés i loñ yada le Maurice i i bé isi énél i Ngisi. Ndi baane ba loñ i Maurice  ba bi neebe bé le di sal nyoo kiki bi missionnaire. Jon ba bi ep bés i Rodhésie i ba nsébél len le Zimbabwé. I ngéda di bi bol nyoo, di koba sônda yada i i bééna ñem mbe. A bi sôñga le di jôp mu i loñ i, a kal le: “Ba mbuñga bé i Malawi, ba ntjél yak le i yén i Maurice hana nyen ni ntehe le ni nlo yén?” Anne a bi bôô maéya, i bé ndik wee bôt bobasôna ba ñoo bés, ha i ngéda i, me bééna ngôñ i somol, ni i témb i loñ yem, i loñ i Ngisi. I mbus ngéda, bisônda bi bi ti bés kunde le di lal i Bétel. Ndi ba kal bés le i ngéda kel i nye, di kee di tehe bangomin. Di bé nwaak, ndi di bi waa bé bôdôl Yéhôva ñem. I kel i bé noñ ha, ba bi ti bés kunde le di yén i Zimbabwé. Hala a hélés bés. Me yé mbén i hôya i jam li bi bôña yokel. Me bé nkwoog nkaa le Yéhôva nyen a bé éga bés.

I Bétel i Zimbabwé, me bé sal i juu li nson inyu Malawi ni Mozambique. Ba bé tééñga lôk kéé i Malawi ngandak. Bôlô yada me bé sal i bé le, me bé kobol ñañga u nson bagwélél ba makiiña ba Malawi ba bé ep. Kôkôa yada, me bé tila ñañga, me ee i ngéda me bi tehe lelaa ba bé tééñga lôk kéé i bôda ni i bôlôm nyoo i Malawi. * Ndi jam li bi kônde tihba me li bé hémle yap ni ndéñbe yap.—2 Korintô 6:4, 5.

Di bi boñ kii yosôna i bé béda inyu boñ le lôk kéé i i bé i Malawi ni i i bi ke ngwéé i Mazambique i kôhna bikaat. Lôk kéé i i bé kobol bikaat ni hop u Chichewa, hop u u mpôda ngandak i Malawi, i bi ke i yén i hisi hi mankéé wada i Zimbabwé. I mankéé mu a bi ôñôl bo mandap ni bi burô, hala a bi boñ le ba kena bôlô yap i ngobol ni bisu.

Di bi boñ le bagwélél ba makiiña ba ba bé i Malawi ba kee i likoda likeñi ni hop u Chichewa hiki nwii i Zimbabwé. Nyoo nyen ba bé ba ti bo mapep ma minkwel mi likoda li ndôn. I ngéda ba bé ba témb i Malawi, ba bé ba ti lôk kéé i bôlôm i mapep ma. Di bé di yoñ nwii wada mu ngéda ba bé ba lo i Zimbabwé inyu boñ le ba bana Suklu i nson u Ane i i bé hôla bo i bana makénd mu i bôlô yap i makiiña.

I sôñ Matjel nwii 1975, me bi ke i yuuga lôk kéé i Malawi i i bi ke ngwéé i Mozambique. I lôk kéé i i bé noñ biniigana bi ntôñ u Yéhôva, yak bitelbene bi bi yôña le mimañ mi tééba. Mimañ mi, mi bi tjek ngandak minson, yak minkwel mi mbamba mi bé, ba bé boñ buk kel ni yigil i Nkum Ntat, ba bééna yak makoda makeñi. Ba bi tjek mam kiki di mbéna boñ makoda ma ndôn. Dikip di bé inyu sas ndap, inyu kap bijek ni inyu tat ndap. I lôk kéé i, i bi boñ ngandak mam ni mahôla ma Yéhôva, me bi nyodi nyoo ba ma lédés me ngandak.

Ipôla nwii 1970 ni 1980, Bétel i Zambi yon i bi bôdôl éga nson i loñ i Malawi. Ndi me bi hôya bé lôk kéé i Malawi, me bé me ngi soohege inyu yap, yak lôk kéé ipe i bé boñ hala. Me bé i juu li bakena hikuu hi loñ hi Zimbabwé, jon di bi bomna ngandak ngélé ni lôk kéé i hikuu hikeñi, yak ni lôk kéé i i ñéga nson i Malawi, i Afrika nwelmbok ni i Zambi. Hiki ngéda di bé bomna, di bé badba le, “Kii ipe di nla boñ inyu hôla lôk kéé yés i Malawi?”

Kiki ngéda i bé tagbe yak ndééñga i bi bôdôl sôs. Lôk kéé i i bé i ma ke ngwéé i bi kahal témb ndék ni ndék i Malawi. Yak ba ba bi yégle mu i loñ, ba bé tééñga ha bé bo ngandak. Biloñ bi bé ha ipañ bi bi bôdôl ti Mbôgi Yéhôva kunde le ba témb ba bôdôl nson wap. Yak i Mozambique ba bi ti Mbôgi Yéhôva kunde i nwii  1991. Ndi di bé badba le, “Ngéda imbe yak lôk kéé i Malawi i ga kôhna kunde?”

