1, 2. (a) Imbe mbegee bagwal ba gwé, lelaa ba nla pam i begee mbegee i? (b) Mambe matode ma-na di ga wan munu yigil ini?

MUNLÔM wada bo nwaa ba ba nyééne i loñ Pulasi ba nkal le: “Di nhémle Yéhôva, ndi hala a nkobla bé le bon bés ba ga hémle nye. Hémle i ta bé bum le bagwal ba nlôôs bon bap. Bon bés ba nkôs hémle ndék ni ndék.” Mankéé numpe i loñ Ôstrélia a nkal le: “I hôlôs hémle ikété ñem u man woñ i nla ba mbegee keñi u ga bana. U nlama gwélél mam momasôna u nla inyu niiga bon boñ. U nla hoñol le u mal timbhe ngim mbadga i man woñ. Ndi, u témb u nok nye a mbat nlélém mbadga i mbus ngéda! Mandimbhe ma kôli u nti man woñ len, bebeg le yani ma ga kola ha bé nye. Hiki ngéda, u nlama témb u toñle nye minlélém mi mam.”

² Ibale u gwé bon, baa u yé u nôgda ngim mangéda le mbegee i niiga bon boñ ni i hôla bo i yila bôlôm tole bôda ba hémle i ñét ngandak? Maliga ma yé le, ni pék yés bésbotama, mut to wada a nla bé begee mbegee i! (Yérémia 10:23) Ndi, ibale di nwas le Djob nyen a éga bés, di nla pam i begee yo. Di béñge mam ma-na ma ma nla ba we nseñ ngéda u nhôla bon boñ i lédés hémle yap: (1) Yoñ ngéda i yi bon boñ loñge. (2) Ha ñem mu mam u niiga bo. (3) Gwélél dihéga dilam. (4) Ba mut wongut ni mut masoohe.

3. Lelaa bagwal ba nla noñ ndémbél i Yésu ngéda ba niiga?

³ Yésu a bé kon bé woñi i bat banigil bé kii i yé bo ikété ñem. (Matéô 16:13-15) Nigle ndémbél yé. Ngéda bon boñ ba yé maséé, i yé loñge le u bat bo le ba yible we miñem nwap. Hala a nkobla le ba yelene we pééna yo ki yo, tole nduña yo ki yo ba nla bana ikété miñem nwap. Mankéé nu munlôm nu loñ i Ôstrélia, nu a gwé 15 ñwii a bi tila le: “Pua yem a mbéna kwélés me inyu hémle yem, a hôlga ki me i hek pék. A mbat me le: ‘Kii Bibel i nkal?’ ‘U nhémle jam Bibel i nkal?’ ‘Inyuki u nhémle jo?’ A ngwés bé le me tiimba ndigi bibuk gwé tole bibuk bi mama, ndi le me timbhe ni bibuk gwem memede. Kiki me bé nañ, me bé lama yidis mandimbhe mem.”

4. Inyuki hala a yé nseñ le di yan bañ mambadga ma mañge? Yoñ hihéga.

⁴ Ibale mañge a mpééna ngim biniigana, boñ biliya le u unup bañ tole u timbhe bañ nye wengoñle u nôôma nye. Hôla nye ni wongut i hek pék mu biniigana bi. Isañ mbai wada a nkal le: “U jôha bañ ni mambadga ma man woñ. U yan bañ mo wengoñle ma ta bé nseñ, u tjél bañ to kwel ngim mam ni nye inyule u nwo nyuu.” Hala a nla ba loñge le u tehe mambadga ma man woñ kiki jam li li nyelene we nduña yé ni ngôñ yé i tibil nok mam. Ngéda a bééna 12 ñwii, Yésu a bé bat mambadga ma ngui. (Añ Lukas 2:46.) Mankéé munlôm i loñ i Danmark, nu a gwé 15 ñwii a nkal le: “Ngéda me bé me kal le me ta bé nkwoog nkaa le di yé ikété base maliga, bagwal bem ba bé unup bé, to hala kii hala a bé le a tééñga bo. Ba bé ba timbhe mambadga mem momasôna ni Bibel.”

