1. Mambe makidik ma nlôôha ba nseñ hiki wada wés a yé le a yoñ?

NGIM mangéda, makidik bagwal ba nyoñ ma nla héñha niñ i bon bap. Ibale ba nyoñ makidik mabe, bon bap ba nla kôs mandutu. Ndi ibale ba nyoñ makidik malam, bon bap ba nla bana niñ ilam ni i maséé. Maliga ma yé le, yak boñge ba nlama yoñ makidik malam. Makidik ma nlôôha ba nseñ hiki wada wés a nla yoñ, ma yé le a gwélél Tata wés Nungingii, le Yéhôva.​—Tjémbi 73:28.

2. Mambe makidik malam Yésu ni bagwal bé ba bi yoñ?

² Bagwal ba Yésu ba bééna ngôñ i hôla bon bap i gwélél Yéhôva, makidik ba bi yoñ i niñ yap, ma bé unda hala. (Lukas 2:40, 41, 52) Yésu nyemede a bi yoñ makidik malam ma ma bi hôla nye i boñ sômbôl i Yéhôva inyu yé. (Matéô 4:1-10) Kiki a bé nañ, Yésu a bi yila loñge mut, nu a tiñi ni Nyambe, a ban-ga ñem ngui, i nya man hiki ngwal nu a ngwélél Yéhôva, a nla ba maséé i bana.

3. Mambe mambadga di ga timbhe munu yigil ini?

³ Munu yigil ini, di ga timbhe mambadga mana le: Mambe makidik malam Yéhôva a bi yoñ inyu Yésu? Kii bagwal ba ba yé bikristen, ba nla ôt kiki biniigana mu makidik bagwal ba Yésu ba bi yoñ? Ni kii makidik Yésu a bi yoñ ma niiga njohok bikristen?

4. Mambe makidik Yéhôva a bi yoñ inyu Man wé?

⁴ Yéhôva a bi pohol biloñge bi bagwal inyu néñés  Man wé Yésu. (Matéô 1:18-23; Lukas 1:26-38) Bibuk bi bé lôl Maria ñem ngéda a bi nok le a ga gwal Man Nyambe, bi bé unda le a bééna njôôñ gwéha inyu Yéhôva ni inyu Bañga yé. (Lukas 1:46-55) Yak bitelbene Yôsep a bi yoñ ngéda Yéhôva a bi pôdôs nye bi bé unda le a bé kon Yéhôva woñi, a ban-ga ngôñ i lémél nye.​—Matéô 1:24.

5-6. Mambe mam Yéhôva a bi nwas le ma pémél Man wé?

⁵ Yimbe le Yéhôva a bi pohol bé bagwal ba yé ngwañ inyu Yésu. I sesema Yôsep bo Maria ba bi ti i mbus ligwéé li Yésu i bé unda le ba bé yep. (Lukas 2:24) I nene le, Yôsep a bééna man homa likas li ndap yé, i het a bé sal bôlô yé i kapinda. Bebek ba bééna bé to ngandak moni tole ngandak gwom, téntén inyule ba bééna yom kiki bo bon ba basaambok tole iloo hala.​—Matéô 13:55, 56.

⁶ Yéhôva a bi yoñ bitelbene le béba i tôbôtôbô i kwél bañ Yésu, ndi a bi kéñ bé le mandutu ma momasôna ma pémél nye. (Matéô 2:13-15) Kiki ’héga, lôk kéé yé i bi hémle bé nye. Hégda njôghe Yésu a bé le a nôgda inyule bôt bé ba lihaa ba bi pala bé neebe le a yé Mésia. (Markô 3:21; Yôhanes 7:5) Bebek yak nyemb isañ Yôsep i bi lama tééñga nye ngandak. I mbus nyemb yé, Yésu kiki man nu mañ, a bé lama kena bôlô i kapinda ni bisu inyu tééda lihaa. (Markô 6:3) Kiki a bé nañ, Yésu a bi nigil i yoñ ndun ni lihaa jé. A bé lama sal ni ngui inyu yônôs ngôñ yap. Jon, a bé yi kii ba nsébél le i ba nwaak i mamélél ma kel.

