1. Lihaa li Yakôbô li bé lelaa?

 I MANYAÑ Yésu nunu le Yakôbô, a bi néñél lihaa li li bééna maada ma bas bas ni Yéhôva. * Bagwal bé Yôsep bo Maria ba bé gwés Yéhôva ngandak, ba bé boñ kii yosôna ba bé la inyu gwélél nye. Bisai bipe Yakôbô a bééna bi bé le manyañ nu mañ a bé lama yila Mésia nu Nyambe a bi bôn. Hala a bé bisai bikeñi ngandak i ba mu nya lihaa i.

2. Inyuki Yakôbô a bé a kôli ti manyañ nu mañ lipém?

² Yakôbô a bé a kôli ti manyañ nu mañ lipém. (Matéô 13:55) Yésu a bé yi Bitilna ngandak kayéle ngéda a bééna ndik 12 nwii, a bi hélés mimañ i Yérusalem mi mi bé yi kaat. (Lukas 2:46, 47) I mpôna le Yakôbô a bi sal bôlô i kapinda ni Yésu. Ibale a bi sal ni nye, hala a nkobla le a bé yi nye loñge loñge. Nathan H. Knorr a bé béna kal le: “I ngeñ u nsal ni mut, u nyi nye loñge loñge.” * I nene le Yakôbô a bi tehe yak kiki “Yésu a bé nañ, a holok ikété pék, a kôndge lémél Nyambe ni  bôt ba binam.” (Lukas 2:52) Jon di yé le di hoñol le Yakôbô a bé ikété bôt ba bisu ba ba bi yila banigil ba Yésu. Ndi mam ma bi tagbe bé hala.

3. Kii Yakôbô a bi boñ ngéda Yésu a bi bôdôl nson wé?

³ I ngéda Yésu a bé sal nson wé hana ’isi, Yakôbô a bi yila bé nnigil wé. (Yôhanes 7:3-5) I nene yak le Yakôbô a bé wada mu bôt ba lihaa ba Yésu ba ba bé kal le a “nkônd njék.” (Markô 3:21) Ni ki le yom yo ki yo i ñéba bé le ngéda ba bé nol Yésu i kék njiiha, Yakôbô a bé ha ipañ Maria.​—Yôhanes 19:25-27.

4. Kii di ga tehe munu yigil ini?

⁴ I mbus ngéda, Yakôbô a bi hémle Yésu, a yila mañ u likoda u lôk kéé i bé ti lipém. Munu yigil ini, di ga tehe mam ima di nla nigil mu ndémbél i Yakôbô: (1) inyuki di nlama bana suhulnyuu ni (2) kii i nla hôla bés i niiga loñge?

5. Kii Yakôbô a bi boñ ngéda Yésu a bi pémél nye i mbus bitugne gwé?

⁵ Imbe ngéda Yakôbô a bi yila nnigil Yésu? I mbus bitugne gwé, Yésu “a bi pémél Yakôbô; i mbus, a pémél baôma bobasôna.” (1 Korintô 15:7) I boma i Yakôbô a bi bana ni Yésu, i bi héñha niñ yé. A bé ha ngéda baôma ba bé bem mbuu mpubi i tuñ ngii i Yérusalem. (Minson mi baôma 1:13, 14) I mbus ngéda, Yakôbô a bi bana bisai i ba i juu li bakena ntôñ li hiai hi bisu. (Minson mi baôma 15:6, 13-22; Galatia 2:9) Ndék ngéda ilole nwii 62 N.Y u nkola, a bi tilna minhook mi bikristen kaat. I kaat i i mbéñge bésbobasôna i len ini. Too di gwé botñem i niñ i ngii, too hana ’isi. (Yakôbô 1:1) Nyimam wada le Josephus, nu a bi niñ i hiai hi bisu, a nkal le i Prisi keñi i Lôk Yuda ini le Ananias, man Anna, nyen a bi ti oda le ba nol Yakôbô. Yakôbô a bi téñbe ni Yéhôva letee ni ngeñ a bi mélés niñ yé hana ’isi.