5. Lelaa bagwal ba nla unda le ba nhoñol bé le kiki ba gwé hémle, yak boñ bap ba nlama bana hémle?

⁵ Yoñ ngéda i yi bon boñ loñge, i yi mahoñol map, i yi nduña yap ni mam ba nôgda mu miñem nwap. Kalba bañ le ba gwé hémle ndik inyule ba nke i makoda ni i likalô lôñni we. Hiki kel, yoñ ngéda i kwel mam ma mbuu ni bo. Soohe ni bon boñ, soohe ki inyu yap. Noode yi mam momasôna ma noode hémle yap, u hôla ki bo i yémbél mo.

6. Ngéda bagwal ba nha biniigana bi Bibel ikété miñem nwap, lelaa hala a nla hôla bo i ba bañga balét?

⁶ Ngéda a bé niiga, Yésu a bé tihba miñem mi bôt inyule nyemede a bé gwés Yéhôva, a gwéhék Bañga i Djob, a gwéhék ki bôt. (Lukas 24:32; Yôhanes 7:46) Nlélém gwéha u ga hôla bagwal i tihba miñem mi bon bap. (Añ Ndiimba Mbén 6:5-8; Lukas 6:45.) Jon a bagwal, bébomede ni nigil Bibel loñge loñge, ni niglak ki bikaat ntôñ u nti bés. Ni yoñ ngéda i wam mam Yéhôva a bi heg, ni bikaat bi mpôdôl mu. (Matéô 6:26, 28) I boñ hala i ga kônde bé yi, i yônôs miñem minan ni mayéga inyu Yéhôva, i hôlôs ki likeñge linan i niiga bon banan.​—Lukas 6:40.

7, 8. Ngéda ñem u bagwal u yé nyonok ni maliga ma Bibel, hala a ntinde bo i boñ kii? Yoñ hihéga.

⁷ Ngéda ñem woñ i yé nyonok ni maliga ma Bibel, ngôñ i ga ba we le u kwélél mu ni lihaa joñ. U boñ ndik bañ hala ngéda u nkôôba makoda ni bo, tole i ngéda bibégés bi ndap lihaa. Ndi, boñ hala ngéda yosôna. Jam lipe li yé le, u nyégsa bañ bon boñ i kwel ni we. Ndi, hiki mut a ga bana ngôñ i yoñ ngaba mu minkwel mi ibale hala a nyila bé ngim lem. Munlôm wada bo nwaa i loñ Amérika, ba ñôt mahoñol ma bon bap i ngii bilem bilam bi Yéhôva, i ngéda ba ntehe ngim jam Yéhôva a bi heg tole ngim bijek. Ba nkal le: “Di nhôñlaha bon bés lelaa gwéha ni nduña i Yéhôva bi nene ikété hiki jam a nti bés.” Babiina bape i Afrika i nwelmbok ba nkal le  ngéda ba yé i wom ni bingond gwap biba, ba ntoñle bo mam ma hélha kiki bo lelaa mbôô i ño. I mbus, i nañ, i yila ntén e. Ba nkal ki le: “Di noode ha ikété miñem mi bingond gwés le ba diihe niñ lôñni bihélha bi mam bi niñ gwobisôna.”

