“A YÉ ntebek yom inyu yem, i kena jôl jem biloñ bipe ni bikiñe” (Minson mi baôma 9:15) Jam li jon Yésu a bi kal inyu man Lôk Yuda wada nu a bi tip yila kristen. I mbus ngéda, ba bi sébél nye le ñôma Paul.

Wada mukété “bikiñe” bi, a bé Kaisa i Rôma le Nérô. Lelaa u yé le u nôgda ibale u nlama sôñ hémle yoñ i bisu bi ntén ñane u? Bikristen bi nlama kôna Paul. (1 Korintô 11:1) Njel yada i boñ hala, i yé i sôñ miñañ minlam i bisu bi mbén i loñ kiki Paul a boñ ha ngéda yé.

Mbén Môsé yon bon ba Lôk Yuda ba bé noñ i loñ i Israél, ndi ba bé tééda ki mbén i to hee homa ba nke. Mbus Pentékôt i ñwii 33 N.Y., bañga bagwélél ba Djob i bé ha bé nyégsaga i tééda Mbén Môsé. (Minson mi baôma 15:28, 29; Galatia 4:9-11) Ndi Paul ni bikristen bipe ba bi yan bé Mbén Môsé; hala a bi hôla bo i téé likalô i mabôga ma Lôk Yuda, ibabé le ba ñôm bo nsohi le ba nyan mbén. (1 Korintô 9:20) Ngandak ngélé, Paul a bi jôp i mandap ma mitiñ ma Lôk Yuda, het a bé le a boma bôt ba ba bé yi Djob li Abraham, a kwélés ki bo ni Bitilna bi Lôk Héber.​—Minson mi baôma 9:19, 20; 13:5, 14-16; 14:1; 17:1, 2.

Baôma ba bi pohol tison i Yérusalem le ha nyen ba ga bane inyu éga nson u miñañ minlam. Inyu hala nyen ba bééna lem i niiga i témpel. (Minson mi baôma 1:4; 2:46; 5:20) Lisañ jada, Paul a bi ke i Yérusalem, ba sôk ba ha nye i ndap mok nyoo. Ha nyen bikééhene gwé bi bi bôdôl, bikééhene bi bi sôk pamna nye i Rôma.

Lelaa ngomin i Rôma i bé béñge biniigana Paul a bé añal? Inyu timbhe mbadga i, i yé loñge i yi lelaa Lôk Rôma i bé yoñ bibase gwobisôna. Ba bé nyégsa bé bôt ba matén mape, ba ba bé yééne i loñ yap i tjôô bibase gwap, handugi le i base i, i nlona lisanda tole yubda ikété loñ.

 Ngomin Rôma a bi ti Lôk Yuda kunde keñi ikété nkoñ wé. Kaat yada ni Hop Ngisi (Backgrounds of Early Christianity) i nkal le: “Base i Lôk Yuda i bééna kunde keñi ikété nkoñ u Rôma. . . . Lôk Yuda i bééna kunde i boñ base yap, ba bé nyégsa bé ki to bo i bégés mop ma Lôk Rôma. I ngéda ba bé bo ni bo, mbén yap yon ba bé noñ.” Ba bé yoñ bé ki to ngaba i bôlô sônda. * Paul a bi gwélél i kunde mbén i Lôk Rôma i bé ti base i Lôk Yuda inyu sôñ base i bikristen i bisu bi Ngomin i Rôma.

Baoo ba Paul ba bi gwélél ngandak manjel inyu noode tinde mamut lôñni bangomin i kolba nunu ñôma. (Minson mi baôma 13:50; 14:2, 19; 18:12, 13) Di béñge le jam li bi tagbe lisañ jada. Mimañ mi likoda li Yérusalem mi bi nok Lôk Yuda i nhuñbe le Paul a niiga le ‘ba nwas Mbén Môsé.’ Minhuñbe mi, mi bé le mi tinde bon ba Lôk Yuda ba ba bi tip yila bikristen i hoñol le Paul a nyan bitelbene bi Djob. Jam lipe li yé le, Ntôñ bakéés bakeñi u bé le u kit le base bikristen i yé biyôgda bi bôt, bi bi kolba base i Lôk Yuda. Ibale hala a bôña, ki Lôk yuda i i bé kodba ni bikristen i bi kôs kokse. Ki ba bi bak bo, ba kéñ ki bo njel i téé likalô i témpel ni i mandap ma mitiñ. Jon mimañ mi likoda mi bi ti Paul maéba le a jôp i Témpél, a yônôs litéak li Mbén li li ta bé béba, to ibale Djob a mbat bé nye le a yônôs jo. Ndi a boñ ndik hala inyu unda le nsohi bôt ba ñôm nye, u ta bé maliga.​—Minson mi baôma 21:18-27.

Paul a bi nôgôl bo, hala a yible ki nye manjel inyu ‘sôñ miñañ minlam.’ (Filipi 1:7) I témpel, Lôk Yuda i bi kolba Paul, i yéñ ki le i nol nye. Ndi ñane nu bisônda bi Lôk Rôma a bi kena Paul i ndap mok. Ngéda ba bé bebee i bép Paul disôô, a yelene bo le a yé mut Rôma. Hala a bi boñ le ba kena nye i Kaisaréa, yak ngomin i Lôk Rôma i i bé énél nkoñ u Yudéa. Nyoo nyen Paul a bi bana pôla i tôbôtôbô i bok mbôgi ni makénd i bisu bi bôt ba ngomin bakeñi. I nene le hala a bi boñ le, bôt ba ba bé yi bé bikristen, ba kônde nok biniigana gwap.

