1. U nla ba nkwoog nkaa ni kii?

YÉHÔVA DJOB a ngwés bagwélél bé. A yé hala, a’ ba ki hala i mba ni mba. A ngwés ki telepsép. (Tjémbi 33:5) Jon di nla ba nkwoog nkaa ni mam ima: (1) Hala a ntééñga Yéhôva ngandak ngéda bagwélél bé ba nkôhna ngitelepsép. (2) A ga yoñ bitelbene le bagwélél bé ba kôhna mbagi i téé sép. I yigil bisu ikété gwigil bina bini, di bi nigil le Mbén Djob a ti bon ba Israel ni njel Môsi i bé i umne i ngii gwéha. I bé hôñôs telepsép​—telepsép inyu bôt bobasôna, yak i bet ba bé la bé sôñ bomede. (Ndiimba Mbén 10:18) I Mbén i, i ñunda ikepam limbe likala Yéhôva a ntôñ bagwélél bé.

2. Mambe mambadga di ga timbhe?

² Mbén Môsi i bi mal i nwii 33 N.Y. ngeñ likoda li bikristen li bi tééba. Baa bikristen bi bé lama bé ôt nseñ ni mbén i i umne i gwéha ni i i nhôñôs telepsép? Ibabé pééna! Bikristen bi, bi bi kôhna mbén mondo. Munu yigil ini, di ga tehe ndugi kii i yé i mbén i. I mbus di ga timbhe mambadga mana: Inyuki di nla kal le mbén i i umne i ngii gwéha? Inyuki di nla ki kal le i nhôñôs telepsép? Inoñnaga ni mbén i, lelaa i bet ba gwé kunde ba nlama yoñ bape?

3. Inoñnaga ni kaat Galatia 6:2, kii di nléba ikété “mbén Kristô”?

³ Añ Galatia 6:2. Bikristen bi yé i si “mbén Kristô.”  Yésu a bi tila bé kôñtô mambén inyu banigil bé, ndi a bi ti bo biniigana, mambén ni matiñ inyu éga bo. Mu “mbén Kristô” di nléba mam momasôna Yésu a bi niiga. Inyu tibil nok mbén i, di wan maben ma noñ ha.

4-5. Mambe manjel Yésu a bi gwélél inyu niiga, imbe ngéda a bé niiga?

⁴ Lelaa Yésu a bé niiga? Pog, a bi niiga bôt ni bipôdôl gwé. Bibuk gwé bi bééna ngui inyule a bé niiga maliga inyu Djob, a bi toñle bôt inyuki di niñ, a unda ki bo le Ane Djob yotama yon i ga mélés mandutu ma bôt ba binam. (Lukas 24:19) Iba, u héya bibuk, Yésu a bi niiga ki ni ndémbél yé. Niñ yé yomede i bé unda banigil bé lelaa ba nlama niñ.​—Yôhanes 13:15.

⁵ Imbe ngéda Yésu a bé niiga? Ngéda a bé gwel nson wé likalô hana isi. (Matéô 4:23) I mbus bitugne gwé, a bi tégbaha ki ndék ngéda i niiga banigil bé. Kiki hihéga, a bi pémél ngim ntôñ banigil​—u u bé bebee le 500​—a ti ki bo oda le ‘ba yilha bôt banigil.’ (Matéô 28:19, 20; 1 Korintô 15:6) Yak ngéda a bi témb i ngii, a yila ño u likoda, Yésu a bi ke ni bisu i niiga banigil bé. Kiki hihéga i nwii 96 N.Y., Kristô a bi bat ñôma Yôhanes le a lédés minhook mi bikristen, le a ti ki bo maéba.​—Kôlôsé 1:18; Masoola 1:1.

6-7. (a) Hee homa biniigana bi Yésu bi yé ntéédaga? (b) Lelaa di nla nôgôl mbén Kristô?

⁶ Hee homa ba bi tééda biniigana bi Yésu? Ikété bikaat bina bi bisu bi Bitilna ni hop Grikia, di nléba ngandak mam Yésu a bi boñ, ni ma a bi kal ngéda a bé hana isi. Bini bikaat bipe bi hop Grikia​—bi bi bi tilba ni bôt ba ba bé nyonok ni mbuu mpubi, ba ban-ga “mahoñol ma Kristô”​—bi nhôla bés i tibil nok mahoñol ma Yésu inyu ngim mam.​—1 Korintô 2:16.