Mam ma bi héñha i Malawi, i nwii 1993, ngomin a bi témb a ti Mbôgi Yéhôva kunde le ba bôdôl nson wap. I mbus ngéda, me bé kwel ni missionaire yada, a bat le, “Baa w’a témb i Malawi?” Me bé me gwé 59 ma nwii, jon me bi timbhe nye le, “Heni, me yé mañ mut!” Ndi i yokela nu, Juu li bakena ntôñ li bi tilna bés inyu kal bés le di témb i Malawi.

Di bé gwés nson wés ngandak i Zimbabwé, jon i nyodi bés ha i bé bé hisii jam. Di bé di ma meya niñ i Zimbabwé, di bééna ki bañga mawanda nyoo. Juu li bakena ntôñ li bi kal bés le ibale di ngwés di nla yégle i Zimbabwé. Jon di bé le di pohol njel yés bésbomede, di yégle nyoo. Ndi me bi hoñol lelaa Abraham bo Sara ba bi yék loñge yap ndap, tolakii ba bé mimañ mi bôt, ba nôgôl Yéhôva.—Bibôdle 12:1-5.

Di bi nôgôl Juu li bakena ntôñ, di témb i Malawi i hilo hi 1 hi sôñ Matjel nwii 1995, 28 nwii i mbus maké més ma bisu nyoo. Juu li bakena hikuu hi loñ li bi tééba, me bé mu ni lôk kéé iba ipe. Di bi lep bé ngéda di bôdôl tjek minson mi Mbôgi Yéhôva nyoo.

Di bé maséé i tehe lelaa Yéhôva a mboñ le nson u hol bihôô bihôô! I nwii 1993, batéé likalô ba bé 30 000, ndi i nwii 1998, nsoñgi wap u bi bet, u bol 42 000. * Juu li bakena ntôñ li bi ti kunde le ba oñ Bétel ipe inyule nson u bé hol ngandak. Di bi somb hisi 12 li hectare i Lilongwe, ba pohol me inyu ba mu ikété lôk kéé i i nkena maoñ.

Mankéé Guy Pierce, nu a bé i Juu li bakena ntôñ nyen a bi ti nkwel u mayibil ma Bétel, i sôñ Mpuye nwii 2001. Lôk kéé i bé nyoo ilel 2 000. Ngandak yap i bé nsôblege hala a bé loo 40 ma nwii. I lôk kéé i i bi boma ngandak mandutu i ngéda ba bi sôña nson wés i loñ yap. Ba bééna bé bigwel moo, ndi ba bééna hémle i ngui. Ba bé maséé i hiôm mu i Bétel i mondo. Hiki homa ba bé lôô, ba bé tôp tjémbi di Ana  kiki di ntuba i Afrika. Hala a bi boñ le ngand i bel, me bé ngi tehe i nya jam i. Hala a bi éba toi le Yéhôva a nsayap i bôt ba nhônba mandutu.

I ngéda maoñ ma Bétel ma bi mal, me bé maséé i bôdôl mayibil ma mandap ma Ane. Bitelbene ntôñ u bi yoñ inyu boñ le ba hoo oñ mandap ma Ane bilôñ i het lôk kéé i nyep bi bi boñ le mandap ma Ane ma bôdôl ôña i Malawi. Lôk kéé i bé kodba ndugi i bipele bi bi ôña ni bie bi eucalyptus. Ba bé hô ntjai nu i ngii bipele bi, ba ban-ga mimbôñgô mi binyééne ba bi bañ ni biték. Nano lôk kéé i bi bañ kei inyu bép brik inyu boñ le ba oñ mandap ma Ane malam. Ndi ba bé ba ngi gwéélak biyééne inyule ngandak bôt i bé le i yen mu!

Me bé ki maséé i tehe lelaa lôk kéé i bé hol. Boñge ba Afrika ba bi hélés me ngandak inyule ba bi neebe minson ba bi ti bo i ntôñ u Yéhôva, ba bi hoo ki yi sal nwo. Hala a bi boñ le ba bana ki minson mimpe i Bétel ni makoda. Makoda ma bi kôs makénd ni bagwélél ba makiiña ba mondo, ngandak yap i bé mbiibaga. I lôk kéé i, i bi yoñ makidik le i ngwal bé inyu boñ le ba ti ngéda yap yosôna i nson u Yéhôva, tolakii nyoo i biloñ gwap bôt ba bé ba ngwés bon, yak bôt bap ba lihaa ba bé nsômbôl le ba gwal.

Me bi sal Afrika 52 ma nwii, i mbus makon ma bôdôl tééñga me. Juu li bakena hikuu hi loñ li bi bat Juu li bakena ntôñ kunde le ba timbis bés i loñ i Ngisi, Juu li bakena ntôñ li neebe. Di bé bé maséé i nyodi i Afrika inyule di bé gwés nson wés nyoo ngandak. Ndi lôk kéé i Bétel i loñ i Ngisi i ntééda bés loñge tolakii di ñun.

Me ntehe le kiki me bi nwas le Yéhôva a éga me mu manjel mem, me bi yoñ makidik malam. Ibale me noñ njel yem memede, me yi bé i het me bak le me ba nano. Yéhôva a bé yi kii yosôna i bé béda me inyu ‘téé manjel mem.’ (Bingéngén 3:5, 6) I ngéda me bé mañge, me bé maséé i tehe lelaa bisociété bikeñi bi nsal. Ndi i bôlô me nsal i ntôñ u Yéhôva i nlel i mam momasôna me bé le me bana. Me ntehe le bôlô ipe i ta bé kiki bôlô i Yéhôva!