7. (a) Mambe mambadga ma nla hôla babiina ba ba nyéñ bana bon? (b) Lelaa kaat Bingéngén 2:1-6 i nla hôla bagwal i niiga bon bap?

⁷ Ibale ni yé mbiibaga, ni le ni nyéñ bana bon, ni badba le: ‘Baa di yé bôt ba suhulnyuu ba ba ngwés Yéhôva ni Bañga yé? Baa Yéhôva a yé le a pohol bés kii bagwal ba nkéñéé man?’ (Tjémbi 127:3, 4) Ibale ni gwé bon, ni badba le: ‘Baa me niiga bon bem nseñ i ba bôt ba bôlô?’ (Ñañal 3:12, 13)  ‘Baa me mboñ kii yosôna me nla i sôñ bon bem ni i mam mabe ma mbôña i nkoñ ’isi u Satan?’ (Bingéngén 22:3) Ni nla bé sôñ bon banan ni mandutu momasôna. Hala a nla bé to bôña. Ndi ndék ni ndék, ni gwéha, ni nlama kôôba bo i yémbél mandutu ma niñ, mu kii ni niiga bo i léba maéba i Bibel. (Añ Bingéngén 2:1-6.) Kiki ’héga, ibale mut nan lihaa a ntjôô maliga, gwélél Bibel inyu hôla bon boñ i nok inyuki i yé nseñ le ba téñbe ni Yéhôva. (Tjémbi 31:24) Tole ibale mut ni bé gwés a nwo, unda bon boñ lelaa Bañga i Djob i nla hôla bo i kôhna hogbe.​—2 Korintô 1:3, 4; 2 Timôtéô 3:16.

8. Inoñnaga ni kaat Ndiimba Mbén 6:6, 7, kii Yôsep bo Maria ba bi boñ?

⁸ Yôsep bo Maria ba bi hôla Yésu i ba mut a nkônha Yéhôva maséé; ba bé noñ maéba Yéhôva a bi ti bagwal. (Añ Ndiimba Mbén 6:6, 7.) Yôsep bo Maria ba bé lôôha gwés Yéhôva, njômbi yap i bisu i bé le ba hôla bon bap i bana nlélém gwéha.

9. Mambe makidik Yôsep bo Maria ba bi yoñ?

⁹ Yôsep bo Maria ba bééna lem i bégés Yéhôva ni bon bap. Ibabé nkaa, ba bé ke hiki sonde i ndap mitin i Nazaret, ni i ngand Pasa hiki nwii i Yérusalem. (Lukas 2:41; 4:16) Mu kii ba bé mu njel i Yérusalem, ba bé kwel ni bon bap inyu miñañ mi litén li Yéhôva, bebek ba bé unda bo bahoma Bibel i bé pôdôl. Kiki lihaa li Yôsep bo Maria li bé keñep, hala a bé bé jam li ntomb inyu yap i bégés Yéhôva ni bon bap. Ndi biliya gwap bi bi num matam malam! Mu kii i bégés Yéhôva i bé jam li bisu i niñ yap, lihaa jap li bi tééda maada malam ni nye.

10. Kii ndémbél i Yôsep bo Maria i niiga bagwal ba ba yé bikristen?

¹⁰ Kii bagwal ba ba nkon Djob woñi ba ntehe mu ndémbél i Yôsep bo Maria? I nlôôha ba nseñ le, bibuk gwoñ ni maboñok moñ bi unda bon boñ le u ngwés Yéhôva ngandak. Yi  le likébla likeñi u nla ti bo li yé le u hôla bo i gwés Yéhôva. Jam lipe li nlôôha nseñ u nla ki niiga bo li yé le ba bana lem i nigil, i soohe, i ke makoda ni i bégés Nyambe. (1 Timôtéô 6:6) I yé maliga le, ni nlama tééda bon banan i pes minsôn. (1 Timôtéô 5:8) Ndi u hôya bañ le maada malam bon boñ ba gwé ni Yéhôva mon ma ga hôla bo i pei ngéda nkoñ ’isi unu u ga tjiba, he bigwel moo bé. *​—Ézékiel 7:19; 1 Timôtéô 4:8.