⁷ Biniigana: Biniigana bi Yésu bi bé tihba makas ma niñ momasôna. Jon mbén Kristô i ntihba mam di mboñ i mbai yés, i homa bôlô, i suklu, ni ikété likoda. Di nigil yo ngéda di ñañ Bitilna ni hop Grikia, di soñdaga ki gwo. Di nôgôl mbén i ngéda di niñ inoñnaga ni biniigana, ni mambén, yak ni matiñ ma  niñi mu bikaat bi Bibel bi. Ngéda di nôgôl mbén Kristô, wee di nôgôl Yéhôva, Djob jés li gwéha, nu a yé Lingen li biniigana gwobisôna Yésu a bi niiga.​—Yôhanes 8:28.

8. Kii i yé hikuu hi mbén Kristô?

⁸ Ngéda bôt ba yééne i ndap i i yé ñoñok loñge, i bak i umi ngii hikuu hi yé siñ, ba nkon bé mbuk mbebi to nop woñi, ba yé ki nwee. Nlélém inyu loñge mbén, ngéda i umi ngii hikuu hi yé siñ, i bet ba nôgôl yo ba nkon bé yom yo ki yo woñi, ba yé ki nwee. Mbén Kristô i umi ngii hikuu hi nlôôha hilam​—hala wee gwéha. Inyuki di nkal hala?

9-10. Dimbe dihéga di ñunda le gwéha yon i bé tinde Yésu i boñ mam, ni lelaa di nla kôna nye?

⁹ Pog, gwéha yon i bé tinde Yésu i boñ mam momasôna a bé boñ. Konangoo, tole ñem ngôô i yé njel yada di nla gwélél inyu unda mut gwéha. Konangoo yon i bé tinde Yésu i niiga mamut, i mbuubaha bôt, i jés bôt, ni i tugul bawoga. (Matéô 14:14; 15:32-38; Markô 6:34; Lukas 7:11-15) Tolakii i boñ i mam ma i bé bat nye ngandak ngéda ni ngui, ni ñem wé wonsôna, Yésu a bi bii gwéñe bi bôt bape bisu. I ngii mam momasôna, a bi unda gwéha ikeñi mu kiki a bi ti niñ yé inyu bôt bape.​—Yôhanes 15:13.

¹⁰ Biniigana: Di nla kôna Yésu ngéda di mbii gwéñe bi bôt bape bisu. Di nla ki nigle nye ngéda di ñunda ñem ngôô ipañ bôt ba libôga jés. Ngéda lem i yon i ntinde bés i téé likalô, ni i niiga, wee di yé nôgôl mbén Kristô.

11-12. (a) Kii i ñunda le Yéhôva a nlôôha tôñ bés? (b) Lelaa di nla kôna gwéha i Yéhôva?

¹¹ Iba, Yésu a bi unda gwéha Isañ. Ngéda a bé gwel nson wé likalô, Yésu a bi unda ikepam limbe likala Yéhôva a ntôñ bagwélél bé. Ikété mam mahogi Yésu a bi niiga, a kal ki le: Hiki wada wés a yé mahee a bak ki tik i mis ma Isañ wés nungingii. (Matéô 10:31) Yéhôva a nyamnda ni ngôñ i leege nnimlak ntômba u u ntam béba yé, ndi u témb likoda. (Lukas 15:7, 10) Yéhôva a bi unda bés gwéha ngéda a bi ti Man wé kiki binoñ inyu yés.​—Yôhanes 3:16.

¹² Biniigana: Lelaa di nla kôna gwéha i Yéhôva? (Éfésô 5:1, 2) Ngéda di ndiihe hiki mankéé i pes mbuu, ni i ngeñ di nleege “ntômba nimlaga” u u ntémb yak Yéhôva ni maséé. (Tjémbi 119:176) Di ñunda le di ngwés bilôk bikéé gwés ngeñ di mboñ bisesema inyu hôla bo, téntén ngéda ba gwé ngôñ ni mahôla. (1 Yôhanes 3:17) Ngéda di ngwélél manjel ma inyu unda bôt bape gwéha, wee di yé nôgôl mbén Kristô.

13-14. (a) Inoñnaga ni kaat i Yôhanes 13:34, 35, kii Yésu a mbat banigil bé le ba boñ, inyuki i mbén i i yé mondo? (b) Lelaa di nla nôgôl mbén mondo i?

¹³ Aa, Yésu a bi ti banigil bé oda le ba ba bebee i nimis niñ yap inyu gwéha ba gwé inyu lôk kéé yap. (Añ Yôhanes 13: 34, 35.) Mbén Yésu i yé mondo inyule i mbat le di unda gwéha i likala li nloo i yom Mbén Djob a ti Israel i bé bat: Ni gwés lôk kéé nan kiki Yésu a bi gwés bé. Hala a mbat le di ba bebee i ti niñ yés inyu yap. Di nlama gwés lôk kéé yés i bôda ni i bôlôm iloo kiki di ngwés bésbomede. Di nlama gwés bo kayéle di ba bebee i ti niñ yés inyu yap, kiki Yésu a boñ inyu yés.