6. Inyuki di yé le di kal le Yakôbô a bé pôna bé baéga base ba ngéda yé?

⁶ Yakôbô a bé mut suhulnyuu. Kii i ñunda hala? Di béñge maselna ma bé ipôla libak li Yakôbô ngéda a bi emble biniigana bi Yésu, ni libak li baéga base. I ngéda Yakôbô a bi yi toi le ibabé  pééna Yésu a yé Man Nyambe, a bi neebe i jam li ni suhulnyuu yosôna. Ndi baéga biprisi i Yérusalem ba bi boñ bé hala. Kiki hihéga, ba bé yi le Yésu a bi tugul Lasarô. Iloole ba tehe le Yéhôva nyen a bi ep Yésu, ba bi yéñ i nol Yésu ni Lasarô. (Yôhanes 11:53; 12:9-11) I mbus ngéda, i ngeñ Yésu a bi tuge, ba bi yéñ le ba sôô i jam li. (Matéô 28:11-15) Ngôk u bi boñ le baéga base ba, ba tjél emble Mésia.

7. Inyuki di nlama keñgle ngôk?

⁷ Biniigana: Di keñgle ngôk, di nwas le Yéhôva a niiga bés. Kiki kon u nla boñ le ñem u kumb ha bañ loñge, hala nyen yak ngôk u nla boñ le di bana mahoñol mabe, di kahal ndogbene Yéhôva. Farisai i bé ngôk iloo hihéga, hala a bi boñ le ba bi tjél hémle le mbuu mpubi won u ñéga Yésu, ni le a yé Man Djob. (Yôhanes 12:37-40) Maboñok map ma, ma bé mabe ngandak inyule ma bi sôña bo i bana botñem i niñ boga. (Matéô 23:13, 33) I yé loñge ngandak inyu yés le di nwas le Yéhôva a kee ni bisu i éga bés ni njel mbuu wé, ni Bañga yé. (Yakôbô 3:17) Yakôbô a bé mut suhulnyuu, jon a bi nwas le Yéhôva a niiga nye. Kiki di ga tehe mu maben ma noñ, suhulnyuu yé i bi boñ le a niiga loñge.

8. Kii i nla hôla bés i niiga loñge?

⁸ Yakôbô a bi boñ bé bisuklu bikeñi. Ibabé pééna, baéga base ba ngéda yé ba bé tehe nye kiki ba bé tehe yak baôma bana le Pétrô ni Yôhanes, ba bé tehe bo kiki ‘bôt ba bi ke bé i bisuklu, ni gwañga bi bôt.’ (Minson mi baôma 4:13) Ndi kiki di ntehe mu kaat i gwé jôl jé, Yakôbô a bi pam i niiga loñge. Bebek le kiki Yakôbô, to bés di bi ke bé bisuklu bikeñi. Ndi ni mahôla ma mbuu u Yéhôva, ni biniigana di nkôs mu ntôñ wé, yak bés di nla niiga loñge. Di béñge biniigana di nla ôt mu ndémbél i  Yakôbô.

9. Lelaa Yakôbô a bé niiga?

 ⁹ Yakôbô a bé gwélél bé bibuk bi nlet, minkwel nwé mi bé tomb ki. Hala a bé boñ le i bôt ba bé emble nye ba bé yi i jam ba bé lama boñ, ni lelaa ba bé lama boñ jo. Kiki hihéga, di bigda lelaa a bi niiga i ngéda a bé unda le bikristen bi nlama hônba ngitelepsép ibabé i bana lôlha ñem. A bi kal le: “Di ntehe le i bôt ba bi hônba ba yé kimasoda. Ni bi nok inyu hônba i Hiôb, ni tehe ki lisuk Yéhôva a bi ti nye, le Yéhôva a yôni ni ñem gwéha lôñni konangoo.” (Yakôbô 5:11) Di yimbe le Yakôbô a bi gwélél Bitilna inyu niiga. A bi gwélél Bañga i Nyambe inyu éba le Yéhôva a mbom ba bobasôna ba ntéñbe ni nye kiki Hiôb. Yakôbô a bi toñol i jam li ni bibuk bi ntomb, bi nôgga ki loñge. Hala a bi boñ le Yéhôva nyen a kôhna lipém, ha nyemede bé.