⁸ Ngéda lok yé i bééna jam kiki bo 10 ñwii, isañ mbai wada i loñ i Ôstrélia, a bi kena man wé i ndap ba ntéédana minlômbi mi gwom bi mbok inyu unda nwo bôt. A bi gwélél ngéda a bi tégbaha mu ndap i, inyu lédés hémle i man wé ni unda nye le Djob a niñ, ni le nyen a bi heg mam momasôna. Isañ mbai nu a nkal le: “Di bi tehe minlômbi mi binuga, mi mi bé niñil ikété tuye hala a yé ntandaa ngéda i len ini; ba nsébél nwo le amônôid ni trilôbit. Hala a bi hélés bés le, to hala kiki binuga bi, bi ta ha bé i len ini, bi bé bilam, manyuu map ma bééna bijô gwôbisôna, ma bak ki mboñok i nya i yé hélha, kayéle binuga di ntehe i len ini bi nloo bé gwo. Me bi badba le, ibale niñ i bi bôdôl ni binuga bi bi bééna bé bijô gwobisôna, i mbus, bi heñla inyu bana bijô bi, inyuki mini minlômbi mi binuga mi bééna bijô gwobisôna ha ngéda i? Biniigana me bi ôt ha, bi bi tihba me ñem ngandak, me kwel ki mu ni man wem.”

9. Inyuki dihéga di yé loñge inyu niiga, lelaa ndémbél i nyañ mbai wada i ñunda hala?

⁹ Yésu a bé gwélél dihéga di di ntinde i hek pék, di di ntihba ñem, ni di di nhôla le di hôya bañ biniigana. (Matéô 13:34, 35) Boñge ba mbéna bana boña nu a nhoo ngandak. Jon a bagwal, ni gwélél dihéga ngandak ngéda ni niiga bon banan. I jam li jon nyañ mbai wada i loñ i Yapan a bi boñ. Ngéda bilok gwé biba bi bééna ñwii juem ni jôm li ñwii, a bi niiga bo mam inyu mbebi i nkéña isi, ni i gwéha i bi tinde Yéhôva i heg yo. Inyu toñle bo hala, a bi ti bilok gwé milik, bombo, ni kafé. I mbus, a bat hiki wada wap le a bôñôl nye libôndô li kafé. A ntoñol le: “Ba bi yoñ ngéda i boñ kafé i loñge. Ngéda me bi bat bo inyuki ba bi yoñ ngéda hala, ba timbhe me le ba sômblak le i kafé i, i ba kiki me ngwés. Ha nyen me bi toñle bo le yak Djob a bi yoñ ngéda loñge, a pôdna ngandak mam inyu boñ le mbebi i nkéña isi i ba i kôli inyu yés.” Hihéga hi, hi bé hi kôli inyu ñwii nwap, hi bi tihba ki bo inyule nyañ wap a bi añle ndik bé bo ni nyo, ndi bomede ba bi nôgda toi jam nyañ wap a bé yéñ niiga bo. Ibabé nkaa, ba yé mbén i hôya biniigana bi!

10, 11. (a) Himbe hihéga u nla gwélél i hôla man woñ i hôlôs hémle yé i Djob? (Béñge titii i bibôdle bi yigil.) (b) Dimbe dihéga dilam u ma gwélél?

¹⁰ U nla yak gwélél bijek inyu hôla man woñ i lédés hémle yé. Lelaa u nla boñ hala? Ngéda u mal lamb koga tole u mal boñ biôlô, toñle bo inyuki i yé nseñ i yi bikule gwobisôna bi njôp ikété nlamb woñ. I mbus, ti man woñ litam li e, bebeg puma, ndi u bat nye le: “Baa u nyi le inyu bana puma nunu, i bé béda le mut a pôdna ngim mam?” I mbus, kan puma ngélé iba, u ti man woñ nsam wada. U nla kal nye le, i mam momasôna ma mbéda inyu bana  puma, ma yé “ntilga” ikété nsam unu. Ndi bibuk bi ngwélana mu, bi nlet i nok iloo bibuk bi ngwélana inyu tila kaat i niiga nlamb. U nla ki bat nye le: “Ibale mut nyen a bi tila mam ma mbéda inyu boñ biôlô ikété kaat i niiga nlamb, njee a bi tila mam ma mbéda inyu bana puma?” Ibale man a yé jôga li ñwii, u nla toñle nye le, mam ma mbéda inyu bana puma wada, yak inyu bana tén puma yosôna, ma yé ntilga ikété nsam u puma. We ni man woñ ni nla yak béñge dihéga di yé i mapep 10 pam 20 ma man kaat ni hop Pulasi le Cinq questions à se poser sur l’origine de la vie.