 ¹⁴ Biniigana: Lelaa di nla nôgôl i mbén mondo ini? I sem kwep, ngéda di mboñ bisesema inyu lôk kéé yés. Ngéda di ta ndik bé bebee i boñ sesema ikeñi​—kiki bo i ti niñ yés inyu yap​—ndi yak bon ba bisesema. Kiki hihéga, ngéda di mbéna ke i yoñ ñunuk mankéé nu munlôm tole nu muda inyu ke ni nye makoda, tole ngéda di yé bebee i tjél boñ mam ma nlémél bés inyu lémél ngim mut di ngwés, tole di nla yoñ noi i homa wés bôlô inyu ke hôla i het bikuu bi nkwo, ngéda di mboñ hala wee di yé nôgôl mbén Kristô. Ha ngéda i, di mboñ le likoda jés li ba ngim homa hiki mut a nla niñ ikété nwee, ibabé i kon yom woñi.

15-17. (a) Lelaa maboñok ma Yésu ma bé unda libak jé li telepsép? (b) Lelaa di nla kôna Kristô?

¹⁵ I buk ini le “telepsép,” ikété Bibel, i nkobla le i boñ jam Djob a ntehe le li téé sép, ibabé i todol bôt. Inyuki di nla kal le mbén Kristô i nhôñôs telepsép?

¹⁶ Pog, di wan lelaa maboñok ma Yésu ma bé unda libak jé li telepsép. Dilo tjé, baéga base i Lôk Yuda ba bé oo bôt ba biloñ bipe, ba bé yahal ini Lôk Yuda ipe, ba yanak bôda. Ndi Yésu a bééna lem i bôñôl bôt bobasôna mam ma téé sép ibabé ndodla. A bi neebe le yak bôt ba biloñ bipe, ba ba bi hémle nye, ba yila banigil bé. (Matéô 8:5-10, 13) Ibabé i pôôs bôt mahoñol mabe a bé añle bôt bobasôna miñañ minlam, mingwañ mi bôt ni diyeyeba. (Matéô 11:5; Lukas 19:2, 9) Mu maada mé ni bôda, a bé nyéyéi bé bo, to tjome bo. Maselna ni hala, ni loñgeñem a bé ti bôda lipém, yak i bet bôt ba bé yan.​—Lukas 7:37-39, 44-50.

¹⁷ Biniigana: Di nla kôna Yésu mu maada més ni bôt ibale di ntodol bé bo, yak ngéda di ntééne ba bobasôna ba gwé ngôñ i emble bés likalô​—ibabé i béñge litén jap, base yap, to binéñél gwap. Bikristen bi bôlôm bi nkôna ndémbél yé ngéda bi nti bôda lipém. Ngéda di mboñ mam ma, wee di yé nôgôl mbén Kristô.

18-19. Kii Yésu a bi niiga inyu telepsép, bimbe biniigana di ñôt mu?

¹⁸ Iba, di wan i yom Yésu a bi niiga inyu telepsép. A bi ti banigil bé matiñ ma ma bé lama hôla bo i bana maboñok ma téé sép ipañ bôt bape. Kiki hihéga, di hoñol Litiñ li gôl. (Matéô 7:12) Bés bobasôna di ngwés ngéda ba mbôñôl bés mam ma téé sép. Jon yak bés di nlama bôñôl bôt bape mam ma téé sép. Ibale di mboñ hala, hala a nla tinde bo i bôñôl bés minlélém mi mam. Ndi kii di nla boñ ibale ba bi boñ bés jam li téé bé? Yésu a bi niiga banigil bé i bana bôdôl le Yéhôva a ga ‘pémés mbagi sép inyu [bet] ba nlôndôl nye juu ni njamuha.’ (Lukas 18: 6, 7) Mbônga u u yé le: Djob jés li li téé sép li nyi manoodana di mboma dilo di nsôk dini loñge, a ga pémés mbagi i téé sép i ngéda i kôli.​—2 Tésalônika 1:6.

¹⁹ Biniigana: Ngéda di noñ matiñ Yésu a bi niiga, di ga bana maboñok ma téé sép ipañ bôt bape. Ibale di bi kôhna ngitelepsép munu nkoñ isi u Satan unu, di nla kôhna hogbe i yi le Yéhôva a ga ti mbagi i téé inyu yés.

20-21. (a) Lelaa i bet ba gwé kunde i ngii bape ba nlama yoñ bo? (b) Lelaa nlôm a nla unda nwaa le a yé bebee i ti nyemede sesema inyu yé, lelaa a nla ki boñ hala inyu bon bé?