10. Lelaa di nla nigle Yakôbô i ngéda di niiga?

¹⁰ Biniigana: Gwélél bibuk bi ntomb, u gwélél ki Bañga i Djob inyu niiga. Ngôñ yés i ta bé le di unda bôt le di nyi ngandak, ndi di nlama éba bo pék i Yéhôva, di unda ki bo le Yéhôva a ntôñ bo. (Rôma 11:33) Inyu pam i boñ hala, di nlama gwélél Bibel inyu niiga. Kiki hihéga, iloole di kal i bôt di niiga Bibel kii di bak le di boñ ibale bés bon di ban-ga ndutu yap, di nlama hôla bo i ôt pék mu ndémbél bagwélél ba Djob Bibel i mpôdôl, ni i nok mahoñol ma Yéhôva. Ha ngéda i, ba ga yéñ le ba lémél Yéhôva, he bés bé.

11. I ngéda Yakôbô, mambe mandutu lôk kéé i bééna, mambe maéba a bi ti bo? (Yakôbô 5:13-15)

¹¹ Yakôbô a bé yi mandutu ma lôk kéé. Kaat yé i ñunda le a bé yi mandutu lôk kéé i bé boma. A bi ti ki bo maéba inyu hôla bo i yémbél mo. Kiki hihéga, ngim lôk kéé i bé hoo bé noñ maéba. (Yakôbô 1:22) Bape ba bé ba mbôñôl ndigi mingwañ mi bôt loñge. (Yakôbô 2:1-3) Bape ba bé gwel bé hilémb hiap. (Yakôbô 3:8-10) Tolakii lôk kéé i bééna mandutu ma, Yakôbô a bi tjôô bé bo. A bi ti bo maéba ni loñgeñem, ndi a bi kal bo maliga. A bi kal i bôt ba bi boñ bibéba bikeñi le ba kee ba tehe mimañ.​—Añ Yakôbô 5:13-15.

12. Kii i nla hôla bés le di kéés bañ i mut di niiga Bibel?

¹² Biniigana: Di yi mandutu bôt ba mboma, ndi di kéés bañ bo. Ngandak bôt i i nigil Bibel ni bés i yé le i bana ndutu i nôgôl mambén ma Djob. (Yakôbô 4:1-4) Inyu héñha bilem gwap ni i bana maboñok ma bikristen, hala a nla yoñ bo ngandak ngéda. Kiki Yakôbô, ndi nlama ban ñem, di kal bo bimbe bilem bibe ba nlama héñha. Di nlama bé kéés bo ndi di bana botñem le Yéhôva a nla boñ le bôt ba suhulnyuu ba gwélél nye ba héñha ki bilem gwap.​—Yakôbô 4:10.

13. Kiki di ntehe i kaat Yakôbô 3:2, Yakôbô a bi kal le kii?

¹³ Yakôbô a bé hoñol bé le a nloo bôt bape. Yakôbô a bé hoñol bé le kiki a bé manyañ Yésu, a ban-ga ngandak minson ikété likoda, jon a bé loo lôk kéé yé i bôda ni i bôlôm. A bi sébél bikristen bi ngéda yé le “lôk kéé yem i gwéha.” (Yakôbô 1:16, 19; 2:5) A bé boñ bé wengoñle a yé peles. A bi unda le yak nye a mboñ dihôha i ngéda a kal  le: “Bésbobasôna di mbaage ngandak ngélé.”​—Añ Yakôbô 3:2.

14. Inyuki di nlama neebe le yak bés di mboñ dihôha?

¹⁴ Biniigana: Di bigda le bésbobasôna di yé baboñbéba. Di hoñol bañ le di nloo i bôt di niiga Bibel. Inyuki? Ibale di mboñ wee bés di tah di boñok bé béba, i nwet di niiga Bibel a yé le a hoñol le a ta bé le a nôgôl mambén ma Djob kekikel. Ndi i ngéda di nkal nga nye maliga le, hala a ta bé jam li ntomb inyu yés i nôgôl mambén ma Djob, di éba nye lelaa Yéhôva a bi hôla bés i yémbél mandutu més, hala a mboñ le a tehe le yak nye a nla gwélél Djob.