Minson mi baôma pes 24 a ntoñol bikééhene bi Paul i bisu bi Felix, nu a bé ngomin i Lôk Rôma i i bé énél nkoñ u Yudéa, i yik ki mam bikristen bi nhémle. Lôk Yuda i bé soman Paul le a mbôk i bititigi gwobisôna, mambén maa ma Lôk Yuda. Ba bi kal le a nlona lisanda ipôla Lôk Yuda ikété nkoñ Rôma wonsôna; le nyen a yé mbôgna ikété nlôñ u bibéba bi bôt; ni le a bi noode hindis témpel i i bé i si matééda ma Lôk Rôma. (Minson mi baôma 24:5, 6) Minsohi mini mi bé le mi boñ le Paul a kôhna mbagi nyemb.

Hala a yé nseñ inyu bikristen i len ini, le ba wan lelaa Paul a bi timbhe inyu minsohi mi. A bi yén nwee, a tinak bôt lipém. Paul a bi gwélél Mbén ni Bapôdôl, a toñol ki le hala a yé nye kunde i bégés ‘Nyambe nu basôgôl bé.’ Yak ini Lôk Yuda ipe, i i bé isi mbén i Lôk Rôma, i bééna nlélém kunde. (Minson mi baôma 24:14) I mbus ngéda, Paul a bi sôñ hémle yé i bisu bi Porkiô Féstô, nu a bé ngomin i i bi noñ. A toñol ki hémle yé i bisu bi kiñe Hérôdé Agripa.

Nsôk i nsôk, inyu boñ le ba kéés nye ni télepsép, Paul a bi kal le: “Me nkéé yak Kaisa!”​—Kaisa nyen a bé ñane nu a bé lel bana bape kunde ha ngéda i.​—Minson mi baôma 25:11.

I mbus ngéda, añgel yada i bi kal Paul le: “U nlama telep i bisu bi Kaisa.” (Minson mi baôma 27:24) Ñane Lôk Rôma le Nérô a bi kal i bibôdle bi énél yé le, nyemede bé nyen a’ kéés minkaa nwominsôna. Mu ñwii juem mi bisu mi énél yé, libim li ngéda, a bé nwas le bape bon ba kéés bôt. Kaat yada ni hop ngisi (The Life and Epistles of Saint Paul) i nkal le ngéda Kaisa Nérô a bé a  neebe le a nkéés ngim nkaa, bikééhene bi, bi bé tagbene i mbai yé, het a bééna mahôla ma batipék ba ba bééna ngandak yi ni lipém.

Bibel i nkal bé bés too Nérô nyemede nyen a bi emble, a kéés ki Paul, tole a bi ti mut numpe bôlô i emble Paul, kayéle nunu mut nyen a yik kal nye lelaa mam ma bi tagbe. To i ba yaga lelaa, bebeg le Paul a bi toñol le a mbégés Djob li Lôk Yuda, ni le a mbat bôt bobasôna le ba ti bôt ba ngomin lipém jap. (Rôma 13:1-7; Titô 3:1, 2) I nene le Paul a bi tibil yaga yi sôñ miñañ minlam i bisu bi bangomin bakeñi, kayéle Kaisa a timbhe nye kunde yé.​—Filipi 2:24; Filémôn 22.

Yésu a bi kal banigil bé le: “B’a kena bé mbom bangomin ni i bikiñe inyu yem, i ba mbôgi inyu yap ni inyu biloñ bipe.” (Matéô 10:18) Hala a yé bés bisai i telep inyu Yésu inyu sôñ nson wé. Biliya gwés i sôñ miñañ minlam, bi nla boñ le di net ngandak minkaa. Ndi i pot maliga, makidik ma bikwéha bi bôt ba binam bé mon ma ‘ntéé ñañ nlam i bisu bi mbén’ i nya i yôni. Ane Djob yotama yon y’a lôna hogbe, i mélés ki ndééñga ni ngitelepsép, i nya i yôni.​—Ñañal 8:9; Yérémia 10:23

Ndi to hala, yak len ini, jôl li Yéhôva li nla kôhna lipém ngéda bikristen bi nsôñ hémle yap. Ndik kiki Paul, di nlama boñ biliya i ba nwee, i pot maliga, ni i tihba miñem mi bôt. Yésu a bi kal banigil bé le ba bép bañ manyuu i ‘kôôba lelaa ba ga sôñ miñañ minlam i bisu bi mbén, inyule a ga ti bo bibuk ni pék kayéle baoo bap ba ga la bé kolba bo, to timbhe bo.​—Lukas 21:14, 15; 2 Timôtéô 3:12; 1 Pétrô 3:15.

Ngéda bikristen bi nsôñ hémle yap i bisu bi bikiñe, bangomin, ni bôt ba mbén, ba nla téé likalô i bisu bi bôt ba ba ta bé le ba nok maliga ni njel ipe. Ngim makidik bakéés ba bi yoñ inyu Mbôgi Yéhôva, i bi hôla i kônde lémés mambén ma biloñ. Hala a sôñ ki kunde hiki mut a gwé i bégés Djob ni i pahal hémle yé. Ndi to ba net nkaa, to ba net bé, makénd bagwélél ba Djob ba gwé i ngéda bikééhene, ma nlémél Djob.