²⁰ I si mbén Kristô, lelaa i bet ba gwé kunde i ngii bape ba nlama yoñ bo? Kiki  gwéha yon i yé hikuu hi mbén i, i bet ba gwé kunde i ngii bôt bape ba nlama tôñ bôt ba ñéga, ba tinak bo lipém. Ba nlama bigda le Kristô a ngwés le di unda gwéha ikété manjel momasôna.

²¹ Ikété ndap lihaa. Munlôm a nlama gwés nwaa wé ‘kiki yak Kristô a ngwés ntôñ.’ (Éfésô 5:25, 28, 29) Kiki Kristô, nlôm nu a yé bebee i ti nyemede sesema inyu gwéha a gwé inyu nwaa, a ntôñ nwaa, a biak gwéñe gwé bisu. Bôlôm bahogi ba nla tehe hala ndutu, bebek inyule ba bi nañ i het bôt ba bééna bé lem i bôñôl bape loñge. I nla ba nledek jam inyu yap i kodol bilem bibe bi, ndi ba nlama ndigi lona mahéñha ma inyu nôgôl mbén Kristô. Ngéda nlôm a yé bebee i ti niñ yé ni gwéha inyu nwaa, nwaa a nti nye lipém. Isañ mbai nu a ngwés toi bon bé a ga babaa bé bo ni bibuk to ni maboñok mé. (Éfésô 4:31) Ndi, a ñunda le a ngwés bo, a yé ki maséé ni bo kayéle bon bé ba nôgda bé woñi wo ki wo. Nya isañ mbai i, bon bé b’a sôk gwés nye, ba bana ki bôdôl ipañ yé.

22. Inoñnaga ni kaat 1 Pétrô 5:1-3, “mintômba” mi yé nwen, lelaa ba nlama tééda nwo?

²² Ikété likoda. Mimañ mi nlama bé hôya le “mintômba” mi ta bé nwap. (Yôhanes 10:16; añ 1 Pétrô 5:1-3.) Bibuk bini Bibel i ngwélél le “bémba i Nyambe,” ‘bisu bi Nyambe’ ni ‘bum i Nyambe,’ bi nhôñlaha mimañ le nwañan mintômba mi Yéhôva mi. A gwé ngôñ le ba bop mintômba nwé, ni le ba gwés nwo. (1 Tésalônika 2: 7, 8) Mimañ mi likoda mi mi nyônôs nson wap u batééda mintômba ni gwéha mi nlémél  Yéhôva. Yak bilôk bikéé bi bôda ni bi bôlôm bi ngwés, bi tinak nya mimañ i lipém.

23-24. (a) Kii mimañ mi nlama boñ ngéda mi nkéés mut a nkwo i béba ikeñi? (b) Ngéda mimañ mi nkéés i nya jam i, kii mi nyéñ?

²³ Kii mimañ mi nlama boñ ngéda mi nkéés mut a nkwo béba keñi? Nson wap u yé mahéñha ni yom bakéés ni mimañ mi mi bé i si Mbén Môsi mi bé boñ. I si Mbén i, mintebek mi bôlôm mi bé lama ndik bé kéés mam ma mbuu, ndi yak mam mape. Ndi i si mbén Kristô, mimañ mi nkéés ndigi bibéba bikeñi bi bi ntihba maada més ni Yéhôva. Ba nyi le Djob a bi ti bangomin kunde i éga mam ma loñ, yak i kéés bôt ba nkand bikuu. Hala a nkobla ki le bangomin ba kôli fane bôt, tole ha bo mok.​—Rôma 13:1-4.

²⁴ Lelaa mimañ mi nkéés mut a nkwo i béba ikeñi? Mi ngwélél Bitilna inyu toñol mam, ni yoñ makidik. Mi nlama bé hôya le gwéha yon i yé hikuu hi mbén Kristô. Gwéha i ntinde mimañ mi likoda i badba le: Kii ba nlama boñ inyu hôla i nwet a nkôs ngitelepsép? Inyu mboñbéba, gwéha i nlama tinde mimañ i yéñ yi too a ntam béba yé? Baa di nla hôla nye i témbna mbôô wé i pes mbuu?

25. Kii di ga tehe i yigil i noñ?

²⁵ Kinje maséé di nôgda i ba i si mbén Kristô! Ngéda bés bobasôna di mboñ biliya bi ngui i nôgôl yo, di mboñ le likoda jés li ba homa i het hiki mut a nla nôgda le ba ngwés nye, le a yé mahee ibabé i kon ngim jam woñi. Ndi to hala, di niñ i nkoñ isi i het ‘bibéba bi bôt’ gw’a ke ndik ni bisu i ‘hol ikété béba.’ (2 Timôtéô 3:13) Di nlama yén péé. Lelaa bagwélél ba Djob ba nkôna telepsép i Djob ngéda i mpam le ba kéés mut a ñôbôs mañge ni njel malal? Yigil i noñ ha i ga timbhe mbadga i.