15. Dihéga Yakôbô a bi gwélél di bé lelaa? (Yakôbô 3:2-6, 10-12)

¹⁵ Dihéga Yakôbô a bi gwélél di bé tihba ñem. Mbuu mpubi won u bi yéga nye ndi, i nene yak le a bi ôt ngandak biniigana mu dihéga manyañ nu mañ le Yésu a bi gwélél. Dihéga Yakôbô a bi gwélél mu kaat yé di ntomb, yak biniigana gwé bi nôga loñge.​—Añ Yakôbô 3:2-6, 10-12.

16. Inyuki di nlama gwélél dihéga dilam?

¹⁶ Biniigana: Di gwélél dihéga dilam. I ngéda di ngwélél dihéga dilam, hala a mboñ le bôt ba tibil nok i yom di niiga bo ni le ba tééda titii i yom di yé i niiga bo. I bititii bi, bi nhôla bo i tééda nlôm jam. Yésu a bé yi gwélél dihéga ngandak, manyañ Yakôbô a bi noñ ndémbél yé. Di nwan le hihéga hiada Yakôbô a bi gwélél, di tehe inyuki hihéga hi hi yé hilam.

17. Inyuki hihéga hi yé i kaat Yakôbô 1:22-25, hi yé hilam?

¹⁷ Añ Yakôbô 1:22-25. Ngandak mam i mboñ le hihéga hi léman Yakôbô a bi gwélél hi ba hilam. A bé sômbôl unda ngim jam. I jam li li yé le inyu mboñ le Bañga i Djob i bane bés nseñ, di nlama ndik bé añ yo, ndi di nlama boñ i yom di añ. Hihéga hi mut a mbéñgba i léman Yakôbô a bi gwélél, i bôt ba bé emble nye ba bé nok hio loñge. Kii a bé sômbôl kal? A bé sômbôl unda le i ngéda mut a mbéñgba i léman a tehe nan, ndi a héya bé yo,  wee bijôñ bi. I nlélém inyu yés, ibale di ñañ Bibel, di tehe ngim jam di nlama héñha i niñ yés, ndi di héñha bé jo, wee bijôñ bi.

18. Mambe mam maa di nlama bigda i ngéda di ngwélél dihéga?

¹⁸ I ngéda di ngwélél dihéga, di nla nigle ndémbél i Yakôbô. Di boñ i mam maa mana: (1) Hihéga hi nlama kiha ni jam di yé i niiga. (2) Gwélél dihéga bôt ba nyi. (3) Pémés biniigana. Ibale u nyi bé lelaa u nla léba dihéga dilam, gwélél Index des Publications des Témoins de Jéhovah. I homa a yé le “Illustrations,” ngandak dihéga i yé mu u nla gwélél. Ndi bigda le, dihéga di yé kiki mikrô, i ngéda u ngwélél tjo, a yé ndik wee u mbédés kiñ. Jon gwélél ndik dihéga inyu pémés nlôm jam mu nkwel woñ. I ngéda di nlémés likeñge jés inyu niiga, ngôñ yés i ta bé le di nene, ndi le di hôla ngandak bôt i jôp i ntôñ u Yéhôva.

19. Lelaa di nla unda le di yé maséé i ba i ntôñ u Yéhôva?

¹⁹ Di bi bana bé bisai i ba ni Yésu, ndi di gwé bisai bikeñi i ba i ntôñ u Yéhôva. Di ñunda le di ngwés lôk kéé yés i ngéda di nkiha ni bo, di niglege bo, di gwéélak Yéhôva ni bo, di kenek likalô ni bo. Ibale di njo nsañ i nigle ndémbél i Yakôbô ikété libak jés, maboñok més, ni biniigana gwés, di ga ti Yéhôva lipém, di ga hôla i bôt ba ngwés maliga i kôôge bebee ni Yéhôva.