11. (a) Lelaa maéba di nléba i kaat 1 Timôtéô 6:17-19 ma nhôla bagwal i yoñ makidik malam i ngéda ba néñés bon bap? (b) Mambe mam lihaa linan li nla kit le li ga boñ, bimbe bisai ni nla kôs? (Béñge minkéñék mi matila le “ Mam ni nla kit le ni ga boñ”)

¹¹ Kinje loñge jam i tehe le, ngandak bagwal i i yé bikristen, i nyoñ makidik malam i pes mbuu inyu mahaa map! Ba mbéna bégés Djob ntôñ. Kiki ’héga, ba nke ntôñ makoda ni makoda ma ndôn. Bobasô ba nyoñ ngaba nson ñañ nlam. Mahaa mahogi ma nla ke i téé likalô i het batéé likalô ba ta bé ngandak. Mape ma nyuuga Bétel tole ma nit nson maoñ ma ntôñ. I nla pam le mahaa ma mpohol i yoñ ngaba i mam di ntip sima, ma pémés moni, tole ma boma ngim mandutu. Ndi Yéhôva a nkôp bo ngandak bisai. (Añ 1 Timôtéô 6:17-19.) I boñge ba néñél mu mahaa ma, ba ntééda bilem bilam bi ngéda ba nañ, ba yé ki maséé ni biniigana bagwal bap ba bi ti bo! *​—Bingéngén 10:22.

12. Kii Yésu a bi lama boñ ngéda a bé nañ?

¹² Yéhôva Isañ Yésu, a nyoñ ndigi makidik malam, yak bagwal a bééna hana ’isi ba bi yoñ makidik malam. Ndi ngéda a bi nañ, Yésu nyemede a bé lama yoñ makidik. (Galatia 6:5) Yak nye a bééna kunde i yoñ mé makidik kiki hiki wada wés. A bé le a pohol i boñ i yom i nlémél nye he sômbôl i Djob bé. Ndi a bi yoñ makidik i tééda maada malam ni Yéhôva. (Yôhanes 8:29) Lelaa ndémbél yé i nla hôla boñge ba wanda i len ini?

13. Kii Yésu a bi pohol i boñ ngéda a bé mañge?

¹³ Ngéda a bé hana ’isi, a bi pohol i suhus nyemede isi bagwal bé. A bi ndogbene bé bagwal bé tolakii a bé yi ngandak mam iloo bo. Ndi “a kee ni bisu i suhus nyemede isi yap.” (Lukas 2:51) Yésu a bé tuk bé ni libak jé li man nu mañ. A bé sal ni ngui inyu nigil  bôlô kapinda ipañ Yôsep, ni inyu hôla lihaa jé.

14. Lelaa di nyi le Yésu a bé nigil Bañga i Djob?

¹⁴ I mpôna le bagwal ba Yésu ba bi añle nye le a bi gwéé i nya hélha, ba añle ki nye i mam biañgel bi bi kal inyu yé. (Lukas 2:8-19, 25-38) Yésu a bi telbene bé i mam bagwal bé ba bi niiga nye; ndi a bi yoñ ngéda i nigil Bañga i Djob nyemede. Lelaa di nyi le Yésu a bi nigil toi Bañga i Nyambe? I yom i nyis bés hala i yé le, ngéda a bé mañge, baniiga i témpel i Yérusalem ba bé “nhelek kiyaga inyu nogna yé lôñni mandimbhe mé.” (Lukas 2:46, 47) Ngéda Yésu a bééna ndigi 12 nwii, yigil yé i bé i ma hôla nye i nok le Yéhôva a yé Isañ.​—Lukas 2:42, 43, 49.