¹¹ Inyu kwel ni bon bap, ngandak bagwal i nkon maséé i gwélél minkwel mini le “Hasard ou conception?” mi mi yé i mbamble ni hop Pulasi le Réveillez-vous! Tole ba ngwélél minkwel mi inyu niiga boñge batitigi disii di mam. Kiki héga, i loñ Danmark, munlôm wada bo nwaa ba bi hégha dinuni di bikei lôñni bañga dinuni. Ba bi kal bon bap le: “Dinuni di bikei di mpôôna bañga dinuni. Ndi, baa dinuni di bikei di nla hô matjee, di kek ki mo kayéle bon ba dinuni di bikei ba pam? Baa yak bañga dinuni di gwé ngôñ le ba kôôbana tjo ngim nloñ le di nyodnege mu inyu puuwe? Baa u nla hégha liyôgbe li dinuni di bikei lôñni tjémbi dilam di bañga dinuni? Jon, njee a gwé pék ngandak, nwet a mbañ dinuni di bikei, tole nwet a bi heg bañga dinuni?” Nya minkwel i, lôñni mambadga malam, i nla hôla mañge i hôlôs “pék i bagal mam,” i hôla ki nye i hôlôs hémle yé i Djob.​—Bingéngén 2:10-12.

12. Lelaa dihéga di nla hôla boñge i hôlôs hémle yap inyu Bibel?

¹² Dihéga dilam di nla ki hôlôs hémle man woñ a gwé inyu Bibel. Kiki héga, béñge kaat Hiôb 26:7. (Añ.) Lelaa u nla unda le unu nlôñ Bibel u nlôl ni Djob? U nla toñle man woñ ngandak mam. Ndi, iloole u boñ hala, i nla ba we loñge le u tinde nye i sélés boña wé. Yis nye le Hiôb a bi niñ ntandaa ngéda iloo le ba mbañ bibéñgne bi tjôdôt, ni dinuni di bikei di di nke sôñ. Bôlô u nla ti man woñ, i yé le a toñol inyuki bape ba ntehe hala ndutu, i hémle le soso yom kiki bo isi i kéhi ngii to yom. Man woñ a nla gwélél yom kiki bo bol, tole ngok, inyu unda le i gwom bi ñét bi nlama kahap ngii ngim jam inyu boñ le bi kwo bañ isi. I niiga man woñ hala i nla tihba nye ñem ngandak, i yis ki nye le Yéhôva a bi ha ngandak mam ikété Bibel, mam le bôt ba binam ba bi pam ndik i nok i mbus ntandaa ngéda.​—Néhémia 9:6.

13, 14. Lelaa bagwal ba nla niiga bon bap i diihe matiñ ma Bibel?

¹³ I yé nseñ ngandak le u ha ikété mahoñol ma bon boñ le maéba ma Bibel ma yé nseñ. (Añ Tjémbi 1:1-3.) Ngandak manjel i yé inyu boñ hala. Kii héga, u nla bat man woñ le a hégda le a yé ke niñ i ônd i i yé nonok, ndi a nlama pohol njee a ga yén mu ônd i lôñni nye. I mbus, bat nye le: “Ibale u ngwés le nsañ ni manôgla bi ba mu homa nu, u ga pohol bôt ba gwé bimbe bilem?” U nla ki toñle nye maéba malam ma yé ikété Galatia 5:19-23.

¹⁴ Biloñge bi biniigana biba bi nla pémél mu hihéga hi. Pog, maéba ma Djob ma nlona bañga nsañ ni manôgla ipôla bôt. Iba, maéba Djob a nti bés, ma nkôôba bés inyu niñ i mbok yondo. (Yésaya 54:13; Yôhanes 17:3) Inyu tibil nôgha bo biniigana biba bini, u nla pohol ñañ u niñ u ngim mut ikété bikaat gwés. Bebeg munu minkwel mini le “La Bible transforme des vies,” mi mi mpam i mbamble ni hop Pulasi le La Tour de Garde. Tole ibale mu likoda linan ni gwé  mankéé nu a bi héñha ngandak mam i niñ yé inyu lémél Yéhôva, u nla naña nye, le a añle bé ñañ wé. Nya miñañ i, i ñunda le matiñ ma Bibel ma gwé toi mahee!​—Lôk Héber 4:12.