15. Lelaa Yésu a bi unda le a bi pohol i boñ sômbôl i Yéhôva?

¹⁵ Ngéda Yésu a bi nigil kii i yé sômbôl i Yéhôva inyu yé, a bi neebe i boñ yo. (Yôhanes 6:38) A bé yi le ngandak bôt i ga oo nye, hala a bé lama kônha ki nye woñi. Ndi to hala, a bi pohol i boñ sômbôl i Yéhôva. Ngéda Yésu a bi sôblana i nwii 29 N.Y., njômbi yé i bisu i bé le a boñ sômbôl i Yéhôva. (Lôk Héber 10:5-7) Yak i ngéda a bé i kék njiiha, Yésu a bi ke ni bisu i boñ sômbôl i Isañ.​—Yôhanes 19:30.

16. Kii ndémbél i Yésu i niiga boñge?

¹⁶ Nôgôl bagwal boñ. Kiki Yôsep bo Maria, bagwal boñ ba ta bé peles. Ndi Yéhôva a bi ti bagwal boñ nson le ba sôñ we, ba niiga we, ba ti ki we maéba. Ibale u nôgôl bo, u neebe ki kunde ba gwé i ngii yoñ, mam m’a “ke loñge inyu yoñ.”​—Éfésô 6:1-4.

17. Inoñnaga ni kaat Yôsua 24:15, mambe makidik boñge ba wanda bomede ba nlama yoñ?

¹⁷ Pohol njee w’a gwélél. U nlama yi wemede njee a yé Yéhôva, kii i yé sômbôl yé, ni lelaa u ga boñ yo i niñ yoñ. (Rôma 12:2) I mbus hala nyen u ga yoñ makidik ma nlôôha ba nseñ i niñ yoñ, hala wee i gwélél Yéhôva. (Añ Yôsua 24:15; Ñañal 12:1) Ibale u ñañ Bibel hiki kel, u niglak ki yo, gwéha yoñ inyu Yéhôva y’a kônde keñep, u ga lédés ki hémle yoñ.

18. Mambe makidik boñge ba wanda ba nla yoñ, mam m’a sôk lelaa?

 ¹⁸ Yoñ makidik le sômbôl i Yéhôva i ba jam li bisu i niñ yoñ. Nkoñ ’isi u Satan u niiga le, ibale u ngwélél likeñge joñ inyu nseñ woñ, w’a ba maséé. Ndi maliga ma yé le, i bet ba nai ndik le ba mba mingwañ, b’a nok ki “ngandak njôghe.” (1 Timôtéô 6:9, 10) Ndi ibale u ñemble Yéhôva, u yoñ ki makidik le sômbôl yé i ba jam li bisu i niñ yoñ, niñ yoñ y’a ba ilam, “w’a boñ ki mam ni pék.”​—Yôsua 1:8.

19. Kii bagwal ba nlama bigda?

¹⁹ A bagwal, ni boñ kii yosôna ni nla inyu hôla lihaa linan i gwélél Yéhôva. Ni bôdôl nye ñem, a ga hôla bé i yoñ makidik malam. (Bingéngén 3:5, 6) Ni bigda le, bon banan ba nlôôha kôna i mam ni mboñ iloo i mam ni nkal. Jon, ni yoñ makidik ma ma nla hôla bo i lémél Yéhôva.

20. Bimbe bisai boñge ba wanda ba ga kôs ibale ba mpohol i gwélél Yéhôva?

²⁰ A boñge ba wanda, bagwal banan ba nla hôla bé i yoñ makidik malam. Ndi bé bon ni nlama yoñ makidik malam ma inyu lémél Djob. Jon ni kôna Yésu nu a bi pohol i gwélél Isañ nu gwéha. Ibale ni mboñ hala, ni ga bana niñ i i yé nyonok, ni ga ba ki maséé ibôdôl nano. (1 Timôtéô 4:16) Ni ki le dilo di nlo, ni ga bana niñ i i yé nyonok ni ngandak maséé!