15. Ngéda u niiga bon boñ, nlôm jam a yé le kii?

¹⁵ Nlôm jam a yé le: Ngéda u niiga man woñ, u kida bañ i gwélél minlélém mi mam. Noode sélés boña woñ. Tinde bon boñ i hek pék, hiki wada inoñnaga ni ñwii nwé. Boñ le yigil i lémél bo, i lédés ki hémle yap. Isañ mbai wada a nkal le: “U waag bañ i noode makeñge ma mondo inyu toñle man woñ i mam ma ta bé nye nkén.”

16. Ngéda u niiga bon boñ, inyuki hônba i yé nseñ? Ti hihéga.

¹⁶ Inyu bana hémle i ngui, i nsômbla mbuu mpubi. (Galatia 5:22, 23) Nlélém kiki litam li e, hémle i mbat ngéda inyu hôlôl. Inyu hala nyen i mbéda we hônba ni nihbe, ngéda u niiga bon boñ. Isañ mbai wada i loñ Yapan, nu a gwé bon iba, a bi kal le: “Me ni nwaa wem di bi ti bon bés ngéda yés ngandak. Ibôdôl yaga bo boñge batitigi, hiki kel me bé yoñ 15 manut inyu nigil ni bo, u héya dilo di makoda. Yigil i 15 manut i bé jam li ntomb inyu yés ni inyu yap.” Ngwélél makiiña wada a bi tila le: “Ngéda me bé mañge wanda, me bééna ngandak mambadga ni bipééna le me bi pahal bé. Kiki ngéda i bé tagbe, i mam me bééna ikété ñem, me bi kôs ndimbhe i makoda, i ngéda yigil i ndap yés lihaa, tole mu yigil yem memede. Jon, hala a yé nseñ le bagwal ba ke ndigi ni bisu i niiga.”

17. Inyuki ndémbél ilam i bagwal i yé nseñ, lelaa babiina bada ba bi ti bingond gwap ndémbél ilam?

¹⁷ Jam li li nlôôha ba nseñ, li yé ndémbél yoñ i hémle. Bon boñ ba mbéñge mam u mboñ, ma nla ki tinde bo i boñ mam malam. Jon a bagwal, ni ke ni bisu i lédés hémle nan. Boña le bon banan ba tehe le Yéhôva a yé toi maliga i mis manan. Ngéda babiina bada i loñ Bermuda ba gwé nduña yo ki yo, ba nsoohe ni bon bap le Yéhôva a éga bo, ba ti ki bon bap makénd le bomede ba soohe. Babiina ba ba nkal le: “Di nkal ki ngond yés bisu le: ‘Bôdôl Yéhôva ñem ni ñem woñ wonsôna, ba mut a pégi ikété nson u Ane, u tôñ bañ to ngandak.’ Ngéda a nsôk a tehe lisuk li jam li, a nyi le Yéhôva a yé yaga i hôla bés. Hala a bi boñ le hémle yé inyu Djob ni Bibel i let i nya i nhélhana.”

18. Limbe jam bagwal ba nlama yi?

¹⁸ I yé maliga le, sôk i nsôk, boñge ba nlama hôlôs hémle yap bomede. Ndi bagwal bon ba nlama bel, ba kôp ki malép. Djob nyetama nyen a nhôlôs. (1 Korintô 3:6) Jon, soohe inyu bana mbuu mpubi, sal ni ngui inyu niiga tik yoñ bon. Ibale u mboñ hala, u ga ti Yéhôva pôla i kôp bisai.​—Efésô 6:4.